حضرت فاطمه بنت اسد در تاریخ اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

== نام و نسب ==

[[فاطمه بنت اسد بن هاشم بن عبد مناف بن قصی]]، نام مادرش هم [[فاطمه بنت قیس بن هرم بن عامر بن لوی]] و دختر عموی [[زائدة بن اصم بن هرم بن رواحه]] بوده که جد [[مادری]] [[خدیجه دختر خویلد بن اسد بن عبدالعزّی بن قصی]] بوده است. فاطمه [[همسر]] [[ابوطالب بن عبدالمطلب]] است<ref>الطبقات الکبری، ابن سعد، ج۸، ص۱۷۹.</ref>. [[نسل]] اسد بن [[هاشم]] فقط از فاطمه باقی ماند و از دیگر [[فرزندان]] وی نسلی نماند<ref>اسدالغابه، ابن اثیر، ج۶، ص۲۱۸.</ref>.

== ازدواج با ابوطالب ==

از ویژگی‌های [[فاطمه بنت اسد]] که برای هیچ کس حاصل نشد، اینکه دیوار [[خانه خدا]] برای او شکافته شد و فرزند برومندش را در آنجا به [[دنیا]] آورد و این یک [[حقیقت]] و واقعیتی است که [[شیعه]] و [[سنی]] درباره آن نوشته‌اند<ref>الغدیر، علامه امینی (ترجمه: جمعی از مترجمان)، ج۱۱، ص۴۴؛ المستدرک، حاکم نیشابوری، ج۳، ص۴۸۳. حاکم این گونه نقل کرده: به تحقیق که از اخبار متواتر است که فاطمه، دختر اسد، امیرالمؤمنین، علی بن ابی طالب را در دل کعبه به دنیا آورد.</ref>.

[[حاکم نیشابوری]] و گروهی دیگر گفته‌اند [[اخبار متواتر]] است که [[فاطمه بنت اسد]]، [[امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب]] {{ع}} را در درون [[خانه کعبه]] به [[دنیا]] آورد.... شماری از [[دانشمندان]] و مورخان تصریح کرده‌اند احدی غیر از او در خانه کعبه متولد نشده است<ref>سیرت جاودانه، سپهری، ج۱، ص۲۳۵؛ همچنین بنگرید: المستدرک، حاکم نیشابوری، ج۳، ص۴۸۳؛ الفصول المهمه، سید شرف الدین، ص۱۲؛ المناقب، ابن مغازلی، ص۷؛ اسدالغابه، ابن اثیر، ج۴، ص۳۱؛ السیرة الحلبیه، حلبی، ج۱، ص۱۳۹؛ تذکرة الخواص، سبط ابن جوزی، ص۱۰؛ الغدیر، علامه امینی، ج۶، ص۲۲ - ۴۸؛ کنز الفوائد، کراجکی، ج۱، ص۲۵۳ - ۲۵۶.</ref>.

[[عباس بن عبدالمطلب]] می‌گوید: بعد از آنکه فاطمه پس از سه روز از همان جایی که به کعبه وارد شده بود، خارج شد، در حالی که [[علی]] {{ع}} نیز در آغوشش بود، به [[مردم]] گفت: "ای مردم! به [[راستی]] [[خداوند متعال]] از میان بندگانش مرا برگزید و نسبت به برگزیدگان پیشین [[برتری]] بخشید. [[خداوند]] [[آسیه]] دختر مزاحم ([[همسر فرعون]]) را برگزید چرا که وی مخفیانه خداوند را در جایی [[عبادت]] می‌کرد که به جز در حال [[اضطرار]]، چنان عبادتی پذیرفته نمی‌شود، [[مریم دختر عمران]] را [[انتخاب]] کرد، چرا که [[ولادت حضرت عیسی]] {{ع}} را برای او آسان کرد و درخت خرمای خشکیده را با تکان دادن سبز کرد و خرمای تازه از آن می‌افتاد و او می‌خورد و این در حالی است که خداوند مرا بر آن دو و نیز سایر [[زنان]] عالم برتری بخشید و برگزیده‌تر ساخت، چرا که من فرزندم را داخل [[بیت]] [[عتیق]] و [[خانه کعبه]] به [[دنیا]] آوردم و در آنجا سه روز ماندم و از میوه‌های بهشتی و برگ‌های آن استفاده می‌کردم. هنگامی که خواستم از آنجا بیرون بیایم، ندایی شنیدم که می‌گفت: ای فاطمه، نام این طفل را [[علی]] بگذار که من علی اعلا و بلند مرتبه هستم. من این [[کودک]] را از [[قدرت]] و [[عزت]] و [[عدل و داد]] آفریدم و نام او را از نام خود برگرفته و او اول فردی است که بر بام [[خانه]] من [[اذان]] می‌گوید و [[بت‌ها]] را می‌شکند و آنها را به رو بر [[زمین]] می‌اندازد و کلمه [[توحید]] را برافراشته می‌کند و او بعد از [[حبیب]] و [[پیامبر]] و [[برگزیده]] از میان آفریده‌های من، [[محمد]] {{صل}} [[رسول]] من، [[امام]] و [[وصی]] اوست. خوشا به حال کسی که او را [[دوست]] داشته باشد و وای به حال کسی که از او [[نافرمانی]] و بر علیه او [[قیام]] کند و [[حقوق]] او را نادیده بگیرد"<ref>الامالی، شیخ طوسی، ص۷۰۸ - ۷۰۷.</ref>.  

