کتاب در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۸:۲۲

مقدمه

واژه “کتاب” چه به صورت معرفه و چه غیرمعرفه، مضاف و غیرمضاف، بیش از دویست و پنجاه بار در قرآن بکار رفته که در معانی گوناگون ظاهر می‌گردد؛ گاهی مراد قرآن‌کریم و گاه سایر موارد از قبیل تورات، انجیل، نامه و نوشته به طور مطلق، لوح محفوظ، نامه اعمال و مانند اینها مدّ نظر می‌باشد. بدین جهت کتاب همچون نشانه‌ای از یک مفهوم و تصوّر دینی خاص با هاله‌ای از قدّسیّت و اهمّیّت خاص در قرآن بیان شده، که پس از آن‌که وارد نظام خاص ادبیات دینی شد و وضع ویژه‌ای در آن نظام پیدا کرد، ارتباط خاصّی با بعضی کلمات مهمّ قرآنی همچون “الله”، “وحی”، “تنزیل”، “نبی” و “اهل” به معنای “مردم” پیدا کرد. در این میان آن‌چه قابل توجه در این مدخل است، در ارتباط با شخص پیامبر و نقش رسالتی او و معنای القای وحی عینی است که بارها مورد توجه قرار گرفته است.

﴿كَانَ النَّاسُ أُمَّةً وَاحِدَةً فَبَعَثَ اللَّهُ النَّبِيِّينَ مُبَشِّرِينَ وَمُنْذِرِينَ وَأَنْزَلَ مَعَهُمُ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ لِيَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ فِيمَا اخْتَلَفُوا فِيهِ﴾^[۱]
﴿وَأَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقًا لِمَا بَيْنَ يَدَيْهِ مِنَ الْكِتَابِ وَمُهَيْمِنًا عَلَيْهِ فَاحْكُمْ بَيْنَهُمْ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ وَلَا تَتَّبِعْ أَهْوَاءَهُمْ عَمَّا جَاءَكَ مِنَ الْحَقِّ﴾^[۲]. نکته: کلمه مهیمن صفت کتاب آسمانی قرآن مجید بیان شده، و در نتیجه اشاره است به اینکه قرآن مجید به کتب آسمانی گذشته ناظر و محیط و مشرف بوده، و حقایق و معارف و اخلاقیّات و احکام و آدابی که در آن ذکر شده و به شکل کامل و تمام است، بر محتویات همه کتب گذشته، و چون ناظر و مشرف و محیط بوده، پس هم مصدّق آنها است و هم برتر از آنها می‌باشد، و از این لحاظ اختلافی در میان آنها نیست، مگر از جهت مراتب موضوعات که در قرآن مجید همه آن حقایق در مرتبه تمام و کمال بیان شده است. و با ذکر کلمه - حقّ، اشاره می‌شود که آن‌چه در قرآن مجید نازل شده، همه واقعیّت‌دار و حقّ است، و از این جهت هم نباید محتویات آن با کتب آسمانی اختلافی داشته باشد و در اینجا برای قرآن مجید پنج خصوصیّت بیان شده است: اوّل - از جانب خدا فرود آمده است، دوم - کتاب بودن آن مسلم است، سوم - حقّ و واقعیّت داشتن محتویات آن است، چهارم - مصدّق بودن آن نسبت به کتاب‌های گذشته، پنجم -اشراف و احاطه احکام آن به همه اهل شرایع و ادیان گذشته خواهد بود، زیرا آن حاکم و ناظر و مشرف بر کتاب‌های آسمانی گذشته باشد، و به شکل جامع و کامل همه محتویات آنها از معارف و اخلاقیّات و احکام و آداب، در این کتاب آورده شده است. و روی همین لحاظ است که می‌فرماید: در میان آنها طبق آن‌چه نازل شده است، حکم کن، و آن‌چه در قرآن مجید به اختلاف موارد و مقتضیّات و شرایط بیان شده است، اظهارنظر کن. و هرگز در مقام اظهارنظر: از خواسته‌ها و تمایلات نفسانی آنها پیروی نکرده، و آن‌چه حقّ است، بیان کن. و مراد از “کتاب” در مرتبه اوّل قرآن مجید و الف و لام آن برای تعریف و عهد است، و در مرتبه دوم برای جنس است، و شامل همه کتب گذشته خواهد شد^[۳].
﴿هُوَ الَّذِي أَنْزَلَ عَلَيْكَ الْكِتَابَ مِنْهُ آيَاتٌ مُحْكَمَاتٌ هُنَّ أُمُّ الْكِتَابِ وَأُخَرُ مُتَشَابِهَاتٌ فَأَمَّا الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ زَيْغٌ فَيَتَّبِعُونَ مَا تَشَابَهَ مِنْهُ ابْتِغَاءَ الْفِتْنَةِ وَابْتِغَاءَ تَأْوِيلِهِ وَمَا يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلَّا اللَّهُ وَالرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ يَقُولُونَ آمَنَّا بِهِ كُلٌّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنَا وَمَا يَذَّكَّرُ إِلَّا أُولُو الْأَلْبَابِ﴾^[۴].
﴿إِنَّا جَعَلْنَاهُ قُرْآنًا عَرَبِيًّا لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ * وَإِنَّهُ فِي أُمِّ الْكِتَابِ لَدَيْنَا لَعَلِيٌّ حَكِيمٌ﴾^[۵]. نکته: قرآن کریم نازل شده بر پیامبر از مبدئی به نام “ام الکتاب” آمده است و واژه “ام کتاب” منظور لوح محفوظ است؛ زیرا تمامی علوم از آنجا ناشی شده است. از طرفی لوح محفوظ در قرآن کریم به دفتر ثبت حوادث و جزئیات نظام عالم هستی و مرتبه‌ای از علم الهی، معنا شده است و ترکیباتی مانند کتاب مبین، کتاب حفیظ، کتاب مکنون، کتاب مسطور و امام مبین نیز به همین معنای خاص اشاره دارد.
﴿رَبَّنَا وَابْعَثْ فِيهِمْ رَسُولًا مِنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِكَ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَيُزَكِّيهِمْ إِنَّكَ أَنْتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ﴾^[۶].
﴿كَمَا أَرْسَلْنَا فِيكُمْ رَسُولًا مِنْكُمْ يَتْلُو عَلَيْكُمْ آيَاتِنَا وَيُزَكِّيكُمْ وَيُعَلِّمُكُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَيُعَلِّمُكُمْ مَا لَمْ تَكُونُوا تَعْلَمُونَ﴾^[۷].
﴿لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ إِذْ بَعَثَ فِيهِمْ رَسُولًا مِنْ أَنْفُسِهِمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِنْ كَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُبِينٍ﴾^[۸].
﴿هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الْأُمِّيِّينَ رَسُولًا مِنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِنْ كَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُبِينٍ﴾^[۹].
﴿وَمَا كُنْتَ تَتْلُو مِنْ قَبْلِهِ مِنْ كِتَابٍ وَلَا تَخُطُّهُ بِيَمِينِكَ إِذًا لَارْتَابَ الْمُبْطِلُونَ﴾^[۱۰].
﴿آمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنْزِلَ إِلَيْهِ مِنْ رَبِّهِ وَالْمُؤْمِنُونَ كُلٌّ آمَنَ بِاللَّهِ وَمَلَائِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِهِ لَا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِنْ رُسُلِهِ وَقَالُوا سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا غُفْرَانَكَ رَبَّنَا وَإِلَيْكَ الْمَصِيرُ﴾^[۱۱].
﴿الَّذِينَ يَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِيَّ الْأُمِّيَّ الَّذِي يَجِدُونَهُ مَكْتُوبًا عِنْدَهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَالْإِنْجِيلِ يَأْمُرُهُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَاهُمْ عَنِ الْمُنْكَرِ وَيُحِلُّ لَهُمُ الطَّيِّبَاتِ وَيُحَرِّمُ عَلَيْهِمُ الْخَبَائِثَ وَيَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَالْأَغْلَالَ الَّتِي كَانَتْ عَلَيْهِمْ فَالَّذِينَ آمَنُوا بِهِ وَعَزَّرُوهُ وَنَصَرُوهُ وَاتَّبَعُوا النُّورَ الَّذِي أُنْزِلَ مَعَهُ أُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ﴾^[۱۲].
﴿إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً وَمَا كَانَ أَكْثَرُهُمْ مُؤْمِنِينَ * وَإِنَّ رَبَّكَ لَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ * وَإِنَّهُ لَتَنْزِيلُ رَبِّ الْعَالَمِينَ * نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِينُ * عَلَى قَلْبِكَ لِتَكُونَ مِنَ الْمُنْذِرِينَ * بِلِسَانٍ عَرَبِيٍّ مُبِينٍ * وَإِنَّهُ لَفِي زُبُرِ الْأَوَّلِينَ﴾^[۱۳].
﴿وَإِذْ أَخَذَ اللَّهُ مِيثَاقَ النَّبِيِّينَ لَمَا آتَيْتُكُمْ مِنْ كِتَابٍ وَحِكْمَةٍ ثُمَّ جَاءَكُمْ رَسُولٌ مُصَدِّقٌ لِمَا مَعَكُمْ لَتُؤْمِنُنَّ بِهِ وَلَتَنْصُرُنَّهُ قَالَ أَأَقْرَرْتُمْ وَأَخَذْتُمْ عَلَى ذَلِكُمْ إِصْرِي قَالُوا أَقْرَرْنَا قَالَ فَاشْهَدُوا وَأَنَا مَعَكُمْ مِنَ الشَّاهِدِينَ﴾^[۱۴]. نکته: ﴿وَإِذْ أَخَذَ اللَّهُ مِيثَاقَ النَّبِيِّينَ﴾ عامل از (اذکر) محذوف است یعنی به یاد آور وقتی را که... و گفته شده که ﴿إِذْ﴾ عطف بر گذشته یعنی ﴿إِذْ قَالَتِ الْمَلَائِكَةُ﴾ است. و از امیر مؤمنان روایت است که خداوند میثاق و پیمانی از انبیای قبل از پیغمبر ما گرفت که به امت خود از بعثت و صفات و خصوصیات وی خبر و بشارت دهند و آنها را به تصدیق پیغمبری وی امر نمایند. طاووس گوید: خداوند میثاق بر نبیین گرفت یعنی همه انبیاء اعم از انبیاء پیشین و از نبی آخرین. از اول‌ها پیمان گرفت که به آخری و دین او ایمان آورند. حضرت صادق (ع) فرمودند: تقدیر آیه چنین است که: خداوند عهد و میثاق از امم نبیین بر تصدیق پیغمبران خود و عمل به شریعت آ‌نها گرفت ولی آنها پس از پیغمبر خود مخالفت با آنها کردند و به شرع خود وفا ننمودند و بسیاری از آن را تحریف کردند و بسیاری را پشت سر نهادند. و کلمه ﴿لَمَا آتَيْتُكُمْ﴾ به فتح لام و ما موصوله: یعنی چیزی که آن را برای شما فرستادم و اعطا کردم. ﴿مِنْ كِتَابٍ وَحِكْمَةٍ ثُمَّ جَاءَكُمْ رَسُولٌ﴾ رسول یعنی پیغمبری و گفته‌اند یعنی محمد (ص) آمد. ﴿مُصَدِّقٌ لِمَا مَعَكُمْ﴾ یعنی کتابی که برای شما آمده همان را تصدیق می‌کند^[۱۵].
﴿يَا أَهْلَ الْكِتَابِ قَدْ جَاءَكُمْ رَسُولُنَا يُبَيِّنُ لَكُمْ كَثِيرًا مِمَّا كُنْتُمْ تُخْفُونَ مِنَ الْكِتَابِ وَيَعْفُو عَنْ كَثِيرٍ قَدْ جَاءَكُمْ مِنَ اللَّهِ نُورٌ وَكِتَابٌ مُبِينٌ﴾^[۱۶].
﴿بَلْ جَاءَ بِالْحَقِّ وَصَدَّقَ الْمُرْسَلِينَ﴾^[۱۷]. نکته: این فراز: ﴿بَلْ جَاءَ بِالْحَقِّ وَصَدَّقَ الْمُرْسَلِينَ﴾ رد کلام مخالفان است که می‌گفتند: ﴿لِشَاعِرٍ مَجْنُونٍ﴾^[۱۸] و مجنون، و کتاب او شعر است و از سخنان در حال جنون. خداوند این گفتار مشرکین را رد کرده و می‌فرماید: بلکه آن‌چه او آورده حق است، و در آن رسالت رسولان سابق تصدیق شده، پس مانند شعر و سخنان مجانین باطل نیست، و چیز تازه‌ای هم نیست، بلکه قبل از او هزاران نفر مانند او به این رسالت مأمور شده بودند^[۱۹].
﴿الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يَعْرِفُونَهُ كَمَا يَعْرِفُونَ أَبْنَاءَهُمُ الَّذِينَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ فَهُمْ لَا يُؤْمِنُونَ﴾^[۲۰].
﴿فَإِنْ كُنْتَ فِي شَكٍّ مِمَّا أَنْزَلْنَا إِلَيْكَ فَاسْأَلِ الَّذِينَ يَقْرَءُونَ الْكِتَابَ مِنْ قَبْلِكَ لَقَدْ جَاءَكَ الْحَقُّ مِنْ رَبِّكَ فَلَا تَكُونَنَّ مِنَ الْمُمْتَرِينَ﴾^[۲۱].
﴿أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ أُوتُوا نَصِيبًا مِنَ الْكِتَابِ يُدْعَوْنَ إِلَى كِتَابِ اللَّهِ لِيَحْكُمَ بَيْنَهُمْ ثُمَّ يَتَوَلَّى فَرِيقٌ مِنْهُمْ وَهُمْ مُعْرِضُونَ﴾^[۲۲].
﴿أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ أُوتُوا نَصِيبًا مِنَ الْكِتَابِ يَشْتَرُونَ الضَّلَالَةَ وَيُرِيدُونَ أَنْ تَضِلُّوا السَّبِيلَ * أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ أُوتُوا نَصِيبًا مِنَ الْكِتَابِ يُؤْمِنُونَ بِالْجِبْتِ وَالطَّاغُوتِ وَيَقُولُونَ لِلَّذِينَ كَفَرُوا هَؤُلَاءِ أَهْدَى مِنَ الَّذِينَ آمَنُوا سَبِيلًا﴾^[۲۳]
﴿إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِنْدَ اللَّهِ اثْنَا عَشَرَ شَهْرًا فِي كِتَابِ اللَّهِ يَوْمَ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ مِنْهَا أَرْبَعَةٌ حُرُمٌ ذَلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ فَلَا تَظْلِمُوا فِيهِنَّ أَنْفُسَكُمْ وَقَاتِلُوا الْمُشْرِكِينَ كَافَّةً كَمَا يُقَاتِلُونَكُمْ كَافَّةً وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقِينَ﴾^[۲۴]. نکته: در حقیقت شماره ماه‌ها نزد خدا از روزی که آسمان‌ها و زمین را آفریده در کتاب[یعنی علم] خدا دوازده ماه است. از این [[[دوازده]] ماه] چهار ماه [ماه] حرام است که نشان می‌دهد، ارتباطی در مفهوم کتاب بین خداوند، نامه اعمال، علم و حکم و یا کتاب مخصوص وجود دارد: چون این حساب و کتاب حکم و داوری و پاداش را در (قیامت) در پی دارد، بنابراین، پیوند بسیار نزدیک میان “کتاب”، “علم” و “حکم” وجود دارد. نتیجه آن‌که معنای واژه “کتاب” در ترکیب‌های مختلف بنا به نوع حضورش در آیه می‌تواند معانی متفاوتی پیدا کند و یکی از آنها علم الهی، لوح محفوظ و یا نامه اعمال، یا کتاب آسمانی باشد.

