امنیت: تفاوت میان نسخه‌ها
(←پیشینه) |
|||
| (۱۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط| موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[امنیت در لغت]] - [[امنیت در قرآن]] - [[امنیت در معارف دعا و زیارات]] - [[امنیت در فقه اسلامی]] - [[امنیت در فقه سیاسی]] - [[امنیت در جامعه‌شناسی اسلامی]] - [[امنیت در معارف و سیره نبوی]] - [[امنیت در معارف و سیره علوی]] - [[امنیت در معارف و سیره حسینی]] - [[امنیت در معارف و سیره سجادی]] - [[امنیت در معارف مهدویت]] - [[امنیت در حقوق اسلامی]] - [[امنیت در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]]| پرسش مرتبط = }} | {{مدخل مرتبط| موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[امنیت در لغت]] - [[امنیت در قرآن]] - [[امنیت در معارف دعا و زیارات]] - [[امنیت در فقه اسلامی]] - [[امنیت در فقه سیاسی]] - [[امنیت در جامعه‌شناسی اسلامی]] - [[امنیت در معارف و سیره نبوی]] - [[امنیت در معارف و سیره علوی]] - [[امنیت در معارف و سیره حسینی]] - [[امنیت در معارف و سیره سجادی]] - [[امنیت در معارف مهدویت]] - [[امنیت در حقوق اسلامی]] - [[امنیت در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]]| پرسش مرتبط = }} | ||
'''امنیت''' به معنای | '''امنیت''' به معنای آسودگی و از بین رفتن هراس و نگرانی، در اصطلاح، عبارت است از: حس آسودگی، آسایش و رهایی در برابر خطرها و تهدیدات در ابعاد گوناگون. امنیت از جمله نیازهای نخستین [[زندگی]] [[انسان]] و از جمله [[حقوق]] طبیعی و مقدّم اوست. از دیدگاه [[اسلام]]، [[احساس امنیت]] واقعی برای [[انسان]]، تنها در سایه ایمان به خداوند حاصل می‌شود. امنیت به حسب مؤلفه‌های مختلف اقسام گوناگونی دارد مانند: امنیت فردی؛ اجتماعی؛ [[امنیت سیاسی|سیاسی]]؛ [[امنیت اقتصادی|اقتصادی]]؛ [[امنیت فرهنگی|فرهنگی]]؛ [[امنیت قضایی|قضایی]] و غیره. | ||
== معناشناسی == | == معناشناسی == | ||
| خط ۱۶: | خط ۱۶: | ||
امنیت فردی حالتی است که در آن، فرد فارغ از [[ترس]] آسیب رسیدن به [[جان]] یا [[مال]] یا آبروی خود یا از دست دادن آن [[زندگی]] کند. [[امنیت اجتماعی]] نیز حالت فراغت همگانی از تهدیدی است که کردار غیر قانونی [[دولت]] یا دستگاهی یا گروهی یا فردی در تمامی یا بخشی از [[جامعه]] پدید آورد. امنیت ملی حالتی است که ملتی فارغ از تهدیدِ از دست دادن همه یا بخشی از جمعیت، [[دارایی]] یا خاک خود به سر برد و در امنیت بین‌المللی قدرت‌ها در حالت [[تعادل]] و [[حفظ]] وضع موجودند و از دستیازی به قلمرو دیگران خودداری می‌کنند و در جهت حفظ [[صلح]] بین‌المللی کوشش‌های هماهنگی دارند و سازمان‌های بین‌المللی ضامن آن به شمار می‌آیند<ref>دانشنامه سیاسی، ص۳۸ ـ ۳۹، «امن».</ref>.<ref>[[حسن بستان|بستان، حسن]]، [[امنیت - بستان (مقاله)|مقاله «امنیت»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)| دائرة المعارف قرآن کریم ج۴]].</ref> | امنیت فردی حالتی است که در آن، فرد فارغ از [[ترس]] آسیب رسیدن به [[جان]] یا [[مال]] یا آبروی خود یا از دست دادن آن [[زندگی]] کند. [[امنیت اجتماعی]] نیز حالت فراغت همگانی از تهدیدی است که کردار غیر قانونی [[دولت]] یا دستگاهی یا گروهی یا فردی در تمامی یا بخشی از [[جامعه]] پدید آورد. امنیت ملی حالتی است که ملتی فارغ از تهدیدِ از دست دادن همه یا بخشی از جمعیت، [[دارایی]] یا خاک خود به سر برد و در امنیت بین‌المللی قدرت‌ها در حالت [[تعادل]] و [[حفظ]] وضع موجودند و از دستیازی به قلمرو دیگران خودداری می‌کنند و در جهت حفظ [[صلح]] بین‌المللی کوشش‌های هماهنگی دارند و سازمان‌های بین‌المللی ضامن آن به شمار می‌آیند<ref>دانشنامه سیاسی، ص۳۸ ـ ۳۹، «امن».</ref>.<ref>[[حسن بستان|بستان، حسن]]، [[امنیت - بستان (مقاله)|مقاله «امنیت»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)| دائرة المعارف قرآن کریم ج۴]].</ref> | ||
== پیشینه == | == پیشینه تاریخی == | ||
امنیت از جمله نیازهای نخستین [[زندگی]] [[انسان]] است و [[تاریخی]] به درازای [[عمر]] [[بشر]] دارد<ref>افتخاری، مراحل بنیادین اندیشه در مطالعات امنیت اجتماعی، ۳۳.</ref> که در [[اسلام]] از جایگاه خاصی برخوردار است. [[قرآن کریم]] امنیت را [[نعمت]] بی‌بدیل و مقدم بر دیگر [[نعمت‌ها]] دانسته و به [[انسان‌ها]] توصیه کرده‌است [[خداوند]] یگانه‌ای را که آنان را از [[ترس]] [[ایمنی]] بخشیده، [[ستایش]] کنند<ref>سوره قریش، آیه ۴.</ref>. [[احساس امنیت]] و [[آرامش]] یکی از [[نعمت‌های خدا]] به [[مؤمنان]]<ref>سوره فتح، آیه ۴.</ref> و رسیدن به آن یکی از [[اهداف]] [[حکومت صالحان]] در [[زمین]]<ref>سوره نور، آیه ۵۵.</ref> است و خداوند قبله‌گاه [[مسلمانان]] را شهری دارای امنیت شمرده است<ref>سوره بقره، آیه ۱۲۵، سوره آل عمران، آیه ۹۶، سوره آل عمران، آیه ۹۷.</ref> [[جامعه]] دارای امنیت، از [[الگوها]] و مثال‌های [[قرآن]] است که در آن، امنیت مقدم بر وضع [[معیشت]] جامعه دانسته شده است<ref>سوره نحل، آیه ۱۱۲.</ref> و سخت‌ترین [[مجازات‌ها]] برای افرادی در نظر گرفته می‌شود که [[امنیت جامعه]] را به خطر می‌اندازند که شامل اعدام، به صلیب کشیدن و [[تبعید]] است سوره مائده، آیه ۳۳.</ref>. | امنیت از جمله نیازهای نخستین [[زندگی]] [[انسان]] است و [[تاریخی]] به درازای [[عمر]] [[بشر]] دارد<ref>افتخاری، مراحل بنیادین اندیشه در مطالعات امنیت اجتماعی، ۳۳.</ref> که در [[اسلام]] از جایگاه خاصی برخوردار است. [[قرآن کریم]] امنیت را [[نعمت]] بی‌بدیل و مقدم بر دیگر [[نعمت‌ها]] دانسته و به [[انسان‌ها]] توصیه کرده‌است [[خداوند]] یگانه‌ای را که آنان را از [[ترس]] [[ایمنی]] بخشیده، [[ستایش]] کنند<ref>سوره قریش، آیه ۴.</ref>. [[احساس امنیت]] و [[آرامش]] یکی از [[نعمت‌های خدا]] به [[مؤمنان]]<ref>سوره فتح، آیه ۴.</ref> و رسیدن به آن یکی از [[اهداف]] [[حکومت صالحان]] در [[زمین]]<ref>سوره نور، آیه ۵۵.</ref> است و خداوند قبله‌گاه [[مسلمانان]] را شهری دارای امنیت شمرده است<ref>سوره بقره، آیه ۱۲۵، سوره آل عمران، آیه ۹۶، سوره آل عمران، آیه ۹۷.</ref> [[جامعه]] دارای امنیت، از [[الگوها]] و مثال‌های [[قرآن]] است که در آن، امنیت مقدم بر وضع [[معیشت]] جامعه دانسته شده است<ref>سوره نحل، آیه ۱۱۲.</ref> و سخت‌ترین [[مجازات‌ها]] برای افرادی در نظر گرفته می‌شود که [[امنیت جامعه]] را به خطر می‌اندازند که شامل اعدام، به صلیب کشیدن و [[تبعید]] است سوره مائده، آیه ۳۳.</ref>. | ||
از سوی دیگر، [[پیامبر اکرم]]{{صل}} امنیت را نعمتی دانسته است که مورد [[ناسپاسی]] [[مردم]] قرار گرفته و افراد زمانی قدر آن را می‌دانند که به مصیبتی گرفتار شوند<ref>صدوق، الخصال، ۱/۳۴؛ اخوان کاظمی، امنیت در نظام سیاسی اسلام، ۱۶۲–۱۶۳.</ref>.<ref>[[مقصود رنجبر|رنجبر]] و [[راضیه مهرابی کوشکی|مهرابی کوشکی]]، [[امنیت - رنجبر و مهرابی کوشکی (مقاله)|مقاله «امنیت»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۲ (کتاب)| دانشنامه امام خمینی ج۲]]، ص ۲۸۵ ـ ۲۹۳.</ref> | از سوی دیگر، [[پیامبر اکرم]]{{صل}} امنیت را نعمتی دانسته است که مورد [[ناسپاسی]] [[مردم]] قرار گرفته و افراد زمانی قدر آن را می‌دانند که به مصیبتی گرفتار شوند<ref>صدوق، الخصال، ۱/۳۴؛ اخوان کاظمی، امنیت در نظام سیاسی اسلام، ۱۶۲–۱۶۳.</ref>.<ref>[[مقصود رنجبر|رنجبر]] و [[راضیه مهرابی کوشکی|مهرابی کوشکی]]، [[امنیت - رنجبر و مهرابی کوشکی (مقاله)|مقاله «امنیت»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۲ (کتاب)| دانشنامه امام خمینی ج۲]]، ص ۲۸۵ ـ ۲۹۳.</ref> | ||
== | == نگرش قرآنی == | ||
{{اصلی|امنیت در قرآن}} | {{اصلی|امنیت در قرآن}} | ||