[[ابن ابی الحدید]] هم می‌گوید: بسیاری از [[علمای شیعه]] [[گمان]] می‌برند که [[علی]] در [[کعبه]] زاده شد، امّا [[محدثان]] این نظر را قبول ندارند و گمان می‌کنند که [[حکیم بن حزام]] در کعبه به [[دنیا]] آمد<ref>شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۱، ص۱۴؛ سیرت جاودانه، سپهری، ج۱، ص۲۳۶.</ref>. [[حلبی]] و [[دیار بکری]] کوشیده‌اند با این احتمال که هر دو در کعبه زاده شده باشند، بین دو گروه، [[صلح]] برقرار کنند!<ref>تاریخ الخمیس، دیار بکری، ج۱، ص۲۷۹؛ السیرة الحلبیه، حلبی، ج۱، ص۱۲۹.</ref>

=== ولادت فرزند در درون کعبه ===

=== اتفاقات ولادت ===

[[ابوطالب]] در بیرون [[کعبه]]، [[منتظر]] بود تا [[خورشید]] کعبه از درون آن طلوع کند. بعد از سه [[روز]]، فاطمه از کعبه خارج شد. ابوطالب به استقبال فاطمه و نوزادش رفت. وقتی چشم فاطمه به ابوطالب افتاد، گفت:

[[معاویه]] در پی [[عبیدالله بن عمر]] - که به [[شام]] آمده بود - فرستاد. وقتی او نزد وی آمد، به او گفت: "عمو [[جان]]! اسم پدرت روی توست. بنابراین با همه بصیرتت بیندیش و با همه قدرتت سخن بگو. [[مردم]] به تو [[اعتماد]] دارند و حرفت را می‌پذیرند. بنابراین بالای [[منبر]] برو و به [[علی]] [[ناسزا]] بگو و علیه او [[شهادت]] بده که [[عثمان]] را کشته است". وی در مقابل خواست [[معاویه]] گفت: "درباره بد گفتن به او باید دانست که او [[علی بن ابیطالب]] است و مادرش [[فاطمه بنت اسد بن هاشم]]. بنابراین درباره [[نسب]] و نیاکانش چه می‌توانم بگویم. درباره دلیریش نیز مسلم است که [[دلیری]] شیر آساست و دوره حکومتش را هم که می‌دانی چگونه بود. فقط می‌توانم او را به [[قتل عثمان]] متهم کنم"<ref>وقعة صفین، نصر بن مزاحم، ج۱، ص۹۲؛ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۱، ص۲۵۶؛ الغدیر، علامه امینی (ترجمه: جمعی از مترجمان)، ج۲۰، ص۹۷.</ref>.

[[ابن سعد]] از [[زبیر بن بکار]] نقل می‌کند که وی اول [[زن]] هاشمیه است که فرزندش [[خلیفه]] شده و بعد از او [[فاطمه زهراء]]، [[دختر رسول خدا]] چنین فضیلتی یافت<ref>اصول کافی، کلینی، ج۱، ص۷۷ - ۳۷۶؛ الارشاد، شیخ مفید، ج۱، ص۵؛ اعلام الوری باعلام الهدی، طبرسی، ج۱، ص۳۰۷؛ التهذیب، طوسی، ج۶، ص۱۹؛ تاریخ الموالید، طبرسی، ص۸۸ و ۸۹؛ المستدرک، حاکم نیشابوری، ج۳، ص۱۸۰؛ مناقب، ابن مغازلی، ج۶، ص۳ - ۲؛ المناقب، خوارزمی، ص۱۳ - ۱۲؛ اسدالغابه، ابن اثیر، ج۵، ص۵۱۷؛ الریاض النضرة، محب الطبری، ج۳، ص۱۰۴؛ الاصابه، ابن حجر، ج۸، ص۲۶۹.</ref>. [[شخصیت فاطمه]] چنان برجسته است که فرزندی این بانوی بزرگوار را از جمله [[افتخارات امام علی]] {{ع}} می‌دانند؛ از میان سروده‌های شعرا که [[شیخ مفید]] نیز آنها را در [[ارشاد]] آورده [[نقل]] می‌کنیم:

[[حجاج بن علاط سلمی]] نیز اشعاری در این باره گفته که ترجمه‌اش این است: به [[راستی]] [[خداوند]] چه دفاع‌کننده‌ای دارد که از [[حزب]] او (آنان که [[خدا]] پرستند) [[دشمنان]] را دور کند! و منظور من پسر فاطمه (بنت اسد یعنی علی است) که عموها و دائی‌های او [[مردمان]] [[کریم]] و بزرگواری هستند<ref>الارشاد، شیخ مفید (ترجمه: رسولی)، ج۱، ص۸۲ - ۸۱.</ref>.