نکات

در آیات فوق این موضوعات مطرح گردیده است:

تعلیم کتاب و قرآن، حکمت به مردم از وظائف پیامبر است که از سوی خداوند تعیین گردیده است: ﴿رَبَّنَا وَابْعَثْ فِيهِمْ رَسُولًا مِنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِكَ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ...﴾، ﴿كَمَا أَرْسَلْنَا فِيكُمْ رَسُولًا مِنْكُمْ يَتْلُو عَلَيْكُمْ آيَاتِنَا وَيُزَكِّيكُمْ وَيُعَلِّمُكُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ...﴾، ﴿لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ إِذْ بَعَثَ فِيهِمْ رَسُولًا مِنْ أَنْفُسِهِمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ...﴾، ﴿هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الْأُمِّيِّينَ رَسُولًا مِنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ...﴾؛
پیامبر شخصیتی کتاب ناخوانده: ﴿وَمَا كُنْتَ تَتْلُو مِنْ قَبْلِهِ مِنْ كِتَابٍ...﴾
پیامبر اکرم مؤمن به قرآن و تمام کتاب‌های آسمانی: ﴿آمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنْزِلَ إِلَيْهِ مِنْ رَبِّهِ وَالْمُؤْمِنُونَ كُلٌّ آمَنَ بِاللَّهِ وَمَلَائِكَتِهِ وَكُتُبِهِ...﴾؛
کتاب‌های آسمانی پیشین مشتمل بر بشارت و پیشگویی از نبوت پیامبر اسلام و نزول قرآن بر وی: ﴿الَّذِينَ يَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِيَّ الْأُمِّيَّ الَّذِي يَجِدُونَهُ مَكْتُوبًا عِنْدَهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَالْإِنْجِيلِ...﴾، ﴿وَإِنَّهُ لَتَنْزِيلُ رَبِّ الْعَالَمِينَ * نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِينُ * عَلَى قَلْبِكَ لِتَكُونَ مِنَ الْمُنْذِرِينَ * بِلِسَانٍ عَرَبِيٍّ مُبِينٍ * وَإِنَّهُ لَفِي زُبُرِ الْأَوَّلِينَ﴾؛
پیامبر اکرم تصدیق‌کننده انبیا و کتاب‌های آسمانی گذشته: ﴿وَإِذْ أَخَذَ اللَّهُ مِيثَاقَ النَّبِيِّينَ لَمَا آتَيْتُكُمْ مِنْ كِتَابٍ وَحِكْمَةٍ ثُمَّ جَاءَكُمْ رَسُولٌ مُصَدِّقٌ لِمَا مَعَكُمْ...﴾؛
پیامبر اسلام بیان‌کننده بسیاری از تعالیم کتمان شده و حقایق ناگفته کتاب‌های آسمانی: ﴿يَا أَهْلَ الْكِتَابِ قَدْ جَاءَكُمْ رَسُولُنَا يُبَيِّنُ لَكُمْ كَثِيرًا مِمَّا كُنْتُمْ تُخْفُونَ مِنَ الْكِتَابِ...﴾؛
بشارت کتاب‌های آسمانی به آمدن اسلام از سوی پیامبر و بعثت پیامبر تصدیق این بشارت: ﴿بَلْ جَاءَ بِالْحَقِّ وَصَدَّقَ الْمُرْسَلِينَ﴾؛
کتاب‌های آسمانی گذشته، تبین‌کننده صفات و نشانه‌های پیامبر اسلام: ﴿الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يَعْرِفُونَهُ كَمَا يَعْرِفُونَ أَبْنَاءَهُمُ...﴾، ﴿فَإِنْ كُنْتَ فِي شَكٍّ مِمَّا أَنْزَلْنَا إِلَيْكَ فَاسْأَلِ الَّذِينَ يَقْرَءُونَ الْكِتَابَ مِنْ قَبْلِكَ...﴾؛
توجه دادن خداوند پیامبر را به این که اعراض اهل کتاب از کتاب‌های آسمانی، مایه محرومیت آنان از درک حقایق الهی گردیده است: ﴿أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ أُوتُوا نَصِيبًا مِنَ الْكِتَابِ يُدْعَوْنَ إِلَى كِتَابِ اللَّهِ لِيَحْكُمَ بَيْنَهُمْ ثُمَّ يَتَوَلَّى فَرِيقٌ مِنْهُمْ وَهُمْ مُعْرِضُونَ﴾، ﴿أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ أُوتُوا نَصِيبًا مِنَ الْكِتَابِ يَشْتَرُونَ الضَّلَالَةَ وَيُرِيدُونَ أَنْ تَضِلُّوا السَّبِيلَ * أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ أُوتُوا نَصِيبًا مِنَ الْكِتَابِ يُؤْمِنُونَ بِالْجِبْتِ وَالطَّاغُوتِ وَيَقُولُونَ لِلَّذِينَ كَفَرُوا هَؤُلَاءِ أَهْدَى مِنَ الَّذِينَ آمَنُوا سَبِيلًا﴾^[۲۵].

