افطار در فقه اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

[[افطار]] یعنی [[باطل]] کردن [[روزه]]؛ رسیدن [[زمان]] گشودن روزه؛ خوردن اوّلین غذا بعد از مدّتی امساک.

# [[واجب]]: اگر [[روزه‌دار]] پیش از ظهر [[سفر]] کند، واجب است ـ هرچند با دست برداشتن از [[نیّت]] روزه ـ افطار کند. همچنین اگر شخص در میان [[روز]] متوجه شود که ادامه روزه برای وی [[زیان]] آور است<ref>جواهر الکلام، ج۱۷، ص۱۳۳ و ج۱۶، ص۳۴۷.</ref>. نیز افطار بر [[زن]] آبستن که زاییدن وی نزدیک است و بر زن شیرده در صورت زیان‌آور بودن روزه برای وی یا کودک، واجب است<ref>جواهر الکلام، ج۱۷، ص۱۵۱ ـ ۱۵۴.</ref> اگر برای زن و [[مرد]] کهنسال و کسی که [[بیماری]] [[تشنگی]] دارد، روزه گرفتن [[مشقّت]] بسیار داشته باشد، در اینکه افطار بر آنان واجب است یا جایز، [[اختلاف]] است. نظر اکثر [[فقها]] [[وجوب]] افطار است<ref>جواهر الکلام، ج۱۷، ص۱۵۰.</ref>.

# [[حرام]]: افطار روزه واجب معیّن، مانند روزه [[ماه رمضان]] و روزه [[نذر]] معیّن و قضای روزه ماه رمضان بعد از ظهر، و نیز به قول مشهور، افطار روزه ماه رمضان در سفر در صورت [[مسافرت]] بعد از ظهر و باطل کردن روزه [[اعتکاف]] بعد از واجب شدن آن، حرام و موجب کفّاره است<ref>جواهر الکلام، ج ۱۶، ص۲۶۴ ـ ۲۶۶ و ج۲۹، ص۵۰.</ref>.

# [[مکروه]]: افطار روزه [[مستحب]] بعد از زوال [[کراهت]] دارد<ref>العروة الوثقی، ج ۲، ص۲۴۲؛ جواهر الکلام، ج ۱۷، ص۱۱۵.</ref>.

# مستحب: کسی که روزه مستحب گرفته، اگر مهمان مؤمنی شود، مستحب است بدون آنکه میزبان را از روزه بودن خود مطّلع سازد، افطار کند<ref>جواهر الکلام، ج ۲۹، ص۵۰ ـ ۵۱؛ وسائل الشیعة، ج ۱۰، ص۱۵۲.</ref>.

# [[مباح]]: به قول مشهور، کسی که قضای روزه ماه رمضان را گرفته، می‌تواند پیش از ظهر افطار کند؛ خواه با عذر یا بدون عذر<ref>جواهر الکلام، ج ۱۷، ص۵۱ ـ ۵۳.</ref>. افطار روزه مستحب قبل از ظهر مباح است<ref>العروة الوثقی، ج ۲، ص۲۴۲.</ref>.

== نیّت افطار ==

نیّت افطار یا به معنای نیّت قطع (دست برداشتن از قصد [[روزه]]) است یا [[نیّت]] [[قاطع]] (قصد ارتکاب یکی از مفطرات روزه، مانند خوردن). در بطلان روزه به نیّت [[افطار]] سه قول معروف است: بطلان به طور مطلق، عدم بطلان به طور مطلق و تفصیل بین نیّت قطع که موجب بطلان روزه است و نیّت قاطع که پیش از ارتکاب، موجب بطلان نیست<ref>مستند العروة (الصوم)، ج ۱، ص۵۸ و ۸۳ ـ ۸۵.</ref>.