از [[امام صادق]] {{ع}} [[نقل]] شده که فرمود: "[[جبرئیل]] بر [[پیامبر]] {{صل}} نازل شد و فرمود: "ای [[محمد]] [[خدای جل جلاله]] به تو [[سلام]] می‌رساند و می‌فرماید: "من [[آتش]] را [[حرام]] کردم بر پدری که تو را آورد و شکمی که تو را پرورد و دامنی که تو را بار آورد". فرمود: ای جبرئیل، توضیح بده. فرمود: "پدری که تو را آورد، [[عبدالله بن عبدالمطلب]] است و شکمی که تو را پرورد، [[آمنه دختر وهب]] است و دامنی که تو را بار آورد [[ابوطالب بن عبدالمطلب]] و [[فاطمه بنت اسد]] است"<ref>اصول کافی، کلینی، ج۱، ص۴۴۶؛ معانی الاخبار، شیخ صدوق، ص۱۳۶ - ۱۳۷؛ الامالی، شیخ صدوق (ترجمه: کمره‌ای مجلس هشتاد و هشتم)، ص۶۰۷.</ref>.<ref>[[حسین شهسواری|شهسواری، حسین]]، [[فاطمه بنت اسد (مقاله)|مقاله «فاطمه بنت اسد»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۲، ص:۴۹۳-۵۰۱.</ref>

=== فاطمه بنت اسد در بیان دانشمندان ===

# [[احمد ابن حنبل]]: فاطمه، دختر اسد، به پیامبر ایمان آورد. پیامبر او را [[زیارت]] می‌نمود و در [[خانه]] او می‌خوابید. وقتی فاطمه از دنیا رفت، پیامبر پیراهنش را درآورد و فاطمه را با آن کفن کرد<ref>مسائل الامام احمد، ص۲۲۸.</ref>.

# [[شیخ مفید]]: فاطمه، دختر اسد بن هاشم، مانند مادر [[مهربانی]] در نگهداری پیامبر می‌کوشید و آن جناب را تحت [[مراقبت]] خود [[حفاظت]] می‌نمود و پیامبر همیشه از خدمات او [[سپاس‌گزاری]] می‌کرد. فاطمه از جمله [[مؤمنان]] و [[پیروان]] دسته اول بود و به [[اتفاق]] [[مهاجران به مدینه]] معظمه هجرت کرد. هنگامی که فاطمه از دنیا رفت، [[حضرت رسول اکرم]] {{صل}} وی را با پیراهن خود کفن کرد. [[رسول خدا]] {{صل}} او را بدین جهت [[احترام]] کرد و از این فضل [[عظیم]] بر خوردار ساخت که موقعیت و [[منزلت]] او پیش خدا مسلم بود<ref>ارشاد مفید، ص۸.</ref>.

# [[ابن سعد]]: فاطمه بنت اسد اسلام را [[اختیار]] نمود. وی زنی [[صالح]] بود و پیامبر او را زیارت می‌نمود و در خانه‌اش می‌خوابید<ref>الطبقات الکبری، ج۸، ص۲۲۲.</ref>.

# [[اربلی]]: فاطمه، دختر اسد، مادر [[امیرالمؤمنین]] {{ع}}، به منزله [[مادر رسول خدا]] {{صل}} بود. وی پیامبر را در خانه خود پرورش داد و از اولین کسانی بود که به [[پیامبر]] [[ایمان]] آورد و به [[مدینه]] [[هجرت]] کرد. پیامبر او را با پیراهن خود [[کفن]] نمود تا از حشرات [[قبر]] در [[امان]] باشد و در قبر او خوابید تا از [[فشار قبر]] ایمن بماند<ref>کشف‌الغمه، ج۱، ص۵۹.</ref>.

== پسر فاطمه [[جانشین پیامبر]] {{صل}} ==

وقتی دوران شیرخوارگی [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} گذشت و او [[کودکی]] سه چهار ساله شد، او را برای [[تربیت]] به [[رسول خدا]] سپردند. رسم دیرین [[عرب]] بر این بود که اشراف و بزرگان، هنگامی که فرزندشان کمی [[رشد]] می‌کرد، او را برای تربیت به شخص بزرگی از اشراف [[دودمان]] خود می‌سپردند تا او را به [[بهترین]] وجه تربیت کند <ref>شرح الاخبار، قاضی نعمان مغربی، ج۱، ص۱۸۸.</ref>.

== روایت حدیث ==

[[فاطمه بنت اسد]] از [[راویان حدیث]] بود و از [[پیامبر اسلام]] {{صل}} ۴۶ [[حدیث]] [[روایت]] کرده است. بعضی از [[احادیث]] وی در کتب [[صحاح]] آمده و متفق علیه است<ref>أعلام النساء، ج۲، ص۱۳۷.</ref>. از جمله احادیثی که از فاطمه بنت اسد نقل شده، حدیث زیر است:

بعد از [[رحلت]] عبدالمطلب، ابوطالب بنابر [[وصیت]] [[پدر]]، فرزند برادرش را به [[خانه]] خود آورد و به همسرش، فاطمه بنت اسد فرمود: می‌دانی این [[عزیز]]، یادگار برادرم است؟ او نزد من از [[جان]] خودم و مالم عزیزتر است. به تو سفارش می‌کنم که کسی او را [[اذیت]] نکند. خوب از او نگهداری کن. فاطمه خندید و گفت: سفارش فرزندم محمد {{صل}} را به خودم می‌کنی؟ من او را از خودم و فرزندانم بیشتر دوست دارم<ref>بحارالانوار، ج۱۵، ص۳۸۳؛ مناقب آل ابی‌طالب، ج۲، ص۲۱۰.</ref>.<ref>[[حیدر مظفری ورسی|مظفری ورسی، حیدر]]، [[مادران چهارده معصوم (کتاب)|مادران چهارده معصوم]] ص ۷۸.</ref>.