منابع

سعیدیان‌فر، محمد جعفر و ایازی، سید محمد علی، فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم

پانویس

↑ «مردم (در آغاز) امّتی یگانه بودند، (آنگاه به اختلاف پرداختند) پس خداوند پیامبران را مژده‌آور و بیم‌دهنده برانگیخت و با آنان کتاب (آسمانی) را به حق فرو فرستاد تا میان مردم در آنچه اختلاف داشتند داوری کند» سوره بقره، آیه ۲۱۳.
↑ «و ما این کتاب را به سوی تو به درستی فرو فرستاده‌ایم که کتاب پیش از خود را راست می‌شمارد و نگاهبان بر آن است؛ پس میان آنان بنابر آنچه خداوند فرو فرستاده است داوری کن و به جای آنچه از حق به تو رسیده است از خواسته‌های آنان پیروی مکن» سوره مائده، آیه ۴۸.
↑ تفسیر روشن، ج۷، ص۱۰۲-۱۰۳.
↑ «اوست که این کتاب را بر تو فرو فرستاد؛ برخی از آن، آیات «محکم» (/ استوار/ یک رویه)‌اند، که بنیاد این کتاب‌اند و برخی دیگر (آیات) «متشابه» (/ چند رویه)‌اند؛ اما آنهایی که در دل کژی دارند، از سر آشوب و تأویل جویی، از آیات متشابه آن، پیروی می‌کنند در حالی که تأویل آن را جز خداوند نمی‌داند و استواران در دانش، می‌گویند: ما بدان ایمان داریم، تمام آن از نزد پروردگار ماست و جز خردمندان، کسی در یاد نمی‌گیرد» سوره آل عمران، آیه ۷.
↑ «به راستی ما آن را قرآنی عربی قرار دادیم باشد که خرد ورزید * و بی‌گمان آن نزد ما در اصل کتاب، فرازمندی فرزانه است» سوره زخرف، آیه ۳.
↑ «پروردگارا! و در میان آنان از خودشان پیامبری را که آیه‌هایت را برای آنها می‌خواند و به آنان کتاب (آسمانی) و فرزانگی می‌آموزد و به آنها پاکیزگی می‌بخشد، برانگیز! بی‌گمان تویی که پیروزمند فرزانه‌ای» سوره بقره، آیه ۱۲۹.
↑ «چنان که از خودتان پیامبری در میان شما فرستادیم که آیه‌های ما را بر شما می‌خواند و (جان) شما را پاکیزه می‌گرداند و به شما کتاب آسمانی و فرزانگی می‌آموزد و آنچه را نمی‌دانستید به شما یاد می‌دهد» سوره بقره، آیه ۱۵۱.
↑ «بی‌گمان خداوند بر مؤمنان منّت نهاد که از خودشان فرستاده‌ای در میان آنان برانگیخت که آیات وی را بر آنان می‌خواند و آنها را پاکیزه می‌گرداند و به آنها کتاب و فرزانگی می‌آموزد و به راستی پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند» سوره آل عمران، آیه ۱۶۴.
↑ «اوست که در میان نانویسندگان (عرب)، پیامبری از خود آنان برانگیخت که بر ایشان آیاتش را می‌خواند و آنها را پاکیزه می‌گرداند و به آنان کتاب (قرآن) و فرزانگی می‌آموزد و به راستی پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند» سوره جمعه، آیه ۲.
↑ «و تو پیش از آن (قرآن) نه کتابی می‌خواندی و نه به دست خویش آن را می‌نوشتی که آنگاه، تباه‌اندیشان، بدگمان می‌شدند» سوره عنکبوت، آیه ۴۸.
↑ «این پیامبر به آنچه از (سوی) پروردگارش به سوی او فرو فرستاده‌اند، ایمان دارد و همه مؤمنان به خداوند و فرشتگانش و کتاب‌هایش و پیامبرانش، ایمان دارند (و می‌گویند) میان هیچ یک از پیامبران وی، فرق نمی‌نهیم و می‌گویند: شنیدیم و فرمان بردیم؛ پروردگارا! آمرزش تو را (می‌جوییم) و بازگشت (هر چیز) به سوی توست» سوره بقره، آیه ۲۸۵.
↑ «همان کسان که از فرستاده پیام‌آور درس ناخوانده پیروی می‌کنند، همان که (نام) او را نزد خویش در تورات و انجیل نوشته می‌یابند؛ آنان را به نیکی فرمان می‌دهد و از بدی باز می‌دارد و چیزهای پاکیزه را بر آنان حلال و چیزهای ناپاک را بر آنان حرام می‌گرداند و بار (تکلیف)‌های گران و بندهایی را که بر آنها (بسته) بود از آنان برمی‌دارد، پس کسانی که به او ایمان آورده و او را بزرگ داشته و بدو یاری رسانده‌اند و از نوری که همراه وی فرو فرستاده شده است پیروی کرده‌اند رستگارند» سوره اعراف، آیه ۱۵۷.
↑ «بی‌گمان در آن نشانه‌ای است و بیشتر آنان مؤمن نبودند * و بی‌گمان پروردگار توست که پیروز بخشاینده است * و این (قرآن) فرو فرستاده پروردگار جهانیان است * که روح الامین آن را فرود آورده است * بر دلت، تا از بیم‌دهندگان باشی * به زبان عربی روشن * و بی‌گمان (خبر) آن در کتاب‌های (آسمانی) پیشینیان (آمده) است» سوره شعراء، آیه ۱۹۰-۱۹۶.
↑ «و آنگاه خداوند از پیامبران پیمان گرفت که چون به شما کتاب و حکمتی دادم سپس پیامبری نزدتان آمد که آن (کتاب) را که با شماست راست می‌شمارد، باید بدو ایمان آورید و باید او را یاوری کنید و (آنگاه) فرمود: آیا اقرار کردید و بر (پایه) آن پیمان مرا پذیرفتید؟ گفتند: اقرار کردیم؛ فرمود: پس گواه باشید و من نیز همراه شما از گواهانم» سوره آل عمران، آیه ۸۱.
↑ مجمع البیان ج۴ ص۱۴۵.
↑ «ای اهل کتاب! فرستاده ما نزد شما آمده است که بسیاری از آنچه را که از کتاب (آسمانی خود) پنهان می‌داشتید برای شما بیان می‌کند و بسیاری (از لغزش‌های شما) را می‌بخشاید؛ به راستی، روشنایی و کتابی روشن از سوی خداوند نزد شما آمده است» سوره مائده، آیه ۱۵.
↑ «(او دیوانه نیست) بلکه حقیقت را (با خود) آورده و پیامبران (پیشین) را راست دانسته است» سوره صافات، آیه ۳۷.
↑ «و می‌گفتند: آیا ما برای یک شاعر دیوانه دست» سوره صافات، آیه ۳۶.
↑ المیزان، ج۱۷، ص۲۰۳.
↑ «کسانی که به آنان کتاب داده‌ایم او را می‌شناسند همان‌گونه که فرزندانشان را می‌شناسند؛ کسانی که به خود زیان زده‌اند ایمان نمی‌آورند» سوره انعام، آیه ۲۰.
↑ «پس اگر در برخی از آنچه به سوی تو فرو فرستاده‌ایم شک داری از آنان که پیش از تو کتاب آسمانی را می‌خواندند بپرس، به راستی حق از سوی پروردگارت نزد تو آمده است پس هرگز از دودلان مباش!» سوره یونس، آیه ۹۴.
↑ «آیا به کسانی ننگریسته‌ای که بهره‌ای از کتاب‌های (آسمانی) دارند، به کتاب خداوند فرا خوانده می‌شوند تا میان آنها داوری کند؛ آنگاه گروهی از آنها بر می‌گردند در حالی که روی گردانند» سوره آل عمران، آیه ۲۳.
↑ «آیا به آنان ننگریسته‌اید که از کتاب (آسمانی) بهره‌ای (اندک) دارند، خریدار گمراهی‌اند و می‌خواهند شما نیز گمراه باشید؟ * آیا به کسانی که بهره‌ای (اندک) از کتاب آسمانی داده شده است ننگریسته‌ای (که چگونه) به “جبت” و “طاغوت” ایمان دارند و درباره کافران می‌گویند که اینان رهیافته‌تر از مؤمنانند؟!» سوره نساء، آیه ۴۴ و ۵۱.
↑ «بی‌گمان شمار ماه‌ها نزد خداوند در کتاب وی روزی که آسمان‌ها و زمین را آفرید دوازده ماه است؛ از آنها چهار ماه، حرام است، این است آیین استوار، در آنها به خود ستم روا ندارید و همگی با مشرکان جنگ کنید چنان که آنان همگی با شما جنگ می‌کنند و بدانید که خداوند با پرهیزگاران است» سوره توبه، آیه ۳۶.
↑ سعیدیان‌فر، محمد جعفر و ایازی، سید محمد علی، فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم، ج۲، ص ۵۰۸-۵۱۴.

