کتاب‌شناسی پیامبر اکرم: تفاوت میان نسخه‌ها

{{امامت}}

<div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث '''[[پیامبر خاتم]]''' است.</div>

<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">

==مقدمه==

*درباره [[آخرین پیامبر]] [[الهی]]، [[حضرت محمد]]{{صل}} کتاب‌های بسیاری نوشته شده است. هیچ شخصیتی همانند [[حضرت رسول]]{{صل}} مورد توجه [[تاریخ]] و نویسندگان و متفکران عالی‌قدر [[بشر]] قرار نگرفته است، و درباره احدی از بزرگان و شخصیت‌های [[جهان]]، این اندازه کتاب نوشته نشده است<ref>جعفر سبحانی، فروغ ابدیت، ص۱۱.</ref>.

*کتاب‌هایی را که درباره [[شخصیت]] [[رسول گرامی اسلام]]{{صل}} به [[نگارش]] در آمده است، می‌توان از منظرهای مختلفی، تقسیم‌بندی کرد. در یک نگاه کلی می‌توان این تألیفات را به دو بخش تواریخ عمومی و کتب اختصاصی تقسیم‌بندی کرد<ref>[[یدالله حاجی‌زاده|حاجی‌زاده، یدالله]]، [[کتاب‌شناسی پیامبر اکرم (مقاله)|کتاب‌شناسی پیامبر اکرم]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۲، ص:۲۳۹.</ref>.

==کتب عمومی==

*(تواریخ عمومی) شامل کتاب‌هایی است که مطالب آنها عموماً از آغاز [[خلقت حضرت آدم]]{{ع}} شروع می‌شود و سپس دوره [[پیامبر اکرم]]{{صل}} و حتی بعضاً ادوار پس از آن [[حضرت]] را نیز در برمی گیرد؛ مثل [[تاریخ]] [[طبری]]، [[تاریخ]] [[یعقوبی]] و [[مروج الذهب]] [[مسعودی]]<ref>[[یدالله حاجی‌زاده|حاجی‌زاده، یدالله]]، [[کتاب‌شناسی پیامبر اکرم (مقاله)|کتاب‌شناسی پیامبر اکرم]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۲، ص:۲۳۹.</ref>.

==کتب اختصاصی==

*کتب اختصاصی، دربردارنده تألیفاتی است که در آنها تنها به مباحث مربوط به [[پیامبر اکرم]]{{صل}} پرداخته می‌شود. این کتاب‌ها را می‌توان به چند بخش تقسیم کرد:

*کتبی که با [[هدف]] "سیره‌نگاری" تدوین شده‌اند. این کتاب‌هاشامل کتب [[سیره]] و مغازی‌اند که مهم‌ترین آنها [[سیره]] [[ابن اسحاق]] (ابن‌هشام) و [[مغازی]] واقدی نام دارند. [[انگیزه]] [[نگارش]] این آثار، ارائه تصویری [[تاریخی]] از رخدادهای [[صدر اسلام]] بر محور [[شخصیت]] [[رسول الله]]{{صل}} است.

*کتاب‌هایی که عنوان آنها دلائل النبوه است. این کتاب‌ها، همان‌گونه که از عنوانشان بر می‌آید، درباره [[معجزات]] و [[دلایل]] [[نبوت]] [[رسول خدا]]{{صل}} هستند. نویسندگان آنها با مرور رخدادهای [[سیره]]، هرجا که توانسته‌اند نشانی از [[اعجاز]] و [[نبوت]] بیابند، آن را در کتب خویش آورده‌اند، همانند [[دلائل النبوة (کتاب)|دلائل النبوة]] [[ابونعیم اصفهانی]].

*کتبی که درباره جنبه‌های [[اخلاقی]] [[رسول خدا]]{{صل}} و [[شخصیت]] آن [[حضرت]] و خصایص وجودی ایشان به بحث می‌پردازند، مانند [[الخصائص الکبرای (کتاب)|الخصائص الکبرای]] [[جلال‌الدین سیوطی]].

*با توجه به تقسیم‌بندی مزبور، به معرفی برخی از آثار مربوط به آن [[حضرت]] می‌پردازیم<ref>[[یدالله حاجی‌زاده|حاجی‌زاده، یدالله]]، [[کتاب‌شناسی پیامبر اکرم (مقاله)|کتاب‌شناسی پیامبر اکرم]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۲، ص:۲۳۹-۲۴۰.</ref>.