به نوشته مؤرخان [[سرپرستی]] [[رسول خدا]] را بعد از [[عبدالمطلب]]، عموی ایشان، [[ابوطالب]] بر عهده گرفت و در این باره بیشترین تلاش را انجام داد. ابوطالب، مردی بزرگوار و در کمال [[ناداری]]، با مهابت بود. از [[علی]] {{ع}} [[روایت]] شده است که فرمود: "پدرم در حالی که [[فقیر]] بود به [[سیادت]] رسید و هیچ فقیری قبل از او به سیادت و [[برتری]] نرسید".

== فاطمه و [[نقل]] [[معجزات]] و [[کرامات]] [[دوران کودکی پیامبر]] {{صل}} ==

[[فاطمه بنت اسد]] [[کرامات]] و [[معجزات]] فراوانی را از [[دوران کودکی]] و [[نوجوانی]] [[پیامبر خدا]] [[نقل]] کرده است که به یک مورد اشاره می‌کنیم.

از [[امام سجاد]] {{ع}} درباره [[ابوطالب]] شؤال شده که آیا او [[مؤمن]] بود یا [[کافر]]؟، ایشان فرمود: "آری او مؤمن بود". گفتند: کسانی می‌پندارند او کافر بوده است؟ [[امام]] {{ع}} فرمود: "ابوطالب با [[دل]] آزردگی به [[خانه]] بر می‌گشت و با آن [[همسر]] [[نیکوکار]] روبرو می‌شد و او همان سان بود. چه بسیار جای شگفت است! آیا بر [[علی بن ابیطالب]] [[طعن]] می‌آورند یا بر [[رسول خدا]]؟ با آنکه [[خداوند]] در آیاتی از [[قرآن]] [[پیامبر]] {{صل}} را از این که [[زن]] مؤمنی را در همسری مردی کافر باقی بگذارد، [[نهی]] کرد و این در حالی است که هیچ کس تردید ندارد [[فاطمه بنت اسد]] از [[مؤمنان]] نخستین بود و در همسری ابوطالب تا [[وفات]] او باقی ماند"<ref>الغدیر، علامه امینی، ج۷، ص۳۸۹؛ سیرة المصطفی، هاشم معروف الحسنی (ترجمه: ترقی جاه)، ج۱، ص۲۴۶. جز آن‌که کسی گوید آیات این حکم مدنی است. نک: همین کتاب، ص۷۱.</ref>.<ref>[[حسین شهسواری|شهسواری، حسین]]، [[فاطمه بنت اسد (مقاله)|مقاله «فاطمه بنت اسد»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۲، ص:۵۰۴-۵۰۵.</ref>

با دیدن این [[معجزه]]، [[ترس]] بر من [[غلبه]] کرد و نزد [[ابوطالب]] آمدم و ماجرا را به ایشان گفتم. ابوطالب گفت: آرام باش و این ماجرا را جایی نگو. شاید خوابی [[دروغین]] باشد. گفتم: نه، به [[خدا]] قسم! بلکه به [[یقین]] در حال [[بیداری]] بود؛ نه در حال خواب. من به خدا امیدوارم که این [[گمان]] مرا نسبت به محمد ثابت نماید و آن طور باشد که با [[خدمت]] به او، به من [[بشارت]] داده شده است و من به جهت [[کفالت]] آن بزرگوار، [[رستگار]] گردم<ref>الخرایج و الجرایح، ص۱۱۰؛ اثبات الوصیة، ص۲۴۴.</ref>.<ref>[[حیدر مظفری ورسی|مظفری ورسی، حیدر]]، [[مادران چهارده معصوم (کتاب)|مادران چهارده معصوم]] ص ۷۹.</ref>.

زمانی که [[فرستاده الهی]] [[مردم]] را به [[پرستش]] خدای واحد یگانه و سبک شمردن [[بت‌ها]] و تندیس‌هائی که مردم آنها را به جای [[خدا]]، [[پروردگار]] خویش گرفته بودند، دعوتش را آغاز کرد، فاطمه و شوهر و فرزندانش در [[پذیرفتن]] [[دعوت]] او و [[ایمان]] به رسالتش و [[اخلاص]] ورزیدن با وی در پنهان و آشکار پیشی گرفتند <ref>سیرة المصطفی، هاشم معروف الحسنی (ترجمه: ترقی جاه)، ج۱، ص۵۷ - ۵۶.</ref>.

نقل شده، روزی پیامبر و [[علی]] {{ع}} در حال [[خواندن نماز]] بودند و علی {{ع}} در سمت راست پیامبر {{صل}} [[ایستاده]] بود. [[ابوطالب]] به [[جعفر]] گفت: به پهلوی پسر عمویت بپیوند و در سمت چپ وی [[نمازگزار]]<ref>{{عربی|"صَلِّ جَنَاحَ اِبْنِ عَمِّكَ وَصَلِّ عَن يَسَارُهُ"}}</ref> جعفر بدون درنگ در سمت چپ پیامبر {{صل}} به [[نماز]] ایستاد. ابوطالب از دیدن این صحنه بسیار مسرور شد و در حالی که از [[خانه رسول خدا]] خارج می‌شد اشعاری در [[تشویق]] فرزندانش برای [[حمایت از پیامبر]] سرود. از این نقل استفاده می‌شود ابوطالب و جعفر نماز را می‌شناختند و می‌دانستند چیست، لذا از دیدن آن صحنه تعجب نکردند و نپرسیدند این چه کاری است. جعفر نیز بی‌درنگ به نماز ایستاد بدون آنکه بپرسد چگونه نماز بخوانم.

