معتضد عباسی: تفاوت میان نسخه‌ها

{{مدخل مرتبط

| موضوع مرتبط = عباسیان

| پرسش مرتبط  =  

}}

# [[نصر بن احمد]] (نصر اول) ۲۶۱-۲۷۹ ق.

# [[اسماعیل بن احمد]] ۲۷۹-۲۹۵ ق.

# [[عبدالملک بن نوح]] (دوم) ۳۸۹- تا استیلای ایلک‌خانان و غزنویان بر قلمرو آنان.<ref>[[سید احمد رضا خضری|خضری، سید احمد رضا]]، [[تاریخ خلافت عباسی از آغاز تا پایان آل بویه (کتاب)|تاریخ خلافت عباسی از آغاز تا پایان آل بویه]] ص ۱۳۷.</ref>.

[[روایات]] مربوط به [[شخصیت]] و [[زندگی]] اسماعیل به‌شدت متناقض است؛ با این همه در بیشتر منابع [[شیعیان]] [[دوازده امامی]] و [[اهل سنت]]، دو نکته اساسی و مهم درباره اسماعیل وجود دارد: نخست آنکه وی پیش از [[پدر]] در گذشته است<ref>المقالات و الفرق، ص۷۹ به بعد.</ref> و دیگر آنکه اسماعیل به سبب عادات [[ناشایست]] و [[ناپسند]] به وسیله پدر از [[حق امامت]] [[محروم]] گشته است<ref>جوینی، عطاملک، جهانگشا، ج۳، ص۱۴۵.</ref>. در مقابل این روایات، اسماعیلیان سخنان گوناگون درباره اسماعیل دارند که مشهورترین آنها در [[روایت]] [[نوبختی]] آمده است. وی اسماعیلیان را به دو گروه تقسیم کرده است:

# [[سلطه]] جابرانه [[ترکان]] بر دستگاه خلافت عباسی، [[قدرت]] [[واقعی]] را از دست [[خلفا]] بیرون آورده بود.

# [[اختلافات]] طبقاتی که سرمنشأ بسیاری از بحران‌های اجتماعی و سیاسی است به‌شدت وسعت یافته بود.

# خلفا تحت تأثیر [[فقیهان]] [[متعصب]] [[اهل سنت]]، با [[ترویج]] [[فلسفه]] و [[منطق]] و دیگر [[علوم عقلی]] [[مبارزه]] می‌کردند و در نتیجه، [[جهل و نادانی]] و [[تعصب]] به‌شدت رواج یافته بود.

# [[فساد]] و [[خوشگذرانی]] و [[رشوه‌خواری]]، دستگاه خلافت را از شخص [[خلیفه]] تا [[سپاهیان]] عادی فرا گرفته بود<ref>نک: وفیات الاعیان، ج۳، ص۹۸۳؛ تاریخ بغداد ج۱، ص۵؛ الفخری، ص۳۶۱.</ref>.

[[رهبران]] [[سیاستمدار]] [[اسماعیلی]] با استفاده از این زمینه‌های مناسب به انتشار [[عقاید]] ظاهر [[فریب]] خود [[همت]] گماشتند و با [[وعده]] [[ظهور مهدی]] و [[برقراری عدالت]] و [[برابری]] اجتماعی به وسیله داعیان کاردان خود، توجه و علاقه [[مردم]] ستمدیده و [[ناامید]] را به خود جلب کردند؛ به طوری که گروه بسیاری از مردم [[محروم]] جنوب [[عراق]]، [[بحرین]]، [[غرب]] [[ایران]]، [[خراسان]]، [[سوریه]]، [[مصر]] و دیار [[مغرب]] به [[دعوت]] آنان روی آوردند<ref>ناصرخسرو و اسماعیلیان، ص۸۲- ۸۳.</ref>.

