ابراهیم بن ابی‌یحیی: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی

دیداریویکی‌متن

نسخهٔ کنونی تا ‏۶ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۹:۲۸

تغییرمسیر به:

ابراهیم بن ابی‌یحیی اسلمی

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{امامت}}
+#تغییر_مسیر [[ابراهیم بن ابی‌یحیی اسلمی]]
-<div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
-<div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[ابراهیم بن ابی‌یحیی در تراجم و رجال]]</div>
-==مقدمه==
-ابراهیم بن ابی یحیی<ref>ر.ک: أ. منابع [[شیعی]]: [[رجال]] الطوسی، ص۱۵۶، ش۱۷۲۰؛ [[الفهرست]] ([[طوسی]])، ص۷، ش۱؛ ص۲۳، ش۲۳؛ رجال النجاشی، ص۱۴، ش۱۲؛ معالم العلماء، ص۴۲، ش۲۰؛ [[خلاصة الأقوال]] ([[رجال العلامة الحلی]])، ص۴، ش۶؛ [[الرجال]] ([[ابن داود]])، ص۱۷، ش۲۹؛ جامع الرواة، ج۱، ص۱۷، و۳۰ - ۳۱؛ تعلیقة علی منهج المقال، ص۴۴؛ [[منتهی المقال]]، ج۱، ص۱۵۳، ش۲۸؛ طرائف المقال، ج۲، ص۷، ش۶۵۶۶؛ [[تنقیح المقال]]، ج۳، ص۲۵۴، ش۱۰۱؛ أعیان الشیعة، ج۲، ص۱۰۹ و ۲۱۰ (ش۳۷۱)، الذریعه، ج۷، ص۶۱، ش۳۲۲؛ مستدرکات [[علم رجال الحدیث]]، ج۱، ص۱۱۲، ش۷۴؛ معجم رجال الحدیث، ج۱، ص۱۸۱ (ش ۹۲ و۱۸۲ (ش۹۳)؛ قاموس الرجال، ج۱، ص۲۹۷، ش۲۰۶.
-ب. منابع [[سنی]]: الطبقات الکبری، ج۵، ص۴۲۵؛ [[تاریخ]] ابن معین (الدوری)، ج۱، ص۷۴ (ش۳۸۵)، ۱۱۵ ش(۶۵۷) و ۱۲۰ (ش۶۹۷)؛ العلل، ج۲، ص۲۹۰ (ش۲۲۹۱) و۵۳۵ (ش۳۵۳۳)، ج۳، ص۷۰، ش۴۲۱۸؛ التاریخ الکبیر، ج۱، ص۳۲۳، ش۱۰۱۳؛ الضعفاء الصغیر، ص۱۷، ش۸؛ معرفة الثقات، ج۱، ص۲۰۹، ش۴۴؛ الضعفاء والمتروکین، ص۱۴۶، ش۵؛ ضعفاء العقیلی، ج۱، ص۶۲، ش۵۹؛ الجرح و التعدیل، ج۲، ص۱۲۵، ش۳۹۰؛ المجروحین، ج۱، ص۱۰۵؛ [[الکامل]] فی ضعفاء الرجال، ج۱، ص۲۱۷، ش۶۱؛ تاریخ [[بغداد]]، ج۳، ص۲۲۲؛ ج۱۳، ص۱۶۹؛ التعدیل و التجریح، ج۱، ص۲۶۹ - ۲۷۰؛ [[تاریخ مدینة دمشق]]، ج۵۴، ص۴۵۲؛ ج۶، ص۱۳۴؛ الموضوعات، ج۳، ص۲۱۷؛ [[تهذیب]] الکمال، ج۲، ص۱۸۴، ش۲۳۶؛ [[سیر]] أعلام النبلاء، ج۸، ص۴۵۰، ش۱۱۹؛ تاریخ الإسلام، ج۱۲، ص۶۳، ش۴؛ [[میزان]] الاعتدال، ج۱، ص۵۷، ش۱۸۹؛ تذکرة الحفاظ، ج۱، ص۲۴۶، ش۲۳۳؛ إکمال تهذیب الکمال، ج۱، ص۲۸۴، ش۲۸۴؛ تهذیب التهذیب، ج۱، ص۱۳۷، ش۲۸۴.