[[امام صادق]] {{صل}} فرمود:

[[شیخ عباس قمی]] می‌نویسد:

[[ابن ابی‌الحدید]] می‌گوید:

[[امام صادق]] {{ع}} فرمود: فاطمه بنت اسد، مادر امیرالمؤمنین، اولین زنی بود که پیاده از [[مکه]] به سوی مدینه هجرت کرد<ref>این با آنچه که علی {{ع}}، مادرش فاطمه و سایر فاطمه‌های هاشمی را به مدینه برد، منافاتی ندارد و بعید نیست که وی ملازم با علی {{ع}} و پا برهنه به مدینه هجرت کرده باشد.</ref>. [[علامه امینی]] از [[سبط ابن جوزی]] نقل می‌کند بانوی گرانقدر فاطمه بنت اسد نه تنها پیاده بلکه با پای برهنه هجرت فرموده است<ref>الغدیر، علامه امینی (ترجمه: جمعی از مترجمان)، ج۱۱، ص۴۴.</ref>. برخی گفته‌اند، فاطمه پیش از هجرت از [[دنیا]] رفت ولی درست آن است که وی هجرت کرد و در مدینه از دنیا رفت و [[شعبی]] نیز به این نظر [[معتقد]] است<ref>الاصابه، ابن حجر، ج۸، ص۲۶۹.</ref>.

[[نقل]] شده قبل از ورود آنها به مدینه این [[آیات]] در شأن آنها نازل شد و [[پیامبر اکرم]] {{صل}} آنها را [[تلاوت]] فرمود<ref>الامالی، شیخ طوسی، الجزء السادس عشر، ص۶۸۶ - ۶۹۸؛ تفسیر نور الثقلین، حویزی، ج۱، ص۴۲۳ - ۴۲۴؛ تاریخ تحقیقی اسلام، یوسفی غروی (ترجمه: عربی)، ج۲، ص۱۷۶.</ref>: {{متن قرآن|إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَاخْتِلافِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ لَآيَاتٍ لِّأُولِي الأَلْبَابِ الَّذِينَ يَذْكُرُونَ اللَّهَ قِيَامًا وَقُعُودًا وَعَلَىَ جُنُوبِهِمْ وَيَتَفَكَّرُونَ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هَذَا بَاطِلاً سُبْحَانَكَ فَقِنَا عَذَابَ النَّارِ رَبَّنَا إِنَّكَ مَن تُدْخِلِ النَّارَ فَقَدْ أَخْزَيْتَهُ وَمَا لِلظَّالِمِينَ مِنْ أَنصَارٍ رَّبَّنَا إِنَّنَا سَمِعْنَا مُنَادِيًا يُنَادِي لِلإِيمَانِ أَنْ آمِنُواْ بِرَبِّكُمْ فَآمَنَّا رَبَّنَا فَاغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَكَفِّرْ عَنَّا سَيِّئَاتِنَا وَتَوَفَّنَا مَعَ الأَبْرَارِ رَبَّنَا وَآتِنَا مَا وَعَدتَّنَا عَلَى رُسُلِكَ وَلاَ تُخْزِنَا يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّكَ لاَ تُخْلِفُ الْمِيعَادَ فَاسْتَجَابَ لَهُمْ رَبُّهُمْ أَنِّي لاَ أُضِيعُ عَمَلَ عَامِلٍ مِّنكُم مِّن ذَكَرٍ أَوْ أُنثَى بَعْضُكُم مِّن بَعْضٍ فَالَّذِينَ هَاجَرُواْ وَأُخْرِجُواْ مِن دِيَارِهِمْ وَأُوذُواْ فِي سَبِيلِي وَقَاتَلُواْ وَقُتِلُواْ لأُكَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَيِّئَاتِهِمْ وَلأُدْخِلَنَّهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ ثَوَابًا مِّن عِندِ اللَّهِ وَاللَّهُ عِندَهُ حُسْنُ الثَّوَابِ }}<ref>بی‌گمان در آفرینش آسمان‌ها و زمین و پیاپی آمدن شب و روز نشانه‌هایی برای خردمندان است. (همان) کسان که خداوند را ایستاده و نشسته و آرمیده بر پهلو یاد می‌کنند و در آفرینش آسمان‌ها و زمین می‌اندیشند: پروردگارا! این (ها) را بیهوده نیافریده‌ای، پاکا که تویی! ما را از عذاب آتش (دوزخ) باز دار. پروردگارا! هر که را به آتش (دوزخ) درآوری، خوار کرده‌ای و ستمگران را یاوری نخواهد بود. پروردگارا! ما شنیدیم فرا خواننده‌ای به ایمان فرا می‌خواند که به پروردگار خود ایمان آورید! و ایمان آوردیم؛ پروردگارا، گناهان ما را بیامرز و از بدی‌های ما چشم بپوش و ما را با نیکان بمیران. پروردگارا! و آنچه با پیامبرانت به ما وعده کردی عطا کن و روز رستخیز ما را خوار مگردان؛ بی‌گمان تو در وعده (خود) خلاف نمی‌ورزی. آنگاه پروردگارشان به آنان پاسخ داد که: من پاداش انجام دهنده هیچ کاری را از شما چه مرد و چه زن- که همانند یکدیگرید- تباه نمی‌گردانم بنابراین بی‌گمان از گناه آنان که مهاجرت کردند و از دیار خود رانده شدند و در راه من آزار دیدند و کارزار کردند یا کشته شدند چشم می‌پوشم و آنان را به بوستان‌هایی در خواهم آورد که از بن آنها جویباران روان است، به پاداشی از نزد خداوند؛ و پاداش نیک (تنها) نزد خداوند است؛ آل عمران: ۱۹۱-۱۹۵.</ref>.

