|
|
(۱۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) |
خط ۱: |
خط ۱: |
| {{نبوت}}
| |
| {{مدخل مرتبط | | {{مدخل مرتبط |
| | موضوع مرتبط = عدالت اجتماعی | | | موضوع مرتبط = عدالت |
| | عنوان مدخل = عدالت اقتصادی | | | عنوان مدخل = عدالت اقتصادی |
| | مداخل مرتبط = [[عدالت اقتصادی در قرآن]] - [[عدالت اقتصادی در حدیث]] - [[عدالت اقتصادی در نهج البلاغه]] - [[عدالت اقتصادی در کلام اسلامی]] - [[عدالت اقتصادی در سیره معصوم]] - [[عدالت اقتصادی در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]] - [[عدالت اقتصادی در معارف و سیره نبوی]] - [[عدالت اقتصادی در معارف و سیره علوی]] | | | مداخل مرتبط = [[عدالت اقتصادی در قرآن]] - [[عدالت اقتصادی در معارف و سیره نبوی]] - [[عدالت اقتصادی در معارف و سیره علوی]] - [[عدالت اقتصادی در سیره معصوم]] - [[عدالت اقتصادی در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]] - [[عدالت اقتصادی در فقه سیاسی]] - [[عدالت اقتصادی در مکتب خلفا]] |
| | پرسش مرتبط = | | | پرسش مرتبط = عدالت (پرسش) |
| }} | | }} |
|
| |
|
| ==مقدمه==
| | '''عدالت اقتصادی''' از مصادیق مهم [[عدالت اجتماعی]] است که مراد از آن ایجاد [[تعادل]] و توازن در حقوق اقتصادی [[شهروندان]] دانست. این نوع از [[عدالت]] یکی از اهداف مهم [[نظام اسلامی]] است که برای تحقق آن ملاکها و شاخصههای وجود دارد مانند: ارجگذاری و توجه ویژه به مستمندان؛ اقدامات عملی در رسیدگی به محرومان؛ مبارزه با زراندوزی؛ پرهیز [[دولت]] از [[تجملات]] و [[اصلاح]] ساختار بازار. |
| *یکی از مصادیق مهم [[عدالت اجتماعی]]، [[عدالت]] در بخش [[اقتصاد]] است که ویژگی بسیار مهم [[دولت اسلامی]] محسوب میشود. عدالت اقتصادی را میتوان ایجاد [[تعادل]] و [[توازن]] در [[حقوق]] [[اقتصادی]] [[شهروندان]] دانست. طبعاً چنین عدالتی زمانی محقق میشود که هر یک از افراد [[جامعه]] به [[حقوق]] [[شایسته]] خود در [[ناحیه]] [[ثروت]] و درآمدهای [[جامعه]] [[دست]] یابند. باید توجه داشت که عدالت اقتصادی به معنای [[تساوی]] همه افراد در [[ناحیه]] درآمدها نیست. [[سید قطب]] در این زمینه مینویسد: [[مساوات]] غیر منطقی در [[مال]] از دیدگاه [[اسلام]]، قانونی و صحیح نیست؛ چراکه به اقتضای [[عدل مطلق]]، [[مردم]] باید از لحاظ کسب روزی، مختلف باشند و گروهی [[برتر]] از گروه دیگر باشند. لازمه تحقق [[عدالت]] در این زمینه، مهیا نمودن شرایط و امکانات مساوی برای همگان است به نحوی که نوع [[فرهنگ]] و [[جایگاه اجتماعی]] افراد کم بضاعت و [[فقیر]]، مانع [[پیشرفت]] و کوشش آنها در عرصههای مختلف [[جامعه]] نگردد<ref>سید قطب، عدالت اجتماعی در اسلام، ص۸.</ref>.
