هواپرستی در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

به هر حال، برای [[شناخت]] ماهیت نفس با نگاهی به ویژگی‌های آن می‌‌توان دریافت که نفس انسانی از ظرفیت بی‌نهایتی برخوردار می‌‌باشد و با آنکه در حالت [[تعادل]] و استوا قرار دارد<ref>{{متن قرآن|وَنَفْسٍ وَمَا سَوَّاهَا}}«و به جان (آدمی) و آنکه آن را بهنجار داشت،» سوره شمس، آیه ۷</ref>، با این همه براساس نسبت [[دنیوی]] به جای این که بر [[فطرت الهی]] خود باقی بماند؛ چون از [[روح الهی]] به شکل نفس در کالبد دمیده شده است<ref>انفال، ایه ۵۳ و آیات دیگر</ref>،‌ اما به جای پذیرش [[فطرت]] و حتی [[الهامات]] تقوایی،‌به سوی الهامات فجوری می‌‌رود و فطرت [[پاک]] نفس و [[ایمان]] آوری و متاله و خدایی شدن را [[دسیسه]] و [[دفن]] می‌‌کند. <ref>{{متن قرآن| وَنَفْسٍ وَمَا سَوَّاهَا فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا قَدْ أَفْلَحَ مَن زَكَّاهَا وَقَدْ خَابَ مَن دَسَّاهَا}}«و به جان (آدمی) و آنکه آن را بهنجار داشت، پس به او نافرمانی و پرهیزگاری را الهام کرد، بی‌گمان آنکه جان را پاکیزه داشت رستگار شد، و آنکه آن را بیالود نومیدی یافت» سوره شمس، آیه ۷-۱۰.</ref> از این روست که [[خداوند]] در [[آیه]] {{متن قرآن|وَلَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ وَنَعْلَمُ مَا تُوَسْوِسُ بِهِ نَفْسُهُ وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ}}<ref>«و همانا ما انسان را آفریده‌ایم و آنچه درونش به او وسوسه می‌کند می‌دانیم و ما از رگ گردن به او نزدیک‌تریم» سوره ق، آیه ۱۶.</ref> از انگیزش‌های منفی و مرموز [[نفس آدمی]] [[سخن]] می‌‌گوید و کارهای ناروا را توجیه، [[تزیین]] و تسویل می‌‌کند و [[زیبا]] جلوه می‌‌دهد.<ref>{{متن قرآن|قَالَ بَصُرْتُ بِمَا لَمْ يَبْصُرُوا بِهِ فَقَبَضْتُ قَبْضَةً مِنْ أَثَرِ الرَّسُولِ فَنَبَذْتُهَا وَكَذَلِكَ سَوَّلَتْ لِي نَفْسِي}}«(سامری) گفت: من چیزی دیدم که دیگران آن را ندیدند؛ مشتی از جای پای آن فرستاده  برداشتم و آن را (در کار تندیس در آتش) افکندم و بدین‌گونه، نفس من (کارم را) در نظرم آراست» سوره طه، آیه ۹۶.</ref> در حالی که می‌‌تواند تجلی گاه [[اسمای الهی]] باشد و متاله و خدایی شود و در [[مظهر]] [[ربوبیت الهی]] قرار گیرد و [[خلیفه الله]] گردد.<ref>{{متن قرآن|سَنُرِيهِمْ آيَاتِنَا فِي الْآفَاقِ وَفِي أَنْفُسِهِمْ حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ أَوَلَمْ يَكْفِ بِرَبِّكَ أَنَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ}} «به زودی نشانه‌های خویش را در گستره‌های بیرون و پیکره‌های درونشان نشان آنان خواهیم داد تا بر آنها روشن شود که او راستین است؛ آیا بسنده نیست که پروردگارت بر همه چیز گواه است؟» سوره فصلت، آیه ۵۳.</ref>.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[از پرستش حق تا پرستش نفس (مقاله)|از پرستش حق تا پرستش نفس]]</ref>

خداوند در آیاتی از جمله آیه ۱۵۵ [[سوره بقره]] و ۱۸۶ [[سوره آل عمران]]، بیان می‌‌دارد که [[دنیا]] عرصه و میدان آزموده شدن [[نفس انسان]] است تا [[حقیقت]] خویش را بشناسد و آشکار سازد و خدایی شود یا [[شکست]] بخورد و [[هبوط]] و سپس [[سقوط]] کند.

