عزم: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-==منابع== # +==منابع== {{منابع}} # )) |
(←مقدمه) |
||
| (۱۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[عزم در قرآن]] - [[عزم در معارف و سیره نبوی]] | پرسش مرتبط = }} | |||
== مقدمه == | |||
عزم یکی از صفات [[نیک]] در [[حیات انسانی]] و میدان فائق آمدن بر [[مشکلات]] و تسلط بر نفس است. مقابل این صفت دودلی، [[تردید]]، ندانم کاری و زود متأثر شدن و پابرجا نبودن است. به همین [[دلیل]] [[پیامبران]] بر دو قسم شده‌اند، پیامبرانی که چنین عزمی را ندارند، مثل آنچه درباره [[آدم]] بیان شده است: {{متن قرآن|وَلَقَدْ عَهِدْنَا إِلَى آدَمَ مِنْ قَبْلُ فَنَسِيَ وَلَمْ نَجِدْ لَهُ عَزْمًا}}<ref>«و ما از پیش به آدم سفارش کردیم اما او از یاد برد و در وی عزمی نیافتیم» سوره طه، آیه ۱۱۵.</ref> و پیامبرانی که دارای عزم و [[اولوالعزم]] هستند. چنان‌که برخی از [[کارها]] نشانه داشتن بر عزم در امور است، مانند [[تحمل مشکلات]] [[مالی]]، جانی و اولادی: {{متن قرآن|لَتُبْلَوُنَّ فِي أَمْوَالِكُمْ وَأَنْفُسِكُمْ... وَإِنْ تَصْبِرُوا وَتَتَّقُوا فَإِنَّ ذَلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ}}<ref>«بی‌گمان با مال و جانتان آزمون خواهید شد... و اگر شکیبایی کنید و پرهیزگاری ورزید؛ بی‌گمان این از کارهایی است که آهنگ آن می‌کنند» سوره آل عمران، آیه ۱۸۶.</ref>. اما آنچه در [[حق]] [[پیامبر]] در این دسته از [[آیات]] مطرح است، عزم بر [[مشکلات]] [[دعوت]] و [[تحمل]] سختی‌های [[رسالت]] است. | |||
==مقدمه== | |||
#{{متن قرآن|فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ}}<ref>«و چون آهنگ (کاری) کردی به خداوند توکل کن که خداوند توکل کنندگان (به خویش) را دوست می‌دارد» سوره آل عمران، آیه ۱۵۹.</ref>. | #{{متن قرآن|فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ}}<ref>«و چون آهنگ (کاری) کردی به خداوند توکل کن که خداوند توکل کنندگان (به خویش) را دوست می‌دارد» سوره آل عمران، آیه ۱۵۹.</ref>. | ||
#{{متن قرآن|فَاصْبِرْ كَمَا صَبَرَ أُولُو الْعَزْمِ مِنَ الرُّسُلِ وَلَا تَسْتَعْجِلْ لَهُمْ كَأَنَّهُمْ يَوْمَ يَرَوْنَ مَا يُوعَدُونَ لَمْ يَلْبَثُوا إِلَّا سَاعَةً مِنْ نَهَارٍ بَلَاغٌ فَهَلْ يُهْلَكُ إِلَّا الْقَوْمُ الْفَاسِقُونَ}}<ref>«بنابراین شکیبا باش همان‌گونه که پیامبران اولوا العزم شکیبایی ورزیدند و برای آنان (عذاب را به) شتاب مخواه که آنان روزی که آنچه را وعده‌شان داده‌اند بنگرند، چنانند که گویی جز ساعتی از یک روز (در جهان) درنگ نکرده‌اند، این، پیام‌رسانی است؛ پس آیا جز بزهکاران نابود می‌گردند؟» سوره احقاف، آیه ۳۵.</ref>. '''نکته''': [[خداوند]] به [[پیامبر]] گرامی‌اش [[دستور]] میدهد که [[صبر]] کند، همچنان که [[پیامبران]] [[اولواالعزم]] [[صبر]] کردند {{متن قرآن|فَاصْبِرْ كَمَا صَبَرَ أُولُو الْعَزْمِ مِنَ الرُّسُلِ}} و این خود اشاره به این معنا است که او نیز از [[اولواالعزم]] است، پس باید مانند آنان [[صبر]] کند. و معنای عزم در اینجا یا [[صبر]] است، همچنان که بعضی از مفسرین‌گفته‌اند و به [[آیه]] {{متن قرآن|وَلَمَنْ صَبَرَ وَغَفَرَ إِنَّ ذَلِكَ لَمِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ}}<ref>«و هر آنکه شکیب ورزد و درگذرد بی‌گمان این از کارهایی است که آهنگ آن می‌کنند» سوره شوری، آیه ۴۳.