</ref> فقط در سند ۱ [[روایت]] [[تفسیر کنز الدقائق]] به نقل از [[تفسیر عیاشی]] آمده است: {{متن حدیث|عَنْ إبراهیم بن أبی یحیی عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ{{عم}} قَالَ: مَا مِنْ مَوْلُودٍ يُولَدُ إِلَّا وَ إِبْلِيسٌ مِنَ الْأَبَالِسَةِ بِحَضْرَتِهِ فَإِنْ عَلِمَ اللَّهُ أَنَّهُ مِنْ شِيعَتِنَا حَجَبَهُ مِنْ ذَلِكَ الشَّيْطَانِ وَ إِنْ لَمْ يَكُنْ مِنْ شِيعَتِنَا أَثْبَتَ الشَّيْطَانُ إِصْبَعَهُ السَّبَّابَةَ فِي دُبُرِهِ فَكَانَ مَأْبُوناً<ref>{{عربی|و المأبون هو الذی یجد فی اللواط لذة لا یصبر علی ترکها}}؛ (الشفاء الروحی، ص۲۰۲).</ref> و ذلك أنّ الذّكر يخرج للوجه وَ إِنْ كَانَ امْرَأَةً أَثْبَتَ فِي فَرْجِهَا فَكَانَتْ فَاجِرَةً فَعِنْدَ ذَلِكَ يَبْكِي الصَّبِيُّ بُكَاءً شَدِيداً إِذَا هُوَ خَرَجَ مِنْ بَطْنِ أُمِّهِ وَ اللَّهُ بَعْدَ ذَلِكَ {{متن قرآن|يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاءُ وَيُثْبِتُ وَعِنْدَهُ أُمُّ الْكِتَابِ}}<ref>خداوند هر چه را بخواهد (از لوح محفوظ) پاک می‌کند و (یا در آن) می‌نویسد و لوح محفوظ نزد اوست سوره رعد، آیه ۳۹.</ref>}}<ref>تفسیر کنز الدقائق، ج۶، ص۴۶۹ به گزارش از تفسیر العیاشی، ج۲، ص۲۱۸، ح۷۲.</ref>.
-نام کامل [[راوی]] [[ابراهیم بن محمد بن ابی یحیی مدائنی]] (المدینی؛ المدنی خ ل) است که با عناوین مختلفی مانند [[ابراهیم بن ابی یحیی]] و [[ابراهیم بن ابی یحیی مدائنی]] در کتب رجالی و [[اسناد روایات]] از وی یاد شده؛ با این تفاوت که در کتب رجالی بیشتر نام کامل راوی ذکر شده؛ ولی در اسناد روایات عنوان ابراهیم بن ابی یحیی، بنابراین اسم ابراهیم بن ابی یحیی از باب نسبت راوی به جد است.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۱ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۱ ص ۱۹۸-۱۹۹.</ref>
-==شرح حال راوی==
-ترجمه و شرح حال راوی در کتب رجالی [[شیعه]] و [[اهل سنت]] نقل گردیده است:
-[[نجاشی]] و [[شیخ طوسی]] با عنوان [[ابراهیم بن محمد بن ابی یحیی ابواسحاق]]، [[مولی]] اسلم<ref>شیخ طوسی می‌نویسد: اسلم بن أقصی. (الفهرست (طوسی)، ص۷ - ۸، ش۱).</ref> [[مدنی]] از وی نام برده‌اند<ref>رجال النجاشی، ص۱۴، ش۱۲؛ الفهرست (طوسی)، ص۷ - ۸، ش۱.</ref>.
-[[ذهبی]] از [[رجالیان]] بزرگ اهل سنت در کتب رجالی خود با تعابیر مختلف از وی یاد کرده:
-#تذکرة الحفاظ: {{عربی|"إبراهیم بن محمد بن أبی یحیی؛ الفقیه، المحدث أبو إسحاق الأسلمی المدنی، أحد الأعلام"}}<ref>تذکرة الحفاظ، ج۱، ص۲۴۶، ش۲۳۳.</ref>.
-#[[میزان]] الاعتدال: {{عربی|"إبراهیم بن أبی یحیی؛ هو: أبو إسحاق إبراهیم بن محمد بن أبی یحیی الأسلمی المدنی، أحد العلماء الضعفاء"}}<ref>میزان الاعتدال، ج۱، ص۵۷، ش۱۸۹.</ref>.