در [[قرآن‌کریم]] افزون بر واژه [[امن]] و مشتقات آن<ref>سوره نور، آیه ۵۵، سوره دخان، آیه ۵۱، سوره بقره، آیه ۱۹۶، سوره نحل، آیه ۱۱۲.</ref> از کلید واژه‌هایی مانند [[سلم]]<ref>سوره بقره، آیه ۲۰۸.</ref>، [[سلام]]<ref>سوره رعد، آیه ۲۴.</ref>، [[سکینه]]<ref>سوره توبه، آیه ۲۶.</ref>، [[صلح]]<ref>سوره نساء، آیه ۱۲۸.</ref> و واژگانی در طرف مقابل امنیت مانند: [[خوف]]<ref>سوره بقره، آیه ۱۱۲.</ref>، [[رعب]]<ref>سوره حشر، آیه ۲.</ref>، [[حزن]]<ref>سوره بقره، آیه ۳۸.</ref> و نیز [[آیات جهاد]]<ref>سوره بقره، آیه ۱۹۳، سوره نساء، آیه ۹۱.</ref>، [[قصاص]]<ref>سوره نحل، آیه ۱۲۶، سوره بقره، آیه ۱۷۹.</ref> و حدود<ref>سوره فرقان، آیه ۴.</ref> موضوع امنیت برداشت می‌شود. افزون بر این، [[آیات]] دیگری نیز در ترسیم حوزه معنایی امنیت نقش دارد که عبارت است از آیاتی که با بیان پاره‌ای [[احکام فقهی]] و [[اخلاقی]]، امنیت [[عقیده]]<ref>سوره بقره، آیه ۲۵۶.</ref>، [[جان]]<ref>سوره مائده، آیه ۳۲، سوره انعام، آیه ۱۵۱.</ref>، [[مال]]<ref>سوره مائده، آیه ۳۸.</ref> و آبروی<ref>سوره نساء، آیه ۵۸، سوره حجرات، آیه ۱۱، سوره حجرات، آیه ۱۲.</ref> [[انسان‌ها]] را محترم شمرده و پیوند میان [[مؤمنان]] را بر پایه [[برادری]]<ref>سوره حجرات، آیه ۱۰.</ref>، صلح<ref>سوره حجرات، آیه 9 و 10</ref>، [[احسان]]<ref>سوره نساء، آیه ۳۶.</ref> و [[قسط و عدل]]<ref>سوره حجرات، آیه ۹.</ref> دانسته است و بر آمادگی [[دفاعی]] [[مسلمانان]]<ref>سوره انفال، آیه ۶.</ref> و [[جهاد]]<ref>سوره نساء، آیه ۸۴.</ref> تأکید کرده است<ref>[[حسن بستان|بستان، حسن]]، [[امنیت - بستان (مقاله)|مقاله «امنیت»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)| دائرة المعارف قرآن کریم ج۴]].</ref>. | در [[قرآن‌کریم]] افزون بر واژه [[امن]] و مشتقات آن<ref>سوره نور، آیه ۵۵، سوره دخان، آیه ۵۱، سوره بقره، آیه ۱۹۶، سوره نحل، آیه ۱۱۲.</ref> از کلید واژه‌هایی مانند [[سلم]]<ref>سوره بقره، آیه ۲۰۸.</ref>، [[سلام]]<ref>سوره رعد، آیه ۲۴.</ref>، [[سکینه]]<ref>سوره توبه، آیه ۲۶.</ref>، [[صلح]]<ref>سوره نساء، آیه ۱۲۸.</ref> و واژگانی در طرف مقابل امنیت مانند: [[خوف]]<ref>سوره بقره، آیه ۱۱۲.</ref>، [[رعب]]<ref>سوره حشر، آیه ۲.</ref>، [[حزن]]<ref>سوره بقره، آیه ۳۸.</ref> و نیز [[آیات جهاد]]<ref>سوره بقره، آیه ۱۹۳، سوره نساء، آیه ۹۱.</ref>، [[قصاص]]<ref>سوره نحل، آیه ۱۲۶، سوره بقره، آیه ۱۷۹.</ref> و حدود<ref>سوره فرقان، آیه ۴.</ref> موضوع امنیت برداشت می‌شود. افزون بر این، [[آیات]] دیگری نیز در ترسیم حوزه معنایی امنیت نقش دارد که عبارت است از آیاتی که با بیان پاره‌ای [[احکام فقهی]] و [[اخلاقی]]، امنیت [[عقیده]]<ref>سوره بقره، آیه ۲۵۶.</ref>، [[جان]]<ref>سوره مائده، آیه ۳۲، سوره انعام، آیه ۱۵۱.</ref>، [[مال]]<ref>سوره مائده، آیه ۳۸.</ref> و آبروی<ref>سوره نساء، آیه ۵۸، سوره حجرات، آیه ۱۱، سوره حجرات، آیه ۱۲.</ref> [[انسان‌ها]] را محترم شمرده و پیوند میان [[مؤمنان]] را بر پایه [[برادری]]<ref>سوره حجرات، آیه ۱۰.</ref>، صلح<ref>سوره حجرات، آیه 9 و 10</ref>، [[احسان]]<ref>سوره نساء، آیه ۳۶.</ref> و [[قسط و عدل]]<ref>سوره حجرات، آیه ۹.</ref> دانسته است و بر آمادگی [[دفاعی]] [[مسلمانان]]<ref>سوره انفال، آیه ۶.</ref> و [[جهاد]]<ref>سوره نساء، آیه ۸۴.</ref> تأکید کرده است<ref>[[حسن بستان|بستان، حسن]]، [[امنیت - بستان (مقاله)|مقاله «امنیت»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)| دائرة المعارف قرآن کریم ج۴]].</ref>. | ||
| خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
== اقسام و گونه‌ها == | == اقسام و گونه‌ها == | ||
=== به لحاظ فرد و اجتماع === | === به لحاظ فرد و خانواده و اجتماع === | ||
==== امنیت فردی ==== | ==== امنیت فردی ==== | ||
{{اصلی|امنیت فردی}} | |||
امنیت فردی یعنی مصونیت و [[حرمت]] یک شخص از تعرض و [[تجاوز به حقوق]] مشروعش که نباید حریم خصوصی وی نقض شود و [[اختیار]] و [[آزادی]] فردی او سلب گردد<ref>بزرگی، امنیت در نظام سیاسی اسلام ۵۱.</ref>. رسیدن به این سطح از امنیت، مستلزم توجه و [[مبارزه]] با موانع و تهدیدات آن است<ref>لک‌زایی، فلسفه امنیت از دیدگاه امام خمینی، ۱۲–۱۳.</ref>. مهم‌ترین [[تهدید]] و سرمنشأ گرفتاری‌های [[بشر]]، مبارزه نکردن با نفس اماره و [[شیطان]] باطنی است و سازندگی روحی، مقدم بر همه سازندگی‌هاست<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۱/۳۷۹–۳۸۰.</ref>. | امنیت فردی یعنی مصونیت و [[حرمت]] یک شخص از تعرض و [[تجاوز به حقوق]] مشروعش که نباید حریم خصوصی وی نقض شود و [[اختیار]] و [[آزادی]] فردی او سلب گردد<ref>بزرگی، امنیت در نظام سیاسی اسلام ۵۱.</ref>. رسیدن به این سطح از امنیت، مستلزم توجه و [[مبارزه]] با موانع و تهدیدات آن است<ref>لک‌زایی، فلسفه امنیت از دیدگاه امام خمینی، ۱۲–۱۳.</ref>. مهم‌ترین [[تهدید]] و سرمنشأ گرفتاری‌های [[بشر]]، مبارزه نکردن با نفس اماره و [[شیطان]] باطنی است و سازندگی روحی، مقدم بر همه سازندگی‌هاست<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۱/۳۷۹–۳۸۰.</ref>. | ||
بُعد عینی و ظاهری امنیت فردی به این است که شخص، فارغ از [[ترس]] آسیب رسیدن به [[جان]]، [[مال]] یا آبروی خود و فارغ از خطر از دست دادن آنها [[زندگی]] کند<ref>آشوری، دانشنامه سیاسی، ۳۹.</ref> این بُعد از امنیت شامل مصونیت از بازداشت غیرقانونی و [[شکنجه]]<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۲/۴۴۲ و ۱۷/۱۴۱.</ref>، [[حفظ]] حریم خصوصی افراد، امنیت [[شغل]]، سرمایه و امنیت [[مسکن]]<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۷/۱۴۰، ۱۶۱–۱۶۲ و ۱۶۵.</ref> است<ref>[[مقصود رنجبر|رنجبر]] و [[راضیه مهرابی کوشکی|مهرابی کوشکی]]، [[امنیت - رنجبر و مهرابی کوشکی (مقاله)|مقاله «امنیت»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۲ (کتاب)| دانشنامه امام خمینی ج۲]]، ص ۲۸۵ – ۲۹۳.</ref>. | بُعد عینی و ظاهری امنیت فردی به این است که شخص، فارغ از [[ترس]] آسیب رسیدن به [[جان]]، [[مال]] یا آبروی خود و فارغ از خطر از دست دادن آنها [[زندگی]] کند<ref>آشوری، دانشنامه سیاسی، ۳۹.</ref> این بُعد از امنیت شامل مصونیت از بازداشت غیرقانونی و [[شکنجه]]<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۲/۴۴۲ و ۱۷/۱۴۱.</ref>، [[حفظ]] حریم خصوصی افراد، امنیت [[شغل]]، سرمایه و امنیت [[مسکن]]<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۷/۱۴۰، ۱۶۱–۱۶۲ و ۱۶۵.</ref> است<ref>[[مقصود رنجبر|رنجبر]] و [[راضیه مهرابی کوشکی|مهرابی کوشکی]]، [[امنیت - رنجبر و مهرابی کوشکی (مقاله)|مقاله «امنیت»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۲ (کتاب)| دانشنامه امام خمینی ج۲]]، ص ۲۸۵ – ۲۹۳.</ref>. | ||
==== امنیت خانوادگی ==== | |||
{{اصلی|امنیت خانوادگی}} | |||
==== امنیت اجتماعی ==== | ==== امنیت اجتماعی ==== | ||
| خط ۷۱: | خط ۷۴: | ||
# پایبندی به احکام و [[ارزش‌های الهی]]؛ | # پایبندی به احکام و [[ارزش‌های الهی]]؛ | ||
# اطمینان به [[عدالت]] و [[رحمت خداوند]]؛ | # اطمینان به [[عدالت]] و [[رحمت خداوند]]؛ | ||
# [[احساس آرامش]] در برابر [[سختی‌ها]] با [[توکل به خدا]] | # [[احساس آرامش]] در برابر [[سختی‌ها]] با [[توکل به خدا]]؛ | ||
# رضایت از قضا و قدر الهی؛ | # رضایت از قضا و قدر الهی؛ | ||
# دوری از شبهات و [[تردیدهای اعتقادی]]. | # دوری از شبهات و [[تردیدهای اعتقادی]]. | ||
| خط ۸۲: | خط ۸۵: | ||
==== امنیت فرهنگی ==== | ==== امنیت فرهنگی ==== | ||
{{اصلی|امنیت فرهنگی}} | {{اصلی|امنیت فرهنگی}} | ||
«امنیت فرهنگی» به معنای مصونیت افراد و [[جامعه]] در برابر تعرض به [[باورها]]، [[ارزش‌ها]] و | «امنیت فرهنگی» به معنای مصونیت افراد و [[جامعه]] در برابر تعرض به هر کدام از مؤلفه‌های [[فرهنگ]] آن (همانند: [[باورها]]، [[ارزش‌ها]]، هنجارها و غیره) و [[حفاظت]] از آنها در برابر آسیب‌های [[اخلاقی]]، هویتی و ارزشی است. این نوع [[امنیت]]، [[نگرانی]] [[والدین]] نسبت به [[آینده]] فرزندانشان را برطرف می‌کند؛ زیرا والدین نگران گرفتار شدن [[فرزندان]] در دام [[انحرافات اخلاقی]]، اعتیاد و [[فساد]] هستند که امنیت فرهنگی میتواند این نگرانی را برطرف کند. | ||