با [[ظهور]] [[عبدالله بن میمون القداح]]<ref>نک: جوینی، عطاملک، جهانگشا، ج۳، ص۳۱۵ (بخش حواشی و اضافات قزوینی).</ref>، که مردی [[زیرک]] و کاردان بود، دعوت [[اسماعیلیه]] به راهی تازه افتاد. وی کار خود را از [[بصره]] آغاز کرد؛ اما چون تحت تعقیب [[عباسیان]] قرار گرفت، به نهانگاه [[اسماعیلیان]] در سلمیه<ref>شهری در سوریه کنونی بر کران بادیة الشام و در نزدیکی حمص در ناحیه شرقی نهر عاص که از مراکز عمدة اسماعیلیان بوده است (حدود العالم من المشرق الی المغرب، ص۱۷۲؛ معجم البلدان، ج۳، ص۲۷۲-۲۷۳).</ref> رفت و از همانجا [[مبلغان]] و دعوتگران را به اطراف فرستاد و زمینه ایجاد [[دولت]] [[قرامطه]] بحرین و [[فاطمیان]] مصر را فراهم کرد<ref>تامر، عارف، القرامطه، ص۴۹-۵۰.</ref>. عبدالله یکی از داعیان خود را، به نام حسین اهوازی، به جانب [[کوفه]] فرستاد که در آنجا مردی به نام حمدان بن [[اشعث]] معروف به قرمط<ref>یا قرمِط.</ref>، دعوت وی را پذیرفت. با آنکه قرمط از کشاورزان عراق بود، افکاری بلند و سیاستمدارانه داشت. به گفته ابن الندیم، وی [[معتقد]] بود که [[مردم ایران]] سرانجام، [[قدرت]] را از [[اعراب]] باز پس خواهند گرفت<ref>الفهرست، ص۱۸۸.</ref>. وی به [[سال ۲۷۷ ق]]. اقامت‌گاهی به نام دارالهجرة<ref>الکامل، ج۸، ص۱۳۶.</ref> تأسیس نمود که مقر اصلی [[جنبش]] قرامطه گشت. در نتیجه [[برنامه‌ریزی]] و فعالیت قرمط، گروه بسیاری از روستاییان و کشاورزان [[محروم]] منطقه [[عراق]] که به دنبال راهی برای [[رهایی]] از مالیات‌های سنگین بودند به [[دعوت اسماعیلی]] روی آوردند. کوشش‌های مؤثر قرمط در انتشار دعوت اسماعیلی در عراق موجب شد که [[مورخان]]، [[اسماعیلیان]] عراق و [[بحرین]] و [[شام]] را به نام او، [[قرامطه]] بخوانند<ref>فرق الشیعة، ص۵۱.</ref>. قرامطه پس از قرمط، به [[رهبری]] [[ابوسعید جنابی]] به پیروزی‌های بزرگی دست یافتند؛ از آن جمله به سال ۲۸۶ بحرین را [[تصرف]] کردند و نخستین [[دولت شیعی]] [[اسماعیلی]] را در آنجا تشکیل دادند.

گسترش غافل‌گیرانه دعوت قرمطیان، [[معتضد]] و [[دستگاه خلافت]] را در [[وحشت]] و [[اضطراب]] فرو برد؛ از این‌رو [[خلیفه]] با [[عجله]]، سپاهیانی برای دفع آنان به بحرین و عراق و شام فرستاد. اما این اقدامات حاصلی نداشت؛ زیرا خلیفه به سال ۲۸۹ ق. بدرود [[حیات]] گفت و این مهم برای [[جانشین]] وی باقی ماند.<ref>[[سید احمد رضا خضری|خضری، سید احمد رضا]]، [[تاریخ خلافت عباسی از آغاز تا پایان آل بویه (کتاب)|تاریخ خلافت عباسی از آغاز تا پایان آل بویه]] ص ۱۳۸.</ref>.

{{منابع}}

# [[پرونده:IM009737.jpg|22px]] [[سید احمد رضا خضری|خضری، سید احمد رضا]]، [[تاریخ خلافت عباسی از آغاز تا پایان آل بویه (کتاب)|'''تاریخ خلافت عباسی از آغاز تا پایان آل بویه''']]

{{پایان منابع}}

{{پانویس}}

[[رده:اعلام]]