از [[جعده بن هبیره مخزومی]] از علی {{ع}} [[نقل]] شده که فرمود: به رسول خدا {{صل}} پارچه راهراه و ابریشمی هدیه شد و ایشان آن را برای من فرستاد. از ایشان پرسیدم: با آن چه کنم؟ آیا آن را بپوشم؟ پیامبر فرمود: "آیا برای تو [[راضی]] می‌شوم به آنچه که برای خود نمی‌پسندم؟! آن را به روسری‌هایی تقسیم کن و به فاطمه (در برخی نقل‌ها فواطم)<ref>البدایه و النهایه، ابن کثیر، ج۳، ص۴۵۸؛ سنن ابن ماجة، محمد بن یزید قزوینی، ج۲، ص۱۱۸۹؛ باب لبس الحریر والذهب للنساء شماره۳۵۹۶.</ref> هدیه کن "، لذا آن را به چهار قسمت تقسیم کردم و یک قسمت را به [[فاطمه دختر اسد]]، یک قسمت را به [[فاطمه دختر محمد]] {{صل}} و یک قسمت را به فاطمه دختر [[حمزه]] دادم. و فاطمه دیگری را نام برد که من نامش را فراموش کردم<ref>اسدالغابه، این اثیر، ج۵، ص۵۱۸؛ الاصابة، ابن حجر، ج۸، ص۱۶۱ به شماره ۸۳۲، چنان که در حاشیه أنساب الاشراف، بلاذری، ج۲، ص۳۷ - ۳۶ از محقق محمودی آمده است. از این خبر به دست می‌آید که پوشیدن حریر برای مرد حرام، ولی برای زنان جایز بوده است.</ref>.<ref>[[حسین شهسواری|شهسواری، حسین]]، [[فاطمه بنت اسد (مقاله)|مقاله «فاطمه بنت اسد»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۲، ص:۵۱۱.</ref>

=== تقسیم کارِ [[خانه]] بین فاطمه بنت اسد و [[فاطمه زهرا]] {{س}} ===

[[بلاذری]] با [[سند]] خود از علی {{ع}} [[روایت]] می‌کند او بعد از [[ازدواج]] با فاطمه [[زهرا]] به مادرش فرمود: "فاطمه دختر رسول خدا {{صل}} را در کارهای خارج از خانه مانند آب آوردن و غیره [[یاری]] کن و او هم در کارهای داخلی خانه مانند [[آسیا]] کردن و خمیر کردن آرد و غیره به تو کمک می‌کند<ref>انساب الاشراف، بلاذری، ج۲، ص۳۸ - ۳۷ و در الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۴، ص۱۸۹۳-۱۸۹۴ ترجمه شماره (۴۰۵۷)؛ اسدالغابه، ابن اثیر، ج۵، ص۵۱۷؛ الاصابه، ابن حجر، ج۷، ص۱۶۱ و ج۸، ص۲۶۹؛ این در حالی است که شیخ طوسی در امالی، از امام صادق {{ع}} روایت می‌کند که فرمود: حضرت علی {{ع}} هیزم و آب می‌آورد و منزل را جاروب می‌کرد و فاطمه {{س}} آرد آسیاب و خمیر می‌کرد و نان می‌پخت. شاید این کمک‌ها بعد از وفات مادرش فاطمه بنت اسد بوده است.</ref>.<ref>[[حسین شهسواری|شهسواری، حسین]]، [[فاطمه بنت اسد (مقاله)|مقاله «فاطمه بنت اسد»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۲، ص:۵۱۲.</ref>

این که فاطمه با وجود فرزندش علی {{ع}}، به پیامبر وصیت می‌کند، نشانگر [[اعتقاد]] [[قوی]] و [[ایمان]] او به پیامبر است.<ref>[[حیدر مظفری ورسی|مظفری ورسی، حیدر]]، [[مادران چهارده معصوم (کتاب)|مادران چهارده معصوم]] ص ۸۴.</ref>.

از رسول خدا {{صل}} [[روایت]] شده است پس از وفات فاطمه که زنی [[مسلمان]] و بزرگوار بود، فرمود: "امروز مادرم وفات کرد"<ref>{{متن حدیث| اَلْيَوْمَ مَاتَتْ أُمِّي}}؛تاریخ الیعقوبی، یعقوبی، ج۲، ص۱۴؛ تاریخ تحقیقی اسلام، یوسفی غروی (ترجمه: عربی)، ج۱، ص۳۴۳.</ref>. [[رسول]] مهر و [[رحمت]]، آن با وفای [[بزرگواری]] که به [[مردم]]، [[وفا]] و [[نیکوکاری]] می‌آموخت، کسی نبود که همراهی‌های فاطمه را ـ که فقدان [[پدر]] و مادر و [[نیایش]] را از یاد او برده بود ـ فراموش کند. از این رو وقتی که فاطمه از [[دنیا]] رفت، بر او گریست و در حالی که اشک‌ها از دیدگانش فرو می‌بارید، گفت: "امروز مادرم [[مرد]]"، و او را با [[جامه]] خویش [[کفن]] کرد و در [[قبر]] وی رفته، در آن دراز کشید و چنان [[رفتاری]] کرد که برای هیچ [[مسلمانی]] پیش از او نکرده بود<ref>سیرة المصطفی، هاشم معروف الحسنی (ترجمه: ترقی جاه)، ج۱، ص۵۶ - ۵۷.</ref>.

