دوستی: تفاوت میان نسخه‌ها

{{مدخل مرتبط| موضوع مرتبط = دوستی| عنوان مدخل  = دوستی| مداخل مرتبط = [[دوستی در قرآن]] - [[دوستی در حدیث]] - [[دوستی در نهج البلاغه]] - [[دوستی در فقه سیاسی]] - [[دوستی در معارف دعا و زیارات]] - [[دوستی در معارف و سیره نبوی]] - [[دوستی در معارف و سیره سجادی]] - [[دوستی در معارف و سیره امام جواد]]| پرسش مرتبط  = }}

== مقدمه ==

[[انسان‌ها]] برحسب نوع [[آفرینش]] خود موجوداتی [[اجتماعی]] و نیازمند ارتباط با یکدیگرند. آن‌ها نیاز دارند فارغ از نیازهای مادی و معنوی به یکدیگر مهر ورزند و روابط [[عاطفی]] داشته باشند. هر دو نفر که با هم روابط [[عاطفی]] برقرار کنند، در اصطلاح [[دوست]] نامیده می‌شوند و آشنایی آن‌ها، که همراه با مهر و [[محبت]] است، دوستی نام دارد. این مفهوم در کلام [[امام علی]] {{ع}}، به‌عنوان انسانی که از زوایای روحی [[انسان‌ها]] [[آگاهی]] دارد، نمود پیدا کرده‌است. از این‌رو در آخرین سفارش‌های خود به فرزندانش آن‌ها را به دوستی با یکدیگر سفارش می‌کند<ref>نهج البلاغه، نامه ۴۷.</ref> و کسی را که دوستی نداشته باشد، غریب می‌داند<ref>نهج البلاغه، نامه ۳۱.</ref> و دوستی ورزیدن را نیمی از [[خرد]] برمی‌شمارد<ref>نهج البلاغه، حکمت ۱۴۲.</ref> و می‌فرماید: ناتوان‌ترین [[مردم]] کسی است در یافتن [[دوست]] ناتوان باشد و ناتوان‌تر از او، کسی است که دوستی فراچنگ آرد و ضایعش گذارد<ref>نهج البلاغه، حکمت ۱۱: {{متن حدیث|أَعْجَزُ النَّاسِ مَنْ عَجَزَ عَنِ اكْتِسَابِ الْإِخْوَانِ، وَ أَعْجَزُ مِنْهُ مَنْ ضَيَّعَ مَنْ ظَفِرَ بِهِ مِنْهُمْ}}.</ref>.<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه ج۱]]، ص ۴۰۳.</ref>

== شرایط و معیار [[دوست]] و دوستی ==

هر انسانی فارغ از مسلک و [[مذهب]]، [[شایسته]] دوستی است و تنها معیار دوستی، [[انسان]] بودن است. اما در عین حال برخی خصوصیات وجود دارند که [[امام]] {{ع}} آن‌ها را به‌عنوان معیار برمی‌شمرد. [[امام]] {{ع}} دوستی با [[نیکان]] را سفارش می‌کند، کسانی‌که رفتارشان نیک و دارای صفات [[پسندیده]] و [[سجایای اخلاقی]] هستند. [[انسان]] با دوستی با آنان هم از خلق و [[خوی]] آن‌ها تأثیر می‌پذیرد و هم به صفت آن‌ها متصف می‌شود:

با [[نیکان]] بیامیز تا از آنان شمرده شوی<ref>نهج البلاغه، نامه ۳۱: {{متن حدیث|قَارِنْ أَهْلَ الْخَيْرِ تَكُنْ مِنْهُمْ}}.</ref>. از دیگر سو، برخی افراد قابل [[اعتماد]] و [[شایسته]] دوستی نیستند، از جمله افراد [[پست]] و حقیر، زیرا کسی که شخصیت خود را پاس نمی‌دارد، نسبت به دیگران نیز تن به [[خیانت]] می‌دهد: در [[یاور]] [[پست]] و حقیر و در [[دوست]] متهم خیری نیست<ref>نهج البلاغه، نامه ۳۱: {{متن حدیث|خَيْرَ فِي مُعِينٍ [مُهِينٍ] مَهِينٍ وَ لَا فِي صَدِيقٍ ظَنِينٍ}}.</ref>.