</ref> استشهاد کرده‌اند. و یا به معنای عزم بر [[وفای به عهد]] است، عهدی که از [[انبیاء]] گرفته شده، همچنان که [[آیه]] {{متن قرآن|وَلَقَدْ عَهِدْنَا إِلَى آدَمَ مِنْ قَبْلُ فَنَسِيَ وَلَمْ نَجِدْ لَهُ عَزْمًا}}<ref>«و ما از پیش به آدم سفارش کردیم اما او از یاد برد و در وی عزمی نیافتیم» سوره طه، آیه ۱۱۵.</ref> به آن اشاره دارد. و یا به معنای عزیمت یعنی [[حکم]] و [[شریعت]] است. و بنا بر معنای سوم که [[حق]] هم همان است و در [[روایات ائمه اهل بیت]]{{عم}} به این معنا [[تفسیر]] شده، صاحبان [[حکم]] و [[شریعت]] پنج نفرند: [[نوح]]، [[ابراهیم]]، [[موسی]]، [[عیسی]] و [[محمد]]{{صل}}، برای اینکه [[قرآن]] صاحبان [[شریعت]] را همین پنج نفر دانسته می‌فرماید {{متن قرآن|شَرَعَ لَكُمْ مِنَ الدِّينِ مَا وَصَّى بِهِ نُوحًا وَالَّذِي أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ وَمَا وَصَّيْنَا بِهِ إِبْرَاهِيمَ وَمُوسَى وَعِيسَى}}<ref>«از دین، همان را برای شما بیان داشت که نوح را بدان سفارش کرده بود و نیز آنچه را که به تو وحی کردیم و آنچه را که به ابراهیم و موسی و عیسی، سفارش کردیم» سوره شوری، آیه ۱۳.</ref><ref>ترجمه تفسیر المیزان، ج۱۸، ص۳۳۱.</ref>. | #{{متن قرآن|فَاصْبِرْ كَمَا صَبَرَ أُولُو الْعَزْمِ مِنَ الرُّسُلِ وَلَا تَسْتَعْجِلْ لَهُمْ كَأَنَّهُمْ يَوْمَ يَرَوْنَ مَا يُوعَدُونَ لَمْ يَلْبَثُوا إِلَّا سَاعَةً مِنْ نَهَارٍ بَلَاغٌ فَهَلْ يُهْلَكُ إِلَّا الْقَوْمُ الْفَاسِقُونَ}}<ref>«بنابراین شکیبا باش همان‌گونه که پیامبران اولوا العزم شکیبایی ورزیدند و برای آنان (عذاب را به) شتاب مخواه که آنان روزی که آنچه را وعده‌شان داده‌اند بنگرند، چنانند که گویی جز ساعتی از یک روز (در جهان) درنگ نکرده‌اند، این، پیام‌رسانی است؛ پس آیا جز بزهکاران نابود می‌گردند؟» سوره احقاف، آیه ۳۵.</ref>. '''نکته''': [[خداوند]] به [[پیامبر]] گرامی‌اش [[دستور]] میدهد که [[صبر]] کند، همچنان که [[پیامبران]] [[اولواالعزم]] [[صبر]] کردند {{متن قرآن|فَاصْبِرْ كَمَا صَبَرَ أُولُو الْعَزْمِ مِنَ الرُّسُلِ}} و این خود اشاره به این معنا است که او نیز از [[اولواالعزم]] است، پس باید مانند آنان [[صبر]] کند. و معنای عزم در اینجا یا [[صبر]] است، همچنان که بعضی از مفسرین‌گفته‌اند و به [[آیه]] {{متن قرآن|وَلَمَنْ صَبَرَ وَغَفَرَ إِنَّ ذَلِكَ لَمِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ}}<ref>«و هر آنکه شکیب ورزد و درگذرد بی‌گمان این از کارهایی است که آهنگ آن می‌کنند» سوره شوری، آیه ۴۳.</ref> استشهاد کرده‌اند. و یا به معنای عزم بر [[وفای به عهد]] است، عهدی که از [[انبیاء]] گرفته شده، همچنان که [[آیه]] {{متن قرآن|وَلَقَدْ عَهِدْنَا إِلَى آدَمَ مِنْ قَبْلُ فَنَسِيَ وَلَمْ نَجِدْ لَهُ عَزْمًا}}<ref>«و ما از پیش به آدم سفارش کردیم اما او از یاد برد و در وی عزمی نیافتیم» سوره طه، آیه ۱۱۵.