[1] «مردم (در آغاز) امّتی یگانه بودند، (آنگاه به اختلاف پرداختند) پس خداوند پیامبران را مژده‌آور و بیم‌دهنده برانگیخت و با آنان کتاب (آسمانی) را به حق فرو فرستاد تا میان مردم در آنچه اختلاف داشتند داوری کند» سوره بقره، آیه ۲۱۳.

[2] «و ما این کتاب را به سوی تو به درستی فرو فرستاده‌ایم که کتاب پیش از خود را راست می‌شمارد و نگاهبان بر آن است؛ پس میان آنان بنابر آنچه خداوند فرو فرستاده است داوری کن و به جای آنچه از حق به تو رسیده است از خواسته‌های آنان پیروی مکن» سوره مائده، آیه ۴۸.

[3] تفسیر روشن، ج۷، ص۱۰۲-۱۰۳.

[4] «اوست که این کتاب را بر تو فرو فرستاد؛ برخی از آن، آیات «محکم» (/ استوار/ یک رویه)‌اند، که بنیاد این کتاب‌اند و برخی دیگر (آیات) «متشابه» (/ چند رویه)‌اند؛ اما آنهایی که در دل کژی دارند، از سر آشوب و تأویل جویی، از آیات متشابه آن، پیروی می‌کنند در حالی که تأویل آن را جز خداوند نمی‌داند و استواران در دانش، می‌گویند: ما بدان ایمان داریم، تمام آن از نزد پروردگار ماست و جز خردمندان، کسی در یاد نمی‌گیرد» سوره آل عمران، آیه ۷.

[5] «به راستی ما آن را قرآنی عربی قرار دادیم باشد که خرد ورزید * و بی‌گمان آن نزد ما در اصل کتاب، فرازمندی فرزانه است» سوره زخرف، آیه ۳.

[6] «پروردگارا! و در میان آنان از خودشان پیامبری را که آیه‌هایت را برای آنها می‌خواند و به آنان کتاب (آسمانی) و فرزانگی می‌آموزد و به آنها پاکیزگی می‌بخشد، برانگیز! بی‌گمان تویی که پیروزمند فرزانه‌ای» سوره بقره، آیه ۱۲۹.

[7] «چنان که از خودتان پیامبری در میان شما فرستادیم که آیه‌های ما را بر شما می‌خواند و (جان) شما را پاکیزه می‌گرداند و به شما کتاب آسمانی و فرزانگی می‌آموزد و آنچه را نمی‌دانستید به شما یاد می‌دهد» سوره بقره، آیه ۱۵۱.

[8] «بی‌گمان خداوند بر مؤمنان منّت نهاد که از خودشان فرستاده‌ای در میان آنان برانگیخت که آیات وی را بر آنان می‌خواند و آنها را پاکیزه می‌گرداند و به آنها کتاب و فرزانگی می‌آموزد و به راستی پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند» سوره آل عمران، آیه ۱۶۴.

[9] «اوست که در میان نانویسندگان (عرب)، پیامبری از خود آنان برانگیخت که بر ایشان آیاتش را می‌خواند و آنها را پاکیزه می‌گرداند و به آنان کتاب (قرآن) و فرزانگی می‌آموزد و به راستی پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند» سوره جمعه، آیه ۲.

[10] «و تو پیش از آن (قرآن) نه کتابی می‌خواندی و نه به دست خویش آن را می‌نوشتی که آنگاه، تباه‌اندیشان، بدگمان می‌شدند» سوره عنکبوت، آیه ۴۸.

[11] «این پیامبر به آنچه از (سوی) پروردگارش به سوی او فرو فرستاده‌اند، ایمان دارد و همه مؤمنان به خداوند و فرشتگانش و کتاب‌هایش و پیامبرانش، ایمان دارند (و می‌گویند) میان هیچ یک از پیامبران وی، فرق نمی‌نهیم و می‌گویند: شنیدیم و فرمان بردیم؛ پروردگارا! آمرزش تو را (می‌جوییم) و بازگشت (هر چیز) به سوی توست» سوره بقره، آیه ۲۸۵.

[12] «همان کسان که از فرستاده پیام‌آور درس ناخوانده پیروی می‌کنند، همان که (نام) او را نزد خویش در تورات و انجیل نوشته می‌یابند؛ آنان را به نیکی فرمان می‌دهد و از بدی باز می‌دارد و چیزهای پاکیزه را بر آنان حلال و چیزهای ناپاک را بر آنان حرام می‌گرداند و بار (تکلیف)‌های گران و بندهایی را که بر آنها (بسته) بود از آنان برمی‌دارد، پس کسانی که به او ایمان آورده و او را بزرگ داشته و بدو یاری رسانده‌اند و از نوری که همراه وی فرو فرستاده شده است پیروی کرده‌اند رستگارند» سوره اعراف، آیه ۱۵۷.

[13] «بی‌گمان در آن نشانه‌ای است و بیشتر آنان مؤمن نبودند * و بی‌گمان پروردگار توست که پیروز بخشاینده است * و این (قرآن) فرو فرستاده پروردگار جهانیان است * که روح الامین آن را فرود آورده است * بر دلت، تا از بیم‌دهندگان باشی * به زبان عربی روشن * و بی‌گمان (خبر) آن در کتاب‌های (آسمانی) پیشینیان (آمده) است» سوره شعراء، آیه ۱۹۰-۱۹۶.

[14] «و آنگاه خداوند از پیامبران پیمان گرفت که چون به شما کتاب و حکمتی دادم سپس پیامبری نزدتان آمد که آن (کتاب) را که با شماست راست می‌شمارد، باید بدو ایمان آورید و باید او را یاوری کنید و (آنگاه) فرمود: آیا اقرار کردید و بر (پایه) آن پیمان مرا پذیرفتید؟ گفتند: اقرار کردیم؛ فرمود: پس گواه باشید و من نیز همراه شما از گواهانم» سوره آل عمران، آیه ۸۱.

[15] مجمع البیان ج۴ ص۱۴۵.

[16] «ای اهل کتاب! فرستاده ما نزد شما آمده است که بسیاری از آنچه را که از کتاب (آسمانی خود) پنهان می‌داشتید برای شما بیان می‌کند و بسیاری (از لغزش‌های شما) را می‌بخشاید؛ به راستی، روشنایی و کتابی روشن از سوی خداوند نزد شما آمده است» سوره مائده، آیه ۱۵.

[17] «(او دیوانه نیست) بلکه حقیقت را (با خود) آورده و پیامبران (پیشین) را راست دانسته است» سوره صافات، آیه ۳۷.

[18] «و می‌گفتند: آیا ما برای یک شاعر دیوانه دست» سوره صافات، آیه ۳۶.

[19] المیزان، ج۱۷، ص۲۰۳.

[20] «کسانی که به آنان کتاب داده‌ایم او را می‌شناسند همان‌گونه که فرزندانشان را می‌شناسند؛ کسانی که به خود زیان زده‌اند ایمان نمی‌آورند» سوره انعام، آیه ۲۰.

[21] «پس اگر در برخی از آنچه به سوی تو فرو فرستاده‌ایم شک داری از آنان که پیش از تو کتاب آسمانی را می‌خواندند بپرس، به راستی حق از سوی پروردگارت نزد تو آمده است پس هرگز از دودلان مباش!» سوره یونس، آیه ۹۴.

[22] «آیا به کسانی ننگریسته‌ای که بهره‌ای از کتاب‌های (آسمانی) دارند، به کتاب خداوند فرا خوانده می‌شوند تا میان آنها داوری کند؛ آنگاه گروهی از آنها بر می‌گردند در حالی که روی گردانند» سوره آل عمران، آیه ۲۳.