# نسبت به [[رسول خدا]] از همه [[مردم]] خوشرفتارتر و مهربان‌تر بوده است، در [[خدمتگزاری]] و [[احسان]] به شخص پیامبر {{صل}} که بزرگترین [[رجال]] [[جهان]] و [[برگزیده]] عالمیان است از همه مردم بدون استثناء بیشتر [[خدمت]] و [[مهربانی]] کرده است. این کلمه اشعار به یک نحو [[منت]] پذیری از این بزرگ زن دارد چه مقامی بالاتر از این است که پیامبر اسلام {{صل}} منت پذیر کسی باشد با این تعبیر که او را اول شخص همه احسان‌کنندگان به خود قرار دهد چه [[روح]] بزرگی در وجود این زن بزرگ بود که [[شعور]] به [[مقام]] بزرگ [[نبوت]] خاتم پیامبر {{صل}} او را برانگیخت و این اندازه [[حسن]] خدمت انجام داد.

# قوت [[ایمان]] و [[ترس از خدا]] و [[ملکه]] [[عفت]] که بزرگترین [[محاسن]] و امتیازات زن است، به مجرد اینکه از پیامبر {{صل}} می‌شنود مردم [[روز قیامت]] برهنه‌اند فریادش بلند می‌شود که وای از این رسوایی، به مجرد اینکه می‌شنود مرده‌ها [[فشار قبر]] دارند فریاد می‌کشد وای از [[سستی]] و [[ناتوانی]] در برابر این [[شکنجه]]، با زبانی گویا در پرتو [[سخن پیامبر]] {{صل}} همان [[آینده]] دور از [[باور]] مردان [[مؤمن]] [[جهان]] را در خود [[مشاهده]] می‌کند و از روی [[احساس]] [[ایمانی]] و [[وجدان]] [[دینی]] ناله می‌کشد و این همان [[مقام]] [[یقین]] است که بالاترین درجات [[سیر]] دینی است و یا به تعبیر عرفا مقام [[شهود]] است که در اثر نفس [[پیامبر]] {{صل}}، نفس آماده و [[پاک]] او تا اعماق جهان آینده پیش می‌رود و نادیده را می‌بیند و این [[احساس دینی]] را به فرزند خود از [[راه]] [[خون]] و شیر منتقل می‌کند که می‌فرماید {{عربی|لو کشف الغطاء ما ازددت یقینا}}: اگر پرده از [[غیب]] برگیرند برای من [[علم]] جدیدی به دست نیاید زیرا من هر چه در پس پرده است دیده‌ام و دانسته‌ام.

=== [[وفات]] فاطمه و [[گریه]] پیامبر {{صل}} ===

وقتی چشم پیامبر به علی {{ع}} افتاد، فرمود: علی! چه شده؟ عرض کرد: یا رسول‌الله! مادرم فوت کرد. پیامبر فرمود: [[قسم به خدا]]! او مادر من نیز بود. پیامبر گریست و صدایش بلند شد: {{متن حدیث|وَا أُمَّاهُ}}<ref>بحارالانوار، ج۳۵، ص۵۱.</ref>؛ [[عرب‌ها]] اغلب ندای «وا» را در [[مصیبت]] شدید به کار می‌برند و معلوم می‌شود مصیبت فقدان فاطمه بنت اسد بر پیامبر بسیار گران بود. پیامبر به بالین جنازه فاطمه بنت اسد آمده، فرمود: مادر! [[خدا]] تو را [[رحمت]] کند. پس از مادرم، تو برای من [[مادری]] [[مهربان]] بودی؛ در حالی که خود گرسنه بودی مرا [[سیر]] می‌کردی. در حالی که خود عریان بودی مرا پوشاندی. خود را از غذای خوب [[محروم]] می‌کردی و [[غذا]] را به من می‌دادی و [[هدف]] تو [[خشنودی خداوند]] و تحصیل [[پاداش]] [[آخرت]] بود<ref>امالی، ص۳۱۴؛ بشارة المصطفی، ص۲۴۱.</ref>.<ref>[[حیدر مظفری ورسی|مظفری ورسی، حیدر]]، [[مادران چهارده معصوم (کتاب)|مادران چهارده معصوم]] ص ۸۵.</ref>.

== تشییع و نماز میت ==

=== [[فرشتگان]] در [[تشییع]] فاطمه ===

=== نخستین [[نماز]] میت ===

[[امام صادق]] {{ع}} فرمود:

در مستدرک الصحیحین آمده است:

فاطمه! منم محمد، [[سرور]] [[آدمیان]] که [[فخر]] نمی‌کنم. اگر [[فرشتگان]] از تو پرسیدند پروردگار تو کیست، بگو: [[خداوند یکتا]]. بعد بگو: محمد، پیامبرم؛ [[اسلام]]، دینم؛ [[قرآن]]، کتابم و پسرم [[علی بن ابی‌طالب]]، [[امام]] من است.

