←شأن تعلیم و تبیین
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط| موضوع مرتبط = فرهنگ| عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[تعلیم در قرآن]] - [[تعلیم در فقه اسلامی]] - [[تعلیم در فقه سیاسی]] - [[تعلیم در جامعه‌شناسی اسلامی]] - [[تعلیم در سیره معصوم]] - [[تعلیم در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]]| پرسش مرتبط = }} | {{مدخل مرتبط| موضوع مرتبط = فرهنگ| عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[تعلیم در قرآن]] - [[تعلیم در فقه اسلامی]] - [[تعلیم در فقه سیاسی]] - [[تعلیم در جامعه‌شناسی اسلامی]] - [[تعلیم در سیره معصوم]] - [[تعلیم در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]]| پرسش مرتبط = }} | ||
==مقدمه== | |||
از [[اهداف انبیا]] [[تزکیه]] و [[تعلیم]] انسان‌هاست و [[قرآن]] این [[هدف]] را با عبارات گوناگون بیان می‌کند: | |||
همان طور که میان شما فرستاده‌ای از خودتان روانه کردیم که آیه‌های ما را بر شما می‌خوانند و شما را [[پاک]] می‌کنند و به شما کتاب و [[حکمت]] میآموزند و آنچه را نمی‌دانستید، به شما یاد می‌دهد<ref>{{متن قرآن|رَبَّنَا وَابْعَثْ فِيهِمْ رَسُولًا مِنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِكَ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَيُزَكِّيهِمْ إِنَّكَ أَنْتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ}} «پروردگارا! و در میان آنان از خودشان پیامبری را که آیه‌هایت را برای آنها می‌خواند و به آنان کتاب (آسمانی) و فرزانگی می‌آموزد و به آنها پاکیزگی می‌بخشد، برانگیز! بی‌گمان تویی که پیروزمند فرزانه‌ای» سوره بقره، آیه ۱۲۹؛ {{متن قرآن|كَمَا أَرْسَلْنَا فِيكُمْ رَسُولًا مِنْكُمْ يَتْلُو عَلَيْكُمْ آيَاتِنَا وَيُزَكِّيكُمْ وَيُعَلِّمُكُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَيُعَلِّمُكُمْ مَا لَمْ تَكُونُوا تَعْلَمُونَ}} «چنان که از خودتان پیامبری در میان شما فرستادیم که آیه‌های ما را بر شما می‌خواند و (جان) شما را پاکیزه می‌گرداند و به شما کتاب آسمانی و فرزانگی می‌آموزد و آنچه را نمی‌دانستید به شما یاد می‌دهد» سوره بقره، آیه ۱۵۱.</ref>. | |||
حال باید واژه‌ای کتاب، [[حکمت]] و مواردی را که [[مردم]] نمی‌دانند، توضیح دهیم که در ادامه به آنها اشاره می‌شود.<ref>[[سید رشید صمیمی|صمیمی، سید رشید]]، [[اهداف و کارکردهای دین (کتاب)|اهداف و کارکردهای دین]]، ص 33.</ref> | |||
==[[آموزش]] متون [[وحیانی]]== | |||
مراد از متون وحیانی، همان کتابهای [[الهی]] است؛ کتابی که هر [[پیامبر]] با آن [[مبعوث]] به [[رسالت]] شده؛ مانند [[صحف]] برای [[نوح]] و [[ابراهیم]]، [[تورات]] و [[انجیل]] برای [[موسی]]{{ع}} و [[عیسی]]{{ع}} و قرآن برای [[پیامبر اسلام]]{{صل}}<ref>جعفر سبحانی، منشور جاوید، ج۱، ص۵۲.</ref> که [[آیه]] فوق، اشاره به تعلیم هر [[کتاب آسمانی]] توسط [[پیامبر صاحب شریعت]] مورد نظر و [[پیامبران]] [[تبلیغی]] پس از او دارد.<ref>[[سید رشید صمیمی|صمیمی، سید رشید]]، [[اهداف و کارکردهای دین (کتاب)|اهداف و کارکردهای دین]]، ص 33.</ref> | |||
==آموزش [[خردورزی]] [[حکیمانه]]== | |||
