کتاب‌شناسی پیامبر اکرم: تفاوت میان نسخه‌ها

{{خرد}}

<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">

: <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث '''[[پیامبر خاتم]]''' است.</div>

<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">

==مقدمه==

*درباره [[آخرین پیامبر]] [[الهی]]، [[حضرت محمد]]{{صل}} کتاب‌های بسیاری نوشته شده است. هیچ شخصیتی همانند [[حضرت رسول]]{{صل}} مورد توجه [[تاریخ]] و نویسندگان و متفکران عالی‌قدر [[بشر]] قرار نگرفته است، و درباره احدی از بزرگان و شخصیت‌های [[جهان]]، این اندازه کتاب نوشته نشده است<ref>جعفر سبحانی، فروغ ابدیت، ص۱۱.</ref>.

*کتاب‌هایی را که درباره [[شخصیت]] [[رسول گرامی اسلام]]{{صل}} به [[نگارش]] در آمده است، می‌توان از منظرهای مختلفی، تقسیم‌بندی کرد. در یک نگاه کلی می‌توان این تألیفات را به دو بخش تواریخ عمومی و کتب اختصاصی تقسیم‌بندی کرد<ref>[[یدالله حاجی‌زاده|حاجی‌زاده، یدالله]]، [[کتاب‌شناسی پیامبر اکرم (مقاله)|کتاب‌شناسی پیامبر اکرم]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۲، ص:۲۳۹.</ref>.

==کتب عمومی==

*(تواریخ عمومی) شامل کتاب‌هایی است که مطالب آنها عموماً از آغاز [[خلقت حضرت آدم]]{{ع}} شروع می‌شود و سپس دوره [[پیامبر اکرم]]{{صل}} و حتی بعضاً ادوار پس از آن [[حضرت]] را نیز در برمی گیرد؛ مثل [[تاریخ]] [[طبری]]، [[تاریخ]] [[یعقوبی]] و [[مروج الذهب]] [[مسعودی]]<ref>[[یدالله حاجی‌زاده|حاجی‌زاده، یدالله]]، [[کتاب‌شناسی پیامبر اکرم (مقاله)|کتاب‌شناسی پیامبر اکرم]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۲، ص:۲۳۹.</ref>.

==کتب اختصاصی==

*کتب اختصاصی، دربردارنده تألیفاتی است که در آنها تنها به مباحث مربوط به [[پیامبر اکرم]]{{صل}} پرداخته می‌شود. این کتاب‌ها را می‌توان به چند بخش تقسیم کرد:

*کتبی که با [[هدف]] "سیره‌نگاری" تدوین شده‌اند. این کتاب‌هاشامل کتب [[سیره]] و مغازی‌اند که مهم‌ترین آنها [[سیره]] [[ابن اسحاق]] (ابن‌هشام) و [[مغازی]] واقدی نام دارند. [[انگیزه]] [[نگارش]] این آثار، ارائه تصویری [[تاریخی]] از رخدادهای [[صدر اسلام]] بر محور [[شخصیت]] [[رسول الله]]{{صل}} است.

*کتاب‌هایی که عنوان آنها دلائل النبوه است. این کتاب‌ها، همان‌گونه که از عنوانشان بر می‌آید، درباره [[معجزات]] و [[دلایل]] [[نبوت]] [[رسول خدا]]{{صل}} هستند. نویسندگان آنها با مرور رخدادهای [[سیره]]، هرجا که توانسته‌اند نشانی از [[اعجاز]] و [[نبوت]] بیابند، آن را در کتب خویش آورده‌اند، همانند [[دلائل النبوة (کتاب)|دلائل النبوة]] [[ابونعیم اصفهانی]].

*کتبی که درباره جنبه‌های [[اخلاقی]] [[رسول خدا]]{{صل}} و [[شخصیت]] آن [[حضرت]] و خصایص وجودی ایشان به بحث می‌پردازند، مانند [[الخصائص الکبرای (کتاب)|الخصائص الکبرای]] [[جلال‌الدین سیوطی]].