</ref> به آن اشاره دارد. و یا به معنای عزیمت یعنی [[حکم]] و [[شریعت]] است. و بنا بر معنای سوم که [[حق]] هم همان است و در [[روایات ائمه اهل بیت]] {{عم}} به این معنا [[تفسیر]] شده، صاحبان [[حکم]] و [[شریعت]] پنج نفرند: [[نوح]]، [[ابراهیم]]، [[موسی]]، [[عیسی]] و [[محمد]] {{صل}}، برای اینکه [[قرآن]] صاحبان [[شریعت]] را همین پنج نفر دانسته می‌فرماید {{متن قرآن|شَرَعَ لَكُمْ مِنَ الدِّينِ مَا وَصَّى بِهِ نُوحًا وَالَّذِي أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ وَمَا وَصَّيْنَا بِهِ إِبْرَاهِيمَ وَمُوسَى وَعِيسَى}}<ref>«از دین، همان را برای شما بیان داشت که نوح را بدان سفارش کرده بود و نیز آنچه را که به تو وحی کردیم و آنچه را که به ابراهیم و موسی و عیسی، سفارش کردیم» سوره شوری، آیه ۱۳.</ref><ref>ترجمه تفسیر المیزان، ج۱۸، ص۳۳۱.</ref>. | ||
#{{متن قرآن|وَإِنْ تَصْبِرُوا وَتَتَّقُوا فَإِنَّ ذَلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ}}<ref>«و اگر شکیبایی کنید و پرهیزگاری ورزید؛ بی‌گمان این از کارهایی است که آهنگ آن می‌کنند» سوره آل عمران، آیه ۱۸۶.</ref>. | #{{متن قرآن|وَإِنْ تَصْبِرُوا وَتَتَّقُوا فَإِنَّ ذَلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ}}<ref>«و اگر شکیبایی کنید و پرهیزگاری ورزید؛ بی‌گمان این از کارهایی است که آهنگ آن می‌کنند» سوره آل عمران، آیه ۱۸۶.</ref>. | ||
#{{متن قرآن|طَاعَةٌ وَقَوْلٌ مَعْرُوفٌ فَإِذَا عَزَمَ الْأَمْرُ فَلَوْ صَدَقُوا اللَّهَ لَكَانَ خَيْرًا لَهُمْ}}<ref>«(فرمان ما) فرمانبرداری و سخنی شایسته است آنگاه چون کار، استوار (و عزم، جزم) شد اگر با خداوند راستی به کار می‌بردند برای آنان بهتر بود» سوره محمد، آیه ۲۱.</ref>. | #{{متن قرآن|طَاعَةٌ وَقَوْلٌ مَعْرُوفٌ فَإِذَا عَزَمَ الْأَمْرُ فَلَوْ صَدَقُوا اللَّهَ لَكَانَ خَيْرًا لَهُمْ}}<ref>«(فرمان ما) فرمانبرداری و سخنی شایسته است آنگاه چون کار، استوار (و عزم، جزم) شد اگر با خداوند راستی به کار می‌بردند برای آنان بهتر بود» سوره محمد، آیه ۲۱.</ref>. | ||
==نکات== | |||
== نکات == | |||
در [[آیات]] فوق این محورها مطرح گردیده است: | در [[آیات]] فوق این محورها مطرح گردیده است: | ||
# [[خداوند]] پس از این که به [[پیامبر]] [[دستور]] مشاوره برای [[تدبیر امور]] را میدهد {{متن قرآن|وَشَاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ}}<ref>«و با آنها در کار، رایزنی کن» سوره آل عمران، آیه ۱۵۹.