-#[[سیر]] أعلام النبلاء: {{عربی|"إبراهیم بن أبی یحیی؛ هو: الشیخ العالم المحدث، أحد الأعلام المشاهیر، أبو إسحاق إبراهیم بن محمد بن أبی یحیی الأسلمی، مولاهم المدنی، الفقیه... و صنف الموطأ و هو کبیر أضعاف موطأ الإمام مالک"}}<ref>سیر أعلام النبلاء، ج۸، ص۴۵۰، ش۱۱۹.</ref>.
-[[ذهبی]] در کتاب الکاشف [[کنیه]] دیگری نیز برای جداین [[راوی]] چنین ذکر کرده: {{عربی|"إبراهیم بن محمد بن أبی عطاء؛ هو ابن أبی یحیی"}}<ref>الکاشف، ج۱، ص۲۲۲، ش۱۹۷.</ref> و سپس در عنوان بعدی چنین آورده: {{عربی|"إبراهیم بن محمد بن أبی یحیی: سمعان و دلسه ابن جریج فقال: إبراهیم بن محمد بن أبی عطاء المدنی مولی الأسلمیین..."}}<ref>الکاشف، ج۱، ص۲۲۲، ش۱۹۷.</ref>.
-بر این اساس، نام راوی «ابراهیم»، کنیه‌اش «بو اسحاق»، لقبش «اسلمی» و نام جدش «سمعان» مکنی به «ابویحیی» است که [[شیخ طوسی]] در [[اصحاب امام صادق]]{{ع}} به آن اشاره کرده و می‌نویسد: {{عربی|"محمد بن سمعان أبی یحیی الأسلمی، مولاهم مدنی"}}<ref>رجال الطوسی، ص۲۸۵، ش۴۱۴۵.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۱ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۱ ص ۱۹۹-۲۰۰.</ref>
-==طبقه راوی==
-شیخ طوسی و [[نجاشی]] وی را از [[راویان امامان]] [[باقر]] و صادق{{عم}} به شمار آورده و نوشته‌اند: {{عربی|روی عن أبی جعفر و أبی عبدالله{{ع}}}}<ref>رجال النجاشی، ص۱۴، ش۱۲؛ الفهرست (طوسی)، ص۸، ش۱.</ref>.
-ذهبی درباره [[تاریخ]] ولادت و [[وفات]] راوی: {{عربی|ولد فی حدود سنة مئة، أو قبل ذلک... قلت: توفی سنة أربع و ثمانین و مئة}}<ref>سیر أعلام النبلاء، ج۸، ص۴۵۰ - ۴۵۴، ش۱۱۹.</ref>.
-[[ابن حجر عسقلانی]] وی را از طبقه هفتم میشمرد: {{عربی|قیل إنه مات سنة (۱۸۴). قلت و فی کتاب الغرباء لإبن یونس مات سنة (۹۱)}}؛ (مقصود سال ۱۹۱ است)<ref>تهذیب التهذیب، ج۱، ص۱۳۸، ش۲۸۴.</ref>؛ ولی [[آیت الله بروجردی]] در [[طبقات رجال]] کافی وی را از طبقه پنجم میشمرد<ref>ر.ک: الموسوعة الرجالیه (طبقات رجال الکافی)، ج۴، ص۲۷.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۱ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۱ ص ۱۹۷.</ref>
-==استادان و [[شاگردان]] راوی==
-ابراهیم بن أبی [[یحیی]] از افراد گوناگون [[حدیث]] نقل کرده، که از [[مشایخ]] [[حدیثی]] وی شمرده میشوند؛ مانند [[عبدالله بن أبی]] [[سلیم]]<ref>وسائل الشیعه، ج۱۵، ص۱۰۷، ح۲۰۰۷۹.</ref>، [[صفوان]] بن [[سلیمان]] ([[سلیم]])<ref>تهذیب الأحکام، ج۶، ص۳، ح۲.</ref>، [[محمد بن اسماعیل بن]] أبی [[زینب]]<ref>مستدرک الوسائل، ج۴، ص۳۰۸، ح۴۷۵۷.</ref> و أبوهارون العبدی<ref>بحار الأنوار، ج۱۰، ص۲۲، ح۱۱.</ref>.
-[[راویان]] بسیاری نیز از او [[روایت]] کرده‌اند که از شاگردان وی به شمار میروند؛ نظیر [[حماد بن عیسی الجهنی]]<ref>الکافی، ج۵، ص۳۷۶، ح۶.</ref>، [[زکریا]] بن یحیی المزنی<ref>طب الأئمه، ص۶۴.</ref>، [[عباد بن یعقوب]] الزواجنی و [[طفیل بن مالک]] النخعی<ref>تهذیب الأحکام، ج۴، ص۸۳، ح۲۴۰؛ ج۶، ص۳، ح۲.</ref>.
