مسجد در فقه سیاسی: تفاوت میان نسخه‌ها

۶٬۹۸۸ بایت اضافه‌شده ،  ‏۳ ژانویهٔ ۲۰۲۴
 
(۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{مدخل مرتبط
{{مدخل مرتبط
| موضوع مرتبط = مسجد
| موضوع مرتبط = مسجد
| عنوان مدخل  = [[مسجد]]
| عنوان مدخل  = مسجد
| مداخل مرتبط = [[مسجد در لغت]] - [[مسجد در قرآن]] - [[مسجد در فقه سیاسی]]
| مداخل مرتبط = [[مسجد در لغت]] - [[مسجد در قرآن]] - [[مسجد در فقه اسلامی]] - [[مسجد در فقه سیاسی]] - [[مسجد در معارف و سیره حسینی]] - [[مسجد در معارف و سیره نبوی]]
| پرسش مرتبط  =  
| پرسش مرتبط  =  
}}
}}
خط ۱۷: خط ۱۷:


در [[قرآن کریم]] بارها به رعایت [[حرمت]] و [[منزلت]] مسجد تصریح شده است {{متن قرآن|وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ مَنَعَ مَسَاجِدَ اللَّهِ أَنْ يُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ وَسَعَى فِي خَرَابِهَا أُولَئِكَ مَا كَانَ لَهُمْ أَنْ يَدْخُلُوهَا إِلَّا خَائِفِينَ}}<ref>«و ستمکارتر از کسی که نمی‌گذارد نام خداوند در مسجدهای او برده شود و در ویرانی آنها می‌کوشد کیست؟ آنان را جز این سزاوار نیست که هراسان در آن پا نهند، آنها در دنیا، خواری و در جهان واپسین عذابی سترگ دارند» سوره بقره، آیه ۱۱۴.</ref>.<ref>مسعود انصاری، «مسجد»، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ج۲، ص۲۰۵۲.</ref>؛ همچنین قرآن کریم [[مؤمنان]] را بر بنا و عمارت مساجد، تحریک و [[تشویق]] نموده است: {{متن قرآن|إِنَّمَا يَعْمُرُ مَسَاجِدَ اللَّهِ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ}}<ref>«تنها آن کس مساجد خداوند را آباد می‌تواند کرد که به خداوند و روز واپسین ایمان آورده» سوره توبه، آیه ۱۸.</ref>. مساجد در صدر اسلام کانون [[عبادی]]، پایگاه [[قضایی]]، جایگاه [[حسبه]]، کانون [[ارتباطات]] جمعی، محل رفع [[مشکلات]] فردی و [[اجتماعی]]، پایگاه [[جهاد]] و [[نهضت]] و مرکز [[آموزش]] (و [[تبلیغ]]) بوده است <ref>جلال‌الدین فارسی، فرهنگ واژههای انقلاب اسلامی، ص۷۰۸-۷۱۲.</ref>.<ref>[[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص: ۴۷۵-۴۷۵۶.</ref>
در [[قرآن کریم]] بارها به رعایت [[حرمت]] و [[منزلت]] مسجد تصریح شده است {{متن قرآن|وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ مَنَعَ مَسَاجِدَ اللَّهِ أَنْ يُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ وَسَعَى فِي خَرَابِهَا أُولَئِكَ مَا كَانَ لَهُمْ أَنْ يَدْخُلُوهَا إِلَّا خَائِفِينَ}}<ref>«و ستمکارتر از کسی که نمی‌گذارد نام خداوند در مسجدهای او برده شود و در ویرانی آنها می‌کوشد کیست؟ آنان را جز این سزاوار نیست که هراسان در آن پا نهند، آنها در دنیا، خواری و در جهان واپسین عذابی سترگ دارند» سوره بقره، آیه ۱۱۴.</ref>.<ref>مسعود انصاری، «مسجد»، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ج۲، ص۲۰۵۲.</ref>؛ همچنین قرآن کریم [[مؤمنان]] را بر بنا و عمارت مساجد، تحریک و [[تشویق]] نموده است: {{متن قرآن|إِنَّمَا يَعْمُرُ مَسَاجِدَ اللَّهِ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ}}<ref>«تنها آن کس مساجد خداوند را آباد می‌تواند کرد که به خداوند و روز واپسین ایمان آورده» سوره توبه، آیه ۱۸.</ref>. مساجد در صدر اسلام کانون [[عبادی]]، پایگاه [[قضایی]]، جایگاه [[حسبه]]، کانون [[ارتباطات]] جمعی، محل رفع [[مشکلات]] فردی و [[اجتماعی]]، پایگاه [[جهاد]] و [[نهضت]] و مرکز [[آموزش]] (و [[تبلیغ]]) بوده است <ref>جلال‌الدین فارسی، فرهنگ واژههای انقلاب اسلامی، ص۷۰۸-۷۱۲.</ref>.<ref>[[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص: ۴۷۵-۴۷۵۶.</ref>
==نهاد مسجد==
