(۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱:
خط ۱:
{{نبوت}}
#تغییر_مسیر [[نظارت مردم بر دولت]]
<div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
<div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[نظارت بر دولت در حدیث]] - [[نظارت بر دولت در تاریخ اسلامی]] - [[نظارت بر دولت در فقه سیاسی]]</div>
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
==نظارت حق و وظیفه شهروندان ==
یکی از [[وظایف شهروندی]]، [[احساس مسئولیت]] نسبت به [[رفتار]] و عملکرد دولتی است که به [[نمایندگی]] از طرف [[مردم]] وظایفی بر عهده دارد. مردم نه تنها [[حق نظارت]] بر [[رفتار]] [[دولت]] را دارند، بلکه [[وظیفه]] ملی و [[دینی]] آنان نظارت بر دولت است. به [[دلیل]] اهمیت این [[حق]]، بلکه وظیفه، در درس‌های [[آینده]] به صورت مستقل سخن خواهیم گفت. ماهیت [[قدرت]] ایجاب می‌کند که همواره تحت [[نظارت]] باشد. در [[فرهنگ اسلامی]]، فلسفۀ اعتبار شرایطی مثل [[عصمت]] و [[عدالت]] در [[زمامدار]] [[جامعه]] همین است. اما این نظارت درونی به معنای [[بی‌نیازی]] [[صاحبان قدرت]] از نظارت بیرونی نیست. [[جعل]] [[تکلیف]] [[امر به معروف و نهی از منکر]] در [[ادیان الهی]] و [[شریعت اسلام]] بر همین [[فلسفه]] [[استوار]] است. تکلیف امر به معروف و نهی از منکر هرچند قلمرو وسیعی دارد، به این معنا که هم مردم نسبت به یکدیگر چنین وظیفه‌ای دارند، هم دولت نسبت به مردم و هم مردم نسبت به دولت، اما تکلیف [[امر و نهی]] [[دولتمردان]] توسط مردم اهمیت و [[ارزش]] بیشتری دارد، نه فقط به خاطر آثار و [[برکات]] فراوانی که دارد، بلکه به خاطر [[دشواری‌ها]] و خطراتی که در پی دارد. به‌گونه‌ای که اظهار یک گفتار حق در برابر پیشوای [[جائر]]، [[برترین]] نوع [[جهاد]] خوانده شده است<ref>پیامبر اکرم{{صل}} فرمود: {{متن حدیث|إِنَّ أَفْضَلَ الْجِهَادِ كَلِمَةُ عَدْلٍ عِنْدَ إِمَامٍ جَائِرٍ}} (کلینی، کافی، ج۵، ص۶۰).</ref>.
ماهیت قدرت به‌گونه‌ای است که اگر تحت نظارت نباشد، هم دارندۀ آن را تباه می‌کند، و هم مردمی را که تحت [[سیطره]] و قیمومت چنین صاحب قدرتی باشند، به انواع [[رذیلت‌های اخلاقی]] و [[اجتماعی]] [[مبتلا]] می‌کند. تجربه [[بشر]] در طول [[تاریخ]] نیز [[گواه]] بر این [[حقیقت]] است. بشر به تجربه دریافته که قدرت هر [[قدر]] بیشتر، متراکم‌تر و متمرکزتر باشد، خطرات و پیامدهای منفی بیشتری دارد. از این‌رو، تدابیری چون تفکیک [[قوای حاکم]] بر کشور، ایجاد سازمان‌های نظارتی در [[ساختار قدرت]] سیاسی، تأکید بر مقوله [[قانون]] و حرکت در چارچوب قانون، تشکیل [[حزب]] و تشکل‌های مردمی، و تقویت مطبوعات و مانند آن اندیشیده تا حتی الامکان از عوارض منفی تمرکز [[قدرت سیاسی]] بکاهد.
[[پیشوایان معصوم]] با آنکه مصون از عوارض منفی [[قدرت]] بودند، اما همواره در پیِ نهادینه کردن مسئله نظارت بر دولتمردان و [[تربیت]] [[مردم]] با چنین [[فرهنگی]] بودند. آنان برخلاف رویّه معمول در دنیای [[سیاست]]، به هنگام برخورداری از قدرت، بر آشنا کردن مردم با [[حقوق شهروندی]] اهتمام داشته، بر [[حق]] و [[تکلیف]] نقد و [[انتقاد]]، و [[نظارت مردم]] بر عملکرد [[دولتمردان]] تأکید داشتند<ref>به دلیل اهمیت مسئله نظارت بر قدرت و دلایل آن در درس مستقلی (درس چهاردهم) سخن خواهیم گفت.</ref>.<ref>[[سید جواد ورعی|ورعی، سید جواد]]، [[درسنامه فقه سیاسی (کتاب)|درسنامه فقه سیاسی]]، ص ۱۳۷.</ref>
== جستارهای وابسته ==
==منابع==
# [[پرونده:1100625.jpg|22px]] [[سید جواد ورعی|ورعی، سید جواد]]، [[درسنامه فقه سیاسی (کتاب)|'''درسنامه فقه سیاسی''']]