-جایگاه [[حدیثی]] [[راوی]]
-[[رجالیان]] [[شیعه]] و [[اهل سنت]] درباره جایگاه حدیثی [[ابراهیم]] بن أبی [[یحیی]] نظرهای متفاوتی دارند که در ادامه به آنها اشاره می‌شود.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۱ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۱ ص ۱۹۷.</ref>
-==دیدگاه رجالیان شیعه==
-رجالیان شیعه در کتاب‌های رجالی، به [[وثاقت]] یا دست‌کم حسن حال وی تصریح کردند:
-[[شیخ طوسی]]: {{عربی|و کان خاصاً بحدیثنا، و العامة تضعفه لذلک، و ذکر یعقوب بن سفیان فی تاریخه فی أسباب تضعیفه عن بعض الناس<ref>مراد از {{عربی|بعض الناس}}، أبوهمام سکونی است، چون ذهبی و ابن حجر عسقلانی نوشته‌اند: {{عربی|قال أبوهمام السکونی سمعت ابراهیم بن أبی یحیی یشتم بعض السلف}}. سیر أعلام النبلاء، ج۸، ص۴۵۱، ش۱۱۹؛ تهذیب التهذیب، ج۱، ص۱۳۹، ش۲۸۴؛ قاموس الرجال، ج۱، ص۲۶۶، ش۱۷۶).</ref>: أنه سمعه ینال من الأولین؛ و ذکر بعض ثقات العامة: أن کتب الواقدی - سائرها - إنما هی کتب إبراهیم بن محمد بن أبی یحیی، نقلها الواقدی و ادعاها، ولم نعرف منها شیئاً منسوباً إلی إبراهیم؛ وله کتاب مبوب فی الحلال و الحرام، عن جعفر بن محمد{{عم}}}}<ref>الفهرست (طوسی)، ص۸-۹، ش۱.</ref>.
-[[نجاشی]] نیز با عبارات یادشده به معرفی راوی میپردازد: {{عربی|و کان خصیصاً [بهما] و العامة لهذه العلة تضعفه؛ و حکی بعض أصحابنا عن بعض المخالفین: أن کتب الواقدی - سائرها - إنما هی کتب إبراهیم بن محمد بن أبی یحیی، نقلها الواقدی، و ادعاها و ذکر بعض أصحابنا: أن له کتباً مبوباً فی الحلال و الحرام، عن أبی عبدالله{{ع}}}}<ref>رجال النجاشی، ص۱۴ - ۱۵، ش۱۲.</ref>.
-یادآوری: به این مطلب که واقدی کتاب‌های ابراهیم بن أبی یحیی را رونویسی کرده و به خود نسبت داده - چنان که شیخ طوسی با تعبیر {{عربی|و ذکر بعض ثقات العامة}} و نجاشی با عبارت {{عربی|حکی بعض أصحابنا<ref>مراد نجاشی از {{عربی|بَعْضَ أَصْحَابِنَا}}، شیخ طوسی است. </ref> عن بعض المخالفین}} نقل کرده‌اند - [[ابن عساکر]] در [[تاریخ مدینة دمشق]] به نقل از [[خطیب]] [[بغدادی]] اشاره دارد: {{عربی|أنبأنا أبوبکر الخطیب أخبرنی علی بن محمد بن الحسن المالکی أنبأنا عبدالله بن عثمان الصفار أنبأنا محمد بن عمران بن موسی ثنا عبدالله بن علی بن المدینی قال: سمعت أبی یقول: کتب الواقدی عن ابن أبی یحیی کتبه... قال: و سمعت أبی یقول: إبراهیم بن أبی یحیی أحسن حالاً عندی من هؤلاء یعنی الواقدی}}<ref>تاریخ مدینة دمشق، ج۵۴، ص۴۵۲.</ref>.