در این میدان تنها [[اهل صبر]] و [[صابران]] هستند که پیروزمندانه ازاین میدان سخت [[کارزار]] بیرون می‌‌آید و از [[بلا]] و [[ابتلاء]] به مقام متاله و خدایی شدن می‌‌رسد.<ref>بقره،‌آیه ۱۵۵ و آیات دیگر</ref>

خداوند [[اهل]] ایمان را [[تشویق]] به [[ثبات قدم]]، [[استواری]] و [[اعتماد به نفس]] تشویق و [[ترغیب]] می‌‌کند تا در نهایت بر همه [[دشمنان]] درون و بیرون [[پیروز]] شوند و سربلند در [[مقام]] متاله و مظهریت قرار گیرند.<ref>آل عمران، ایات ۱۳۹ و ۱۴۰ و آیات دیگر</ref>.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[از پرستش حق تا پرستش نفس (مقاله)|از پرستش حق تا پرستش نفس]]</ref>

این که انسان به جای خداپرستی خود پرستی پیشه کند و نفس خویش را خدای خود قرار دهد،‌‌اثاری در [[زندگی دنیوی]] و [[اخروی]] اوبه جا می‌‌گذارد که در [[آیات قرآنی]] به آن توجه داده شده است.

از جمله آثار خودپرستی می‌‌توان به ایجاد [[تفرقه]] و [[اختلاف در دین]] اشاره کرد. کسانی که [[هوای نفس]] خویش را پرستش می‌‌کنند، می‌‌کوشند تا با [[دین‌زدایی]]، تاثیر [[دین]] را بکاهند و [[خداوند]] را از گردونه [[زندگی]] خویش در پرستش و [[ربوبیت]] و مانند آن بیرون رانند.<ref>شوری، آیات ۱۳ تا ۱۵</ref>

از دیگر آثار خودپرستی و [[هواپرستی]] می‌‌توان به [[استکبار]] در برابر [[حق]] و [[پیامبران]] [[دعوت]] کننده به حق اشاره کرد؛ چراکه چنین انسان‌هایی خود را حق می‌‌یابند و نفس خویش را در [[فهم]] و [[درک]] [[حق]] اولی می‌‌دانند و همین [[تکبر]] ذاتی در شکل استکبار نسبت به سخنان دیگران بروز و ظهور می‌‌کند.<ref>بقره، ایه ۸۷</ref>

بر پایه همین [[تفکر]] است که به [[استهزای پیامبران]] از جمله [[پیامبر]]{{صل}} می‌‌پردازند و تفکر [[الهی]] و [[عقلانی]] [[پرستش خدا]]، را به [[تمسخر]] می‌‌گیرند و آن را [[رفتاری]] بیرون از [[عقل]] و [[عقلانیت]] می‌‌شمارند.<ref>فرقان،‌آیات ۴۱تا ۴۳ و آیات دیگر</ref> بنابراین [[انکار]] [[رسالت پیامبر]]<ref>همان</ref> یا [[انحراف از حق]] <ref>نساء،‌آیه ۱۳۵</ref>، [[انحراف]] از [[راه خدا]] و [[آموزه‌های وحیانی]]<ref>ص، آیه ۲۶</ref>، و [[اعراض]] از [[قرآن]]<ref>قمر، ایات ۳ تا ۵</ref>، [[تکذیب]] [[آیات خدا]]<ref>انعام، ایه ۱۵۰</ref>، [[تکذیب پیامبران]]<ref>بقره، ایه ۸۷ و مائده،‌آیه ۷۰</ref>، تکذیب [[معجزات]]<ref>قمر، آیات ۱ تا ۳ و آیات دیگر</ref>، [[قتل]] [[پیامبران]]<ref>مائده، ایه ۳۰</ref>، [[افترا]] و [[سحر]] و [[جادو]] خواندن معجزات <ref>قمر، ایات ۱ تا ۳</ref> و مانند آن تنها بخشی از آثار این [[تفکر]] می‌‌باشد.