البته منظور از امنیت فرهنگی در [[اسلام]]، [[نفی]] و [[انکار]] سایر [[فرهنگ‌ها]] نیست. بلکه اسلام با تمام فرهنگ‌هایی که منطبق با [[فطرت]] و [[کرامت انسانی]] باشند، [[احترام متقابل]] دارد و خواهان [[گفتگو]] و تعامل با آنهاست. یک جامعه زمانی از امنیت فرهنگی برخوردار است که در برابر [[تهاجم فرهنگی]]، القای مفاهیم غلط اخلاقی و تزریق [[شبهات]] هویتی مصون بماند. راهکارهایی مانند [[ترویج]] [[معنویت]] و [[ارزش‌های دینی]]، [[آزادی بیان]] در چارچوب [[شرع]]، و خنثی‌سازی [[تبلیغات]] منفی [[بیگانگان]] میتواند در تحقق امنیت فرهنگی مؤثر باشد. [[رسانه‌ها]] و مطبوعات نیز با نقش‌آفرینی در این زمینه، می‌توانند کمک شایانی به تأمین امنیت فرهنگی کنند. | البته منظور از امنیت فرهنگی در [[اسلام]]، [[نفی]] و [[انکار]] سایر [[فرهنگ‌ها]] نیست. بلکه اسلام با تمام فرهنگ‌هایی که منطبق با [[فطرت]] و [[کرامت انسانی]] باشند، [[احترام متقابل]] دارد و خواهان [[گفتگو]] و تعامل با آنهاست. یک جامعه زمانی از امنیت فرهنگی برخوردار است که در برابر [[تهاجم فرهنگی]]، القای مفاهیم غلط اخلاقی و تزریق [[شبهات]] هویتی مصون بماند. راهکارهایی مانند [[ترویج]] [[معنویت]] و [[ارزش‌های دینی]]، [[آزادی بیان]] در چارچوب [[شرع]]، و خنثی‌سازی [[تبلیغات]] منفی [[بیگانگان]] میتواند در تحقق امنیت فرهنگی مؤثر باشد. [[رسانه‌ها]] و مطبوعات نیز با نقش‌آفرینی در این زمینه، می‌توانند کمک شایانی به تأمین امنیت فرهنگی کنند. | ||
بی‌شک، [[فساد اخلاقی]] مهم‌ترین [[تهدید]] [[فرهنگی]] است و باید با بازگشت به ارزش‌های اصیل [[دینی]] مقابله کرد. آزادی بیان در چارچوب [[اخلاق]] و گسترش معنویت نیز از راه‌های تأمین امنیت فرهنگی است. تبلیغات منفی بیگانگان با [[هدف]] ایجاد [[تفرقه]]، از [[تهدیدات]] فرهنگی محسوب می‌شود که رسانه‌ها می‌توانند در خنثی‌سازی آن نقش مهمی ایفا کنند<ref>[[مقصود رنجبر|رنجبر]] و [[راضیه مهرابی کوشکی|مهرابی کوشکی]]، [[امنیت - رنجبر و مهرابی کوشکی (مقاله)|مقاله «امنیت»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی ج۲]]، ص ۲۸۵–۲۹۳؛ [[نجف علی غلامی|غلامی، نجف علی]]، [[نظام امنیتی دفاعی اسلام - غلامی (مقاله)|مقاله «نظام امنیتی دفاعی اسلام»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۱۰۰۴.</ref>. | بی‌شک، [[فساد اخلاقی]] مهم‌ترین [[تهدید]] [[فرهنگی]] است و باید با بازگشت به ارزش‌های اصیل [[دینی]] مقابله کرد. آزادی بیان در چارچوب [[اخلاق]] و گسترش معنویت نیز از راه‌های تأمین امنیت فرهنگی است. تبلیغات منفی بیگانگان با [[هدف]] ایجاد [[تفرقه]]، از [[تهدیدات]] فرهنگی محسوب می‌شود که رسانه‌ها می‌توانند در خنثی‌سازی آن نقش مهمی ایفا کنند<ref>[[مقصود رنجبر|رنجبر]] و [[راضیه مهرابی کوشکی|مهرابی کوشکی]]، [[امنیت - رنجبر و مهرابی کوشکی (مقاله)|مقاله «امنیت»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی ج۲]]، ص ۲۸۵–۲۹۳؛ [[نجف علی غلامی|غلامی، نجف علی]]، [[نظام امنیتی دفاعی اسلام - غلامی (مقاله)|مقاله «نظام امنیتی دفاعی اسلام»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۱۰۰۴.</ref>. | ||
==== امنیت اقتصادی ==== | |||
{{اصلی|امنیت اقتصادی}} | |||
امنیت اقتصادی در سطح فردی و گروهی، به [[میزان]] دسترسی افراد به ضروریات زیستی (غذا، آب، [[مسکن]]، [[آزادی]] کار، [[تولید]] و [[مالکیت]]) که جزو [[حقوق اساسی]] است مربوط می‌شود<ref>بزرگی، امنیت در نظام سیاسی اسلام، ۹۹.</ref> و در سطح عمومی، دستیابی به [[رفاه]] [[عامه]] و رشد اقتصادی در [[جامعه]]<ref>بزرگی، امنیت در نظام سیاسی اسلام، ۱۰۰.</ref> است. [[امنیت اقتصادی]] نتیجه توزیع عادلانه ثروت در جامعه و بخش عمده ناامنی‌های [[اجتماعی]] محصول [[فقر]] و [[بی‌عدالتی]] [[اقتصادی]] است<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲/۱۲۴؛ ۴/۶۹ و ۷/۲۵۸–۲۵۹.</ref>. راهکار تأمین عدالت، خدمت بیشتر به [[ضعیفان]] و وضع قوانین برای اعاده [[حقوق]] [[فقیران]] و تأمین [[زندگی]] آنان است<ref>امام خمینی، صحیفه، ۴/۲۰۱ و ۱۴/۳۰۴.</ref>.<ref>[[مقصود رنجبر|رنجبر]] و [[راضیه مهرابی کوشکی|مهرابی کوشکی]]، [[امنیت - رنجبر و مهرابی کوشکی (مقاله)|مقاله «امنیت»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۲ (کتاب)| دانشنامه امام خمینی ج۲]]، ص ۲۸۵ – ۲۹۳.</ref> | |||
==== امنیت سیاسی ==== | ==== امنیت سیاسی ==== | ||
{{اصلی|امنیت سیاسی}} | {{اصلی|امنیت سیاسی}} | ||
هنگامی که افراد، گروه‌ها و [[ملت‌ها]] فرصت و [[آزادی]] کافی برای اعمال [[حاکمیت]] بر [[سرنوشت]] خویش داشته باشند و چیزی مانع رسیدن آنان به این [[حق]] نشود از [[امنیت سیاسی]] برخوردارند<ref>بزرگی، امنیت در نظام سیاسی اسلام ۱۰۹.</ref>. [[مرجع]] امنیت سیاسی [[دولت اسلامی]] است که اجزای آن را [[اسلام]] که مبنای دولت اسلامی است، [[ولایت فقیه]] به مثابه نمود نهادی و [[مردم]] که پایگاه اجتماعی دولت اسلامی است تشکیل می‌دهند<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۰/۵۸ و ۵۲۵–۵۲۶؛ امام خمینی، ولایت فقیه، ۷۳ و ۱۵۳؛ پورسعید، مرجع امنیت در کنش گفتاری امام خمینی، ۲۹–۳۱.</ref>، حتی در حکومت‌های نامشروع [[دفاع]] از امنیت [[کشور اسلامی]] واجب است<ref>پورحسین، بغی و تمرد در حکومت اسلامی، ۲۵–۲۶.</ref>. برای [[امنیت سیاسی]] می‌توان ابزارهایی در نظر گرفت که از آن جمله می‌توان به نهادهای [[امنیتی]] و نیروهای اطلاعاتی و امنیتی اشاره کرد<ref>[[مقصود رنجبر|رنجبر]] و [[راضیه مهرابی کوشکی|مهرابی کوشکی]]، [[امنیت - رنجبر و مهرابی کوشکی (مقاله)|مقاله «امنیت»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۲ (کتاب)| دانشنامه امام خمینی ج۲]]، ص ۲۸۵ ـ ۲۹۳.</ref>. | هنگامی که افراد، گروه‌ها و [[ملت‌ها]] فرصت و [[آزادی]] کافی برای اعمال [[حاکمیت]] بر [[سرنوشت]] خویش داشته باشند و چیزی مانع رسیدن آنان به این [[حق]] نشود از [[امنیت سیاسی]] برخوردارند<ref>بزرگی، امنیت در نظام سیاسی اسلام ۱۰۹.</ref>. [[مرجع]] امنیت سیاسی [[دولت اسلامی]] است که اجزای آن را [[اسلام]] که مبنای دولت اسلامی است، [[ولایت فقیه]] به مثابه نمود نهادی و [[مردم]] که پایگاه اجتماعی دولت اسلامی است تشکیل می‌دهند<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۰/۵۸ و ۵۲۵–۵۲۶؛ امام خمینی، ولایت فقیه، ۷۳ و ۱۵۳؛ پورسعید، مرجع امنیت در کنش گفتاری امام خمینی، ۲۹–۳۱.</ref>، حتی در حکومت‌های نامشروع [[دفاع]] از امنیت [[کشور اسلامی]] واجب است<ref>پورحسین، بغی و تمرد در حکومت اسلامی، ۲۵–۲۶.</ref>. برای [[امنیت سیاسی]] می‌توان ابزارهایی در نظر گرفت که از آن جمله می‌توان به نهادهای [[امنیتی]] و نیروهای اطلاعاتی و امنیتی اشاره کرد<ref>[[مقصود رنجبر|رنجبر]] و [[راضیه مهرابی کوشکی|مهرابی کوشکی]]، [[امنیت - رنجبر و مهرابی کوشکی (مقاله)|مقاله «امنیت»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۲ (کتاب)| دانشنامه امام خمینی ج۲]]، ص ۲۸۵ ـ ۲۹۳.</ref>. | ||
==== امنیت قضایی ==== | ==== امنیت قضایی ==== | ||
{{اصلی|امنیت قضایی}} | {{اصلی|امنیت قضایی}} | ||
«امنیت قضایی» به معنای | «امنیت قضایی» به معنای حمایت از حقوق افراد و نهادها در چهارچوب [[قانون]] توسط نهادهای [[قضایی]] و [[اطمینان]] [[مردم]] از اینکه در صورت تعرض یا [[ظلم]]، [[حقوق]] آنها توسط این سازوکار بازیابی خواهد شد، می‌باشد. این نوع [[امنیت]] شامل [[حفاظت]] از حقوق [[مالکیت]]، [[اموال]]، اشخاص و غیره می‌شود. همچنین شامل دسترسی آسان همگان به [[عدالت]] و نیز اجرای صحیح و بی‌طرفانه [[قوانین]] توسط [[دستگاه قضایی]] است. امنیت قضایی از جمله نیازهای لازم [[جامعه بشری]] است؛ زیرا هر [[انسانی]] این [[ضرورت]] را [[درک]] می‌کند که نیاز است مطمئن باشد در صورتی که مورد ظلم یا [[تجاوز]] قرار گرفت، میتواند به [[دستگاه قضا]] مراجعه کند و حقش پایمال نشود. از این رو، [[آموزه‌های اسلامی]] با تأکید بر [[لزوم]] رعایت عدالت و [[انصاف]] در دادرسی‌ها، نقش بسزایی در تحقق امنیت قضایی ایفا می‌کند. [[مسئولان]] قضایی مکلفند با دقت کافی، مانع [[نفوذ]] افراد فاقد صلاحیت به دستگاه قضا شده و از بروز هرگونه [[تخلف]] یا [[تعدی به حقوق مردم]] جلوگیری نمایند. [[دشمنان]] نیز همواره تلاش دارند با خدشه‌دار کردن امنیت قضایی، [[آرامش روانی]] [[جامعه]] را مختل سازند. [[پاسداری]] از اجرای صحیح قانون و تأمین امنیت قضایی، رمز مصون ماندن [[حقوق عمومی]] در برابر هرگونه تجاوز و [[تعدی]] است<ref>ر.ک: [[مقصود رنجبر|رنجبر]] و [[راضیه مهرابی کوشکی|مهرابی کوشکی]]، [[امنیت - رنجبر و مهرابی کوشکی (مقاله)|مقاله «امنیت»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی ج۲]]، ص ۲۸۵-۲۹۳؛ [[نجف علی غلامی|غلامی، نجف علی]]، [[نظام امنیتی دفاعی اسلام - غلامی (مقاله)|مقاله «نظام امنیتی دفاعی اسلام»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص۱۰۱۰.</ref>. | ||