*با توجه به تقسیم‌بندی مزبور، به معرفی برخی از آثار مربوط به آن [[حضرت]] می‌پردازیم<ref>[[یدالله حاجی‌زاده|حاجی‌زاده، یدالله]]، [[کتاب‌شناسی پیامبر اکرم (مقاله)|کتاب‌شناسی پیامبر اکرم]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۲، ص:۲۳۹-۲۴۰.</ref>.

== کتب (تواریخ) عمومی==

#[[اخبار الرسل و الملوک (کتاب)|اخبار الرسل و الملوک]] یا [[تاریخ الطبری (کتاب)|تاریخ الطبری]]؛ نوشته [[محمد بن جریر طبری]]: این کتاب یکی از مشهورترین کتب [[تاریخ]] عمومی است که در آن [[اخبار]] [[تاریخی]]، از آغاز [[خلقت]] گردآوری شده‌اند. [[طبری]]، وقتی به زمان [[پیامبر اکرم]]{{صل}} می‌رسد، به تفصیل، [[سیره]] آن [[حضرت]] را [[نقل]] می‌کند. ترجمه جلد سوم و بخشی از جلد چهارم این کتاب، حوادث مربوط به [[رسول الله]]{{صل}}، [[سیره]]، [[مغازی]] و مباحث دیگری را در بردارد.

#[[تاریخ الیعقوبی (کتاب)|تاریخ یعقوبی]]: نویسنده این [[کتاب]] [[احمد بن ابی‌یعقوب]] ([[ابن‌واضح یعقوبی]])، یکی از بزرگ‌ترین مؤرخان و جغرافی‌دانان [[جهان اسلام]] شمرده می‌شود<ref>البلدان نام کتاب جغرافیایی این مورخ است.</ref>. وی افزون بر این، در نجوم نیز تبحر داشت<ref>احمد بن ابی یعقوب یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، ج۱، ص۱۱ (مقدمه).</ref>. این کتاب دربردارنده حوادث [[تاریخی]] زمان [[حضرت آدم]]{{ع}} تا سال ۲۵۹ [[هجری]] است. حوادث مربوط به [[پیامبر]] در ترجمه جلد اول آن است.

#[[مروج الذهب و معادن الجوهر (کتاب)|مروج الذهب و معادن الجوهر]]: [[علی بن حسین مسعودی]]. [[مسعودی]] نیز از بزرگ‌ترین مؤرخان و جغرافی‌دانان [[اسلامی]] شمرده می‌شود. وی مروج الذهب را در سال ۳۳۲ ه. ق تألیف کرد. این کتاب در ۱۳۲ باب تدوین و به دو بخش پیش و پس از [[اسلام]] تقسیم شده است. بخش دوم این کتاب که از ولادت [[پیامبر]]{{صل}} آغاز می‌شود، [[تاریخ]] [[بعثت]] و [[هجرت]] تا پایان [[حیات]] آن [[حضرت]] را در برمی گیرد. افزون بر این، به دوره [[خلفای راشدین]] و [[امویان]] و [[عباسیان]] نیز پرداخته است و حوادث [[تاریخ اسلام]] را تا سال ۳۳۶ ه. ق بیان می‌کند<ref>علی بن حسین مسعودی، مروج الذهب و معادن الجوهر، ج۱، پیشگفتار ناشر.</ref>. [[مسعودی]] مطالب هر بخش را به صورت بسیار مختصر بیان کرده است. بخش مربوط به [[پیامبر اکرم]]{{صل}} در ترجمه این کتاب، بیش از پنجاه صفحه است.