[[امام]] در فرازی چهار دسته از افراد را معرفی می‌کند که سزاوار دوستی نیستند:

# احمق، که سود و زیان را نمی‌شناسد، می‌خواهد سود رساند اما به تو زیان می‌رساند؛

# [[بخیل]]، که در شرایط حساس و [[نیازمندی]]، [[آدمی]] را رها می‌کند؛

# [[فاجر]]، که [[آدمی]] را به اندک می‌فروشد،

# [[دروغ‌گو]] که به سراب می‌ماند، دور را نزدیک و نزدیک را دور جلوه می‌دهد<ref>نهج البلاغه، حکمت ۳۸: {{متن حدیث|إِيَّاكَ وَ مُصَادَقَةَ الْكَذَّابِ، فَإِنَّهُ كَالسَّرَابِ يُقَرِّبُ عَلَيْكَ الْبَعِيدَ وَ يُبَعِّدُ عَلَيْكَ الْقَرِيبَ}}.</ref>.

افزون بر این، برخی صفت‌ها را معرفی می‌کند که صاحبان آن‌ها [[شایسته]] دوستی نیستند. این افراد عبارت‌اند از:

# [[حسود]] که همواره در دوستی‌اش خللی و نادرستی وجود دارد<ref>نهج البلاغه، حکمت ۲۰۹: {{متن حدیث|حَسَدُ الصَّدِيقِ، مِنْ سُقْمِ الْمَوَدَّةِ}}.</ref>.

# اهل [[هوا و هوس]] که [[ایمان]] [[انسان]] را سست می‌کنند<ref>نهج البلاغه، خطبه ۸۵: {{متن حدیث|مُجَالَسَةَ أَهْلِ الْهَوَى مَنْسَاةٌ لِلْإِيمَانِ}}.</ref>.

# کسی‌که [[رفتار]] ناپسند دارد، [[انسان]] از [[رفتار]] او آسیب می‌بیند و به [[رفتار]] بد او نزد [[مردم]] متهم می‌شود<ref>نهج البلاغه، نامه ۶۹: وَ {{متن حدیث|احْذَرْ صَحَابَةَ مَنْ يَفِيلُ رَأْيُهُ وَ يُنْكَرُ عَمَلُهُ، فَإِنَّ الصَّاحِبَ مُعْتَبَرٌ بِصَاحِبِهِ}}.</ref>.

از این قبیل افراد که بگذریم [[آدمی]] می‌تواند برای خود دوستانی برگزیند و با توجه به [[شناخت]] هر یک از آن‌ها محدوده مناسبی برای دوستی تعریف کند<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه ج۱]]، ص ۴۰۴.</ref>.

== [[شرایط دوستی]] ==

 

== [[حفظ رابطه دوستی]] ==

 

# '''انعطاف‌پذیری:'''آن‌که درخت وجودش انعطاف‌پذیر باشد، شاخسارش فراوان<ref>نهج البلاغه، حکمت ۲۰۵: {{متن حدیث|مَنْ لَانَ عُودُهُ، كَثُفَتْ أَغْصَانُه}}.</ref>.

# '''پرهیز از [[غیبت]] و [[بدگویی]]:''' آن‌که بداند برادرش در [[دین]] ثابت‌قدم و [[استوار]] است و به راه راست می‌رود، نباید به بدگویی‌های [[مردم]] در [[حق]] او گوش فرا دهد<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۴۱: {{متن حدیث|أَيُّهَا النَّاسُ مَنْ عَرَفَ مِنْ أَخِيهِ وَثِيقَةَ دِينٍ وَ سَدَادَ طَرِيقٍ، فَلَا يَسْمَعَنَّ فِيهِ أَقَاوِيلَ الرِّجَالِ}}.</ref>.

# '''پرهیز از توجه به سخن چینان:''' آن‌که به حرف [[سخن‌چین]] رود، دوستانش را از دست دهد<ref>نهج البلاغه، حکمت ۲۰۵: {{متن حدیث|وَ مَنْ أَطَاعَ الْوَاشِيَ ضَيَّعَ الصَّدِيقَ}}.</ref>.

# '''پرهیز از به زحمت انداختن [[دوستان]]:''' بدترین [[دوست]] کسی است که [[دوستان]] را به زحمت اندازد<ref>نهج البلاغه، حکمت ۴۷۱: {{متن حدیث|شَرُّ الْإِخْوَانِ، مَنْ تُكُلِّفَ لَه}}.</ref>.

 