== حق امنیت == | == حق امنیت == | ||
| خط ۱۰۷: | خط ۱۱۰: | ||
# تضمین امنیت افراد در مقابل هر نوع توقیف، [[زندانی]] شدن، [[مجازات]] و دیگر تعرضات خودکامانه و غیرقانونی [[حکومتی]]: | # تضمین امنیت افراد در مقابل هر نوع توقیف، [[زندانی]] شدن، [[مجازات]] و دیگر تعرضات خودکامانه و غیرقانونی [[حکومتی]]: | ||
# تضمین امنیت افراد از راه حمایت‌های [[اعمال]] شده توسط [[جامعه]]، برای هر یک از اعضای خود، به منظور حفظ حقوق و تعلقات و برخورداری از آزادی‌ها انسانی با این ترتیب، امنیت برای افراد و [[دولت]] ایجاد [[تکلیف]] می‌کند؛ به این معنی که افراد مکلفند حقوق مادی و معنوی یکدیگر را مورد [[احترام]] قرار دهند و رعایت نمایند. دولت نیز [[مکلف]] است نخست، با وضع [[قانون]] و تأسیس تشکیلات اداری و [[قضایی]]، برای [[مردم]] ایجاد امنیت کند تا با اطمینان خاطر به زندگی خود ادامه دهند و دوم، خود نیز در متابعت از قانون، حقوق و [[آزادی]] افراد را [[محترم]] شمارد و خودسرانه به آن تعرض نکند<ref>[[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]]، [[دانشنامه فقه سیاسی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فقه سیاسی ج۱]]، ص ۶۹۶.</ref>. | # تضمین امنیت افراد از راه حمایت‌های [[اعمال]] شده توسط [[جامعه]]، برای هر یک از اعضای خود، به منظور حفظ حقوق و تعلقات و برخورداری از آزادی‌ها انسانی با این ترتیب، امنیت برای افراد و [[دولت]] ایجاد [[تکلیف]] می‌کند؛ به این معنی که افراد مکلفند حقوق مادی و معنوی یکدیگر را مورد [[احترام]] قرار دهند و رعایت نمایند. دولت نیز [[مکلف]] است نخست، با وضع [[قانون]] و تأسیس تشکیلات اداری و [[قضایی]]، برای [[مردم]] ایجاد امنیت کند تا با اطمینان خاطر به زندگی خود ادامه دهند و دوم، خود نیز در متابعت از قانون، حقوق و [[آزادی]] افراد را [[محترم]] شمارد و خودسرانه به آن تعرض نکند<ref>[[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]]، [[دانشنامه فقه سیاسی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فقه سیاسی ج۱]]، ص ۶۹۶.</ref>. | ||
== اسباب و مؤلفه‌ها == | == اسباب و مؤلفه‌ها == | ||
| خط ۱۱۹: | خط ۱۱۷: | ||
[[احساس]] [[امنیتی]] که از [[ایمان]] به آرمان‌های مکتب انتظار برمی‌خیزد و موجب سلامت روانی و ارتقای کارکرد فرد در [[زندگی]] می‌شود، به معنای آن است که فرد [[منتظِر]] با تأسّی به مؤلفه‌های [[انتظار]]، تکیه‌گاه مطمئن و معیّتی بی‌بدیل را در درون خود یافته و از این طریق، بخش قابل توجهی از انتظاراتِ مربوط به حوزه ایمنی را در خود می‌یابد. به این معنا که از جهت روان‌شناختی، مهم‌ترین تأثیر [[ایمان]] به [[امامت و مهدویت]] برای مقابله با [[ترس]] و [[تهدید]] و [[اضطراب]] و استرس و فشارهای روانی و رسیدن به امنیت روانی، به خاطر نقشی است که در فرآیند ارزش‌یابی این عوامل دارد؛ به نحوی که فرد [[مؤمن]] و [[منتظِر]]، چون [[خدا]] و [[حجّت]] [[خدا]] را همراه و نگهبان و پشتیبان و مایه امنیت و [[امان]] خود [[احساس]] می‌کند، نگرش مثبت به رویدادی‌های [[زندگی]] و [[پایان تاریخ]] و فرجام نهایی [[حیات]] [[انسان]] دارد و [[آینده]] [[زندگی]] [[انسان]] را سرشار از [[عدالت]] و امنیت و [[معنویت]] و [[رفاه]] و [[آرامش]] و [[آسایش]] می‌بیند. لذا در مواجه با حوادت تنش‌زا، [[اضطراب]]، استرس و فشار روانی کم‌تری را [[احساس]] و تجربه می‌کند. از این جهت [[ایمان]] به [[مهدویت]] و [[التزام]] به ارزش‌های مکتب انتظار، نقش اساسی در ارتقای بهداشت روان افراد در دوران پر تنش و پر استرس و فشارزای عصر غیبت دارد<ref>[[عبدالله نظری شاری|نظری شاری، عبدالله]]، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.</ref>. | [[احساس]] [[امنیتی]] که از [[ایمان]] به آرمان‌های مکتب انتظار برمی‌خیزد و موجب سلامت روانی و ارتقای کارکرد فرد در [[زندگی]] می‌شود، به معنای آن است که فرد [[منتظِر]] با تأسّی به مؤلفه‌های [[انتظار]]، تکیه‌گاه مطمئن و معیّتی بی‌بدیل را در درون خود یافته و از این طریق، بخش قابل توجهی از انتظاراتِ مربوط به حوزه ایمنی را در خود می‌یابد. به این معنا که از جهت روان‌شناختی، مهم‌ترین تأثیر [[ایمان]] به [[امامت و مهدویت]] برای مقابله با [[ترس]] و [[تهدید]] و [[اضطراب]] و استرس و فشارهای روانی و رسیدن به امنیت روانی، به خاطر نقشی است که در فرآیند ارزش‌یابی این عوامل دارد؛ به نحوی که فرد [[مؤمن]] و [[منتظِر]]، چون [[خدا]] و [[حجّت]] [[خدا]] را همراه و نگهبان و پشتیبان و مایه امنیت و [[امان]] خود [[احساس]] می‌کند، نگرش مثبت به رویدادی‌های [[زندگی]] و [[پایان تاریخ]] و فرجام نهایی [[حیات]] [[انسان]] دارد و [[آینده]] [[زندگی]] [[انسان]] را سرشار از [[عدالت]] و امنیت و [[معنویت]] و [[رفاه]] و [[آرامش]] و [[آسایش]] می‌بیند. لذا در مواجه با حوادت تنش‌زا، [[اضطراب]]، استرس و فشار روانی کم‌تری را [[احساس]] و تجربه می‌کند. از این جهت [[ایمان]] به [[مهدویت]] و [[التزام]] به ارزش‌های مکتب انتظار، نقش اساسی در ارتقای بهداشت روان افراد در دوران پر تنش و پر استرس و فشارزای عصر غیبت دارد<ref>[[عبدالله نظری شاری|نظری شاری، عبدالله]]، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.</ref>. | ||
== فواید و کارکردها == | |||
تعدّد مؤلفه‌های ایمنی‌بخش در [[دین]]، نشان از اهمیت مسأله و توسعه‌بخشی در راه این نیازِ محوری است. فارغ از امنیت‌های بیرونی که معلول عوامل [[اجتماعی]] است، بخشی از پارامترهای ایمنی‌بخش در درون انسان و مربوط به حوزه [[تفکر]] و [[اندیشه]] اوست. تنها بودن [[انسان]]، یا حتّی [[حس]] تنهایی که به جهت عدم همراهیِ [[روحی]] اطرافیان رخ می‌دهد، امنیت و [[آسایش]] روانی را سلب می‌نماید. انواع جدایی‌های [[عاطفی]] و تنها بودن‌های [[ذهنی]]، با [[اطمینان]] به همراهیِ تکیه‌گاهی [[امن]] و مطمئن، از [[انسان]] دور می‌شود. این در حالی است که فرد [[منتظِر]]، با [[تأسی]] به مؤلفه‌های [[انتظار]]، همراه [[مهربان]] و تکیه‌گاه بی‌مانندی را در درون خود یافته و به بخش قابل توجهی از نیازی مربوط به حوزه ایمنی و [[همراهی]] خود را دست یازیده است؛ زیرا، [[ایمان]] به آئین [[توحیدی]] [[اسلام]] و [[یقین]] به [[مراقبت]] و دستگیری [[امام]] معصومی که [[حجت]] و [[خلیفه خداوند]] در [[زمین]] و [[سرپرست]] و [[پناهگاه]] [[انسان]] است، بسی امنیت‌بخش است و در زیر چتر این [[ایمان]]، [[انسان]] دیگر [[احساس]] تنهایی، [[تهدید]]، و [[ترس]] و [[اضطراب]] نمی‌کند. همان‌طور که [[خداوند]] در [[قرآن کریم]] فرموده است: {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا... لَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ}}<ref>«بی‌گمان کسانی که ایمان آورده‌اند... نه بیمی خواهند داشت و نه اندوهگین می‌گردند» سوره بقره، آیه ۶۲.</ref>. [[ایمان]] به [[مهدویت]] که بر شناخت‌های [[حقیقی]] و باورهای منطقی [[استوار]] است و ریشه در آغاز و فرجام [[تاریخ]] دارد، مانند دژ مستحکمی [[آدمی]] را از هجوم [[ترس]] و اضطراب‌ها که ریشه در باورهای غیر منطقی [[آخرالزمانی]] دارد، [[حفظ]] و صیانت می‌کند و چتر حفاظت و امنیت ولی و [[حجت خدا]] را بر سرِ ساکنان [[زمین]] می‌گستراند. زیرا، بر اساس [[باور]] به [[امامت و مهدویت]]، [[خداوند متعال]] بر اساس [[لطف]] و [[رحمت]] خود، [[امام]] [[معصوم]] {{ع}} را [[خلیفه]] و [[حجت]] خود در [[زمین]] و [[پناهگاه]] [[انسان]] و مایه امنیت و ایمنی [[اهل]] [[زمین]] قرار داده است. | |||