#[[انساب الاشراف (کتاب)|انساب الاشراف]]: [[بلاذری]]، از مؤرخان و نسب‌شناسان بزرگ [[قرن سوم]] [[هجری]] است.[[وفات]] او در سال ۲۷۹ ه. ق بوده است. مطالب این کتاب نیز از [[حضرت آدم]]{{ع}} شروع شده است، و نویسنده پس از ذکر سایر [[پیامبران]] به [[نسب]] عدنان<ref>از اجداد پیامبر{{صل}}.</ref> پرداخته است. وقتی به [[نسب]] [[پیامبر اسلام]] رسیده، به طور مفصل، [[سیره]] آن [[حضرت]] را تا زمان [[رحلت]] ایشان بیان کرده و سپس به [[اخبار]] و انساب [[صحابه]] و سپس [[علویان]] و [[عباسیان]] و... پرداخته است.

#[[البدایة و النهایة (کتاب)|البدایة و النهایة]]؛ [[اسماعیل بن کثیر]] از مؤرخان [[قرن هشتم]] [[هجری]] است که از [[آغاز آفرینش]]، مطالب [[تاریخی]] را مطرح کرده است. وی اهتمام ویژه‌ای به [[سیره نبوی]] داشته است.

#[[تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر الاعلام (کتاب)|تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر الاعلام]]: [[شمس‌الدین ذهبی]]. جلد اول این کتاب به [[سیره نبوی]] و جلد دوم آن به [[مغازی]] اختصاص دارد. این کتاب، [[تاریخ]] عمومی [[جهان اسلام]] است.

#[[تاریخ خلیفة بن خیاط (کتاب)|تاریخ خلیفة بن خیاط]]: در این کتاب، حوادث پیش از [[اسلام]]، [[سیره پیامبر اکرم]]{{صل}} و حوادث دوره [[رسالت]] مطرح شده است.

#[[تجارب الامم (کتاب)|تجارب الامم]]: [[ابوعلی مسکویه رازی]]. این کتاب نیز از تواریخ عمومی است که دربردارنده دوره [[پیامبر اکرم]]{{صل}} نیز می‌شود. [[ابوعلی مسکویه رازی|مسکویه]]، به حوادث عبرت‌آموز نگریسته است.

#[[المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک (کتاب)|المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک]]: [[ابوالفرج بن جوزی]].

#[[الکامل فی التاریخ (کتاب)|الکامل فی التاریخ]]: [[عزالدین ابن اثیر]]. این کتاب از [[هبوط]] [[آدم]]{{ع}} شروع شده و از شاهان قدیم سخن گفته است. سپس مباحث مربوط به [[رسول‌الله]] را مطرح کرده است.

#[[بامداد اسلام (کتاب)|بامداد اسلام]]: [[عبدالحسین زرین کوب]]؛

#[[تاریخ اسلام ۱ (کتاب)|تاریخ اسلام]]: [[علی‌ اکبر فیاض]]؛

#[[تاریخ اسلام ۲ (کتاب)|تاریخ اسلام]]: [[پژوهش]] [[دانشگاه]] کمبریج؛

#[[تاریخ سیاسی اسلام ۱ (کتاب)|تاریخ سیاسی اسلام]]: [[حسن ابراهیم حسن]]؛

#[[تاریخ سیاسی اسلام ۲ (کتاب)|تاریخ سیاسی اسلام]]: [[رسول جعفریان]]؛

#[[تاریخ سیاسی اسلام ۳ (کتاب)|تاریخ سیاسی اسلام]]: [[صادق آئینه‌وند]]<ref>[[یدالله حاجی‌زاده|حاجی‌زاده، یدالله]]، [[کتاب‌شناسی پیامبر اکرم (مقاله)|کتاب‌شناسی پیامبر اکرم]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۲، ص:۲۴۰-۲۴۲.</ref>.