== کتب (تواریخ) عمومی==

#[[اخبار الرسل و الملوک (کتاب)|اخبار الرسل و الملوک]] یا [[تاریخ الطبری (کتاب)|تاریخ الطبری]]؛ نوشته [[محمد بن جریر طبری]]: این کتاب یکی از مشهورترین کتب [[تاریخ]] عمومی است که در آن [[اخبار]] [[تاریخی]]، از آغاز [[خلقت]] گردآوری شده‌اند. [[طبری]]، وقتی به زمان [[پیامبر اکرم]]{{صل}} می‌رسد، به تفصیل، [[سیره]] آن [[حضرت]] را [[نقل]] می‌کند. ترجمه جلد سوم و بخشی از جلد چهارم این کتاب، حوادث مربوط به [[رسول الله]]{{صل}}، [[سیره]]، [[مغازی]] و مباحث دیگری را در بردارد.

#[[مروج الذهب و معادن الجوهر (کتاب)|مروج الذهب و معادن الجوهر]]: [[علی بن حسین مسعودی]]. [[مسعودی]] نیز از بزرگ‌ترین مؤرخان و جغرافی‌دانان [[اسلامی]] شمرده می‌شود. وی مروج الذهب را در سال ۳۳۲ ه. ق تألیف کرد. این کتاب در ۱۳۲ باب تدوین و به دو بخش پیش و پس از [[اسلام]] تقسیم شده است. بخش دوم این کتاب که از ولادت [[پیامبر]]{{صل}} آغاز می‌شود، [[تاریخ]] [[بعثت]] و [[هجرت]] تا پایان [[حیات]] آن [[حضرت]] را در برمی گیرد. افزون بر این، به دوره [[خلفای راشدین]] و [[امویان]] و [[عباسیان]] نیز پرداخته است و حوادث [[تاریخ اسلام]] را تا سال ۳۳۶ ه. ق بیان می‌کند<ref>علی بن حسین مسعودی، مروج الذهب و معادن الجوهر، ج۱، پیشگفتار ناشر.</ref>. [[مسعودی]] مطالب هر بخش را به صورت بسیار مختصر بیان کرده است. بخش مربوط به [[پیامبر اکرم]]{{صل}} در ترجمه این کتاب، بیش از پنجاه صفحه است.

#[[انساب الاشراف (کتاب)|انساب الاشراف]]: [[بلاذری]]، از مؤرخان و نسب‌شناسان بزرگ [[قرن سوم]] [[هجری]] است.[[وفات]] او در سال ۲۷۹ ه. ق بوده است. مطالب این کتاب نیز از [[حضرت آدم]]{{ع}} شروع شده است، و نویسنده پس از ذکر سایر [[پیامبران]] به [[نسب]] عدنان<ref>از اجداد پیامبر{{صل}}.</ref> پرداخته است. وقتی به [[نسب]] [[پیامبر اسلام]] رسیده، به طور مفصل، [[سیره]] آن [[حضرت]] را تا زمان [[رحلت]] ایشان بیان کرده و سپس به [[اخبار]] و انساب [[صحابه]] و سپس [[علویان]] و [[عباسیان]] و... پرداخته است.

#[[تاریخ خلیفة بن خیاط (کتاب)|تاریخ خلیفة بن خیاط]]: در این کتاب، حوادث پیش از [[اسلام]]، [[سیره پیامبر اکرم]]{{صل}} و حوادث دوره [[رسالت]] مطرح شده است.

#[[تجارب الامم (کتاب)|تجارب الامم]]: [[ابوعلی مسکویه رازی]]. این کتاب نیز از تواریخ عمومی است که دربردارنده دوره [[پیامبر اکرم]]{{صل}} نیز می‌شود. [[ابوعلی مسکویه رازی|مسکویه]]، به حوادث عبرت‌آموز نگریسته است.