</ref> می‌فرماید چون در مشاوره [[رأی]] بر انجام کاری قرار گرفت باید عزم کنی و [[تصمیم]] [[قاطع]] بگیری، دیگر تردید و [[شک]] و دو دلی به خود راه ندهی و [[توکل]] به [[خدا]] کنی {{متن قرآن|فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ}} چون پس از [[مشورت]] و عزم، [[امر]] و انجام آن به هر صورت از [[اختیار]] و [[اراده انسان]] بیرون می‌رود و در مجرای [[مشیت الهی]] واقع می‌شود. و چون این‌گونه [[توکل]] پس از مراحل [[مشورت]] و رسیدن به عزم، همان مطلوب و [[محبوب]] [[خداوند]] یعنی هر چه خیر است پیش می‌آورد، رسیدن به مقصود و [[پیروزی]] باشد و یا نرسیدن و [[شکست]] | # [[خداوند]] پس از این که به [[پیامبر]] [[دستور]] مشاوره برای [[تدبیر امور]] را میدهد {{متن قرآن|وَشَاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ}}<ref>«و با آنها در کار، رایزنی کن» سوره آل عمران، آیه ۱۵۹.</ref> می‌فرماید چون در مشاوره [[رأی]] بر انجام کاری قرار گرفت باید عزم کنی و [[تصمیم]] [[قاطع]] بگیری، دیگر تردید و [[شک]] و دو دلی به خود راه ندهی و [[توکل]] به [[خدا]] کنی {{متن قرآن|فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ}} چون پس از [[مشورت]] و عزم، [[امر]] و انجام آن به هر صورت از [[اختیار]] و [[اراده انسان]] بیرون می‌رود و در مجرای [[مشیت الهی]] واقع می‌شود. و چون این‌گونه [[توکل]] پس از مراحل [[مشورت]] و رسیدن به عزم، همان مطلوب و [[محبوب]] [[خداوند]] یعنی هر چه خیر است پیش می‌آورد، رسیدن به مقصود و [[پیروزی]] باشد و یا نرسیدن و [[شکست]] - مانند [[احد]]- چه [[خدا]] متوکلان را [[دوست]] می‌دارد و آنان را مدد می‌کند<ref>پرتوی از قرآن، ج۵، ص۳۹۸.</ref>؛ | ||
# [[خداوند]] خطاب به [[پیامبر]] و [[مؤمنان]] می‌فرماید: آنچه در برابر [[ابتلائات]] – [[آزمایش‌های الهی]] - و خطرات، و اذیت‌های [[مخالفان]] [[دعوت]] شما را پایدار می‌سازد و راه را روشن و باز می‌گرداند، [[صبر]] و [[تقوا]] است که ناشی از تصمیم‌ها و [[عزم راسخ]] ایمانی در همه پیشامدها و [[گرفتاری‌ها]] می‌باشد و [[تصمیم]] [[استوار]] بگیرید تا بر [[مشکلات]] [[پیروز]] شوید. {{متن قرآن|وَإِنْ تَصْبِرُوا وَتَتَّقُوا فَإِنَّ ذَلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ}}؛ | # [[خداوند]] خطاب به [[پیامبر]] و [[مؤمنان]] می‌فرماید: آنچه در برابر [[ابتلائات]] – [[آزمایش‌های الهی]] - و خطرات، و اذیت‌های [[مخالفان]] [[دعوت]] شما را پایدار می‌سازد و راه را روشن و باز می‌گرداند، [[صبر]] و [[تقوا]] است که ناشی از تصمیم‌ها و [[عزم راسخ]] ایمانی در همه پیشامدها و [[گرفتاری‌ها]] می‌باشد و [[تصمیم]] [[استوار]] بگیرید تا بر [[مشکلات]] [[پیروز]] شوید. {{متن قرآن|وَإِنْ تَصْبِرُوا وَتَتَّقُوا فَإِنَّ ذَلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ}}؛ | ||
# [[خداوند]] خطاب به [[مسلمانان]] می‌فرماید: اگر آنها [[اطاعت]] کنند، و از [[فرمان]] [[جهاد]] [[سرپیچی]] ننمایند این [[اطاعت]] و سخن سنجیده برای آنان بهتر است {{متن قرآن|طَاعَةٌ وَقَوْلٌ مَعْرُوفٌ}} سپس می‌افزاید: “اگر آنها هنگامی که برنامه‌ها محکم می‌شود {{متن قرآن|فَإِذَا عَزَمَ الْأَمْرُ}} و [[فرمان]] [[جهاد]] قطعیت می‌یابد به [[خدا]] راست گویند {{متن قرآن|فَلَوْ صَدَقُوا اللَّهَ}} و [[ایمان]] آنها صادقانه باشد و در [[مقام عمل]] از در [[صدق]] و [[صفا]] درآیند برای آنها بهتر است {{متن قرآن|لَكَانَ خَيْرًا لَهُمْ}} هم در این [[دنیا]] باعث سر بلندی آنهاست، و هم در [[آخرت]] به [[پاداش]] بزرگ و [[فوز عظیم]] نایل می‌شوند<ref>[[محمد جعفر سعیدیان‌فر|سعیدیان‌فر]] و [[سید محمد علی ایازی|ایازی]]، [[فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم | # [[خداوند]] خطاب به [[مسلمانان]] می‌فرماید: اگر آنها [[اطاعت]] کنند، و از [[فرمان]] [[جهاد]] [[سرپیچی]] ننمایند این [[اطاعت]] و سخن سنجیده برای آنان بهتر است {{متن قرآن|طَاعَةٌ وَقَوْلٌ مَعْرُوفٌ}} سپس می‌افزاید: “اگر آنها هنگامی که برنامه‌ها محکم می‌شود {{متن قرآن|فَإِذَا عَزَمَ الْأَمْرُ}} و [[فرمان]] [[جهاد]] قطعیت می‌یابد به [[خدا]] راست گویند {{متن قرآن|فَلَوْ صَدَقُوا اللَّهَ}} و [[ایمان]] آنها صادقانه باشد و در [[مقام عمل]] از در [[صدق]] و [[صفا]] درآیند برای آنها بهتر است {{متن قرآن|لَكَانَ خَيْرًا لَهُمْ}} هم در این [[دنیا]] باعث سر بلندی آنهاست، و هم در [[آخرت]] به [[پاداش]] بزرگ و [[فوز عظیم]] نایل می‌شوند<ref>[[محمد جعفر سعیدیان‌فر|سعیدیان‌فر]] و [[سید محمد علی ایازی|ایازی]]، [[فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۲ (کتاب)|فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۲]]، ص ۲۳۶.</ref>. | ||
==منابع== | ==جستارهای وابسته== | ||
* [[صبر]] | |||
* [[استقامت]] | |||
== منابع == | |||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده:55210091.jpg|22px]] [[محمد جعفر سعیدیان‌فر|سعیدیان‌فر]] و [[سید محمد علی ایازی|ایازی]]، [[فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۲ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم''']] | # [[پرونده:55210091.jpg|22px]] [[محمد جعفر سعیدیان‌فر|سعیدیان‌فر]] و [[سید محمد علی ایازی|ایازی]]، [[فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۲ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۲''']] | ||
{{پایان منابع}} | |||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده: | [[رده:فضایل اخلاقی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۱۳:۵۷
عزم از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: عزم در قرآن - عزم در معارف و سیره نبوی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
عزم یکی از صفات نیک در حیات انسانی و میدان فائق آمدن بر مشکلات و تسلط بر نفس است. مقابل این صفت دودلی، تردید، ندانم کاری و زود متأثر شدن و پابرجا نبودن است. به همین دلیل پیامبران بر دو قسم شده‌اند، پیامبرانی که چنین عزمی را ندارند، مثل آنچه درباره آدم بیان شده است: ﴿وَلَقَدْ عَهِدْنَا إِلَى آدَمَ مِنْ قَبْلُ فَنَسِيَ وَلَمْ نَجِدْ لَهُ عَزْمًا﴾[۱] و پیامبرانی که دارای عزم و اولوالعزم هستند. چنان‌که برخی از کارها نشانه داشتن بر عزم در امور است، مانند تحمل مشکلات مالی، جانی و اولادی: ﴿لَتُبْلَوُنَّ فِي أَمْوَالِكُمْ وَأَنْفُسِكُمْ... وَإِنْ تَصْبِرُوا وَتَتَّقُوا فَإِنَّ ذَلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ﴾[۲]. اما آنچه در حق پیامبر در این دسته از آیات مطرح است، عزم بر مشکلات دعوت و تحمل سختی‌های رسالت است.