خودپرستان، انسان‌های [[بی‌بند و باری]] هستند<ref>نساء، آیه ۲۷</ref>؛ چراکه به دلیل و [[برهان]] توجهی ندارند <ref>تحریم، آیه ۲۳</ref> و پای بند به هیچ اصل [[عقلانی]] و [[حق]]<ref>نساء، آیه ۱۳۵ و آیات دیگر</ref> نیستند. این گونه است که [[اهل]] [[بی‌عدالتی]] در همه امور [[زندگی]] <ref>همان</ref>، [[امتیاز خواهی]] <ref>کهف، ایه ۲۸</ref>، [[پیمان شکنی]] <ref>مائده،‌آیه ۷۰</ref>، [[تعدی]] و [[تجاوزگری]] و [[اسراف]]<ref>کهف، آیه ۲۸</ref>، خردگریزی<ref>فرقان، ایات ۴۳ و ۴۴</ref>، [[ظلم و ستم]]<ref>بقره، ایه ۱۴۵</ref> و دیگر رفتارهای ضد هنجاری و [[ضد ارزشی]] و در یک کلمه [[گناه]] <ref>یوسف، ایه ۵۳</ref>هستند.

[[خودپرستی]] به جای [[خداپرستی]] آنان را ا زمقامات [[معنوی]] [[محروم]] می‌‌سازد<ref>اعراف، ایات ۱۷۵ و ۱۷۶</ref>، و از [[ولایت الهی]] به [[ولایت شیطان]] می‌‌راند<ref>بقره، ایه ۱۲۰ و رعد، آیه ۳۷</ref> و از هدایت‌های [[الهی]] محروم می‌‌سازد<ref>مائده، آیه ۷۷</ref> و به سبب فقدان و از دست دادن ابزارهای [[شناختی]]<ref>جاثیه، ایه ۲۳ و محمد، ایه ۱۴</ref>، [[درک]] صحیح و [[درستی]] از [[حقایق]] از جمله حقایق هستی و [[وحیانی]] <ref>محمد، آیه ۱۶</ref> نخواهند داشت و بر اساس همان [[هواپرستی]] و خودپرستی،‌ به [[انکار]] [[هدف‌مندی]] برای [[آفرینش]] و [[عبث]] و [[بیهودگی]] هستی می‌‌پردازند و [[معاد]] و [[رستاخیز]] را منکر می‌‌شوند.<ref>ص، آیات ۲۶ و ۲۷</ref> این گونه است که با [[کارهای زشت]] و [[گناهان]] دچار [[خسران]] عظیم می‌‌شوند<ref>مائده، آیه ۳۰</ref> و از [[مقام]] [[انسانیت]] [[سقوط]] می‌‌کنند.<ref>فرقان، آیات ۴۳ و ۴۴</ref>

بسیاری خواسته و ناخواسته در دام نفس [[شیطانی]] می‌‌افتند و در مسیری گام بر می‌‌دارند که از مقام انسانیت فرو می‌‌افتند و در مسیر شدن‌های غیر کمالی، نخست هواپرست و سپس نفس پرست و در نهایت [[شیطان]] پرست می‌‌شوند؛ چراکه [[ولایت]] نفس، بخشی از [[ولایت شیطان]] است و شیطان ولایت خویش را این گونه [[اعمال]] می‌‌کند. از این روست که [[خداوند]] از هر گونه [[رفتار]] بر اساس [[هوی و هوس]] باز می‌‌دارد تا [[انسان]] گرفتار [[هواپرستی]] و در نهایت نفس پرستی و [[شیطان پرستی]] نشود؛ چرا [[خداپرستی]] در گرو [[پرهیز]] از هواپرستی و [[تمایلات نفسانی]] است <ref>بقره، ایه ۸۷ و نیز مائده، آیه ۷۰</ref>.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[از پرستش حق تا پرستش نفس (مقاله)|از پرستش حق تا پرستش نفس]]</ref>