[23] «آیا به آنان ننگریسته‌اید که از کتاب (آسمانی) بهره‌ای (اندک) دارند، خریدار گمراهی‌اند و می‌خواهند شما نیز گمراه باشید؟ * آیا به کسانی که بهره‌ای (اندک) از کتاب آسمانی داده شده است ننگریسته‌ای (که چگونه) به “جبت” و “طاغوت” ایمان دارند و درباره کافران می‌گویند که اینان رهیافته‌تر از مؤمنانند؟!» سوره نساء، آیه ۴۴ و ۵۱.

[24] «بی‌گمان شمار ماه‌ها نزد خداوند در کتاب وی روزی که آسمان‌ها و زمین را آفرید دوازده ماه است؛ از آنها چهار ماه، حرام است، این است آیین استوار، در آنها به خود ستم روا ندارید و همگی با مشرکان جنگ کنید چنان که آنان همگی با شما جنگ می‌کنند و بدانید که خداوند با پرهیزگاران است» سوره توبه، آیه ۳۶.

[25] سعیدیان‌فر، محمد جعفر و ایازی، سید محمد علی، فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم، ج۲، ص ۵۰۸-۵۱۴.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
+{{مدخل مرتبط
+| موضوع مرتبط = کتاب
+| عنوان مدخل  = کتاب
+| مداخل مرتبط = [[کتاب در قرآن]]
+| پرسش مرتبط  =
+}}
-{{نبوت}}
+== مقدمه ==
-<div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث '''[[کتاب]]''' است. "'''[[کتاب]]'''" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
-<div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[کتاب در قرآن]] - [[کتاب در حدیث]] - [[کتاب در کلام اسلامی]]</div>
-<div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[کتاب (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>
-==مقدمه==
 واژه “کتاب” چه به صورت معرفه و چه غیرمعرفه، مضاف و غیرمضاف، بیش از دویست و پنجاه بار در [[قرآن]] بکار رفته که در معانی گوناگون ظاهر می‌گردد؛ گاهی مراد [[قرآن‌کریم]] و گاه سایر موارد از قبیل [[تورات]]، [[انجیل]]، [[نامه]] و نوشته به طور مطلق، [[لوح محفوظ]]، [[نامه اعمال]] و مانند اینها مدّ نظر می‌باشد. بدین جهت کتاب همچون نشانه‌ای از یک مفهوم و تصوّر [[دینی]] خاص با هاله‌ای از قدّسیّت و اهمّیّت خاص در [[قرآن]] بیان شده، که پس از آن‌که وارد [[نظام]] خاص [[ادبیات]] [[دینی]] شد و وضع ویژه‌ای در آن [[نظام]] پیدا کرد، [[ارتباط]] خاصّی با بعضی کلمات مهمّ [[قرآنی]] همچون “الله”، “وحی”، “تنزیل”، “نبی” و “اهل” به معنای “مردم” پیدا کرد. در این میان آن‌چه قابل توجه در این مدخل است، در [[ارتباط]] با شخص [[پیامبر]] و نقش رسالتی او و معنای [[القای وحی]] [[عینی]] است که بارها مورد توجه قرار گرفته است.
 #{{متن قرآن|كَانَ النَّاسُ أُمَّةً وَاحِدَةً فَبَعَثَ اللَّهُ النَّبِيِّينَ مُبَشِّرِينَ وَمُنْذِرِينَ وَأَنْزَلَ مَعَهُمُ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ لِيَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ فِيمَا اخْتَلَفُوا فِيهِ}}<ref>«مردم (در آغاز) امّتی یگانه بودند، (آنگاه به اختلاف پرداختند) پس خداوند پیامبران را مژده‌آور و بیم‌دهنده برانگیخت و با آنان کتاب (آسمانی) را به حق فرو فرستاد تا میان مردم در آنچه اختلاف داشتند داوری کند» سوره بقره، آیه ۲۱۳.</ref>
-#{{متن قرآن|وَأَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقًا لِمَا بَيْنَ يَدَيْهِ مِنَ الْكِتَابِ وَمُهَيْمِنًا عَلَيْهِ فَاحْكُمْ بَيْنَهُمْ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ وَلَا تَتَّبِعْ أَهْوَاءَهُمْ عَمَّا جَاءَكَ مِنَ الْحَقِّ}}<ref>«و ما این کتاب را به سوی تو به درستی فرو فرستاده‌ایم که کتاب پیش از خود را راست می‌شمارد و نگاهبان بر آن است؛ پس میان آنان بنابر آنچه خداوند فرو فرستاده است داوری کن و به جای آنچه از حق به تو رسیده است از خواسته‌های آنان پیروی مکن» سوره مائده، آیه ۴۸.</ref>. '''نکته''': کلمه [[مهیمن]] صفت [[کتاب آسمانی]] [[قرآن مجید]] بیان شده، و در نتیجه اشاره است به اینکه [[قرآن مجید]] به [[کتب آسمانی]] گذشته ناظر و محیط و مشرف بوده، و حقایق و [[معارف]] و اخلاقیّات و [[احکام]] و آدابی که در آن ذکر شده و به شکل کامل و تمام است، بر محتویات همه کتب گذشته، و چون ناظر و مشرف و محیط بوده، پس هم مصدّق آنها است و هم [[برتر]] از آنها می‌باشد، و از این لحاظ اختلافی در میان آنها نیست، مگر از جهت مراتب موضوعات که در [[قرآن مجید]] همه آن حقایق در مرتبه تمام و کمال بیان شده است. و با ذکر کلمه - [[حقّ]]، اشاره می‌شود که آن‌چه در [[قرآن مجید]] نازل شده، همه واقعیّت‌دار و [[حقّ]] است، و از این جهت هم نباید محتویات آن با [[کتب آسمانی]] اختلافی داشته باشد و در اینجا برای [[قرآن مجید]] پنج خصوصیّت بیان شده است: اوّل - از جانب [[خدا]] فرود آمده است، دوم - کتاب بودن آن مسلم است، سوم - [[حقّ]] و واقعیّت داشتن محتویات آن است، چهارم - مصدّق بودن آن نسبت به کتاب‌های گذشته، پنجم -اشراف و احاطه [[احکام]] آن به همه [[اهل شرایع]] و [[ادیان]] گذشته خواهد بود، زیرا آن [[حاکم]] و ناظر و مشرف بر [[کتاب‌های آسمانی]] گذشته باشد، و به شکل جامع و کامل همه محتویات آنها از [[معارف]] و اخلاقیّات و [[احکام]] و [[آداب]]، در این کتاب آورده شده است. و روی همین لحاظ است که می‌فرماید: در میان آنها طبق آن‌چه نازل شده است، [[حکم]] کن، و آن‌چه در [[قرآن مجید]] به [[اختلاف]] موارد و مقتضیّات و شرایط بیان شده است، اظهار نظر کن. و هرگز در [[مقام]] اظهار نظر: از [[خواسته‌ها]] و [[تمایلات نفسانی]] آنها [[پیروی]] نکرده، و آن‌چه [[حقّ]] است، بیان کن. و مراد از “کتاب” در مرتبه اوّل [[قرآن مجید]] و الف و لام آن برای تعریف و [[عهد]] است، و در مرتبه دوم برای جنس است، و شامل همه کتب گذشته خواهد شد<ref>تفسیر روشن، ج۷، ص۱۰۲-۱۰۳.</ref>.
+#{{متن قرآن|وَأَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقًا لِمَا بَيْنَ يَدَيْهِ مِنَ الْكِتَابِ وَمُهَيْمِنًا عَلَيْهِ فَاحْكُمْ بَيْنَهُمْ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ وَلَا تَتَّبِعْ أَهْوَاءَهُمْ عَمَّا جَاءَكَ مِنَ الْحَقِّ}}<ref>«و ما این کتاب را به سوی تو به درستی فرو فرستاده‌ایم که کتاب پیش از خود را راست می‌شمارد و نگاهبان بر آن است؛ پس میان آنان بنابر آنچه خداوند فرو فرستاده است داوری کن و به جای آنچه از حق به تو رسیده است از خواسته‌های آنان پیروی مکن» سوره مائده، آیه ۴۸.