- ﴿فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ﴾[۳].
- ﴿فَاصْبِرْ كَمَا صَبَرَ أُولُو الْعَزْمِ مِنَ الرُّسُلِ وَلَا تَسْتَعْجِلْ لَهُمْ كَأَنَّهُمْ يَوْمَ يَرَوْنَ مَا يُوعَدُونَ لَمْ يَلْبَثُوا إِلَّا سَاعَةً مِنْ نَهَارٍ بَلَاغٌ فَهَلْ يُهْلَكُ إِلَّا الْقَوْمُ الْفَاسِقُونَ﴾[۴]. نکته: خداوند به پیامبر گرامی‌اش دستور میدهد که صبر کند، همچنان که پیامبران اولواالعزم صبر کردند ﴿فَاصْبِرْ كَمَا صَبَرَ أُولُو الْعَزْمِ مِنَ الرُّسُلِ﴾ و این خود اشاره به این معنا است که او نیز از اولواالعزم است، پس باید مانند آنان صبر کند. و معنای عزم در اینجا یا صبر است، همچنان که بعضی از مفسرین‌گفته‌اند و به آیه ﴿وَلَمَنْ صَبَرَ وَغَفَرَ إِنَّ ذَلِكَ لَمِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ﴾[۵] استشهاد کرده‌اند. و یا به معنای عزم بر وفای به عهد است، عهدی که از انبیاء گرفته شده، همچنان که آیه ﴿وَلَقَدْ عَهِدْنَا إِلَى آدَمَ مِنْ قَبْلُ فَنَسِيَ وَلَمْ نَجِدْ لَهُ عَزْمًا﴾[۶] به آن اشاره دارد. و یا به معنای عزیمت یعنی حکم و شریعت است. و بنا بر معنای سوم که حق هم همان است و در روایات ائمه اهل بیت (ع) به این معنا تفسیر شده، صاحبان حکم و شریعت پنج نفرند: نوح، ابراهیم، موسی، عیسی و محمد (ص)، برای اینکه قرآن صاحبان شریعت را همین پنج نفر دانسته می‌فرماید ﴿شَرَعَ لَكُمْ مِنَ الدِّينِ مَا وَصَّى بِهِ نُوحًا وَالَّذِي أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ وَمَا وَصَّيْنَا بِهِ إِبْرَاهِيمَ وَمُوسَى وَعِيسَى﴾[۷][۸].
- ﴿وَإِنْ تَصْبِرُوا وَتَتَّقُوا فَإِنَّ ذَلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ﴾[۹].
- ﴿طَاعَةٌ وَقَوْلٌ مَعْرُوفٌ فَإِذَا عَزَمَ الْأَمْرُ فَلَوْ صَدَقُوا اللَّهَ لَكَانَ خَيْرًا لَهُمْ﴾[۱۰].