| |
| *[[جایگاه]] والا و نقش محوری عدالت اقتصادی، در آثار [[حضرت]] [[امام خمینی]] بسیار چشمگیر و بارز است. [[امام خمینی]] همواره به ریشه کنی [[فقر]] و [[محرومیت]] از [[جامعه]] و زدودن شکاف طبقاتی تأکید مکرر مینمود. از دیدگاه ایشان، یکی از راههای دستیابی به [[اقتصاد]] عادلانه و مترقی، پیادهسازی [[قوانین]] [[اقتصادی]] [[اسلام]] است<ref>صحیفه امام، ج۴، ص۲۴۲.</ref> و اجرای دو مبنای مهم [[اقتصادی]] [[اسلام]]؛ یعنی [[حرام]] بودن [[ربا]] و [[پذیرش حق]] [[مالکیت]] افراد، در حل [[مشکلات]] و نابرابریهای [[اقتصادی]] حائز اهمیت میباشد<ref>صحیفه امام، ج۵، ص۴۵۱.</ref>. هرچند ترکیب "عدالت اقتصادی" در [[سخنان امام]] وجود ندارد، اما با تتبع و دقت در آثار ایشان میتوان شاخصهها و کارکردهای مفهوم عدالت اقتصادی از نگاه [[امام خمینی]] را به دست آورد. ایشان راهکارها و اقدامات فراوانی را در جهت ایجاد [[رفاه عمومی]] و برقراری [[توازن]] [[اقتصادی]] در [[جامعه]] اتخاذ نمودهاند از جمله:
| |
| *'''ارج گذاری و توجه ویژه به [[مستمندان]]''': توصیهها و جهتگیری مواضع [[اقتصادی]] [[امام خمینی]] عموماً بر [[اولویت]] دادن به [[حق]] [[مستضعفین]] و [[محرومان]] [[جامعه]] بود و [[معتقد]] بود اساس [[اقتصاد]] سالم و مستقل، بر تأمین اساسیترین نیازهای [[مردم]] [[محروم]] و ستمدیده است<ref>صحیفه امام، ج۵، ص۴۳۷.</ref>؛ چرا که بار سنگین [[انقلاب]] بر دوش همین قشر [[مستضعف]] است که به امکانات کم و ساده قانع هستند<ref>صحیفه امام، ج۵، ص۴۳۷.</ref>. ایشان عدول از [[حمایت]] [[محرومان]] و پابرهنهها را عدول از [[عدالت اجتماعی]] و در نتیجه [[خیانت]] به [[اسلام]] و [[مسلمین]] تلقی مینمود<ref>صحیفه امام، ج۲۱، ص۹۹-۱۰۰.</ref>.
| |
| *'''اقدامات عملی در [[رسیدگی به محرومان]]''': از مهمترین اقدامات عملی [[امام خمینی]] در کمکرسانی به [[محرومان]] و خودکفا کردن آنان، تأسیس کمیته [[امداد]] بود که ۲۲ روز پس از [[پیروزی انقلاب]]، به عنوان دومین نهاد انقلابی شروع به فعالیت کرد. از دیگر اقدامات عملی [[امام خمینی]] در مسیر فقرزدایی از [[جامعه]] میتوان به موارد ذیل اشاره کرد: [[ابداع]] [[جهاد]] [[سازندگی]] برای [[آبادانی]] مناطق [[محروم]] و بهبود [[زندگی]] روستائیان<ref>صحیفه امام، ج۱۶، ص۳۳۷.</ref>، افتتاح حساب ۱۰۰ به منظور خانهسازی، برای [[مستضعفان]]<ref>صحیفه امام، ج۶، ص۵۱۹.</ref>، فروش نفت با [[هدف]] زدودن [[فقر]]<ref>صحیفه امام، ج۵، ص۳۶۳.</ref>، وضع [[قوانین]] برای اعاده [[حقوق]] [[فقرا]]<ref>صحیفه امام، ج۱۴، ص۳۰۴.</ref>، نهادینه کردن [[سنّت]] [[قرض الحسنه]]<ref>صحیفه امام، ج۲۰، ص۴۰۰.</ref> و ارائه برنامهها و طرحهای [[سازندگی]]<ref>صحیفه امام، ج۷، ص۱۵۰.</ref> اشاره کرد.
| |
| *'''[[مبارزه]] با زراندوزی''': [[امام]] [[تبیین]] جهتگیری [[اقتصاد]] [[اسلام]] در راستای [[حفظ]] [[منافع]] [[محرومان]]، گسترش [[مشارکت]] عمومی آنان در ثروتهای [[جامعه]] و [[مبارزه]] با زراندوزان را بزرگترین [[هدیه]] و [[بشارت]] [[آزادی]] [[انسان]] از [[اسارت]] [[فقر]] و تهیدستی به شمار میآورد و [[معتقد]] است بیان این [[حقیقت]] که صاحبان [[مال و منال]] در [[حکومت]] [[اسلام]]، هیچ امتیاز و [[برتری]] از این جهت بر [[فقرا]] ندارند و ابداً اولویتی به آنان تعلق نخواهد گرفت، [[راه]] [[شکوفایی]] و پرورش استعدادهای خفته و [[سرکوب]] شده پابرهنگان را فراهم میکند<ref>صحیفه امام، ج۲۰، ص۳۴۰.</ref>.