همان‌طور که [[پیامبر اعظم]] {{صل}} فرمود: {{متن حدیث|وَ أَهْلُ بَيْتِي أَمَانٌ لِأَهْلِ الْأَرْضِ فَإِذَا ذَهَبَ أَهْلُ بَيْتِي ذَهَبَ أَهْلُ الْأَرْضِ}}<ref>ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص۲۰۵.</ref>؛ "[[اهل بیت]] من مایه امنیت و [[امان]] [[اهل]] [[زمین]] است، پس زمانی‌که آنان از [[زمین]] بروند، [[اهل]] [[زمین]] نیز از میان خواهند رفت". بر همین اساس، [[امام باقر]] {{ع}}، [[امام]] و [[حجت خدا]] را عامل بقا و مایه امنیت [[اهل]] [[زمین]] معرفی فرموده است: {{متن حدیث|لَوْ بَقِيَتِ الْأَرْضُ يَوْماً بِلَا إِمَامٍ مِنَّا، لَسَاخَتْ بِأَهْلِهَا، وَ لَعَذَّبَهُمُ اللَّهُ بِأَشَدِّ عَذَابِهِ، ذَلِكَ أَنَّ اللَّهَ جَعَلَنَا حُجَّةً فِي أَرْضِهِ، وَ أَمَاناً فِي الْأَرْضِ لِأَهْلِ الْأَرْضِ}}<ref>عده‌ای از علماء، الأصول الستة عشر، ص۱۴۰.</ref>؛ "اگر [[زمین]] یک روز بدون امامی از ما [[اهل بیت]] باشد، اهلش را در خود فرو خواهد بُرد و [[خداوند]] [[اهل]] [[زمین]] را به شدیدترین عذاب‌ها گرفتار خواهد کرد. این بدان جهت است که که [[خداوند]] ما [[اهل بیت]] را [[حجت]] خود در [[زمین]] و عامل امنیت [[اهل]] [[زمین]] قرار داده است"<ref>[[عبدالله نظری شاری|نظری شاری، عبدالله]]، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.</ref>. | |||
== عوامل تهدیدکننده == | == عوامل تهدیدکننده == | ||
| خط ۱۳۹: | خط ۱۴۲: | ||
# [[پرونده: 137959.jpg|22px]] [[عبدالله نظری شاری|نظری شاری، عبدالله]]، [[نقش انتظار در بهداشت روانی (مقاله)|'''نقش انتظار در بهداشت روانی''']]، [[بلاغ (نشریه)|فصلنامه بلاغ]] | # [[پرونده: 137959.jpg|22px]] [[عبدالله نظری شاری|نظری شاری، عبدالله]]، [[نقش انتظار در بهداشت روانی (مقاله)|'''نقش انتظار در بهداشت روانی''']]، [[بلاغ (نشریه)|فصلنامه بلاغ]] | ||
# [[پرونده: 13681211.jpg|22px]] [[سید مهدی روح‌بخش|روح‌بخش، سید مهدی]]، [[انتظار و تأثیرات آن بر امنیت و صلح (مقاله)|'''انتظار و تأثیرات آن بر امنیت و صلح''']]، [[گفتمان مهدویت سخنرانی و مقاله‌های گفتمان نهم ج۱ (کتاب)|گفتمان مهدویت سخنرانی و مقاله‌های گفتمان نهم ج۱]] | # [[پرونده: 13681211.jpg|22px]] [[سید مهدی روح‌بخش|روح‌بخش، سید مهدی]]، [[انتظار و تأثیرات آن بر امنیت و صلح (مقاله)|'''انتظار و تأثیرات آن بر امنیت و صلح''']]، [[گفتمان مهدویت سخنرانی و مقاله‌های گفتمان نهم ج۱ (کتاب)|گفتمان مهدویت سخنرانی و مقاله‌های گفتمان نهم ج۱]] | ||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۰ ژانویهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۸:۲۹
امنیت از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: امنیت در لغت - امنیت در قرآن - امنیت در معارف دعا و زیارات - امنیت در فقه اسلامی - امنیت در فقه سیاسی - امنیت در جامعه‌شناسی اسلامی - امنیت در معارف و سیره نبوی - امنیت در معارف و سیره علوی - امنیت در معارف و سیره حسینی - امنیت در معارف و سیره سجادی - امنیت در معارف مهدویت - امنیت در حقوق اسلامی - امنیت در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش مرتبط نداردامنیت به معنای آسودگی و از بین رفتن هراس و نگرانی، در اصطلاح، عبارت است از: حس آسودگی، آسایش و رهایی در برابر خطرها و تهدیدات در ابعاد گوناگون. امنیت از جمله نیازهای نخستین زندگی انسان و از جمله حقوق طبیعی و مقدّم اوست. از دیدگاه اسلام، احساس امنیت واقعی برای انسان، تنها در سایه ایمان به خداوند حاصل می‌شود. امنیت به حسب مؤلفه‌های مختلف اقسام گوناگونی دارد مانند: امنیت فردی؛ اجتماعی؛ سیاسی؛ اقتصادی؛ فرهنگی؛ قضایی و غیره.
معناشناسی
معنای لغوی
امنیت به معنای در امان بودن، ایمنی و آسودگی[۱] و از بین رفتن هراس و نگرانی است[۲].[۳]
معنای اصطلاحی
امنیت، اصطلاحی است که در جامعه‌شناسی، علوم سیاسی، فقه، علوم تربیتی، و روان‌شناسی مورد کاربرد قرار گرفته است. از جهت روان‌شناختی، احساس امنیت عبارت است از احساس آزادی نسبی از خطر. این احساس، وضع خوشایندی را ایجاد می‌کند و فرد در آن دارای آرامش روحی و جسمی است[۴].
بنابراین، امنیت، به معنای فقدان تهدید نسبت به ارزش‌های حیاتی و اولیه، یا به معنای نبود ترس از تهدید است[۵].
در اصطلاح سیاسی و حقوقی به حالت فراغت از هرگونه تهدید یا حمله و نیز به آمادگی برای رویارویی با هر تهدید و حمله امنیت گفته می‌شود و به صورت امنیت فردی، اجتماعی، ملی و بین‌المللی کاربرد یافته است.
امنیت فردی حالتی است که در آن، فرد فارغ از ترس آسیب رسیدن به جان یا مال یا آبروی خود یا از دست دادن آن زندگی کند. امنیت اجتماعی نیز حالت فراغت همگانی از تهدیدی است که کردار غیر قانونی دولت یا دستگاهی یا گروهی یا فردی در تمامی یا بخشی از جامعه پدید آورد. امنیت ملی حالتی است که ملتی فارغ از تهدیدِ از دست دادن همه یا بخشی از جمعیت، دارایی یا خاک خود به سر برد و در امنیت بین‌المللی قدرت‌ها در حالت تعادل و حفظ وضع موجودند و از دستیازی به قلمرو دیگران خودداری می‌کنند و در جهت حفظ صلح بین‌المللی کوشش‌های هماهنگی دارند و سازمان‌های بین‌المللی ضامن آن به شمار می‌آیند[۶].[۷]
پیشینه تاریخی
امنیت از جمله نیازهای نخستین زندگی انسان است و تاریخی به درازای عمر بشر دارد[۸] که در اسلام از جایگاه خاصی برخوردار است. قرآن کریم امنیت را نعمت بی‌بدیل و مقدم بر دیگر نعمت‌ها دانسته و به انسان‌ها توصیه کرده‌است خداوند یگانه‌ای را که آنان را از ترس ایمنی بخشیده، ستایش کنند[۹]. احساس امنیت و آرامش یکی از نعمت‌های خدا به مؤمنان[۱۰] و رسیدن به آن یکی از اهداف حکومت صالحان در زمین[۱۱] است و خداوند قبله‌گاه مسلمانان را شهری دارای امنیت شمرده است[۱۲] جامعه دارای امنیت، از الگوها و مثال‌های قرآن است که در آن، امنیت مقدم بر وضع معیشت جامعه دانسته شده است[۱۳] و سخت‌ترین مجازات‌ها برای افرادی در نظر گرفته می‌شود که امنیت جامعه را به خطر می‌اندازند که شامل اعدام، به صلیب کشیدن و تبعید است سوره مائده، آیه ۳۳.</ref>.
از سوی دیگر، پیامبر اکرم(ص) امنیت را نعمتی دانسته است که مورد ناسپاسی مردم قرار گرفته و افراد زمانی قدر آن را می‌دانند که به مصیبتی گرفتار شوند[۱۴].[۱۵]
نگرش قرآنی
در قرآن‌کریم افزون بر واژه امن و مشتقات آن[۱۶] از کلید واژه‌هایی مانند سلم[۱۷]، سلام[۱۸]، سکینه[۱۹]، صلح[۲۰] و واژگانی در طرف مقابل امنیت مانند: خوف[۲۱]، رعب[۲۲]، حزن[۲۳] و نیز آیات جهاد[۲۴]، قصاص[۲۵] و حدود[۲۶] موضوع امنیت برداشت می‌شود. افزون بر این، آیات دیگری نیز در ترسیم حوزه معنایی امنیت نقش دارد که عبارت است از آیاتی که با بیان پاره‌ای احکام فقهی و اخلاقی، امنیت عقیده[۲۷]، جان[۲۸]، مال[۲۹] و آبروی[۳۰] انسان‌ها را محترم شمرده و پیوند میان مؤمنان را بر پایه برادری[۳۱]، صلح[۳۲]، احسان[۳۳] و قسط و عدل[۳۴] دانسته است و بر آمادگی دفاعی مسلمانان[۳۵] و جهاد[۳۶] تأکید کرده است[۳۷].
ضرورت و جایگاه
همه انسان‌ها نیازمند امنیت و آرامش خاطرند. نیاز به امنیت، بیان‌گر نیاز فرد به یک تکیه‌گاه و حامی فرابشری است. به گفته روان‌شناسان، انسان برای تأمین امنیت خویش، همواره به حمایت دیگران نیازمند است؛ از این‌رو به پدر، مادر و گروه‌های اجتماعی وابسته و علاقه‌مند می‌شود. به گفته انیشتین، گاهی از هیچ‌کس، حتی سازمان‌های اجتماعی هم کاری بر نمی‌آید، لذا انسان به یک نیروی معنوی و ماورای بشری احساس نیاز می‌کند که در فائق آمدن بر مشکلات او را یاری کند و همواره از او پشتیبانی نماید[۳۸].
در سایه آرامش و امنیت روانی، بهداشت روانی و سلامت جسمی و شخصیت سالم انسانی شکل می‌گیرد و انسان‌ها می‌توانند به رشد و کمال و توسعه انسانی، اهداف عالی زندگی و سجایای اخلاقی نائل شوند[۳۹]. همان‌طوری که استرس و اضطراب سرچشمه بسیاری از اختلالات روانی است، شاید بتوان گفت احساس امنیت نیز، زیر بنای بهداشت و سلامت روانی است؛ از این‌رو اکثر مباحث بهداشت روانی به نحوی به ایجاد احساس امنیت بازگشت می‌کند[۴۰].
