صدقه در فقه سیاسی: تفاوت میان نسخه‌ها

برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی
 
خط ۱۹: خط ۱۹:
== درآمد مالی حکومت اسلامی ==
== درآمد مالی حکومت اسلامی ==
[[صدقات]] و [[اوقاف جاریه]]، نوعی از [[درآمد مالی]]، برای [[حاکم اسلامی]] می‌باشد. این [[اموال]] برخلاف [[زکات]]، [[خراج]] و [[خمس]]، نصاب و حدّ معینی ندارند، بلکه منبعی عام و فراگیر است. هم چنانکه [[مصرف]] آن نیز اختصاص به مورد مشخصی نداشته و جهت رفع همه احتیاجات [[جامعه]]، می‌توان از آن استفاده کرد<ref>جامع الشتات، ج۴، ص۷۴.</ref>. ویژگی عمده این نوع [[ثروت]] آن است که افراد با [[اختیار]] و [[رضایت]] [[باطنی]] خود و با [[امید]] به [[پاداش اخروی]]، بخشی از اموالشان را به صورت [[صدقه]] یا [[وقف]]، در [[خدمت]] [[جامعه]] قرار می‌دهند؛ چنانکه [[علی]] {{ع}} [[موقوفات]] بسیاری را در [[طول عمر]] [[مبارک]] خویش، به ویژه در طول ۲۵ سال برکناری از [[خلافت]]، با کار و زحمت، برای [[جامعه]] از خود بر جای نهاد؛ از جمله [[چاه]] قنات "[[ینبع]]" و [[وقف]] آن برای [[زائران]] [[خانه خدا]] و رهگذران. [[وقف]] مساجدی مانند [[مسجد]] "الفتح" [[مدینه]]، مسجدی در کنار [[قبر]] [[حضرت]] [[حمزه]]، مسجدی در [[میقات]]، [[کوفه]] و [[بصره]]. همچنین درآمد سالانه [[موقوفات]] [[علی]] {{ع}} که بالغ بر [[چهل]] هزار [[دینار]] می‌شد، به [[مصرف]] بینوایان می‌رسید<ref>روضه کافی، ج۲، ص۱۸۱؛ فروع کافی، ج۵، ص۷۴؛ بحار الانوار، ج۴۱، ص۴۳؛ المناقب، ج۱، ص۳۲۳؛ وسایل الشیعه، ج۱۳، ص۳۰۳؛ کشف المحجّه، ص۱۲۴. راجع به صدقات رسول اکرم {{صل}} [هفت باغستان مخیریق، اراضی بنی نظیر، سه قلعه از قلاع خیبر، نیمی از فدک، یک سوم از زمین‌های وادی القری، و بازار مهروز مدینه]، ر. ک: ابویعلی، الاحکام السلطانیه، ص۱۹۹؛ شرح السیر الکبیر، ج۲، ص۶۱۱؛ وسایل الشیعه، ج۱۳، ص۳۰۳.</ref><ref>[[اباصلت فروتن|فروتن، اباصلت]]، [[علی اصغر مرادی|مرادی، علی اصغر]]، [[واژه‌نامه فقه سیاسی (کتاب)|واژه‌نامه فقه سیاسی]]، ص ۱۳۰.</ref>.
[[صدقات]] و [[اوقاف جاریه]]، نوعی از [[درآمد مالی]]، برای [[حاکم اسلامی]] می‌باشد. این [[اموال]] برخلاف [[زکات]]، [[خراج]] و [[خمس]]، نصاب و حدّ معینی ندارند، بلکه منبعی عام و فراگیر است. هم چنانکه [[مصرف]] آن نیز اختصاص به مورد مشخصی نداشته و جهت رفع همه احتیاجات [[جامعه]]، می‌توان از آن استفاده کرد<ref>جامع الشتات، ج۴، ص۷۴.