| |
| *'''[[پرهیز]] [[دولت]] از [[تجملات]]''': بیشترین سفارش [[امام خمینی]] به [[کارگزاران]] [[نظام اسلامی]]، [[پرهیز]] از [[تجملات]] و [[خوی]] کاخنشینی بود. از دیدگاه ایشان، روزی که [[دولت ما]] توجه به کاخ پیدا کند، آن روز است که باید [[منتظر]] فرسایش و در نتیجه زوال [[دولت]] و [[ملت]] باشیم<ref>صحیفه امام، ج۱۷، ص۳۷۶.</ref>. [[امام خمینی]] آغازگر اصلی در [[اصلاح]] و تعدیل [[جامعه]] را خود دولتمردان و [[کارگزاران حکومتی]] میدانست<ref>صحیفه امام، ج۶، ص۳۳۰.</ref> و کسانی را تا آخر خط با [[نظام]] و [[انقلاب]] همراه میدانست که درد [[فقر]] و [[محرومیت]] و [[استضعاف]] را چشیده باشند<ref>صحیفه امام، ج۲۱، ص۸۶.</ref>.
| |
| *'''[[اصلاح]] ساختار بازار''': در یک نگاه ابتدایی و سطحی، [[بازار]]، محلی عمومی برای [[خرید و فروش]] کالاهاست؛ اما در نگاه تیزبین و عمیق [[امام خمینی]] اهمیت بازار و [[جایگاه]] آن در [[حفظ]] کیان [[کشور]] تا بدانجاست که اگر در یک مسیر [[اسلامی]] حرکت بکند، مملکت را از آسیب نگه میدارد<ref>صحیفه امام، ج۱۳، ص۵۲۶.</ref>. طبعاً بخشی از این آسیبها، از [[ناحیه]] بروز نابرابریهای [[اقتصادی]] و ایجاد خلل در چرخه [[اقتصاد]] [[کشور]] از طرق مختلف مثل [[احتکار]]، گرانفروشی و... خواهد بود. به همین [[دلیل]] [[امام خمینی]] [[معتقد]] بود بازار باید [[مظهر]] تام [[اسلام]] و [[عدالت]] باشد یعنی از اموری که [[مخالف]] [[دستورات اسلام]] است، احتراز کند و در مقابل، مقررات [[اسلام]] را سرلوحه عملکرد خود قرار دهد. از جمله، [[بازار]] باید از [[ربا]] [[مطهر]] باشد و نیز گرانفروشی نکند و کالاهای قاچاق که [[اقتصاد]] [[کشور]] را بر هم میزند، وارد نسازد<ref>صحیفه امام، ج۱۳، ص۳۵۷.</ref><ref>[[سلیمان خاکبان|خاکبان، سلیمان]]، [[رقیه یوسفی|یوسفی، رقیه]]، [[عدالت اسلامی (مقاله)|"عدالت اسلامی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|منظومه فکری امام خمینی]]</ref>.
| |
|
| |
|
| == جستارهای وابسته == | | == مقدمه == |
| | یکی از مصادیق مهم [[عدالت اجتماعی]]، [[عدالت]] در بخش [[اقتصاد]] است که ویژگی بسیار مهم [[دولت اسلامی]] محسوب میشود. عدالت اقتصادی را میتوان ایجاد [[تعادل]] و توازن در [[حقوق]] [[اقتصادی]] [[شهروندان]] دانست. طبعاً چنین عدالتی زمانی محقق میشود که هر یک از افراد [[جامعه]] به [[حقوق]] شایسته خود در ناحیه [[ثروت]] و درآمدهای [[جامعه]] [[دست]] یابند. باید توجه داشت که عدالت اقتصادی به معنای [[تساوی]] همه افراد در ناحیه درآمدها نیست. |
| | |
| | براساس دیدگاه برخی از اندیشمندان معاصر، یکی از راههای دستیابی به [[اقتصاد]] عادلانه و مترقی، پیادهسازی [[قوانین]] [[اقتصادی]] [[اسلام]] است<ref>صحیفه امام، ج۴، ص۲۴۲.</ref> و اجرای دو مبنای مهم [[اقتصادی]] [[اسلام]]؛ یعنی [[حرام]] بودن [[ربا]] و پذیرش حق [[مالکیت]] افراد، در حل [[مشکلات]] و نابرابریهای [[اقتصادی]] حائز اهمیت است<ref>صحیفه امام، ج۵، ص۴۵۱.</ref>. برخی از راهکارهای بیان شده در جهت ایجاد [[رفاه عمومی]] و برقراری توازن [[اقتصادی]] در [[جامعه]] عبارت است از: |