نکات
در آیات فوق این محورها مطرح گردیده است:
- خداوند پس از این که به پیامبر دستور مشاوره برای تدبیر امور را میدهد ﴿وَشَاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ﴾[۱۱] می‌فرماید چون در مشاوره رأی بر انجام کاری قرار گرفت باید عزم کنی و تصمیم قاطع بگیری، دیگر تردید و شک و دو دلی به خود راه ندهی و توکل به خدا کنی ﴿فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ﴾ چون پس از مشورت و عزم، امر و انجام آن به هر صورت از اختیار و اراده انسان بیرون می‌رود و در مجرای مشیت الهی واقع می‌شود. و چون این‌گونه توکل پس از مراحل مشورت و رسیدن به عزم، همان مطلوب و محبوب خداوند یعنی هر چه خیر است پیش می‌آورد، رسیدن به مقصود و پیروزی باشد و یا نرسیدن و شکست - مانند احد- چه خدا متوکلان را دوست می‌دارد و آنان را مدد می‌کند[۱۲]؛
- خداوند خطاب به پیامبر و مؤمنان می‌فرماید: آنچه در برابر ابتلائات – آزمایش‌های الهی - و خطرات، و اذیت‌های مخالفان دعوت شما را پایدار می‌سازد و راه را روشن و باز می‌گرداند، صبر و تقوا است که ناشی از تصمیم‌ها و عزم راسخ ایمانی در همه پیشامدها و گرفتاری‌ها می‌باشد و تصمیم استوار بگیرید تا بر مشکلات پیروز شوید. ﴿وَإِنْ تَصْبِرُوا وَتَتَّقُوا فَإِنَّ ذَلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ﴾؛
- خداوند خطاب به مسلمانان می‌فرماید: اگر آنها اطاعت کنند، و از فرمان جهاد سرپیچی ننمایند این اطاعت و سخن سنجیده برای آنان بهتر است ﴿طَاعَةٌ وَقَوْلٌ مَعْرُوفٌ﴾ سپس می‌افزاید: “اگر آنها هنگامی که برنامه‌ها محکم می‌شود ﴿فَإِذَا عَزَمَ الْأَمْرُ﴾ و فرمان جهاد قطعیت می‌یابد به خدا راست گویند ﴿فَلَوْ صَدَقُوا اللَّهَ﴾ و ایمان آنها صادقانه باشد و در مقام عمل از در صدق و صفا درآیند برای آنها بهتر است ﴿لَكَانَ خَيْرًا لَهُمْ﴾ هم در این دنیا باعث سر بلندی آنهاست، و هم در آخرت به پاداش بزرگ و فوز عظیم نایل می‌شوند[۱۳].
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ «و ما از پیش به آدم سفارش کردیم اما او از یاد برد و در وی عزمی نیافتیم» سوره طه، آیه ۱۱۵.
- ↑ «بی‌گمان با مال و جانتان آزمون خواهید شد... و اگر شکیبایی کنید و پرهیزگاری ورزید؛ بی‌گمان این از کارهایی است که آهنگ آن می‌کنند» سوره آل عمران، آیه ۱۸۶.
- ↑ «و چون آهنگ (کاری) کردی به خداوند توکل کن که خداوند توکل کنندگان (به خویش) را دوست می‌دارد» سوره آل عمران، آیه ۱۵۹.
- ↑ «بنابراین شکیبا باش همان‌گونه که پیامبران اولوا العزم شکیبایی ورزیدند و برای آنان (عذاب را به) شتاب مخواه که آنان روزی که آنچه را وعده‌شان داده‌اند بنگرند، چنانند که گویی جز ساعتی از یک روز (در جهان) درنگ نکرده‌اند، این، پیام‌رسانی است؛ پس آیا جز بزهکاران نابود می‌گردند؟» سوره احقاف، آیه ۳۵.
- ↑ «و هر آنکه شکیب ورزد و درگذرد بی‌گمان این از کارهایی است که آهنگ آن می‌کنند» سوره شوری، آیه ۴۳.
- ↑ «و ما از پیش به آدم سفارش کردیم اما او از یاد برد و در وی عزمی نیافتیم» سوره طه، آیه ۱۱۵.
- ↑ «از دین، همان را برای شما بیان داشت که نوح را بدان سفارش کرده بود و نیز آنچه را که به تو وحی کردیم و آنچه را که به ابراهیم و موسی و عیسی، سفارش کردیم» سوره شوری، آیه ۱۳.
- ↑ ترجمه تفسیر المیزان، ج۱۸، ص۳۳۱.
- ↑ «و اگر شکیبایی کنید و پرهیزگاری ورزید؛ بی‌گمان این از کارهایی است که آهنگ آن می‌کنند» سوره آل عمران، آیه ۱۸۶.
- ↑ «(فرمان ما) فرمانبرداری و سخنی شایسته است آنگاه چون کار، استوار (و عزم، جزم) شد اگر با خداوند راستی به کار می‌بردند برای آنان بهتر بود» سوره محمد، آیه ۲۱.
- ↑ «و با آنها در کار، رایزنی کن» سوره آل عمران، آیه ۱۵۹.
- ↑ پرتوی از قرآن، ج۵، ص۳۹۸.
- ↑ سعیدیان‌فر و ایازی، فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۲، ص ۲۳۶.