</ref>. ویژگی عمده این نوع [[ثروت]] آن است که افراد با [[اختیار]] و [[رضایت]] [[باطنی]] خود و با [[امید]] به [[پاداش اخروی]]، بخشی از اموالشان را به صورت [[صدقه]] یا [[وقف]]، در [[خدمت]] [[جامعه]] قرار می‌دهند؛ چنانکه [[علی]] {{ع}} [[موقوفات]] بسیاری را در [[طول عمر]] [[مبارک]] خویش، به ویژه در طول ۲۵ سال برکناری از [[خلافت]]، با کار و زحمت، برای [[جامعه]] از خود بر جای نهاد؛ از جمله [[چاه]] قنات "[[ینبع]]" و [[وقف]] آن برای [[زائران]] [[خانه خدا]] و رهگذران. [[وقف]] مساجدی مانند [[مسجد]] "الفتح" [[مدینه]]، مسجدی در کنار [[قبر]] [[حضرت]] [[حمزه]]، مسجدی در [[میقات]]، [[کوفه]] و [[بصره]]. همچنین درآمد سالانه [[موقوفات]] [[علی]] {{ع}} که بالغ بر [[چهل]] هزار [[دینار]] می‌شد، به [[مصرف]] بینوایان می‌رسید<ref>روضه کافی، ج۲، ص۱۸۱؛ فروع کافی، ج۵، ص۷۴؛ بحار الانوار، ج۴۱، ص۴۳؛ المناقب، ج۱، ص۳۲۳؛ وسایل الشیعه، ج۱۳، ص۳۰۳؛ کشف المحجّه، ص۱۲۴. راجع به صدقات رسول اکرم {{صل}} [هفت باغستان مخیریق، اراضی بنی نظیر، سه قلعه از قلاع خیبر، نیمی از فدک، یک سوم از زمین‌های وادی القری، و بازار مهروز مدینه]، ر. ک: ابویعلی، الاحکام السلطانیه، ص۱۹۹؛ شرح السیر الکبیر، ج۲، ص۶۱۱؛ وسایل الشیعه، ج۱۳، ص۳۰۳.</ref><ref>[[اباصلت فروتن|فروتن، اباصلت]]، [[علی اصغر مرادی|مرادی، علی اصغر]]، [[واژه‌نامه فقه سیاسی (کتاب)|واژه‌نامه فقه سیاسی]]، ص ۱۳۰.</ref>.
==انفاق و صدقه==
از آنجا که [[تحقق عدالت اجتماعی]] در جامعه اسلامی از اصول و اولویت‌های نظام اسلامی به شمار می‌آید، [[اسلام]] افزون بر [[احکام تکلیفی]] همچون خمس و زکات، با استفاده از تشویق‌های [[روحی]] و [[وعده]] [[ثواب]] در [[آخرت]]، کوشیده تعدیل ثروت و [[تحقق عدالت]] در جامعه را هر چه بیشتر میسر کند. [[خداوند]] در [[قرآن کریم]] می‌فرماید: {{متن قرآن|وَمَثَلُ الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ وَتَثْبِيتًا مِنْ أَنْفُسِهِمْ كَمَثَلِ جَنَّةٍ بِرَبْوَةٍ أَصَابَهَا وَابِلٌ فَآتَتْ أُكُلَهَا ضِعْفَيْنِ فَإِنْ لَمْ يُصِبْهَا وَابِلٌ فَطَلٌّ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ}}<ref>«و داستان (بخشش) کسانی که دارایی‌های خود را در جست و جوی خشنودی خداوند و برای استواری (نیّت خالصانه) خودشان می‌بخشند، همچون باغساری بر پشته‌واره‌ای است که بارانی تند- و اگر نه بارانی تند، بارانی نرمریز- بدان برسد و میوه‌هایش را دوچندان کند و خداوند به آن» سوره بقره، آیه ۲۶۵.</ref> و {{متن قرآن|الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ بِاللَّيْلِ وَالنَّهَارِ سِرًّا وَعَلَانِيَةً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ}}<ref>«آنان که دارایی‌های خود را در شب و روز پنهان و آشکار می‌بخشند پاداششان نزد خداوند است و نه بیمی خواهند داشت و نه اندوهگین می‌گردند» سوره بقره، آیه ۲۷۴.</ref>.