در قرآن حکمت دو دسته است: یکی حکمتی که [[موهبت الهی]] است و [[خداوند]] آن را به [[انبیا]] و گاه به غیر انبیا داده است؛ مانند آیه‌های ۲۵۱ و ۲۶۹ [[سوره بقره]]؛ ۵۴ [[سوره نساء]] و ۱۲۵ [[سوره نحل]] و دیگری، حکمتی که انبیا واسطه تعلیم آن هستند که در تمام این [[آیه]]، [[حکمت]] به همراه کتاب آمده است؛ مثل [[آیات]] ۱۲۹ و ۱۵۱ [[سوره بقره]]؛ ۱۶۳ [[آل عمران]] و ۲ [[سوره جمعه]] و از سوی دیگر، از مراجعه به کلمات [[علمای اسلام]]، فهمیده می‌شود که [[حکمت]] دو معنا دارد: | |||
#[[خردمندی]] و [[قدرت]] [[تشخیص حق]] از [[باطل]] و خیر از [[شر]]؛ | |||
#مجموعه [[معارف]] و دستورالعمل‌هایی که موجب [[رشد]] و [[سعادت انسان]] می‌شود<ref>ر.ک: حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۱ و ۲، ص۲۶۳ و ۲۶۵؛ فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان، ج۱ و ۲، ص۲۹۵ و ۶۵۹؛ المیزان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۴۱۸.</ref>.<ref>[[سید رشید صمیمی|صمیمی، سید رشید]]، [[اهداف و کارکردهای دین (کتاب)|اهداف و کارکردهای دین]]، ص 33-34.</ref> | |||
==[[آموزش]] نادانسته‌ها و نادانستنی‌های [[مردم]]== | |||
این بخش از آیه می‌تواند [[ذکر خاص]] بعد از عام باشد یا به آموزش اموری اشاره کند که در کتاب و حکمت نیست. اگرچه مرحوم [[علامه طباطبایی]]، این بخش از آیه را ذکر خاص بعد از عام نمی‌داند؛ زیرا [[معتقد]] است که آموزش کتاب و حکمت و آنچه مردم نمی‌دانستند، باهم شامل جمیع معارف اصلی و فرعی می‌شود<ref>المیزان، ج۱، ص۳۳۴.</ref>. هر یک را از این دو قول بگیریم، تعبیر {{متن قرآن|مَا لَمْ تَكُونُوا تَعْلَمُونَ}}<ref>«چنان که از خودتان پیامبری در میان شما فرستادیم که آیه‌های ما را بر شما می‌خواند و (جان) شما را پاکیزه می‌گرداند و به شما کتاب آسمانی و فرزانگی می‌آموزد و آنچه را نمی‌دانستید به شما یاد می‌دهد» سوره بقره، آیه ۱۵۱.</ref> به علومی اشاره دارد که [[بشر]] از راه عادی نمی‌تواند به آن برسد و با تعبیر {{متن قرآن|مَا لَمْ تَعْلَمُوا}}<ref>«و خداوند را سزاوار ارجمندی وی ارج ننهادند که گفتند: خداوند بر هیچ بشری چیزی فرو نفرستاده است؛ بگو: کتابی را که موسی آورد چه کسی فرو فرستاد؟ که فروغی و رهنمودی برای مردم بود، آن را بر کاغذهایی می‌نگارید، (برخی از) آن را آشکار می‌دارید و بسیاری (دیگر) را پنهان می‌کنید؛ و آنچه شما و پدرانتان نمی‌دانستید به شما آموخته شد. بگو: خداوند (این قرآن را فرستاده است)؛ سپس آنان رها کن در بیهودگی‌شان به بازی پردازند» سوره انعام، آیه ۹۱.</ref> فرق دارد؛ زیرا اولی «نمی توانستید بدانید» است و دومی «نمی‌دانستید». برخی [[مفسران]] این بخش از [[آیه شریفه]] را [[ذکر خاص]] بعد از عام گرفته، معتقدند که [[انبیا]] و [[پیامبران]]، مبدأ و منشأ [[علوم]] بوده‌اند. اگرچه این موضوع در جمله قبل، که [[تعلیم کتاب و حکمت]] وجود دارد، به ویژه [[قرآن]] را تفکیک می‌کند که به [[انسان]] گوشزد کند اگر پیامبران نبودند، بسیاری از علوم برای همیشه از شما پنهان میماند<ref>ناصر مکارم شیرازی و دیگران، تفسیر نمونه، ج۱، ص۲۷۶.</ref> و آنها نه فقط [[رهبر]] [[اخلاقی]] و [[اجتماعی]]؛ بلکه رهبر [[علمی]] نیز بودند و بدون آنها [[علوم انسانی]] در هیچ زمینه‌ای [[رشد]] نمی‌کرد.<ref>[[سید رشید صمیمی|صمیمی، سید رشید]]، [[اهداف و کارکردهای دین (کتاب)|اهداف و کارکردهای دین]]، ص 34-35.</ref> | |||
== [[شأن]] تعلیم و [[تبیین]] == | == [[شأن]] تعلیم و [[تبیین]] == | ||