-[[شیخ صدوق]] از کتاب [[حلال و حرام]] [[ابراهیم]] بن أبی [[یحیی]] [[حدیثی]] در کتاب [[من لایحضره الفقیه]]<ref>ر.ک: من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۲۶۶، ح۲۳۹۰.</ref> نقل، و در مشیخه<ref>ر.ک: من لا یحضره الفقیه، ج۴، ص۴۹۷.</ref> طریق خود را به این [[کتاب ذکر]] کرده، بدین جهت [[علامه مجلسی]] در روضة المتقین در شرح مشیخه شیخ صدوق بعد از یادآوری طریق شیخ صدوق به ابراهیم بن أبی یحیی می‌نویسد: {{عربی|و یظهر من المصنف (یعنی شیخ صدوق) أن کتابه (یعنی کتاب ابراهیم بن أبی یحیی) معتمد الطائفة}}<ref>روضة المتقین، ج۱۴، ص۲۷.</ref>.
-[[علامه حلی]] ایشان را در قسم یکم از [[خلاصة الأقوال]] که به من تقبل روایته اختصاص دارد، ذکر کرده است<ref>ر.ک: خلاصة الأقوال (رجال العلامة الحلی)، ص۴، ش۶.</ref>.
-[[محقق اردبیلی]] در جامع الرواة بعد از یادآوری طریق شیخ صدوق به ابراهیم بن أبی یحیی: {{عربی|أما إبراهیم فإن کان ابن محمد بن أبی یحیی المدنی فهو ثقة}}<ref>جامع الرواة، ج۲، ص۵۳۰.</ref>.
-صاحب [[معراج]] [[اهل]] الکمال: {{عربی|الرجل المذکور من أجلة أصحابنا و عظمائهم و لاختصاصه بحدیثنا ضعفه المخالفون... فحدیثه یدخل فی الحسن القریب من الصحیح}}<ref>معراج أهل الکمال، ص۷۲ - ۷۳، ش۲۲.</ref>.
-علامه مجلسی در الوجیزة: [[ممدوح]]<ref>الوجیزة فی الرجال، ص۱۴، ش۳۹.</ref>.
-[[وحید]] بهبهانی ذیل عنوان ابراهیم بن أبی یحیی المدنی: {{عربی|و یروی عنه حماد و ربما کان فیه ایماء إلی الإعتماد مضافاً إلی روایة الصدوق عنه فتأمل}}<ref>تعلیقة علی منهج المقال، ص۴۴.</ref>.
-[[آیت الله خویی]]: {{عربی|ثم إنه بما ذکره النجاشی و الشیخ یدخل الرجل فی الحسان علی الأقل}}<ref>معجم رجال الحدیث، ج۱، ص۲۵۱، ش۲۵۰.</ref>؛
-[[علامه مامقانی]]: {{عربی|لا شبهة فی کونه إمامیاً ممدوحاً؛ من أجلة أصحابنا و عظمائهم و طعن المخالف فیه بأنه کذاب رافضی...؛ یزید فی جلالته عندنا}}<ref>تنقیح المقال، ج۴، ص۲۷۰، ش۴۷۳.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۱ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۱ ص ۱۹۷.</ref>
-==دیدگاه [[رجالیان اهل سنت]]==
-[[رجالیان اهل سنت]] با اعتراف به [[جایگاه علمی]] و [[فقهی]] [[ابراهیم]] بن أبی [[یحیی]] و یادکرد وی با تعابیر {{عربی|الشیخ العالم، المحدث، أحد الأعلام المشاهیر و الفقیه}} (چنان‌که گذشت) درباره جایگاه [[حدیثی]] ایشان دو دسته شدند که بیشترشان وی را [[تضعیف]] کرده‌اند.
-[[ذهبی]]: {{عربی|إبراهیم بن أبی یحیی و هو: أبو إسحاق إبراهیم بن محمد بن أبی یحیی الأسلمی: أحد العلماء الضعفاء. قال إبراهیم بن عرعرة: سمعت یحیی بن سعید یقول: سألت مالکاً عنه أکان ثقة فی الحدیث؟ فقال: لا و لا فی دینه؛ وقال یحیی بن معین: سمعت القطان یقول: إبراهیم بن أبی یحیی کذاب؛ و روی أبوطالب عن أحمد بن حنبل قال: ترکوا حدیثه. قدری، معتزلی، یروی أحادیث لیس لها أصل... و قال البخاری أیضاً: کان یری القدر، و کان جهمیاً... و قال الربیع: سمعت الشافعی یقول: کان قدریاً؛ و قال یحیی بن زکریا ابن حیویه: فقلت للربیع: فما حمل الشافعی علی الروایة عنه؟ قال: کان یقول: إن یخر من السماء - أو قال من بعد - أحب إلیه من أن یکذب. و کان ثقة فی الحدیث}}<ref>میزان الاعتدال، ج۱، ص۵۷ - ۵۸، ش۱۸۹.</ref>.