دادن [[اموال]] به [[مستمندان]] بدون عوض، به [[قصد قربت]] به [[خداوند]]، [[صدقه]] خوانده می‌شود. در [[قرآن]] و [[روایات]] به صدقه بسیار اهمیت داده شده است. [[روایت]] شده که صدقه حرارت [[قبر]] را خاموش می‌کند و [[مؤمن]] را از [[آتش دوزخ]] مصون می‌دارد. صدقه موجب [[خشنودی خداوند]] می‌شود، [[بلا]] را دفع و از [[مرگ]] ناگوار [[پیشگیری]] می‌کند، موجب [[درمان]] [[بیماری‌ها]] و از بین رفتن [[فقر]] می‌شود، روزی را بسیار و [[عمر]] را طولانی می‌سازد<ref>محمد محمدی ری شهری، میزان الحکمه، ج۲، ص۱۵۹۴.</ref>. [[رسول خدا]]{{صل}} در [[تحسین]] صدقه می‌فرماید: «هر کس یک در هم در [[راه خدا]] بدهد، خداوند برای او هفتصد [[حسنه]] می‌نویسد»<ref>محمد محمدی ری شهری، میزان الحکمه، ج۴، ص۳۳۵۰.</ref>.
در [[قرآن کریم]] شش بار به [[قرض الحسنه]] اشاره شده و آن را [[مدح]] کرده است<ref>محمود روحانی، المعجم الاحصایی لألفاظ القرآن الکریم، ج۳، ص۱۱۵۷.</ref>؛ از جمله خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: {{متن قرآن|يَمْحَقُ اللَّهُ الرِّبَا وَيُرْبِي الصَّدَقَاتِ}}<ref>«خداوند ربا را کاستی می‌دهد و صدقات را افزایش می‌بخشد» سوره بقره، آیه ۲۷۶.</ref> مضمون این [[آیه]] نشان‌دهنده آن است که [[خدای متعال]] در برابر [[ذم]] شدید [[ربا]]، [[انفاق]] را [[ستایش]] و توصیه کرده است و به همین علت ده‌ها [[آیه]] از [[قرآن]] را به این ویژگی [[ممدوح]] اختصاص داده و آن را مایه [[آرامش]] و [[ایمنی]] [[اقتصادی]]، [[سیاسی]] و [[اجتماعی]] قرار داده است.
از مثال‌ها و شواهد عالی [[قرآنی]] در این زمینه، [[آیات]] ۲۶۱-۲۶۲ [[سوره بقره]] است که [[خداوند]] ضمن آنکه [[صدقه]] و [[انفاق]] را مایه افزایش روزی و [[گشایش]] وسیع اقتصادی می‌داند، انفاق را سبب دوری [[بیم]] و [[اندوه]] از انفاق کننده نیز می‌داند؛ یعنی بیم و اندوه به عنوان یک [[تهدید]] و [[ناامنی]] برای [[حیات بشر]]، با احکامی همچون انفاق، کاهش می‌یابد یا از بین می‌رود.<ref>[[محمد اسماعیل نباتیان|نباتیان، محمد اسماعیل]]، [[فقه و امنیت (کتاب)|فقه و امنیت]] ص ۳۵۵.</ref>


== منابع ==
== منابع ==
{{منابع}}
{{منابع}}
* [[پرونده:11677.jpg|22px]] [[اباصلت فروتن|فروتن، اباصلت]]، [[علی اصغر مرادی|مرادی، علی اصغر]]، [[واژه‌نامه فقه سیاسی (کتاب)|'''واژه‌نامه فقه سیاسی''']]
# [[پرونده:11677.jpg|22px]] [[اباصلت فروتن|فروتن، اباصلت]]، [[علی اصغر مرادی|مرادی، علی اصغر]]، [[واژه‌نامه فقه سیاسی (کتاب)|'''واژه‌نامه فقه سیاسی''']]
* [[پرونده:1379779.jpg|22px]] [[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|'''فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم''']]
# [[پرونده:1379779.jpg|22px]] [[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|'''فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم''']]
# [[پرونده:IM010643.jpg|22px]] [[محمد اسماعیل نباتیان|نباتیان، محمد اسماعیل]]، [[فقه و امنیت (کتاب)|'''فقه و امنیت''']]
{{پایان منابع}}
{{پایان منابع}}


۷۳٬۳۵۲

ویرایش