اگر [[انسان]] گام‌هایی برای بستر‌سازی به نام [[خودسازی]] بردارد، آن گاه است که تزکیه خداوندی برای نفوس از طرق گوناگونی چون ورود [[پیامبران]]{{ع}} انجام می‌‌گیرد.<ref>{{متن قرآن|رَبَّنَا وَابْعَثْ فِيهِمْ رَسُولًا مِنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِكَ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَيُزَكِّيهِمْ إِنَّكَ أَنْتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ}}«پروردگارا! و در میان آنان از خودشان پیامبری را که آیه‌هایت را برای آنها می‌خواند و به آنان کتاب (آسمانی) و فرزانگی می‌آموزد و به آنها پاکیزگی می‌بخشد، برانگیز! بی‌گمان تویی که پیروزمند فرزانه‌ای» سوره بقره، آیه ۱۲۹. {{متن قرآن|كَمَا أَرْسَلْنَا فِيكُمْ رَسُولًا مِنْكُمْ يَتْلُو عَلَيْكُمْ آيَاتِنَا وَيُزَكِّيكُمْ وَيُعَلِّمُكُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَيُعَلِّمُكُمْ مَا لَمْ تَكُونُوا تَعْلَمُونَ}}<ref>«چنان که از خودتان پیامبری در میان شما فرستادیم که آیه‌های ما را بر شما می‌خواند و (جان) شما را پاکیزه می‌گرداند و به شما کتاب آسمانی و فرزانگی می‌آموزد و آنچه را نمی‌دانستید به شما یاد می‌دهد» سوره بقره، آیه ۱۵۱. {{متن قرآن|لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ إِذْ بَعَثَ فِيهِمْ رَسُولًا مِنْ أَنْفُسِهِمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِنْ كَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُبِينٍ}} «بی‌گمان خداوند بر مؤمنان منّت نهاد که از خودشان فرستاده‌ای در میان آنان برانگیخت که آیات وی را بر آنان می‌خواند و آنها را پاکیزه می‌گرداند و به آنها کتاب و فرزانگی  می‌آموزد و به راستی پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند» سوره آل عمران، آیه ۱۶۴.  {{متن قرآن|هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الْأُمِّيِّينَ رَسُولًا مِنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِنْ كَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُبِينٍ}}«اوست که در میان نانویسندگان (عرب) ، پیامبری از خود آنان برانگیخت که بر ایشان آیاتش را می‌خواند و آنها را پاکیزه می‌گرداند و به آنان کتاب (قرآن) و فرزانگی می‌آموزد و به راستی پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند» سوره جمعه، آیه ۲.</ref>

البته هرگز نقش [[آیات خدا]] و [[قرائت قرآن]] به ویژه شنیدن آن از زبان [[معصوم]]{{ع}} را در این مهم نمی‌بایست نادیده گرفت. <ref>{{متن قرآن|رَبَّنَا وَابْعَثْ فِيهِمْ رَسُولًا مِنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِكَ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَيُزَكِّيهِمْ إِنَّكَ أَنْتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ}}«پروردگارا! و در میان آنان از خودشان پیامبری را که آیه‌هایت را برای آنها می‌خواند و به آنان کتاب (آسمانی) و فرزانگی می‌آموزد و به آنها پاکیزگی می‌بخشد، برانگیز! بی‌گمان تویی که پیروزمند فرزانه‌ای» سوره بقره، آیه ۱۲۹. {{متن قرآن|كَمَا أَرْسَلْنَا فِيكُمْ رَسُولًا مِنْكُمْ يَتْلُو عَلَيْكُمْ آيَاتِنَا وَيُزَكِّيكُمْ وَيُعَلِّمُكُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَيُعَلِّمُكُمْ مَا لَمْ تَكُونُوا تَعْلَمُونَ}}<ref>«چنان که از خودتان پیامبری در میان شما فرستادیم که آیه‌های ما را بر شما می‌خواند و (جان) شما را پاکیزه می‌گرداند و به شما کتاب آسمانی و فرزانگی می‌آموزد و آنچه را نمی‌دانستید به شما یاد می‌دهد» سوره بقره، آیه ۱۵۱. {{متن قرآن|لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ إِذْ بَعَثَ فِيهِمْ رَسُولًا مِنْ أَنْفُسِهِمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِنْ كَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُبِينٍ}} «بی‌گمان خداوند بر مؤمنان منّت نهاد که از خودشان فرستاده‌ای در میان آنان برانگیخت که آیات وی را بر آنان می‌خواند و آنها را پاکیزه می‌گرداند و به آنها کتاب و فرزانگی  می‌آموزد و به راستی پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند» سوره آل عمران، آیه ۱۶۴.  {{متن قرآن|هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الْأُمِّيِّينَ رَسُولًا مِنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِنْ كَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُبِينٍ}}«اوست که در میان نانویسندگان (عرب) ، پیامبری از خود آنان برانگیخت که بر ایشان آیاتش را می‌خواند و آنها را پاکیزه می‌گرداند و به آنان کتاب (قرآن) و فرزانگی می‌آموزد و به راستی پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند» سوره جمعه، آیه ۲.</ref>