</ref>. '''نکته''': کلمه [[مهیمن]] صفت [[کتاب آسمانی]] [[قرآن مجید]] بیان شده، و در نتیجه اشاره است به اینکه [[قرآن مجید]] به [[کتب آسمانی]] گذشته ناظر و محیط و مشرف بوده، و حقایق و [[معارف]] و اخلاقیّات و [[احکام]] و آدابی که در آن ذکر شده و به شکل کامل و تمام است، بر محتویات همه کتب گذشته، و چون ناظر و مشرف و محیط بوده، پس هم مصدّق آنها است و هم [[برتر]] از آنها می‌باشد، و از این لحاظ اختلافی در میان آنها نیست، مگر از جهت مراتب موضوعات که در [[قرآن مجید]] همه آن حقایق در مرتبه تمام و کمال بیان شده است. و با ذکر کلمه - [[حقّ]]، اشاره می‌شود که آن‌چه در [[قرآن مجید]] نازل شده، همه واقعیّت‌دار و [[حقّ]] است، و از این جهت هم نباید محتویات آن با [[کتب آسمانی]] اختلافی داشته باشد و در اینجا برای [[قرآن مجید]] پنج خصوصیّت بیان شده است: اوّل - از جانب [[خدا]] فرود آمده است، دوم - کتاب بودن آن مسلم است، سوم - [[حقّ]] و واقعیّت داشتن محتویات آن است، چهارم - مصدّق بودن آن نسبت به کتاب‌های گذشته، پنجم -اشراف و احاطه [[احکام]] آن به همه [[اهل شرایع]] و [[ادیان]] گذشته خواهد بود، زیرا آن [[حاکم]] و ناظر و مشرف بر [[کتاب‌های آسمانی]] گذشته باشد، و به شکل جامع و کامل همه محتویات آنها از [[معارف]] و اخلاقیّات و [[احکام]] و [[آداب]]، در این کتاب آورده شده است. و روی همین لحاظ است که می‌فرماید: در میان آنها طبق آن‌چه نازل شده است، [[حکم]] کن، و آن‌چه در [[قرآن مجید]] به [[اختلاف]] موارد و مقتضیّات و شرایط بیان شده است، اظهارنظر کن. و هرگز در [[مقام]] اظهارنظر: از [[خواسته‌ها]] و [[تمایلات نفسانی]] آنها [[پیروی]] نکرده، و آن‌چه [[حقّ]] است، بیان کن. و مراد از “کتاب” در مرتبه اوّل [[قرآن مجید]] و الف و لام آن برای تعریف و [[عهد]] است، و در مرتبه دوم برای جنس است، و شامل همه کتب گذشته خواهد شد<ref>تفسیر روشن، ج۷، ص۱۰۲-۱۰۳.</ref>.
 #{{متن قرآن|هُوَ الَّذِي أَنْزَلَ عَلَيْكَ الْكِتَابَ مِنْهُ آيَاتٌ مُحْكَمَاتٌ هُنَّ أُمُّ الْكِتَابِ وَأُخَرُ مُتَشَابِهَاتٌ فَأَمَّا الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ زَيْغٌ فَيَتَّبِعُونَ مَا تَشَابَهَ مِنْهُ ابْتِغَاءَ الْفِتْنَةِ وَابْتِغَاءَ تَأْوِيلِهِ وَمَا يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلَّا اللَّهُ وَالرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ يَقُولُونَ آمَنَّا بِهِ كُلٌّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنَا وَمَا يَذَّكَّرُ إِلَّا أُولُو الْأَلْبَابِ}}<ref>«اوست که این کتاب را بر تو فرو فرستاد؛ برخی از آن، آیات «محکم» (/ استوار/ یک رویه)‌اند، که بنیاد این کتاب‌اند و برخی دیگر (آیات) «متشابه» (/ چند رویه)‌اند؛ اما آنهایی که در دل کژی دارند، از سر آشوب و تأویل جویی، از آیات متشابه آن، پیروی می‌کنند در حالی که تأویل آن را جز خداوند نمی‌داند و استواران در دانش، می‌گویند: ما بدان ایمان داریم، تمام آن از نزد پروردگار ماست و جز خردمندان، کسی در یاد نمی‌گیرد» سوره آل عمران، آیه ۷.</ref>.
 #{{متن قرآن|إِنَّا جَعَلْنَاهُ قُرْآنًا عَرَبِيًّا لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ * وَإِنَّهُ فِي أُمِّ الْكِتَابِ لَدَيْنَا لَعَلِيٌّ حَكِيمٌ}}<ref>«به راستی ما آن را قرآنی عربی قرار دادیم باشد که خرد ورزید * و بی‌گمان آن نزد ما در اصل کتاب، فرازمندی فرزانه است» سوره زخرف، آیه ۳.</ref>. '''نکته''': [[قرآن کریم]] نازل شده بر [[پیامبر]] از مبدئی به نام “ام الکتاب” آمده است و واژه “ام کتاب” منظور [[لوح محفوظ]] است؛ زیرا تمامی [[علوم]] از آنجا ناشی شده است. از طرفی [[لوح محفوظ در قرآن]] [[کریم]] به دفتر [[ثبت]] حوادث و جزئیات [[نظام]] [[عالم هستی]] و مرتبه‌ای از [[علم الهی]]، معنا شده است و ترکیباتی مانند [[کتاب مبین]]، [[کتاب حفیظ]]، [[کتاب مکنون]]، [[کتاب مسطور]] و [[امام مبین]] نیز به همین معنای خاص اشاره دارد.
@@ خط ۱۸: / خط ۲۰: @@
 #{{متن قرآن|الَّذِينَ يَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِيَّ الْأُمِّيَّ الَّذِي يَجِدُونَهُ مَكْتُوبًا عِنْدَهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَالْإِنْجِيلِ يَأْمُرُهُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَاهُمْ عَنِ الْمُنْكَرِ وَيُحِلُّ لَهُمُ الطَّيِّبَاتِ وَيُحَرِّمُ عَلَيْهِمُ الْخَبَائِثَ وَيَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَالْأَغْلَالَ الَّتِي كَانَتْ عَلَيْهِمْ فَالَّذِينَ آمَنُوا بِهِ وَعَزَّرُوهُ وَنَصَرُوهُ وَاتَّبَعُوا النُّورَ الَّذِي أُنْزِلَ مَعَهُ أُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ}}<ref>«همان کسان که از فرستاده پیام‌آور درس ناخوانده پیروی می‌کنند، همان که (نام) او را نزد خویش در تورات و انجیل نوشته می‌یابند؛ آنان را به نیکی فرمان می‌دهد و از بدی باز می‌دارد و چیزهای پاکیزه را بر آنان حلال و چیزهای ناپاک را بر آنان حرام می‌گرداند و بار (تکلیف)‌های گران و بندهایی را که بر آنها (بسته) بود از آنان برمی‌دارد، پس کسانی که به او ایمان آورده و او را بزرگ داشته و بدو یاری رسانده‌اند و از نوری که همراه وی فرو فرستاده شده است پیروی کرده‌اند رستگارند» سوره اعراف، آیه ۱۵۷.</ref>.
 #{{متن قرآن|إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً وَمَا كَانَ أَكْثَرُهُمْ مُؤْمِنِينَ * وَإِنَّ رَبَّكَ لَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ * وَإِنَّهُ لَتَنْزِيلُ رَبِّ الْعَالَمِينَ * نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِينُ * عَلَى قَلْبِكَ لِتَكُونَ مِنَ الْمُنْذِرِينَ * بِلِسَانٍ عَرَبِيٍّ مُبِينٍ * وَإِنَّهُ لَفِي زُبُرِ الْأَوَّلِينَ}}<ref>«بی‌گمان در آن نشانه‌ای است و بیشتر آنان مؤمن نبودند * و بی‌گمان پروردگار توست که پیروز بخشاینده است * و این (قرآن) فرو فرستاده پروردگار جهانیان است * که روح الامین آن را فرود آورده است * بر دلت، تا از بیم‌دهندگان باشی * به زبان عربی روشن * و بی‌گمان (خبر) آن در کتاب‌های (آسمانی) پیشینیان (آمده) است» سوره شعراء، آیه ۱۹۰-۱۹۶.</ref>.
-#{{متن قرآن|وَإِذْ أَخَذَ اللَّهُ مِيثَاقَ النَّبِيِّينَ لَمَا آتَيْتُكُمْ مِنْ كِتَابٍ وَحِكْمَةٍ ثُمَّ جَاءَكُمْ رَسُولٌ مُصَدِّقٌ لِمَا مَعَكُمْ لَتُؤْمِنُنَّ بِهِ وَلَتَنْصُرُنَّهُ قَالَ أَأَقْرَرْتُمْ وَأَخَذْتُمْ عَلَى ذَلِكُمْ إِصْرِي قَالُوا أَقْرَرْنَا قَالَ فَاشْهَدُوا وَأَنَا مَعَكُمْ مِنَ الشَّاهِدِينَ}}<ref>«و آنگاه خداوند از پیامبران پیمان گرفت که چون به شما کتاب و حکمتی دادم سپس پیامبری نزدتان آمد که آن (کتاب) را که با شماست راست می‌شمارد، باید بدو ایمان آورید و باید او را یاوری کنید و (آنگاه) فرمود: آیا اقرار کردید و بر (پایه) آن پیمان مرا پذیرفتید؟ گفتند: اقرار کردیم؛ فرمود: پس گواه باشید و من نیز همراه شما از گواهانم» سوره آل عمران، آیه ۸۱.</ref>. '''نکته''': {{متن قرآن|وَإِذْ أَخَذَ اللَّهُ مِيثَاقَ النَّبِيِّينَ}} عامل از (اذکر) محذوف است یعنی به یاد آور وقتی را که... و گفته شده که {{متن قرآن|إِذْ}} عطف بر گذشته یعنی {{متن قرآن|إِذْ قَالَتِ الْمَلَائِكَةُ}} است. و از [[امیر مؤمنان]] [[روایت]] است که [[خداوند]] [[میثاق]] و پیمانی از انبیای قبل از [[پیغمبر]] ما گرفت که به [[امت]] خود از [[بعثت]] و صفات و خصوصیات وی خبر و [[بشارت]] دهند و آنها را به [[تصدیق]] [[پیغمبری]] وی امر نمایند. طاووس گوید: [[خداوند]] [[میثاق]] بر نبیین گرفت یعنی همه [[انبیاء]] اعم از [[انبیاء]] پیشین و از [[نبی]] آخرین. از اول‌ها [[پیمان]] گرفت که به آخری و [[دین]] او [[ایمان]] آورند. [[حضرت صادق]]{{ع}} فرمودند: تقدیر [[آیه]] چنین است که: [[خداوند]] [[عهد]] و [[میثاق]] از امم نبیین بر [[تصدیق]] [[پیغمبران]] خود و عمل به [[شریعت]] آ‌نها گرفت ولی آنها پس از [[پیغمبر]] خود [[مخالفت]] با آنها کردند و به [[شرع]] خود [[وفا]] ننمودند و بسیاری از آن را [[تحریف]] کردند و بسیاری را پشت سر نهادند. و کلمه {{متن قرآن|لَمَا آتَيْتُكُمْ}} به [[فتح]] لام و ما موصوله: یعنی چیزی که آن را برای شما فرستادم و اعطا کردم. {{متن قرآن|مِنْ كِتَابٍ وَحِكْمَةٍ ثُمَّ جَاءَكُمْ رَسُولٌ}} [[رسول]] یعنی [[پیغمبری]] و گفته‌اند یعنی [[محمد]]{{صل}} آمد. {{متن قرآن|مُصَدِّقٌ لِمَا مَعَكُمْ}} یعنی کتابی که برای شما آمده همان را [[تصدیق]] می‌کند<ref>مجمع البیان ج۴ ص۱۴۵.</ref>.