وقتی پیامبر از دفن فاطمه بنت اسد فارغ شد و [[مردم]] پراکنده شدند، در [[حق]] فاطمه بنت اسد چنین [[دعا]] کرد:

{{متن حدیث|اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِأُمِّي فَاطِمَةَ بِنْتِ أَسَدٍ وَ لَقِّنْهَا حُجَّتَهَا وَ وَسِّعْ عَلَيْهَا مُدْخَلَهَا بِحَقِ نَبِيِّكَ مُحَمَّدٍ وَ الْأَنْبِيَاءِ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِي فَإِنَّكَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ}}<ref>بحارالانوار، ج۳۵، ص۱۷۹؛ فصول المهمة، ص۳۱؛ مقتل الحسین، ص۶۵.</ref>؛ خداوندا! مادرم فاطمه را بیامرز. حجتش را بر او تلقین کن و [[خانه]] آخرتش را وسعت ببخش؛ به [[حق]] پیامبرت محمد و سایر [[پیامبران]] قبل از من. همانا تو [[ارحم الراحمین]] هستی.

[[حافظ محمد بن محمود بن نجار]] ضمن وصف مقابر بقیع در اواخر سده ۶ [[هجری]]، از قبه‌ها و بناهای بقیع خبر داده و از جمله می‌نویسد: {{عربی|"في قبة كبيرة عالية قديمة البناء في اول البقيع وعليها بابان يفتح احدهما في كل يوم للزيارة رضي الله عنهم اجمعين"}}. هم‌چنین نقل او ما را از وجود گنبد اول [[بقیع]] که بر فراز مزارهای [[عقیل بن ابی طالب]] و [[عبدالله بن جعفر]] بنا شده و گنبد برافراشته بر [[قبر]] [[ابراهیم]] و بنای [[مرقد]] [[فاطمه بنت اسد]] و... [[آگاه]] می‌کند<ref>اخبار مدینة الرسول، محمد بن محمود بن تجار، ج۱۳، ص۱۵۳؛ به نقل از مدینه‌شناسی، ص۳۲۵.</ref>.

[[نایب‌الصدر شیرازی]]، [[معصوم علیشاه]]، از [[صوفی]] مشربان و [[صاحب منصبان]] [[فارس]] بود که به سیاحت [[شوق]] خاصی داشت. او از [[شوال]] ۱۳۰۵ ق به قصد [[زیارت]] [[قبله]] و سیاحت در [[حجاز]] و [[ایران]] و [[هند]]، عازم شبه جزیره شد. و از این [[سفر]] گزارشی با عنوان "تحفة الحرمین و سعادة الدارین"، به شیوه سفرنامه نویسی رایج در سده گذشته، به یادگار گزارد. در این کتاب وی ضمن شرح و وصف [[مدینه]] [[سال]] ۱۳۰۵ ق، از اماکن و مقابر مدینه عموماً و [[بقیع]] خصوصاً یاد کرده است که بعضی از نکات آن در میان کتاب‌های مشابه [[عربی]] بی‌نظیر است. او از وضعیت عمومی بناهای بقیع در سال ۱۳۰۵ ق اظهار [[تأسف]] کرده، زیرا مدت‌هاست که مرمت نشده و گفته که [[مقامات]] محلی ترک و [[عرب]] از اقدامات [[ایرانیان]] در این باره جلوگیری می‌کردند و [[نقل]] می‌کند: [[عبدالحسین امین]] التجار شیرازی ساکن بمبئی می‌خواست مختصر مرمتی در بقاع متبرکه انجام دهد که جز با پرداخت رشوه‌های زیاد میسر نشد. حتی تلاش‌های [[وزیر]] اعظم [[دولت]] ایران امین السلطان برای بازسازی بقاع بی‌نتیجه ماند<ref>تحفة الحرمین و سعادة الدارین، ص۲۱۲ به نقل از مدینه‌شناسی، ص۳۳۰-۳۳۱.</ref>. به هر حال [[قبرستان بقیع]] در توصیفاتش عبرت‌انگیز و گورستانی وحشت‌آمیز بوده زیرا "اطرافش باغات نخیلات و بساتین بسیاری بود که از یک طرف متصل می‌شود به [[احد]] و از یک طرف به [[قبا]] وصل می‌شده است.

سپس بقعه ائمه را در یک [[ضریح]] و صف می‌کند و آثاری که در آن بقعه در پیش روی ائمه به طرف دیوار است و می‌گویند جناب [[صدیقه طاهره]] {{س}} در آن مدفون هستند"... و چند [[شعر]] ترکی بر سر در آن نقش بسته است

== منابع ==

# [[پرونده:1100352.jpg|22px]] [[حسین شهسواری|شهسواری، حسین]]، [[فاطمه بنت اسد (مقاله)|مقاله «فاطمه بنت اسد»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|'''دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲''']]

# [[پرونده:1100354.jpg|22px]] [[حبیب عباسی|عباسی، حبیب]]، [[علی بن ابی‌طالب (مقاله)| مقاله «علی بن ابی‌طالب»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|'''دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۱‌''']]

# [[پرونده:13681148.jpg|22px]] [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین (کتاب)|'''گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین''']]

# [[پرونده:IM009705.jpg|22px]] [[حیدر مظفری ورسی|مظفری ورسی، حیدر]]، [[مادران چهارده معصوم (کتاب)|'''مادران چهارده معصوم''']]

[[رده:مادر امام علی]]