با توجه به نقش بسیار مهم و تأثیرگذار مسجد در [[اسلام]] از همان آغاز [[رسالت]] به تدریج مسجد به نهادی [[اجتماعی]] تبدیل شد و افزون بر [[عبادت]]<ref>محمدباقر مجلسی، بحار الانوار، ج۸۳، صص ۳۶۷ و ۳۸۵ و ج۹۷، ص۱۱۶.</ref>، [[فعالیت‌های فرهنگی]]، [[آموزشی]]، [[بسیج]] [[روحی]] و [[سیاسی]] عمومی و حتی [[اداره امور]] [[کشور]]، [[قضاوت]] و [[حل اختلافات]] میان [[مردم]] در آن انجام می‌شد. در واقع مسجد دیگر یک [[معبد]] [[دینی]] نبود؛ بلکه نهادی با کارویژه‌های متعدد اجتماعی، [[فرهنگی]] و اجتماعی بود. حتی اعلان‌های سیاسی [[حکومت‌ها]] نیز در مسجد انجام می‌شد. اساساً مسجد فراتر از یک مکان، ساختاری با [[نیروی انسانی]]، ظرفیت‌های اجتماعی و گاه [[منابع مالی]] مستقل در راستای [[حفظ دین]] و [[ارزش‌های دینی]] و بسط و [[توسعه]] آن در [[جامعه]] عمل می‌کرد و حتی در مقاطعی جریان‌های اجتماعی یا مذهبی و یا سیاسی را ایجاد می‌کرد<ref>سید محمدباقر حکیم، نقش اهل بیت{{عم}} در بنیانگذاری جماع صالحان، ج۷، ص۳۷.</ref>. اینکه با ورود به مسجدی [[مستحب]] است [[نماز]] [[تحیت]] ([[سلام]]) خوانده شود را می‌توان بیانگر [[حیات]] و زنده بودن مسجد و نهاد مسجد دانست. در [[تاریخ اسلام]]، [[مردمی بودن]] و ام و [[استقلال]] [[مالی]] و [[مدیریتی]] [[مساجد]] از [[دولت‌ها]]، آن را به نهادی مستقل از [[حکومت اسلامی]] تبدیل کرده است که نوع فعالیت‌های فرهنگی و مذهبی آن همواره با صلاحدید هیئت امنای مردمی آن انجام می‌شده است<ref>ر.ک: رحیم نوبهار، «نقش نظام اسلامی در مدیریت اسلامی»، ص۱۵۴-۱۶۱.</ref>.
به همین دلیل حجم بسیار بالایی از [[روایات]] و نیز [[آیات]] راجع به [[احکام]]، [[آداب]] و شنون [[مسجد]] و کیفیت تعامل با آن از لحاظ [[تقدیس]]، [[تکریم]] و تعمیر ساختمانی آن، همچنین آباد کردن [[مساجد]] با انجام [[عبادت]] در آن و [[ثواب]] رفتن به مسجد، [[خواندن نماز]]، [[اعتکاف]] و حتی توقف در آن است<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۴، صص ۱۱۸، ۱۴۱-۱۴۳، ۱۴۸، ۴۲۶ و ۴۵۵.</ref>. «[[رسول خدا]]{{صل}}] مسجد را به عنوان پایگاه و مرکز تجمع [[مسلمانان]] بر پا داشته و از مسلمانان [[لشکر]]، [[بسیج]] نموده با [[مشرکین]] به [[ستیز]] و [[مبارزه]] بر می‌خیزد، برای [[دعوت به اسلام]] به [[قبایل]] و شهرهای اطراف مبلغ می‌فرستد و با [[یهود]] [[مدینه]] [[قرارداد]] عدم تعرض [[امضا]] می‌کند، حدود [[اسلام]] را به مرحله [[اجرا]] می‌گذارد و برای [[جمع‌آوری زکات]] و [[مالیات]] و [[اداره امور مسلمین]]، [[فرماندار]] و [[والی]] به [[شهرها]] و قبایل اعزام می‌دارد»<ref>حسینعلی منتظری، مبانی فقهی حکومت اسلامی، ج۱، ص۹۰.</ref>.
مسجد در [[زمان]] [[امامان شیعه]]{{عم}} مرکز [[مناظرات علمی]] و [[اعتقادی]] شناخته می‌شد و [[علما]] و [[دانشمندان]] از فرقه‌های گوناگون به [[مناظره]] در امور مختلف می‌پرداختند<ref>حسینعلی منتظری، مبانی فقهی حکومت اسلامی، ج۱، ص۱۴۱.</ref>. از [[امام باقر]]{{ع}} [[روایت]] شده که به [[ابان بن تغلب]] می‌فرمود: «در [[مسجد مدینه]] بنشین و برای [[مردم]] [[فتوا]] صادر کن. همانا من دوست دارم در میان شیعیانم افرادی همانند تو دیده شوند»<ref>محمد بن حسن طوسی، فهرست، ص۴۱؛ به نقل از: حسینعلی منتظری، مبانی فقهی حکومت اسلامی، ج۳، ص۱۶۹.</ref>.
فراتر اینکه مسجد حتی به عنوان [[زندان]] نیز به کار گرفته می‌شد: «در دوره [[پیامبر اسلام]]{{صل}} و [[ابوبکر]]، زندان وجود نداشت؛ افراد را در مسجد و پیش ورود و دالان [[خانه‌ها]] [[زندانی]] می‌کردند»<ref>حسینعلی منتظری، مبانی فقهی حکومت اسلامی، ج۴، ص۵۵.</ref>. همچنین در [[زمان رسول خدا]]{{صل}} [[رئیس]] اهالی [[سرزمین یمامه]] را به یکی از ستون‌های مسجد بسته بودند<ref>حسینعلی منتظری، مبانی فقهی حکومت اسلامی، ج۴، ص۲۱۷.</ref>.
نکته شایان ذکر اینکه اصل ساخت و [[حفظ]] [[مسجد]]<ref>مقداد بن عبدالله سیوری حلی، کنز العرفان فی فقه القرآن، ج۱، ص۱۲۳؛ میرابوالفتح حسینی جرجانی، تفسیر شاهی، ج۱، ص۱۵۴.</ref> و نیز [[اقامه نماز جماعت]] و [[جمعه]]<ref>جواد تبریزی، استفتائات جدید، ج۲، ص۱۰۳.</ref>، [[اذان]]<ref>ناصر مکارم شیرازی، دایره المعارف فقه مقارن، ص۵۴۵.</ref>، از [[شعائر دینی]] شمرده می‌شود و حفظ و [[حراست]] از [[شعائر]] گاه [[واجب]] و گاهی [[مستحب]] شناخته شده است. همه این شعائر در جهت [[حفظ دین]] و حراست از [[ارزش‌های دینی]] در [[جامعه]] است؛ چراکه در طول [[تاریخ]]، این شعائر بوده‌اند که نقش بسیار مؤثری در حفظ و [[ترویج دین]] و ارزش‌های دینی ایفا کرده‌اند.<ref>[[محمد اسماعیل نباتیان|نباتیان، محمد اسماعیل]]، [[فقه و امنیت (کتاب)|فقه و امنیت]] ص ۲۷۰.</ref>