-و در جای دیگر نوشته است: {{عربی|قلت: ما کان ابن أبی یحیی فی وزن من یضع الحدیث، و کان من أوعیة العلم و عمل موطأ کبیراً و لکنه ضعیف عند الجماعة و لو کان عند الشافعی ثقة لصرح بذلک کما یقول فی غیره أخبرنی الثقة<ref>ربیع بن سلیمان می‌گوید: {{عربی|کان الشافعی إذا قال أخبرنا الثقة یعنی به یحیی بن حسان إذا قال أخبرنا من لا أتهم یرید إبراهیم بن أبی یحیی؛ و إذا قال بعض الناس یرید به أهل العراق؛ و إذا قال بعض أصحابنا یرید به أهل الحجاز}}؛ (تاریخ مدینة دمشق، ج۶۴، ص۱۱۵ - ۱۱۶).</ref> و لکنه کان عنده غیر متهم بالکذب کما حط علیه بذلک بعضهم}}.
-قال الشافعی: {{عربی|کان قدریاً و قال أبوهمام السکونی: سمعته یشتم بعض السلف... و قال أحمد بن حنبل: قدری جهمی کل بلاء فیه ترک الناس حدیثه؛ وقال ابن معین و أبوداود: رافضی کذاب؛ وقال البخاری: قدری جهمی ترکه ابن المبارک و الناس}}<ref>تذکرة الحفاظ، ج۱، ص۲۴۷، ش۲۳۳.</ref>.
-[[ابن عدی]]: {{عربی|وقد نظرت أنا أیضاً فی حدیثه الکثیر فلم أجد فیه منکراً إلا عن شیوخ یحتملون و قد حدث عنه بن جریج و الثوری و عباد بن منصور و مندل و أبوأیوب و یحیی بن أیوب المصری و غیرهم من الکبار}}<ref>الکامل فی ضعفاء الرجال، ج۱، ص۲۲۰.</ref>.
-در سخنان [[رجالیان اهل سنت]] هفت [[اتهام]] متوجه [[ابراهیم]] بن أبی [[یحیی]] شده و به همین جهت، وی را [[تضعیف]] کرده‌اند: قدری بودن<ref>قدریه که شاخه‌ای از معتزله است و به آنها مفوضه نیز گفته می‌شود، کسانی‌اند که گمان می‌کنند خداوند متعالی همه امور جهان را به بندگان خویش تفویض کرده است. (ر.ک: الملل و النحل (بغدادی)، ص۱۸؛ فرهنگ فرق اسلامی، ص۳۵۶ - ۳۵۷؛ موسوعة مصطلحات علم الکلام الإسلامی، ج۲، ص۱۰۱۸ – ۱۰۱۹).</ref>؛ معتزلی بودن؛ جَهمِی بودن<ref>جهمی پیروان جهم بن صفوان‌اند که به جسمانی بودن خدا، مخلوق بودن قرآن و واداشته بودن انسان در افعال خود اعتقاد دارند و ایمان را تنها معرفت به خداوند می‌دانند، بی‌اینکه به آن اقرار و به دستورهای آن عمل کنند. (ر.ک: الملل و النحل (بغدادی)، ص۱۴۵؛ فرهنگ فرق اسلامی، ص۱۴۶؛ موسوعة مصطلحات علم الکلام الاسلامی، ج۱، ص۲۶۰)</ref>؛ [[رافضی]] بودن؛ شتم و تنقیص [[خلفاء]]؛ [[کذب]] و [[دروغگویی]]؛ تدلیس<ref>تدلیس در لغت به معنای اخفاء العیب است و در اصطلاح علم درایه، به اخفای عیب در سند یا متن روایت اطلاق می‌شود. (ر.ک: الرعایة فی علم الدرایه، ص۱۴۳).</ref>.