روایات، امنیت را عِدل سلامتی و صحت قرار قرار داده است. قرآن اهمیت دو چندانی برای امنیت قائل است[۴۱]. یعنی نجات از گرسنگی را با نجات از ناامنی در کنار هم قرار داده است[۴۲]. ضرورت وجود امنیت برای هر جامعه، نیاز زیادی به استدلال و اقامه دلیل و برهان ندارد[۴۳]. انسان‌ها تحقق امنیت را از ضروری‌ترین و استراتژیک‌ترین مسائل برای خود تصور می‌کنند و درصدد هستند به هر وسیله ممکن به این هدف مهم، حساس و سرنوشت‌ساز در زندگی خود نائل شوند و لذا گاهی در بعضی ادوار تاریخ، مردم تن به قلدری یک قلدر با همه رنج‌ها و سختی‌هایش داده‌اند؛ برای اینکه امنیت را در اختیار آنها بگذارد و این حاکی از اهمیت امنیت است[۴۴].[۴۵]
اقسام و گونه‌ها
به لحاظ فرد و خانواده و اجتماع
امنیت فردی
امنیت فردی یعنی مصونیت و حرمت یک شخص از تعرض و تجاوز به حقوق مشروعش که نباید حریم خصوصی وی نقض شود و اختیار و آزادی فردی او سلب گردد[۴۶]. رسیدن به این سطح از امنیت، مستلزم توجه و مبارزه با موانع و تهدیدات آن است[۴۷]. مهم‌ترین تهدید و سرمنشأ گرفتاری‌های بشر، مبارزه نکردن با نفس اماره و شیطان باطنی است و سازندگی روحی، مقدم بر همه سازندگی‌هاست[۴۸].
بُعد عینی و ظاهری امنیت فردی به این است که شخص، فارغ از ترس آسیب رسیدن به جان، مال یا آبروی خود و فارغ از خطر از دست دادن آنها زندگی کند[۴۹] این بُعد از امنیت شامل مصونیت از بازداشت غیرقانونی و شکنجه[۵۰]، حفظ حریم خصوصی افراد، امنیت شغل، سرمایه و امنیت مسکن[۵۱] است[۵۲].
امنیت خانوادگی
امنیت اجتماعی
امنیت اجتماعی به معنای مصونیت یک فرد، گروه و ملت از تعرض و تجاوز به حقوق اجتماعی مشروعش است[۵۳]. این تهدید میتواند ناشی از کردار غیرقانونی دولت، افراد یا گروه‌ها در تمامی یا بخشی از جامعه باشد[۵۴]. امنیت اجتماعی دارای ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و قضایی است[۵۵].
مسئولیت برقراری هر دو بُعد از امنیت را نظام سیاسی و دولت بر عهده دارند؛ امّا در جامعه قرآنی مؤمنان با آراستگی به صفت ایمان، در وجود خود امنیت ایجاد می‌کنند تا کسی از تجاوز و تعدّی آنان، دچار ظلم نگردد [۵۶]؛ بدین ترتیب امنیت اجتماعی در درون و باطن آحاد و اعضای جامعه خاستگاه می‌یابد که بسیار استوار و خدشه‌ناپذیر خواهد بود[۵۷].
امنیت ملی
امنیت ملی عبارت از احساس آزادی کشور در تعقیب هدف‌های ملی و فقدان ترس و خطر جدی از خارج، نسبت به منافع اساسی و حیاتی کشور[۵۸] است. مفهوم امنیت ملی در این تعریف به معنای آزادی، هدف‌ها و منافع ملی و حیاتی کشور بستگی دارد. از این رو هر کشور به تناسب برداشت خاصی که از این مفاهیم دارد امنیت ملی خود را به نوع خاصی تفسیر می‌کند، تا آنجا که گاه قلمرو امنیت ملی، سلب امنیت از کشورهای دیگر را نیز شامل می‌شود. به همین دلیل امنیت ملی آمری نسبی تلقی می‌شود و بر اساس اندیشه‌های خاصی که در زمینه مفاهیم ذکر شده در اذهان شکل می‌گیرد، به صورت ذهنی و در رابطه با قدرت نمود پیدا می‌کند، و همین پیچیدگی‌های ذهنی است که امنیت را در عمل یا به عامل تجاوز تبدیل می‌کند و یا آن را در برابر تجاوز آسیبپذیر می‌کند[۵۹].
به لحاظ زمینه‌ها
امنیت جانی
امنیت جانی تنها به معنای مصونیت هر انسان از هر نوع تعرضی که جان او را به خطر اندازد، نیست بلکه شامل امنیت روحی و روانی و نیز امنیت از هر نوع تعرض جسمی و روانی است. تنها قتل، جرح، ادماء، خداش و خراش نیست که ممنوع است، ارعاب و ایجاد اضطراب و جو وحشت نیز به نوعی از مصادیق محارب است[۶۰].
امنیت روحی و روانی
امنیت، موهبت الهی و نیاز فطری انسان است. همۀ انسان‌ها نیازمند امنیتِ درون و آرامش خاطرند. امنیت روانی، از برجسته ترین ویژگی‌های شخصیتی افراد خلاق و تواناست. امنیت روانی به معنای واقعی آن زمانی میتواند به صورت مطلوب در میان مردم وجود داشته باشد که افراد بدون دغدغۀ خاطر و به دور از اندیشۀ پیدا کردن فردی صاحب نفوذ، در کوتاه ترین زمان ممکن و در تمام اوقات شبانه روز، به امکانات مادی و معنوی دسترسی داشته باشند[۶۱]. مکتب انتظار میتواند چنین احساسی را در فرد منتظر ایجاد نماید[۶۲].
اسلام نگاه ویژه‌ای به روح و روان انسان دارد. خداوند متعال به هنگام خلقت انسان ابعاد وجودی متعددی را مورد توجه قرار داده و ضمن تأکید بر بعد جسمانی انسان، ابعاد عقلانی، روانی و روحانی او را نیز مورد توجه قرار داده است. عدم تعادل در ابعاد روحی ـ روانی میتواند در دیگر ابعاد انسان مانند بُعد عقلانی و حتی جسمی وی نیز تأثیرگذار باشد[۶۳].
امنیت اعتقادی و ایمانی
امنیت در عقیده و ایمان، به دو جنبه درونی و بیرونی قابل تقسیم است:
جنبه درونی (همراهی با آرامش اطمینان)
در این جنبه تأکید بر بُعد درونی و روانی امنیت اعتقادی است. امنیت اعتقادی در بعد درونی، به معنای احساس ایمنی و آرامش درونی ناشی از باورها و اعتقادات دینی است. امنیت اعتقادی زمانی شکل می‌گیرد که فرد یا جامعه به باورها و ارزش‌های دینی معتقد باشد و بر اساس آن زندگی کند.
برخی از مهم‌ترین ویژگی‌های امنیت اعتقادی عبارت‌اند از:
- اعتقاد راسخ به خدا و اصول دین؛
- پایبندی به احکام و ارزش‌های الهی؛
- اطمینان به عدالت و رحمت خداوند؛
- احساس آرامش در برابر سختی‌ها با توکل به خدا؛
- رضایت از قضا و قدر الهی؛
- دوری از شبهات و تردیدهای اعتقادی.
امنیت اعتقادی منشأ اثرات مثبتی همچون آرامش روحی، امیدواری، هدفمندی در زندگی، مصونیت در برابر انحرافات اخلاقی و پایبندی به ارزش‌های اخلاقی است. تقویت امنیت اعتقادی در جامعه مستلزم ترویج معارف دینی و الگوسازی از سوی پیامبران، امامان، مراجع و رهبران دینی است.
جنبه بیرونی (مصونیت در برابر تهدیدات و انحرافات)
در این جنبه تأکید بر حفظ اعتقادات در برابر تهدیدات و انحرافات است. هر انسانی باید از امنیت در عقیده برخوردار باشد. اسلام با راهزنان اعتقادات مردم برخورد شدید دارد و از آن به عنوان «ایجاد فساد در زمین» یاد می‌کند ﴿الْفِتْنَةُ أَشَدُّ مِنَ الْقَتْلِ﴾[۶۴].[۶۵] و نخستین نشانه استضعاف را فشار و تأثیر عوامل اثرگذرانده در انحراف اعتقادی و یا موانع آزادی اعتقاد می‌داند که پاگرفتن این نوع استضعاف، مراحل سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و نظامی را نیز به دنبال دارد[۶۶].
امنیت فرهنگی
«امنیت فرهنگی» به معنای مصونیت افراد و جامعه در برابر تعرض به هر کدام از مؤلفه‌های فرهنگ آن (همانند: باورها، ارزش‌ها، هنجارها و غیره) و حفاظت از آنها در برابر آسیب‌های اخلاقی، هویتی و ارزشی است. این نوع امنیت، نگرانی والدین نسبت به آینده فرزندانشان را برطرف می‌کند؛ زیرا والدین نگران گرفتار شدن فرزندان در دام انحرافات اخلاقی، اعتیاد و فساد هستند که امنیت فرهنگی میتواند این نگرانی را برطرف کند.
البته منظور از امنیت فرهنگی در اسلام، نفی و انکار سایر فرهنگ‌ها نیست. بلکه اسلام با تمام فرهنگ‌هایی که منطبق با فطرت و کرامت انسانی باشند، احترام متقابل دارد و خواهان گفتگو و تعامل با آنهاست. یک جامعه زمانی از امنیت فرهنگی برخوردار است که در برابر تهاجم فرهنگی، القای مفاهیم غلط اخلاقی و تزریق شبهات هویتی مصون بماند. راهکارهایی مانند ترویج معنویت و ارزش‌های دینی، آزادی بیان در چارچوب شرع، و خنثی‌سازی تبلیغات منفی بیگانگان میتواند در تحقق امنیت فرهنگی مؤثر باشد. رسانه‌ها و مطبوعات نیز با نقش‌آفرینی در این زمینه، می‌توانند کمک شایانی به تأمین امنیت فرهنگی کنند.
بی‌شک، فساد اخلاقی مهم‌ترین تهدید فرهنگی است و باید با بازگشت به ارزش‌های اصیل دینی مقابله کرد. آزادی بیان در چارچوب اخلاق و گسترش معنویت نیز از راه‌های تأمین امنیت فرهنگی است. تبلیغات منفی بیگانگان با هدف ایجاد تفرقه، از تهدیدات فرهنگی محسوب می‌شود که رسانه‌ها می‌توانند در خنثی‌سازی آن نقش مهمی ایفا کنند[۶۷].
امنیت اقتصادی
امنیت اقتصادی در سطح فردی و گروهی، به میزان دسترسی افراد به ضروریات زیستی (غذا، آب، مسکن، آزادی کار، تولید و مالکیت) که جزو حقوق اساسی است مربوط می‌شود[۶۸] و در سطح عمومی، دستیابی به رفاه عامه و رشد اقتصادی در جامعه[۶۹] است. امنیت اقتصادی نتیجه توزیع عادلانه ثروت در جامعه و بخش عمده ناامنی‌های اجتماعی محصول فقر و بی‌عدالتی اقتصادی است[۷۰]. راهکار تأمین عدالت، خدمت بیشتر به ضعیفان و وضع قوانین برای اعاده حقوق فقیران و تأمین زندگی آنان است[۷۱].[۷۲]
امنیت سیاسی
هنگامی که افراد، گروه‌ها و ملت‌ها فرصت و آزادی کافی برای اعمال حاکمیت بر سرنوشت خویش داشته باشند و چیزی مانع رسیدن آنان به این حق نشود از امنیت سیاسی برخوردارند[۷۳]. مرجع امنیت سیاسی دولت اسلامی است که اجزای آن را اسلام که مبنای دولت اسلامی است، ولایت فقیه به مثابه نمود نهادی و مردم که پایگاه اجتماعی دولت اسلامی است تشکیل می‌دهند[۷۴]، حتی در حکومت‌های نامشروع دفاع از امنیت کشور اسلامی واجب است[۷۵]. برای امنیت سیاسی می‌توان ابزارهایی در نظر گرفت که از آن جمله می‌توان به نهادهای امنیتی و نیروهای اطلاعاتی و امنیتی اشاره کرد[۷۶].
امنیت قضایی
«امنیت قضایی» به معنای حمایت از حقوق افراد و نهادها در چهارچوب قانون توسط نهادهای قضایی و اطمینان مردم از اینکه در صورت تعرض یا ظلم، حقوق آنها توسط این سازوکار بازیابی خواهد شد، می‌باشد. این نوع امنیت شامل حفاظت از حقوق مالکیت، اموال، اشخاص و غیره می‌شود. همچنین شامل دسترسی آسان همگان به عدالت و نیز اجرای صحیح و بی‌طرفانه قوانین توسط دستگاه قضایی است. امنیت قضایی از جمله نیازهای لازم جامعه بشری است؛ زیرا هر انسانی این ضرورت را درک می‌کند که نیاز است مطمئن باشد در صورتی که مورد ظلم یا تجاوز قرار گرفت، میتواند به دستگاه قضا مراجعه کند و حقش پایمال نشود. از این رو، آموزه‌های اسلامی با تأکید بر لزوم رعایت عدالت و انصاف در دادرسی‌ها، نقش بسزایی در تحقق امنیت قضایی ایفا می‌کند. مسئولان قضایی مکلفند با دقت کافی، مانع نفوذ افراد فاقد صلاحیت به دستگاه قضا شده و از بروز هرگونه تخلف یا تعدی به حقوق مردم جلوگیری نمایند. دشمنان نیز همواره تلاش دارند با خدشه‌دار کردن امنیت قضایی، آرامش روانی جامعه را مختل سازند. پاسداری از اجرای صحیح قانون و تأمین امنیت قضایی، رمز مصون ماندن حقوق عمومی در برابر هرگونه تجاوز و تعدی است[۷۷].
حق امنیت
حقّ حیات از جمله حقوق طبیعی و مقدّم انسانی است که از برکت آن، افراد قادر به برخورداری از دیگر حقوق و آزادی‌های خویش خواهند بود. در روابط گوناگون فردی و اجتماعی و خصوصی و عمومی انسان، ممکن است حیات مادی و معنوی افراد، جزئاً یا کلاً در معرض خطر قرار گیرد. در چنین حالتی است که وجود «امنیت» به عنوان یک تأسیس حقوقی، اخلاقی و اجتماعی برای همگان ضرورت اجتناب‌ناپذیر خواهد داشت.
«امنیت» عبارت از اطمینان خاطری است که بر اساس آن، افراد در جامعه‌ای که زندگی می‌کنند، نسبت به حفظ جان، حیثیت و حقوق مادی و معنوی خود بیم و هراسی نداشته باشند. این تأسیس مستلزم دو تضمین اساسی است:
- تضمین امنیت افراد در مقابل هر نوع توقیف، زندانی شدن، مجازات و دیگر تعرضات خودکامانه و غیرقانونی حکومتی:
- تضمین امنیت افراد از راه حمایت‌های اعمال شده توسط جامعه، برای هر یک از اعضای خود، به منظور حفظ حقوق و تعلقات و برخورداری از آزادی‌ها انسانی با این ترتیب، امنیت برای افراد و دولت ایجاد تکلیف می‌کند؛ به این معنی که افراد مکلفند حقوق مادی و معنوی یکدیگر را مورد احترام قرار دهند و رعایت نمایند. دولت نیز مکلف است نخست، با وضع قانون و تأسیس تشکیلات اداری و قضایی، برای مردم ایجاد امنیت کند تا با اطمینان خاطر به زندگی خود ادامه دهند و دوم، خود نیز در متابعت از قانون، حقوق و آزادی افراد را محترم شمارد و خودسرانه به آن تعرض نکند[۷۸].
اسباب و مؤلفه‌ها
انسان دارای دو بُعد جسمانی و روحانی است و برای محافظت از این دو بُعد وجودی خود، به دو سیستم دفاعی نیاز دارد. اسلام نگاه ویژه‌ای به بُعد روحانی و روانی انسان دارد. خداوند متعال به هنگام آفرینش انسان ابعاد وجودی متعددی را مورد توجه قرار داده و ضمن تأکید بر بُعد جسمانی انسان، ابعاد عقلانی، روانی و روحانی او را نیز مورد لطف و نظر رحمت خویش قرار داده است. نقصان و عدم تعادل در ابعاد روحی روانی میتواند در دیگر ابعاد انسان، مانند بعد عقلانی و حتی جسمی وی نیز تأثیرگذار باشد[۷۹].
از دیدگاه اسلام، احساس امنیت واقعی برای انسان، تنها در سایه ایمان به خداوند حاصل می‌شود؛ به دلیل اینکه "میل به احساس ایمنی از جانب افراد، به دلیل ترس است؛ ترسی که از محرّک‌های موجود و یا احتمالی در محیط بیرون ارگانیزم ایجاد می‌شود"[۸۰]. ترس از جنگ، ترس از آینده موهوم، ترس از بیماری، ترس از مرگ، ترس از فقر، ترس از حوادث طبیعی مانند طوفان، سیل، و زلزله؛ ترس از دشمن، ترس از خیانت، ترس از فقدان عزیزان، و ترس‌های احتمالی دیگر، احساس نیاز به امنیت را در انسان بر می‌انگیزد[۸۱].
احساس امنیتی که از ایمان به آرمان‌های مکتب انتظار برمی‌خیزد و موجب سلامت روانی و ارتقای کارکرد فرد در زندگی می‌شود، به معنای آن است که فرد منتظِر با تأسّی به مؤلفه‌های انتظار، تکیه‌گاه مطمئن و معیّتی بی‌بدیل را در درون خود یافته و از این طریق، بخش قابل توجهی از انتظاراتِ مربوط به حوزه ایمنی را در خود می‌یابد. به این معنا که از جهت روان‌شناختی، مهم‌ترین تأثیر ایمان به امامت و مهدویت برای مقابله با ترس و تهدید و اضطراب و استرس و فشارهای روانی و رسیدن به امنیت روانی، به خاطر نقشی است که در فرآیند ارزش‌یابی این عوامل دارد؛ به نحوی که فرد مؤمن و منتظِر، چون خدا و حجّت خدا را همراه و نگهبان و پشتیبان و مایه امنیت و امان خود احساس می‌کند، نگرش مثبت به رویدادی‌های زندگی و پایان تاریخ و فرجام نهایی حیات انسان دارد و آینده زندگی انسان را سرشار از عدالت و امنیت و معنویت و رفاه و آرامش و آسایش می‌بیند. لذا در مواجه با حوادت تنش‌زا، اضطراب، استرس و فشار روانی کم‌تری را احساس و تجربه می‌کند. از این جهت ایمان به مهدویت و التزام به ارزش‌های مکتب انتظار، نقش اساسی در ارتقای بهداشت روان افراد در دوران پر تنش و پر استرس و فشارزای عصر غیبت دارد[۸۲].
فواید و کارکردها
تعدّد مؤلفه‌های ایمنی‌بخش در دین، نشان از اهمیت مسأله و توسعه‌بخشی در راه این نیازِ محوری است. فارغ از امنیت‌های بیرونی که معلول عوامل اجتماعی است، بخشی از پارامترهای ایمنی‌بخش در درون انسان و مربوط به حوزه تفکر و اندیشه اوست. تنها بودن انسان، یا حتّی حس تنهایی که به جهت عدم همراهیِ روحی اطرافیان رخ می‌دهد، امنیت و آسایش روانی را سلب می‌نماید. انواع جدایی‌های عاطفی و تنها بودن‌های ذهنی، با اطمینان به همراهیِ تکیه‌گاهی امن و مطمئن، از انسان دور می‌شود. این در حالی است که فرد منتظِر، با تأسی به مؤلفه‌های انتظار، همراه مهربان و تکیه‌گاه بی‌مانندی را در درون خود یافته و به بخش قابل توجهی از نیازی مربوط به حوزه ایمنی و همراهی خود را دست یازیده است؛ زیرا، ایمان به آئین توحیدی اسلام و یقین به مراقبت و دستگیری امام معصومی که حجت و خلیفه خداوند در زمین و سرپرست و پناهگاه انسان است، بسی امنیت‌بخش است و در زیر چتر این ایمان، انسان دیگر احساس تنهایی، تهدید، و ترس و اضطراب نمی‌کند. همان‌طور که خداوند در قرآن کریم فرموده است: ﴿إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا... لَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ﴾[۸۳]. ایمان به مهدویت که بر شناخت‌های حقیقی و باورهای منطقی استوار است و ریشه در آغاز و فرجام تاریخ دارد، مانند دژ مستحکمی آدمی را از هجوم ترس و اضطراب‌ها که ریشه در باورهای غیر منطقی آخرالزمانی دارد، حفظ و صیانت می‌کند و چتر حفاظت و امنیت ولی و حجت خدا را بر سرِ ساکنان زمین می‌گستراند. زیرا، بر اساس باور به امامت و مهدویت، خداوند متعال بر اساس لطف و رحمت خود، امام معصوم (ع) را خلیفه و حجت خود در زمین و پناهگاه انسان و مایه امنیت و ایمنی اهل زمین قرار داده است.
همان‌طور که پیامبر اعظم (ص) فرمود: «وَ أَهْلُ بَيْتِي أَمَانٌ لِأَهْلِ الْأَرْضِ فَإِذَا ذَهَبَ أَهْلُ بَيْتِي ذَهَبَ أَهْلُ الْأَرْضِ»[۸۴]؛ "اهل بیت من مایه امنیت و امان اهل زمین است، پس زمانی‌که آنان از زمین بروند، اهل زمین نیز از میان خواهند رفت". بر همین اساس، امام باقر (ع)، امام و حجت خدا را عامل بقا و مایه امنیت اهل زمین معرفی فرموده است: «لَوْ بَقِيَتِ الْأَرْضُ يَوْماً بِلَا إِمَامٍ مِنَّا، لَسَاخَتْ بِأَهْلِهَا، وَ لَعَذَّبَهُمُ اللَّهُ بِأَشَدِّ عَذَابِهِ، ذَلِكَ أَنَّ اللَّهَ جَعَلَنَا حُجَّةً فِي أَرْضِهِ، وَ أَمَاناً فِي الْأَرْضِ لِأَهْلِ الْأَرْضِ»[۸۵]؛ "اگر زمین یک روز بدون امامی از ما اهل بیت باشد، اهلش را در خود فرو خواهد بُرد و خداوند اهل زمین را به شدیدترین عذاب‌ها گرفتار خواهد کرد. این بدان جهت است که که خداوند ما اهل بیت را حجت خود در زمین و عامل امنیت اهل زمین قرار داده است"[۸۶].