به هر روی، گاه ممکن است میان دو تن [[اختلاف]] ایجاد شود. در این صورت، فرد، خود با [[نیکی]] کردن ارتباط را برقرار کند و اگر با [[نکوهش]]، پرخاشگری و سخت‌گیری [[دوست]] روبه‌رو شد، با [[صبر]] و [[نرمی]] با او [[رفتار]] کند و با [[بخشش]] و گذشت از اشتباه و [[لغزش]] [[دوست]] درگذرد و در برقراری ارتباط پیش‌قدم شود و به محض مشاهده زمینه مناسب، فرصت را [[غنیمت]] شمرد و راهی به‌سوی [[دوست]] و ادامه دوستی باز کند: هرگز مباد که برادرت پس از [[قهر]] تو در پیوستن پیشی گیرد<ref>نهج البلاغه، نامه ۳۱: {{متن حدیث|احْمِلْ نَفْسَكَ مِنْ أَخِيكَ عِنْدَ صَرْمِهِ عَلَى الصِّلَةِ}}.</ref>. اما گاهی قطع رابطه اتفاق می‌افتد. در این‌صورت فرد باید راهی برای بازگشت [[دوست]] باقی بگذارد و تمام پل‌های پشت سر را خراب نکند، تا دیگر راهی برای عذرخواهی و بازگشت باقی نماند: اگر خواستی با برادرت قطع رابطه کنی، راهی برای آشتی بگذار تا اگر چنانچه روزی خواست، از آن راه بازگردد<ref>نهج البلاغه، نامه ۳۱: {{متن حدیث|وَ إِنْ أَرَدْتَ قَطِيعَةَ أَخِيكَ فَاسْتَبْقِ لَهُ مِنْ نَفْسِكَ بَقِيَّةً يَرْجِعُ إِلَيْهَا}}.</ref>.<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه ج۱]]، ص۴۰۵ ـ ۴۰۷.</ref>

 

نظارت [[دوست]] بر [[رفتار]] [[انسان]]، تأثیر بسزائی در [[سلوک]] دارد؛ بگونه‌ای که اگر تأثیر آن بیشتر از سائر مراقبت‌ها نباشد، کمتر از آن نیست. از این‌روست که در [[حدیث]] آمده:"[[انسان]] بر همان روش [[دوست]] خود خواهد بود"<ref>{{متن حدیث|الْمَرْءُ عَلَى دِينِ خَلِيلِهِ}}؛ بحارالأنوار، ج۷۴، ص۱۹۲.</ref>.

 

 

از این‌رو، بر تو [[باد]] که دوستی برگزینی، که خوش [[نفس]] بوده تو را در این مسیر [[یاری]] رساند؛ قیمت اینچنین دوستی از تمامی [[دنیا]] بیشتر است!؛ و بر تو [[باد]] که از [[دوست]] ناشایست برحذر باشی، که از تمامی [[دنیا]] بدتر و پرضررتر خواهد بود!.

 

برخی از شروط استاد، در [[دوست]] سلوکی نیز باید وجود داشته باشد. این شروط عبارت‌اند از:

# '''[[عاقل]] بودن؛''' چراکه احمق، نه تنها نفعی به [[انسان]] نمی‌رساند، که مایه ضرر او نیز می‌‌شود. در [[روایات]] آمده است: "[[نادان]] می‌‌خواهد که به تو نفع رساند، امّا تو را ضرر خواهد زد"<ref>{{متن حدیث| إِنَّهُ يُرِيدُ أَنْ يَنْفَعَكَ فَيَضُرُّكَ}}بحار الأنوار، ج ۷۴، ص ۸.</ref>.

# '''یا خود عالم باشد و یا آنکه در مسیر تحصیل [[علم]] باشد؛''' [[نادان]] غیر متعلّم امّا، بر سخن خطای خود پابرجا بوده بر رأی خود [[استبداد]] می‌‌ورزد؛ از این‌رو نه سودی می‌‌بخشد و نه راهی ارائه می‌‌نماید.

# '''[[سلامت]] [[نفس]]؛''' و یا دست کم در مسیر [[سلامت]] [[نفس]] بودن نیز، از شرایط لازم برای [[دوست]] [[انسان]] است. چه دوستی که از [[سلامت]] [[نفس]] و [[تقوا]] برخوردار بوده و یا حدّاقل خود در مسیر تحصیل [[تقوی]] و [[سلامت]] [[نفس]] باشد، چون [[عقل]] و عمل [[نیکو]] را به این [[تقوا]] اضافه نماید، می‌‌تواند خطاها و ناشایستی‌های [[انسان]] را به خوبی [[درک]] کرده، او را در این مسیر [[هدایت]] نماید.

 

از این‌رو، می‌‌توان چنین دوستی را همچون مثال و نمونه‌ای از استاد دانست، که با نظارت بر رفتارهای [[انسان]]، او را در [[اصلاح]] این رفتارها [[یاری]] رسانده سیر او را سرعت می‌‌بخشد<ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۱ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی ج۱]]، ص۲۱۸ ـ ۲۱۹.</ref>.

 

* [[محبت اهل بیت]]

 

# [[پرونده:10115255.jpg|22px]] [[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۱ (کتاب)|'''دانش اخلاق اسلامی ج۱''']]

# [[پرونده:13681048.jpg|22px]] [[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|'''دانشنامه نهج البلاغه''']]

{{پایان منابع}}

== پانویس ==

{{فضیلت}}

{{فضایل اخلاقی}}