*از تواریخ عمومی‌ای که در دوره معاصر نگاشته شده است، می‌توان به کتب ذیل اشاره کرد:

#[[بامداد اسلام (کتاب)|بامداد اسلام]]: [[عبدالحسین زرین کوب]]؛

#[[تاریخ اسلام ۱ (کتاب)|تاریخ اسلام]]: [[علی‌ اکبر فیاض]]؛

#[[تاریخ اسلام ۲ (کتاب)|تاریخ اسلام]]: [[پژوهش]] [[دانشگاه]] کمبریج؛

#[[تاریخ سیاسی اسلام ۱ (کتاب)|تاریخ سیاسی اسلام]]: [[حسن ابراهیم حسن]]؛

#[[تاریخ سیاسی اسلام ۲ (کتاب)|تاریخ سیاسی اسلام]]: [[رسول جعفریان]]؛

#[[تاریخ سیاسی اسلام ۳ (کتاب)|تاریخ سیاسی اسلام]]: [[صادق آئینه‌وند]]<ref>[[یدالله حاجی‌زاده|حاجی‌زاده، یدالله]]، [[کتاب‌شناسی پیامبر اکرم (مقاله)|کتاب‌شناسی پیامبر اکرم]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۲، ص:۲۴۰-۲۴۲.</ref>.

==کتب اختصاصی==

*کتب [[سیره]] و [[مغازی]]: از جمله این کتاب‌ها که با [[هدف]] ارائه یک تصویر [[تاریخی]] از رخدادهای [[صدر اسلام]] و بر محور [[پیامبر اکرم]]{{صل}} نوشته شده‌اند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

#[[السیرة النبویه (کتاب)|السیرة النبویه]]: [[ابومحمد عبدالله بن هشام حمیری]]. اصل این کتاب را [[ابن‌ اسحاق]] نوشته و از طریق [[ابن‌هشام]] به ما رسیده است؛

#[[الطبقات الکبری (کتاب)|الطبقات الکبری]]: [[محمد بن سعد]]، کاتب واقدی. جلد اول این کتاب به [[رسول‌الله]]{{صل}} و حوادث دوران آن [[حضرت]] اختصاص دارد؛

#[[المغازی (کتاب)|المغازی]]: [[محمد بن عمر واقدی]]. واقدی، از مغازی‌نویسان و فتوح‌نگاران بزرگ [[اسلامی]] است که به تفصیل درباره جنگ‌های [[رسول خدا]]{{صل}} [[تحقیق]] کرده است؛

#[[عیون الاثر فنون المغازی و الشمایل و السیر (کتاب)|عیون الاثر فنون المغازی و الشمایل و السیر]]: [[ابن سیدالناس]]؛

#[[السیرة النبویه (کتاب)|السیرة النبویه]]: [[عبدالرحمن بن خلدون]]؛

#[[انسان العیون فی سیرة الامین المأمون (کتاب)|انسان العیون فی سیرة الامین المأمون]]:[[ برهان‌الدین حلبی شافعی]]. این کتاب در سه جلد و به صورت مفصل [[تاریخ]] و [[سیره پیامبر]]{{صل}} را بیان کرده است؛

#[[جوامع السیرة النبویه (کتاب)|جوامع السیرة النبویة]]: [[ابن‌حزم اندلسی]]؛

#[[الصحیح من سیرة النبی الاعظم (کتاب)|الصحیح من سیرة النبی الاعظم]]: [[سید جعفر مرتضی عاملی]]. وی به صورت مفصل و در چندین مجلد به بررسی [[سیره نبوی]] پرداخته است؛

#[[موسوعة التاریخ الاسلامی (کتاب)|موسوعة التاریخ الاسلامی]]: [[محمد هادی یوسفی غروی]]؛

#[[تاریخ اسلام از آغاز تا هجرت (کتاب)|تاریخ اسلام از آغاز تا هجرت]]: [[علی دوانی]]؛

#[[زندگانی حضرت محمد خاتم النبیین (کتاب)|زندگانی حضرت محمد خاتم النبیین]]: [[سید هاشم رسولی محلاتی]]<ref>[[یدالله حاجی‌زاده|حاجی‌زاده، یدالله]]، [[کتاب‌شناسی پیامبر اکرم (مقاله)|کتاب‌شناسی پیامبر اکرم]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۲، ص:۲۴۲-۲۴۳.</ref>.

==کتب دلائل==

*همان طور که بیان شد این گونه کتاب‌ها، درباره [[معجزات]] و [[دلایل]] [[رسول اکرم]]{{صل}} هستند. از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

 

 

 

[[رده:مدخل]]

[[رده:کتاب‌شناسی پیامبر اکرم]]