-تحقیق
-اظهار نظر درباره [[روایات]] ابراهیم بن أبی یحیی دو بحث محوری در پی دارد: [[مذهب]] و [[گرایش]] [[فکری]] وی؛ [[وثاقت]] و عدم وثاقت او.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۱ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۱ ص ۱۹۷.</ref>
-==مذهب [[راوی]]==
-از قرائنی می‌‌توان به امامی بودن راوی [[حکم]] کرد؛ مانند: أ. ذکر نام وی در [[رجال]] [[نجاشی]]: چنان که بارها یادآوری کردیم و بزرگان رجالی نیز تصریح دارند، موضوع رجال نجاشی یاد کرد [[راویان]] امامی و یادآوری آثار [[علمی]] آنهاست. بر این اساس، [[ابراهیم]] بن أبی [[یحیی]] را باید از [[راویان]] امامی شمرد. افزون بر این، نام وی در فهرست [[شیخ طوسی]] نیز آمده که به [[اعتقاد]] گروهی از بزرگان، موضوع آن هم راویان امامی است.
-ب. عبارت {{عربی|رافضی، یشتم السلف}} که در تعبیرات [[رجالیان]] [[اهل سنت]] ملاحظه شد.
-ج. مضامین [[روایات]] ابراهیم بن أبی یحیی نظیر این [[روایت]]: {{متن حدیث|...عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ أَبِي يَحْيَى الْمَدَنِيِّ عَنْ أَبِي هَارُونَ الْعَبْدِيِّ عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ قَالَ: كُنْتُ حَاضِراً لَمَّا هَلَكَ أَبُو بَكْرٍ وَ اسْتَخْلَفَ عُمَرَ أَقْبَلَ يَهُودِيٌ مِنْ عُظَمَاءِ يَثْرِبَ يَزْعُمُ يَهُودُ الْمَدِينَةِ أَنَّهُ أَعْلَمُ أَهْلِ زَمَانِهِ حَتَّى رُفِعَ إِلَى عُمَرَ فَقَالَ لَهُ يَا عُمَرُ إِنِّي جِئْتُكَ أُرِيدُ الْإِسْلَامَ فَإِنْ خَبَّرْتَنِي عَمَّا أَسْأَلُكَ عَنْهُ فَأَنْتَ أَعْلَمُ أَصْحَابِ هَذَا الْكِتَابِ وَ السُّنَّةِ وَ جَمِيعِ مَا أُرِيدُ أَنْ أَسْأَلَ عَنْهُ قَالَ فَقَالَ لَهُ عُمَرُ إِنِّي لَسْتُ هُنَاكَ لَكِنِّي أُرْشِدُكَ إِلَى مَنْ هُوَ أَعْلَمُ أُمَّتِنَا بِالْكِتَابِ وَ السُّنَّةِ وَ جَمِيعِ مَا قَدْ تَسْأَلُ عَنْهُ وَ هُوَ ذَاكَ وَ أَوْمَأَ إِلَى عَلِيٍّ{{ع}} فَقَالَ لَهُ الْيَهُودِيُّ يَا عُمَرُ إِنْ كَانَ هَذَا كَمَا تَقُولُ فَمَا لَكَ وَ بِيعَةَ النَّاسِ وَ إِنَّمَا ذَاكَ أَعْلَمُكُمْ فَزَبَرَهُ عُمَرُ ثُمَّ إِنَّ الْيَهُودِيَّ قَامَ إِلَى عَلِيٍّ{{ع}} فَقَالَ أَنْتَ كَمَا ذَكَرَ عُمَرُ فَقَالَ وَ مَا قَالَ عُمَرُ فَأَخْبَرَهُ قَالَ فَإِنْ كُنْتَ كَمَا قَالَ عُمَرُ سَأَلْتُكَ عَنْ أَشْيَاءَ أُرِيدُ أَنْ أَعْلَمَ هَلْ يَعْلَمُهَا أَحَدٌ مِنْكُمْ فَأَعْلَمَ أَنَّكُمْ فِي دَعْوَاكُمْ خَيْرُ الْأُمَمِ وَ أَعْلَمُهَا صَادِقُونَ وَ مَعَ ذَلِكَ أَدْخُلُ فِي دِينِكُمُ الْإِسْلَامِ فَقَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيٌّ{{ع}} نَعَمْ أَنَا كَمَا ذَكَرَ لَكَ عُمَرُ سَلْ عَمَّا بَدَا لَكَ أُخْبِرْكَ عَنْهُ إِنْ شَاءَ اللَّهُ تَعَالَى قَالَ:... فَأَخْبِرْنِي عَنْ هَذِهِ الْأُمَّةِ كَمْ لَهَا مِنْ إِمَامِ هُدًى وَ أَخْبِرْنِي عَنْ نَبِيِّكُمْ مُحَمَّدٍ أَيْنَ مَنْزِلُهُ فِي الْجَنَّةِ وَ أَخْبِرْنِي مَنْ مَعَهُ فِي الْجَنَّةِ فَقَالَ لَهُ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ{{ع}} إِنَّ لِهَذِهِ الْأُمَّةِ اثْنَيْ عَشَرَ إِمَامَ هُدًى مِنْ ذُرِّيَّةِ نَبِيِّهَا وَ هُمْ مِنِّي وَ أَمَّا مَنْزِلُ نَبِيِّنَا{{صل}} فِي الْجَنَّةِ فَهُوَ أَفْضَلُهَا وَ أَشْرَفُهَا جَنَّةُ عَدْنٍ وَ أَمَّا مَنْ مَعَهُ فِي مَنْزِلِهِ مِنْهَا فَهَؤُلَاءِ الِاثْنَا عَشَرَ مِنْ ذُرِّيَّتِهِ وَ أُمُّهُمْ وَ جَدَّتُهُمْ أُمُّ أُمِّهِمْ وَ ذَرَارِيُّهُمْ لَا يَشْرَكُهُمْ فِيهَا أَحَدٌ}}<ref>الغیبه (طوسی)، ص۱۵۲ - ۱۵۴.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۱ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۱ ص ۱۹۷.</ref>
-==[[وثاقت]] یا حسن حال [[راوی]]==
-گرچه [[شیخ طوسی]] و [[نجاشی]] به وثاقت وی تصریح ندارند، از بعضی قرائن وثاقت یا دست‌کم حسن حال [[ابراهیم]] بن أبی [[یحیی]] [[اثبات]] پذیر است:
-١. جمله {{عربی|کان خاصاً بأحادیثنا}} در سخن شیخ طوسی بود و جمله {{عربی|کان خصیصا}} و در بعضی [[نسخ]] {{عربی|کان خصیصا بهما}} در [[کلام]] نجاشی، کمتر از وثاقت نخواهد بود!
-یکی از بزرگان درباره جمله {{عربی|و کان خصیصا}} می‌نویسد: لعل المراد به، أی له إختصاصاً و حبا بهما و بحفظ روایاتهما، لا أن یکون مختصاً بحدیثناً من غیر روایة أحادیثهم، إذ لابد أن یکون مختلطاً بالعامة راویاً عنهم حتی یضعفونه لذلک، کما یظهر من أضرابه ممن یرمی بالتشیع}}<ref>إکلیل المنهج، ص۹۰، ش۴۹.</ref>.
-۲. ایشان دارای کتاب مبوب در [[حلال و حرام]]<ref>ر.ک: الفهرست (طوسی)، ص۹، ش۱؛ الذریعه، ج۷، ص۶۱، ش۳۲۲.</ref> بوده که از اصول به شمار میآمده و صاحبان اصول، دارای اعتبار نزد [[محدثان]] و [[فقها]] بودند.
-٣. [[روایت]] [[حماد]] از ایشان که از [[اصحاب اجماع]] است<ref>{{متن حدیث|وَ رَوَى حَمَّادٌ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ أَبِي يَحْيَى عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} قَالَ: وَ كَانَتِ الدَّرَاهِمُ وَزْنَ سِتَّةٍ يَوْمَئِذٍ}}؛ (الکافی، ج۵، ص۳۷۶، ح۶).</ref>.
-۴. قرار گرفتن در [[اسناد روایات]] کتاب کامل الزیارات<ref>{{متن حدیث|... حَدَّثَنِي إِبْرَاهِيمُ بْنُ أَبِي يَحْيَى الْمَدَنِيُّ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ سُلَيْمٍ عَنْ أَبِيهِ عَنِ النَّبِيِّ{{صل}} قَالَ: مَنْ زَارَنِي فِي حَيَاتِي أَوْ بَعْدَ مَوْتِي كَانَ فِي جِوَارِي يَوْمَ الْقِيَامَةِ}}؛ (کامل الزیارات، ص۱۳، ح۱۱).</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۱ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۱ ص ۱۹۷.</ref>
-== منابع ==
-{{منابع}}
-# [[پرونده: IM009725.jpg|22px]] [[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۱ (کتاب)|'''رجال تفسیری ج۱''']]
-{{پایان منابع}}
-== پانویس ==
-{{پانویس}}
-[[رده:ابراهیم بن ابی‌یحیی]]
-[[رده:مدخل]]
-[[رده:اعلام]]