# خوردن و آشامیدن؛

# آمیزش در قُبل و به قول مشهور، در دبُرُ؛

# دروغ بستن به خدا و [[معصومان]]{{عم}}؛

# فرو بردن سر در آب به قول مشهور؛

# رساندن غبار غلیظ بر حلق به قول مشهور؛

# باقی ماندن عمدی بر جنابت تا [[اذان]] صبح و نیز حیض و نفاس به قول مشهور؛

# استمناء<ref>جواهرالکلام، ج۱۶، ص۲۱۷ ـ ۲۵۳؛ العروة الوثقی، ج ۲، ص۱۷۶ ـ ۱۹۳.</ref>؛

# در اینکه اماله با مایعات موجب بطلان روزه می‌شود یا نه، [[اختلاف]] است<ref>جواهر الکلام، ج ۱۶، ص۲۷۴ ـ ۲۷۵.</ref>.

== آثار افطار ==

افطار آگاهانه و عمدی در [[روز]] ماه رمضان، موجب ثبوت [[تعزیر]] در بار اول و دوم است و چنانچه شخصی بار سوم بنابر قولی یا چهارم بنابر قولی دیگر آن را تکرار کند کشته می‌شود، به شرط آنکه بار اول و دوم تعزیر شده باشد<ref>جواهر الکلام، ج ۱۶، ص۳۰۷ ـ ۳۰۸.</ref>. اگر افطار روزه‌هایی که واجب است پی در پی گرفته شود ـ همچون شصت روز روزه کفّاره ـ از روی عذر، مانند حیض باشد، ضرری به تتابع نمی‌زند و پس از رفع عذر، روزه را ادامه می‌دهد. امّا اگر بدون عذر باشد، تتابع از بین می‌رود و باید روزه را از سر بگیرد<ref>جواهر الکلام، ج۱۷، ص۷۱ ـ ۷۷ و ج ۳۳، ص۲۵۵ ـ ۲۵۶.</ref>.

== [[اضطرار]] به [[افطار]] ==

اگر [[روزه‌دار]] به گونه‌ای که [[اختیار]] از او سلب گردد مجبور به افطار شود، روزه‌اش [[باطل]] نمی‌شود، کفّاره نیز ندارد؛ امّا اگر [[تهدید]] شود و او برای در [[امان]] ماندن از عواقب تهدید با اختیار خود افطار کند، روزه‌اش باطل می‌شود، ولی کفّاره ندارد<ref> العروة الوثقی، ج ۲، ص۱۹۸.</ref>.

اگر روزه‌دار از روی [[تقیّه]] افطار کند، مانند افطار در [[روز]] عیدِ مخالفان یا پس از غروب [[خورشید]] و پیش از [[مغرب]] [[شرعی]]، در صحّت و بطلان این [[روزه]] [[اختلاف]] است. بنابر قول به بطلان روزه، قضای آن [[واجب]] است؛ لکن کفّاره ندارد<ref>تحریر الوسیلة، ج ۱، ص۲۸۷؛ منهاج الصالحین (خویی)، ج۱، ص۲۶۹.</ref>.

== استحلال افطار ==

[[حلال]] شمردن افطار روزه [[ماه رمضان]] از سوی [[مسلمان]] موجب [[ارتداد]] وی می‌گردد<ref>جواهرالکلام، ج ۱۶، ص۳۰۷.</ref>.

== افطار روزه‌دار ==

زمان افطار، غروب خورشید است که به قول مشهور با از بین رفتن سرخی از ناحیه [[مشرق]] تحقق می‌یابد<ref>جواهر الکلام، ج ۱۶، ص۳۸۴.</ref>.

برای افطار آدابی ذکر شده، از جمله: خواندن [[دعا]]، اعم از مأثور و غیر مأثور و [[تلاوت]] [[سوره قدر]] هنگام افطار [[مستحب]] است. نیز مستحب است افطار پس از [[خواندن نماز]] مغرب صورت گیرد، مگر روزه‌دار بسیار گرسنه یا [[تشنه]] باشد، به حدّی که [[خضوع]] و [[حضور قلب]] را از او سلب کند یا دیگران برای افطار [[منتظر]] او باشند<ref>وسائل الشیعة، ج ۱۰، ص۱۴۹ ـ ۱۵۱؛ جواهر الکلام، ج ۱۶، ص۳۸۴ ـ ۳۸۵.</ref>. افطار با آب، به‌ویژه آب نیمه گرم، شیر و شیرینی، به‌ویژه خرما مستحب است<ref>وسائل الشیعة، ج ۱۰، ص۱۵۶ ـ ۱۶۱.</ref>.

== افطار غیر روزه‌دار ==

مستحب است افطار در روز [[عید فطر]]، پیش از [[نماز عید]] و در [[عید قربان]]، بعد از نماز عید صورت گیرد<ref>جواهر الکلام، ج ۱۱، ص۳۵۴؛ العروة الوثقی، ج ۲، ص۱۰۲.</ref>.<ref>[[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۱، صفحه ۶۲۴ - ۶۲۶.</ref>