عوامل تهدیدکننده
در نصوص اسلامی از عواملی چون: «محاربه»، «بغی»، «طاغوت»، «استکبار»، «فتنه»، «ظلم»، «ارهاب» به عنوان سازوکارهای ناامنی نام برده شده که هر کدام از آنها بخشی از حقوق عمومی و آزادی‌ها را در جامعه تهدید می‌کند.
جامع‌ترین عنوان در این میان، واژه «فتنه» است که هم در قرآن و هم در دیگر نصوص اسلامی از آن به عنوان عوامل مؤثر در تهدید امنیت یاد شده است. همچنین اسلام، ظلم، تعدی، اجبار، تهدید و ارعاب را از عوامل تهدیدکننده امنیت دانسته، به گونه‌ای که هر چهار عمل نامبرده را نه تنها تحریم و به شدت از آن نهی کرده، بلکه از آنها به عنوان جرایم قابل تعقیب و موجب مجازات بین‌المللی یاد کرده است[۸۷].[۸۸]
جستارهای وابسته
منابع
بستان، حسن، مقاله «امنیت»، دائرة المعارف قرآن کریم ج۴
رنجبر و مهرابی کوشکی، مقاله «امنیت»، دانشنامه امام خمینی ج۲
غلامی، نجف علی، مقاله «نظام امنیتی دفاعی اسلام»، منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲
نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم
عمید زنجانی، عباس علی، دانشنامه فقه سیاسی ج۱
نظری شاری، عبدالله، نقش انتظار در بهداشت روانی، فصلنامه بلاغ
روح‌بخش، سید مهدی، انتظار و تأثیرات آن بر امنیت و صلح، گفتمان مهدویت سخنرانی و مقاله‌های گفتمان نهم ج۱
پانویس
- ↑ تاج العروس، ج ۱۸، ص۲۳، «امن»؛ لغت نامه، ج ۳، ص۳۳۷۶؛ فرهنگ فارسی، ج ۱، ص۳۵۴، «امنیت».
- ↑ مفردات، ص۹۰، «امن».
- ↑ بستان، حسن، مقاله «امنیت»، دائرة المعارف قرآن کریم ج۴؛ رنجبر و مهرابی کوشکی، مقاله «امنیت»، دانشنامه امام خمینی ج۲، ص ۲۸۵ ـ ۲۹۳؛ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص ۱۲۵.
- ↑ شاملو، سعید، بهداشت روانی، ص۹۱.
- ↑ انصاری، رضا، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.
- ↑ دانشنامه سیاسی، ص۳۸ ـ ۳۹، «امن».
- ↑ بستان، حسن، مقاله «امنیت»، دائرة المعارف قرآن کریم ج۴.
- ↑ افتخاری، مراحل بنیادین اندیشه در مطالعات امنیت اجتماعی، ۳۳.
- ↑ سوره قریش، آیه ۴.
- ↑ سوره فتح، آیه ۴.
- ↑ سوره نور، آیه ۵۵.
- ↑ سوره بقره، آیه ۱۲۵، سوره آل عمران، آیه ۹۶، سوره آل عمران، آیه ۹۷.
- ↑ سوره نحل، آیه ۱۱۲.
- ↑ صدوق، الخصال، ۱/۳۴؛ اخوان کاظمی، امنیت در نظام سیاسی اسلام، ۱۶۲–۱۶۳.
- ↑ رنجبر و مهرابی کوشکی، مقاله «امنیت»، دانشنامه امام خمینی ج۲، ص ۲۸۵ ـ ۲۹۳.
- ↑ سوره نور، آیه ۵۵، سوره دخان، آیه ۵۱، سوره بقره، آیه ۱۹۶، سوره نحل، آیه ۱۱۲.
- ↑ سوره بقره، آیه ۲۰۸.
- ↑ سوره رعد، آیه ۲۴.
- ↑ سوره توبه، آیه ۲۶.
- ↑ سوره نساء، آیه ۱۲۸.
- ↑ سوره بقره، آیه ۱۱۲.
- ↑ سوره حشر، آیه ۲.
- ↑ سوره بقره، آیه ۳۸.
- ↑ سوره بقره، آیه ۱۹۳، سوره نساء، آیه ۹۱.
- ↑ سوره نحل، آیه ۱۲۶، سوره بقره، آیه ۱۷۹.
- ↑ سوره فرقان، آیه ۴.
- ↑ سوره بقره، آیه ۲۵۶.
- ↑ سوره مائده، آیه ۳۲، سوره انعام، آیه ۱۵۱.
- ↑ سوره مائده، آیه ۳۸.
- ↑ سوره نساء، آیه ۵۸، سوره حجرات، آیه ۱۱، سوره حجرات، آیه ۱۲.
- ↑ سوره حجرات، آیه ۱۰.
- ↑ سوره حجرات، آیه 9 و 10
- ↑ سوره نساء، آیه ۳۶.
- ↑ سوره حجرات، آیه ۹.
- ↑ سوره انفال، آیه ۶.
- ↑ سوره نساء، آیه ۸۴.
- ↑ بستان، حسن، مقاله «امنیت»، دائرة المعارف قرآن کریم ج۴.
- ↑ سالاری‌فر، محمدرضا، بهداشت روانی با نگرش به منابع اسلامی، ص۹۹-۱۰۰.
- ↑ نظری شاری، عبدالله، نقش انتظار در بهداشت روانی، ص92، 98.
- ↑ نظری شاری، عبدالله، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه امامت و ولایت
- ↑ سوره قریش، آیه ۳-۴.
- ↑ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات، ۲/۱۱/۱۳۷۰.
- ↑ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات، ۲۵/۴/۱۳۷۶.
- ↑ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات، ۲۵/۱۱/۱۳۷۹.
- ↑ غلامی، نجف علی، مقاله «نظام امنیتی دفاعی اسلام»، منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲، ص ۱۰۰۲.
- ↑ بزرگی، امنیت در نظام سیاسی اسلام ۵۱.
- ↑ لک‌زایی، فلسفه امنیت از دیدگاه امام خمینی، ۱۲–۱۳.
- ↑ امام خمینی، صحیفه، ۱۱/۳۷۹–۳۸۰.
- ↑ آشوری، دانشنامه سیاسی، ۳۹.
- ↑ امام خمینی، صحیفه، ۱۲/۴۴۲ و ۱۷/۱۴۱.
- ↑ امام خمینی، صحیفه، ۱۷/۱۴۰، ۱۶۱–۱۶۲ و ۱۶۵.
- ↑ رنجبر و مهرابی کوشکی، مقاله «امنیت»، دانشنامه امام خمینی ج۲، ص ۲۸۵ – ۲۹۳.
- ↑ بزرگی، امنیت در نظام سیاسی اسلام ۱۱۷.
- ↑ آشوری، دانشنامه سیاسی، ۳۹.
- ↑ رنجبر و مهرابی کوشکی، مقاله «امنیت»، دانشنامه امام خمینی ج۲، ص ۲۸۵ ـ ۲۹۳.
- ↑ سید محمد حسین طباطبایی، المیزان، ج۷، ص۲۰۰-۲۰۱.
- ↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص ۱۲۵.
- ↑ فرهنگ علوم سیاسی، ص۱۷۳.
- ↑ عمید زنجانی، عباس علی، دانشنامه فقه سیاسی ج۱، ص ۳۲۱.
- ↑ عمید زنجانی، عباس علی، دانشنامه فقه سیاسی ج۱، ص ۳۲۴.
- ↑ ر.ک: افروز، غلام علی، احساس امنیت، مجله پیوند.
- ↑ ر.ک: موحدی، محسن، مکاتبه اختصاصی دانشنامه مجازی امامت و ولایت.
- ↑ ر.ک: روح‌بخش، سید مهدی، انتظار و تأثیرات آن بر امنیت و صلح، ص۲۷۴.
- ↑ «(بدانید که) آشوب (شرک) از کشتار بدتر است» سوره بقره، آیه ۱۹۱.
- ↑ نهج‌البلاغه، خطبه ۱۳۱ و نامه ۵۳؛ اصول کافی، ج۲، ص۲۷۳-۲۷۴؛ وسائل‌الشیعه، ج۱۱، ص۴۲۴؛ سفینةالبحار، ج۱، ص۴۱؛ تحریرالوسیله، ج۱، ص۴۹۱.
- ↑ عمید زنجانی، عباس علی، دانشنامه فقه سیاسی ج۱، ص۳۲۳.
- ↑ رنجبر و مهرابی کوشکی، مقاله «امنیت»، دانشنامه امام خمینی ج۲، ص ۲۸۵–۲۹۳؛ غلامی، نجف علی، مقاله «نظام امنیتی دفاعی اسلام»، منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ ص ۱۰۰۴.
- ↑ بزرگی، امنیت در نظام سیاسی اسلام، ۹۹.
- ↑ بزرگی، امنیت در نظام سیاسی اسلام، ۱۰۰.
- ↑ امام خمینی، صحیفه، ۲/۱۲۴؛ ۴/۶۹ و ۷/۲۵۸–۲۵۹.
- ↑ امام خمینی، صحیفه، ۴/۲۰۱ و ۱۴/۳۰۴.
- ↑ رنجبر و مهرابی کوشکی، مقاله «امنیت»، دانشنامه امام خمینی ج۲، ص ۲۸۵ – ۲۹۳.
- ↑ بزرگی، امنیت در نظام سیاسی اسلام ۱۰۹.
- ↑ امام خمینی، صحیفه، ۱۰/۵۸ و ۵۲۵–۵۲۶؛ امام خمینی، ولایت فقیه، ۷۳ و ۱۵۳؛ پورسعید، مرجع امنیت در کنش گفتاری امام خمینی، ۲۹–۳۱.
- ↑ پورحسین، بغی و تمرد در حکومت اسلامی، ۲۵–۲۶.
- ↑ رنجبر و مهرابی کوشکی، مقاله «امنیت»، دانشنامه امام خمینی ج۲، ص ۲۸۵ ـ ۲۹۳.
- ↑ ر.ک: رنجبر و مهرابی کوشکی، مقاله «امنیت»، دانشنامه امام خمینی ج۲، ص ۲۸۵-۲۹۳؛ غلامی، نجف علی، مقاله «نظام امنیتی دفاعی اسلام»، منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ ص۱۰۱۰.
- ↑ عمید زنجانی، عباس علی، دانشنامه فقه سیاسی ج۱، ص ۶۹۶.
- ↑ روح‌بخش، سیدمهدی، گفتمان مهدویت سخنرانی و مقاله‌های گفتمان نهم ج۱، انتظار و تأثیرات آن بر امنیت و صلح، ص۲۷۴.
- ↑ شاملو، سعید، بهداشت روانی، ص۹۲.
- ↑ نظری شاری، عبدالله، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه امامت و ولایت
- ↑ نظری شاری، عبدالله، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.
- ↑ «بی‌گمان کسانی که ایمان آورده‌اند... نه بیمی خواهند داشت و نه اندوهگین می‌گردند» سوره بقره، آیه ۶۲.
- ↑ ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص۲۰۵.
- ↑ عده‌ای از علماء، الأصول الستة عشر، ص۱۴۰.
- ↑ نظری شاری، عبدالله، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.
- ↑ فقه سیاسی، ج۳، ص۳۸۰، ۳۹۵، ۴۰۲ و ۴۰۷.
- ↑ عمید زنجانی، عباس علی، دانشنامه فقه سیاسی ج۱، ص ۳۲۷.