| | # '''ارج گذاری و توجه ویژه به [[مستمندان]]''': توصیهها و جهتگیری مواضع [[اقتصادی]] بر [[اولویت]] دادن به [[حق]] [[مستضعفین]] و [[محرومان]] [[جامعه]] است و اساس [[اقتصاد]] سالم و مستقل، بر تأمین اساسیترین نیازهای [[مردم]] [[محروم]] و ستمدیده است<ref>صحیفه امام، ج۵، ص۴۳۷.</ref>. عدول از [[حمایت]] [[محرومان]] و پابرهنهها، عدول از [[عدالت اجتماعی]] و در نتیجه [[خیانت]] به [[اسلام]] و [[مسلمین]] است<ref>صحیفه امام، ج۲۱، ص۹۹-۱۰۰.</ref>. |
| | # '''[[مبارزه]] با زراندوزی''': [[تبیین]] جهتگیری [[اقتصاد]] [[اسلام]] در راستای [[حفظ]] [[منافع]] [[محرومان]]، گسترش [[مشارکت]] عمومی آنان در ثروتهای [[جامعه]] و [[مبارزه]] با زراندوزان بزرگترین [[هدیه]] و [[بشارت]] [[آزادی]] [[انسان]] از [[اسارت]] [[فقر]] و تهیدستی به شمار میآید و صاحبان [[مال و منال]] در [[حکومت]] [[اسلام]]، هیچ امتیاز و [[برتری]] از این جهت بر [[فقرا]] ندارند و ابداً اولویتی به آنان تعلق نخواهد گرفت<ref>صحیفه امام، ج۲۰، ص۳۴۰.</ref>. |
| | # '''پرهیز [[دولت]] از [[تجملات]]''': بیشترین سفارش به [[کارگزاران]] [[نظام اسلامی]]، [[پرهیز]] از [[تجملات]] و [[خوی]] کاخنشینی است<ref>صحیفه امام، ج۱۷، ص۳۷۶.</ref>. |
| | # '''[[اصلاح]] ساختار بازار''': در یک نگاه ابتدایی و سطحی، [[بازار]]، محلی عمومی برای [[خرید و فروش]] کالاهاست؛ اما در نگاه تیزبین و عمیق، اهمیت بازار و [[جایگاه]] آن در [[حفظ]] کیان [[کشور]] تا بدانجاست که اگر در یک مسیر [[اسلامی]] حرکت بکند، مملکت را از آسیب نگه میدارد<ref>صحیفه امام، ج۱۳، ص۵۲۶.</ref>. طبعاً بخشی از این آسیبها، از [[ناحیه]] بروز نابرابریهای [[اقتصادی]] و ایجاد خلل در چرخه [[اقتصاد]] [[کشور]] از طرق مختلف مثل [[احتکار]]، گرانفروشی و... خواهد بود. به همین [[دلیل]] بازار باید [[مظهر]] تام [[اسلام]] و [[عدالت]] باشد، یعنی از اموری که [[مخالف]] [[دستورات اسلام]] است، احتراز کند و در مقابل، مقررات [[اسلام]] را سرلوحه عملکرد خود قرار دهد. از جمله، [[بازار]] باید از [[ربا]] [[مطهر]] باشد و نیز گرانفروشی نکند و کالاهای قاچاق که [[اقتصاد]] [[کشور]] را بر هم میزند، وارد نسازد<ref>صحیفه امام، ج۱۳، ص۳۵۷.</ref>.<ref>[[سلیمان خاکبان|خاکبان، سلیمان]]، [[رقیه یوسفی|یوسفی، رقیه]]، [[عدالت اسلامی (مقاله)|"عدالت اسلامی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|منظومه فکری امام خمینی]].</ref> |
|
| |
|
| == منابع == | | == منابع == |
| {{منابع}} | | {{منابع}} |
| # [[پرونده:9030760879.jpg|22px]] [[سلیمان خاکبان|خاکبان، سلیمان]]، [[رقیه یوسفی|یوسفی، رقیه]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|'''منظومه فکری امام خمینی''']] | | # [[پرونده:1100618.jpg|22px]] [[سلیمان خاکبان|خاکبان]]، [[رقیه یوسفی|یوسفی]]، [[عدالت اسلامی - خاکبان و یوسفی (مقاله)| مقاله «عدالت اسلامی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|'''منظومه فکری امام خمینی''']] |
| {{پایان منابع}} | | {{پایان منابع}} |
|
| |
|
خط ۲۸: |
خط ۲۷: |
| {{عدالت}} | | {{عدالت}} |
|
| |
|
| [[رده:مدخل]] | | [[رده:عدالت]] |
| [[رده:عدالت اقتصادی]] | | [[رده:اقتصاد]] |