== منابع ==
== منابع ==
خط ۲۲: خط ۳۱:
# [[پرونده:11677.jpg|22px]] [[اباصلت فروتن|فروتن، اباصلت]]، [[علی اصغر مرادی|مرادی، علی اصغر]]، [[واژه‌نامه فقه سیاسی (کتاب)|'''واژه‌نامه فقه سیاسی''']]
# [[پرونده:11677.jpg|22px]] [[اباصلت فروتن|فروتن، اباصلت]]، [[علی اصغر مرادی|مرادی، علی اصغر]]، [[واژه‌نامه فقه سیاسی (کتاب)|'''واژه‌نامه فقه سیاسی''']]
# [[پرونده:1379779.jpg|22px]] [[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|'''فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم''']]
# [[پرونده:1379779.jpg|22px]] [[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|'''فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم''']]
# [[پرونده:IM010643.jpg|22px]] [[محمد اسماعیل نباتیان|نباتیان، محمد اسماعیل]]، [[فقه و امنیت (کتاب)|'''فقه و امنیت''']]
{{پایان منابع}}
{{پایان منابع}}


خط ۲۷: خط ۳۷:
{{پانویس}}
{{پانویس}}


[[رده:مسجد در فقه سیاسی]]
[[رده:مسجد]]
۱۱۸٬۰۰۱

ویرایش