+#{{متن قرآن|وَإِذْ أَخَذَ اللَّهُ مِيثَاقَ النَّبِيِّينَ لَمَا آتَيْتُكُمْ مِنْ كِتَابٍ وَحِكْمَةٍ ثُمَّ جَاءَكُمْ رَسُولٌ مُصَدِّقٌ لِمَا مَعَكُمْ لَتُؤْمِنُنَّ بِهِ وَلَتَنْصُرُنَّهُ قَالَ أَأَقْرَرْتُمْ وَأَخَذْتُمْ عَلَى ذَلِكُمْ إِصْرِي قَالُوا أَقْرَرْنَا قَالَ فَاشْهَدُوا وَأَنَا مَعَكُمْ مِنَ الشَّاهِدِينَ}}<ref>«و آنگاه خداوند از پیامبران پیمان گرفت که چون به شما کتاب و حکمتی دادم سپس پیامبری نزدتان آمد که آن (کتاب) را که با شماست راست می‌شمارد، باید بدو ایمان آورید و باید او را یاوری کنید و (آنگاه) فرمود: آیا اقرار کردید و بر (پایه) آن پیمان مرا پذیرفتید؟ گفتند: اقرار کردیم؛ فرمود: پس گواه باشید و من نیز همراه شما از گواهانم» سوره آل عمران، آیه ۸۱.</ref>. '''نکته''': {{متن قرآن|وَإِذْ أَخَذَ اللَّهُ مِيثَاقَ النَّبِيِّينَ}} عامل از (اذکر) محذوف است یعنی به یاد آور وقتی را که... و گفته شده که {{متن قرآن|إِذْ}} عطف بر گذشته یعنی {{متن قرآن|إِذْ قَالَتِ الْمَلَائِكَةُ}} است. و از [[امیر مؤمنان]] [[روایت]] است که [[خداوند]] [[میثاق]] و پیمانی از انبیای قبل از [[پیغمبر]] ما گرفت که به [[امت]] خود از [[بعثت]] و صفات و خصوصیات وی خبر و [[بشارت]] دهند و آنها را به [[تصدیق]] [[پیغمبری]] وی امر نمایند. طاووس گوید: [[خداوند]] [[میثاق]] بر نبیین گرفت یعنی همه [[انبیاء]] اعم از [[انبیاء]] پیشین و از [[نبی]] آخرین. از اول‌ها [[پیمان]] گرفت که به آخری و [[دین]] او [[ایمان]] آورند. [[حضرت صادق]] {{ع}} فرمودند: تقدیر [[آیه]] چنین است که: [[خداوند]] [[عهد]] و [[میثاق]] از امم نبیین بر [[تصدیق]] [[پیغمبران]] خود و عمل به [[شریعت]] آ‌نها گرفت ولی آنها پس از [[پیغمبر]] خود [[مخالفت]] با آنها کردند و به [[شرع]] خود [[وفا]] ننمودند و بسیاری از آن را [[تحریف]] کردند و بسیاری را پشت سر نهادند. و کلمه {{متن قرآن|لَمَا آتَيْتُكُمْ}} به [[فتح]] لام و ما موصوله: یعنی چیزی که آن را برای شما فرستادم و اعطا کردم. {{متن قرآن|مِنْ كِتَابٍ وَحِكْمَةٍ ثُمَّ جَاءَكُمْ رَسُولٌ}} [[رسول]] یعنی [[پیغمبری]] و گفته‌اند یعنی [[محمد]] {{صل}} آمد. {{متن قرآن|مُصَدِّقٌ لِمَا مَعَكُمْ}} یعنی کتابی که برای شما آمده همان را [[تصدیق]] می‌کند<ref>مجمع البیان ج۴ ص۱۴۵.</ref>.
 #{{متن قرآن|يَا أَهْلَ الْكِتَابِ قَدْ جَاءَكُمْ رَسُولُنَا يُبَيِّنُ لَكُمْ كَثِيرًا مِمَّا كُنْتُمْ تُخْفُونَ مِنَ الْكِتَابِ وَيَعْفُو عَنْ كَثِيرٍ قَدْ جَاءَكُمْ مِنَ اللَّهِ نُورٌ وَكِتَابٌ مُبِينٌ}}<ref>«ای اهل کتاب! فرستاده ما نزد شما آمده است که بسیاری از آنچه را که از کتاب (آسمانی خود) پنهان می‌داشتید برای شما بیان می‌کند و بسیاری (از لغزش‌های شما) را می‌بخشاید؛ به راستی، روشنایی و کتابی روشن از سوی خداوند نزد شما آمده است» سوره مائده، آیه ۱۵.</ref>.
 #{{متن قرآن|بَلْ جَاءَ بِالْحَقِّ وَصَدَّقَ الْمُرْسَلِينَ}}<ref>«(او دیوانه نیست) بلکه حقیقت را (با خود) آورده و پیامبران (پیشین) را راست دانسته است» سوره صافات، آیه ۳۷.</ref>. '''نکته''': این فراز: {{متن قرآن|بَلْ جَاءَ بِالْحَقِّ وَصَدَّقَ الْمُرْسَلِينَ}} رد [[کلام]] [[مخالفان]] است که می‌گفتند: {{متن قرآن|لِشَاعِرٍ مَجْنُونٍ}}<ref>«و می‌گفتند: آیا ما برای یک شاعر دیوانه دست» سوره صافات، آیه ۳۶.</ref> و [[مجنون]]، و کتاب او [[شعر]] است و از سخنان در حال [[جنون]]. [[خداوند]] این گفتار [[مشرکین]] را رد کرده و می‌فرماید: بلکه آن‌چه او آورده [[حق]] است، و در آن [[رسالت]] [[رسولان]] سابق [[تصدیق]] شده، پس مانند [[شعر]] و سخنان مجانین [[باطل]] نیست، و چیز تازه‌ای هم نیست، بلکه قبل از او هزاران نفر مانند او به این [[رسالت]] [[مأمور]] شده بودند<ref>المیزان، ج۱۷، ص۲۰۳.</ref>.
@@ خط ۲۵: / خط ۲۷: @@
 #{{متن قرآن|أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ أُوتُوا نَصِيبًا مِنَ الْكِتَابِ يُدْعَوْنَ إِلَى كِتَابِ اللَّهِ لِيَحْكُمَ بَيْنَهُمْ ثُمَّ يَتَوَلَّى فَرِيقٌ مِنْهُمْ وَهُمْ مُعْرِضُونَ}}<ref>«آیا به کسانی ننگریسته‌ای که بهره‌ای از کتاب‌های (آسمانی) دارند، به کتاب خداوند فرا خوانده می‌شوند تا میان آنها داوری کند؛ آنگاه گروهی از آنها بر می‌گردند در حالی که روی گردانند» سوره آل عمران، آیه ۲۳.</ref>.
 #{{متن قرآن|أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ أُوتُوا نَصِيبًا مِنَ الْكِتَابِ يَشْتَرُونَ الضَّلَالَةَ وَيُرِيدُونَ أَنْ تَضِلُّوا السَّبِيلَ * أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ أُوتُوا نَصِيبًا مِنَ الْكِتَابِ يُؤْمِنُونَ بِالْجِبْتِ وَالطَّاغُوتِ وَيَقُولُونَ لِلَّذِينَ كَفَرُوا هَؤُلَاءِ أَهْدَى مِنَ الَّذِينَ آمَنُوا سَبِيلًا}}<ref>«آیا به آنان ننگریسته‌اید که از کتاب (آسمانی) بهره‌ای (اندک) دارند، خریدار گمراهی‌اند و می‌خواهند شما نیز گمراه باشید؟ * آیا به کسانی که بهره‌ای (اندک) از کتاب آسمانی داده شده است ننگریسته‌ای (که چگونه) به “جبت” و “طاغوت” ایمان دارند و درباره کافران می‌گویند که اینان رهیافته‌تر از مؤمنانند؟!» سوره نساء، آیه ۴۴ و ۵۱.</ref>