==کتب اختصاصی==

*کتب [[سیره]] و [[مغازی]]: از جمله این کتاب‌ها که با [[هدف]] ارائه یک تصویر [[تاریخی]] از رخدادهای [[صدر اسلام]] و بر محور [[پیامبر اکرم]]{{صل}} نوشته شده‌اند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

#[[السیرة النبویه (کتاب)|السیرة النبویه]]: [[ابومحمد عبدالله بن هشام حمیری]]. اصل این کتاب را [[ابن‌ اسحاق]] نوشته و از طریق [[ابن‌هشام]] به ما رسیده است؛

#[[الطبقات الکبری (کتاب)|الطبقات الکبری]]: [[محمد بن سعد]]، کاتب واقدی. جلد اول این کتاب به [[رسول‌الله]]{{صل}} و حوادث دوران آن [[حضرت]] اختصاص دارد؛

#[[عیون الاثر فنون المغازی و الشمایل و السیر (کتاب)|عیون الاثر فنون المغازی و الشمایل و السیر]]: [[ابن سیدالناس]]؛

#[[السیرة النبویه (کتاب)|السیرة النبویه]]: [[عبدالرحمن بن خلدون]]؛

#[[جوامع السیرة النبویه (کتاب)|جوامع السیرة النبویة]]: [[ابن‌حزم اندلسی]]؛

#[[بحارالانوار]]: [[علامه مجلسی]]. جلد شش این کتاب که با عنوان [[بحارالانوار]] السیرة النبویة منتشر شده است، مربوط به [[رسول‌الله]] است؛

#[[الفصول فی سیرة الرسول (کتاب)|الفصول فی سیرة الرسول]]: [[اسماعیل بن کثیر]]؛

#[[الدرر فی اختصار المغازی و السیر (کتاب)|الدرر فی اختصار المغازی و السیر]]: [[ابن عبدالبر]]؛

#[[سیرة رسول‌الله الرحیق المختوم (کتاب)|سیرة رسول‌الله الرحیق المختوم]]: [[صفی الرحمن المبارک فوزی]]؛

#[[سبل الهدی و الرشاد فی سیرة خیر العباد (کتاب)|سبل الهدی و الرشاد فی سیرة خیر العباد]]:[[محمد بن یوسف صالحی شامی]]؛

#[[الصحیح من سیرة النبی الاعظم (کتاب)|الصحیح من سیرة النبی الاعظم]]: [[سید جعفر مرتضی عاملی]]. وی به صورت مفصل و در چندین مجلد به بررسی [[سیره نبوی]] پرداخته است؛

#[[زندگانی حضرت محمد خاتم النبیین (کتاب)|زندگانی حضرت محمد خاتم النبیین]]: [[سید هاشم رسولی محلاتی]]<ref>[[یدالله حاجی‌زاده|حاجی‌زاده، یدالله]]، [[کتاب‌شناسی پیامبر اکرم (مقاله)|کتاب‌شناسی پیامبر اکرم]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۲، ص:۲۴۲-۲۴۳.</ref>.

==کتب دلائل==

*همان طور که بیان شد این گونه کتاب‌ها، درباره [[معجزات]] و [[دلایل]] [[رسول اکرم]]{{صل}} هستند. از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

#[[دلائل النبوة ۱ (کتاب)|دلائل النبوة]]: [[ابونعیم اصفهانی]]؛

#[[دلائل النبوة ۲ (کتاب)|دلائل النبوة]]: [[ابوبکر بیهقی]]؛

#[[دلائل النبوة ۳ (کتاب)|دلائل النبوة]]: [[ابوداوود سجستانی]]؛

#[[دلائل النبوة ۴ (کتاب)|دلائل النبوة]]: [[ابن ابی الدنیا]]:

#[[دلائل النبوة ۵ (کتاب)|دلائل النبوة]]: [[ابن قتیبه دینوری]]؛

#[[دلائل النبوة ۶ (کتاب)|دلائل النبوة]]: [[ابوسعید خرگوشی]].

==کتب خصائص==

*همان‌گونه که در تعریف این کتاب‌ها بیان شد، کتبی هستند که درباره [[شخصیت]] [[نبی مکرم اسلام]]{{صل}} و جنبه‌ها و خصوصیت‌های وجودی ایشان بحث می‌کنند. از جمله این کتاب‌ها می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:

 

 

==پانویس==

{{یادآوری پانویس}}

{{پانویس2}}

[[رده:مدخل]]

[[رده:کتاب‌شناسی پیامبر اکرم]]