-#{{متن قرآن|إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِنْدَ اللَّهِ اثْنَا عَشَرَ شَهْرًا فِي كِتَابِ اللَّهِ يَوْمَ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ مِنْهَا أَرْبَعَةٌ حُرُمٌ ذَلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ فَلَا تَظْلِمُوا فِيهِنَّ أَنْفُسَكُمْ وَقَاتِلُوا الْمُشْرِكِينَ كَافَّةً كَمَا يُقَاتِلُونَكُمْ كَافَّةً وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقِينَ}}<ref>«بی‌گمان شمار ماه‌ها نزد خداوند در کتاب وی روزی که آسمان‌ها و زمین را آفرید دوازده ماه است؛ از آنها چهار ماه، حرام است، این است آیین استوار، در آنها به خود ستم روا ندارید و همگی با مشرکان جنگ کنید چنان که آنان همگی با شما جنگ می‌کنند و بدانید که خداوند با پرهیزگاران است» سوره توبه، آیه ۳۶.</ref>. '''نکته''': در [[حقیقت]] شماره ماه‌ها نزد [[خدا]] از روزی که [[آسمان‌ها]] و [[زمین]] را [[آفریده]] در [[کتاب ]][یعنی [[علم]]] [[خدا]] [[دوازده]] ماه است. از این [[[دوازده]] ماه] چهار ماه [ماه] [[حرام]] است که نشان می‌دهد، ارتباطی در مفهوم کتاب بین [[خداوند]]، [[نامه اعمال]]، [[علم]] و [[حکم]] و یا کتاب مخصوص وجود دارد: چون این حساب و کتاب [[حکم]] و [[داوری]] و [[پاداش]] را در ([[قیامت]]) در پی دارد، بنابراین، پیوند بسیار نزدیک میان “کتاب”، “علم” و “حکم” وجود دارد. نتیجه آن‌که معنای واژه “کتاب” در ترکیب‌های مختلف بنا به نوع حضورش در [[آیه]] می‌تواند معانی متفاوتی پیدا کند و یکی از آنها [[علم الهی]]، [[لوح محفوظ]] و یا [[نامه اعمال]]، یا [[کتاب آسمانی]] باشد.
+#{{متن قرآن|إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِنْدَ اللَّهِ اثْنَا عَشَرَ شَهْرًا فِي كِتَابِ اللَّهِ يَوْمَ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ مِنْهَا أَرْبَعَةٌ حُرُمٌ ذَلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ فَلَا تَظْلِمُوا فِيهِنَّ أَنْفُسَكُمْ وَقَاتِلُوا الْمُشْرِكِينَ كَافَّةً كَمَا يُقَاتِلُونَكُمْ كَافَّةً وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقِينَ}}<ref>«بی‌گمان شمار ماه‌ها نزد خداوند در کتاب وی روزی که آسمان‌ها و زمین را آفرید دوازده ماه است؛ از آنها چهار ماه، حرام است، این است آیین استوار، در آنها به خود ستم روا ندارید و همگی با مشرکان جنگ کنید چنان که آنان همگی با شما جنگ می‌کنند و بدانید که خداوند با پرهیزگاران است» سوره توبه، آیه ۳۶.</ref>. '''نکته''': در [[حقیقت]] شماره ماه‌ها نزد [[خدا]] از روزی که [[آسمان‌ها]] و [[زمین]] را [[آفریده]] در [[کتاب]][یعنی [[علم]]] [[خدا]] [[دوازده]] ماه است. از این [[[دوازده]] ماه] چهار ماه [ماه] [[حرام]] است که نشان می‌دهد، ارتباطی در مفهوم کتاب بین [[خداوند]]، [[نامه اعمال]]، [[علم]] و [[حکم]] و یا کتاب مخصوص وجود دارد: چون این حساب و کتاب [[حکم]] و [[داوری]] و [[پاداش]] را در ([[قیامت]]) در پی دارد، بنابراین، پیوند بسیار نزدیک میان “کتاب”، “علم” و “حکم” وجود دارد. نتیجه آن‌که معنای واژه “کتاب” در ترکیب‌های مختلف بنا به نوع حضورش در [[آیه]] می‌تواند معانی متفاوتی پیدا کند و یکی از آنها [[علم الهی]]، [[لوح محفوظ]] و یا [[نامه اعمال]]، یا [[کتاب آسمانی]] باشد.
-==نکات==
+== نکات ==
 در [[آیات]] فوق این موضوعات مطرح گردیده است:
 # [[تعلیم کتاب]] و [[قرآن]]، [[حکمت]] به [[مردم]] از [[وظائف]] [[پیامبر]] است که از سوی [[خداوند]] [[تعیین]] گردیده است: {{متن قرآن|رَبَّنَا وَابْعَثْ فِيهِمْ رَسُولًا مِنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِكَ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ...}}، {{متن قرآن|كَمَا أَرْسَلْنَا فِيكُمْ رَسُولًا مِنْكُمْ يَتْلُو عَلَيْكُمْ آيَاتِنَا وَيُزَكِّيكُمْ وَيُعَلِّمُكُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ...}}، {{متن قرآن|لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ إِذْ بَعَثَ فِيهِمْ رَسُولًا مِنْ أَنْفُسِهِمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ...}}، {{متن قرآن|هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الْأُمِّيِّينَ رَسُولًا مِنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ...}}؛
@@ خط ۳۶: / خط ۳۹: @@
 # [[بشارت]] [[کتاب‌های آسمانی]] به آمدن [[اسلام]] از سوی [[پیامبر]] و [[بعثت پیامبر]] [[تصدیق]] این [[بشارت]]: {{متن قرآن|بَلْ جَاءَ بِالْحَقِّ وَصَدَّقَ الْمُرْسَلِينَ}}؛
 # [[کتاب‌های آسمانی]] گذشته، تبین‌کننده صفات و نشانه‌های [[پیامبر اسلام]]: {{متن قرآن|الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يَعْرِفُونَهُ كَمَا يَعْرِفُونَ أَبْنَاءَهُمُ...}}، {{متن قرآن|فَإِنْ كُنْتَ فِي شَكٍّ مِمَّا أَنْزَلْنَا إِلَيْكَ فَاسْأَلِ الَّذِينَ يَقْرَءُونَ الْكِتَابَ مِنْ قَبْلِكَ...}}؛
-#توجه دادن [[خداوند]] [[پیامبر]] را به این که [[اعراض]] [[اهل کتاب]] از [[کتاب‌های آسمانی]]، مایه [[محرومیت]] آنان از [[درک]] حقایق [[الهی]] گردیده است: {{متن قرآن|أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ أُوتُوا نَصِيبًا مِنَ الْكِتَابِ يُدْعَوْنَ إِلَى كِتَابِ اللَّهِ لِيَحْكُمَ بَيْنَهُمْ ثُمَّ يَتَوَلَّى فَرِيقٌ مِنْهُمْ وَهُمْ مُعْرِضُونَ}}، {{متن قرآن|أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ أُوتُوا نَصِيبًا مِنَ الْكِتَابِ يَشْتَرُونَ الضَّلَالَةَ وَيُرِيدُونَ أَنْ تَضِلُّوا السَّبِيلَ * أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ أُوتُوا نَصِيبًا مِنَ الْكِتَابِ يُؤْمِنُونَ بِالْجِبْتِ وَالطَّاغُوتِ وَيَقُولُونَ لِلَّذِينَ كَفَرُوا هَؤُلَاءِ أَهْدَى مِنَ الَّذِينَ آمَنُوا سَبِيلًا}}<ref>[[محمد جعفر سعیدیان‌فر|سعیدیان‌فر، محمد جعفر]] و [[سید محمد علی ایازی|ایازی، سید محمد علی]]، [[فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم]]، ج۲، ص ۵۰۸-۵۱۴.</ref>.
+# توجه دادن [[خداوند]] [[پیامبر]] را به این که [[اعراض]] [[اهل کتاب]] از [[کتاب‌های آسمانی]]، مایه [[محرومیت]] آنان از [[درک]] حقایق [[الهی]] گردیده است: {{متن قرآن|أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ أُوتُوا نَصِيبًا مِنَ الْكِتَابِ يُدْعَوْنَ إِلَى كِتَابِ اللَّهِ لِيَحْكُمَ بَيْنَهُمْ ثُمَّ يَتَوَلَّى فَرِيقٌ مِنْهُمْ وَهُمْ مُعْرِضُونَ}}، {{متن قرآن|أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ أُوتُوا نَصِيبًا مِنَ الْكِتَابِ يَشْتَرُونَ الضَّلَالَةَ وَيُرِيدُونَ أَنْ تَضِلُّوا السَّبِيلَ * أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ أُوتُوا نَصِيبًا مِنَ الْكِتَابِ يُؤْمِنُونَ بِالْجِبْتِ وَالطَّاغُوتِ وَيَقُولُونَ لِلَّذِينَ كَفَرُوا هَؤُلَاءِ أَهْدَى مِنَ الَّذِينَ آمَنُوا سَبِيلًا}}<ref>[[محمد جعفر سعیدیان‌فر|سعیدیان‌فر، محمد جعفر]] و [[سید محمد علی ایازی|ایازی، سید محمد علی]]، [[فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم]]، ج۲، ص ۵۰۸-۵۱۴.</ref>.
-== جستارهای وابسته ==
-==منابع==
+== منابع ==
 {{منابع}}
 # [[پرونده:55210091.jpg|22px]] [[محمد جعفر سعیدیان‌فر|سعیدیان‌فر، محمد جعفر]] و [[سید محمد علی ایازی|ایازی، سید محمد علی]]، [[فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۲ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم''']]
 {{پایان منابع}}
-==پانویس==
+== پانویس ==
 {{پانویس}}
-[[رده:کتاب در قرآن]]
+[[رده:اصطلاحات قرآنی]]
-[[رده:مدخل]]