بدون خلاصۀ ویرایش
(تغییرمسیر به ابوحذیفه بن عتبه بن ربیعه حذف شد) برچسبها: تغییرمسیر حذف شد پیوندهای ابهامزدایی |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
(۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = صحابه | عنوان مدخل = ابوحذیفة بن عتبة بن ربیعه | مداخل مرتبط = [[ابوحذیفة بن عتبة بن ربیعه در | {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = صحابه | عنوان مدخل = ابوحذیفة بن عتبة بن ربیعه | مداخل مرتبط = [[ابوحذیفة بن عتبة بن ربیعه در قرآن]] - [[ابوحذیفة بن عتبة بن ربیعه در تاریخ اسلامی]] | پرسش مرتبط = }} | ||
{{جعبه اطلاعات اصحاب | {{جعبه اطلاعات اصحاب | ||
| نام = ابوحذیفة بن عتبة بن ربیعه | | نام = ابوحذیفة بن عتبة بن ربیعه | ||
خط ۵: | خط ۵: | ||
| نام تصویر = تصویر قدیمی مدینه.jpg | | نام تصویر = تصویر قدیمی مدینه.jpg | ||
| عرض تصویر = | | عرض تصویر = | ||
| توضیح تصویر = تصویر | | توضیح تصویر = تصویر کهنی از مدینه | ||
| نام کامل = ابوحذیفة بن عتبة بن ربیعه | | نام کامل = ابوحذیفة بن عتبة بن ربیعه | ||
| نامهای دیگر = | | نامهای دیگر = | ||
خط ۵۰: | خط ۵۰: | ||
== مقدمه == | == مقدمه == | ||
وی فرزند [[عتبة بن ربیعة بن عبد شمس]]<ref>ابن حزم، ص۷۷.</ref>، از تیره عبدشمس از [[قبیله قریش]] بود<ref>ابن سعد، ج۳، ص۶۲.</ref>. اسم او را به [[اختلاف]] هُشیم<ref>ابن سعد، ج۳، ص۶۲؛ بلاذری، فتوح، ج۱، ص۱۰۹؛ شامی، ج۲، ص۳۱۲.</ref>، مُهشّم<ref>ابن حزم، ص۷۷؛ شامی، ج۲، ص۳۱۱</ref> هاشم <ref>ابن اثیر، اسد الغابه، ج۶، ص۶۸.</ref>، [[قیس]]<ref>سهیلی، ج۵، ص۳۵۲.</ref>، [[هشام]]، بحشل<ref>شامی، ج۲، ص۳۱۱.</ref> و حسل یا عسل، و نیز مقسم <ref>حاکم، ج۳، ص۲۲۴.</ref> گفتهاند و [[ابن حبان]]<ref>الثقات، ج۳، ص۹۵.</ref> نام حل را برای او صحیحترین دانسته است. آشکار است که در نام او، تصحیف یا [[تحریف]] صورت گرفته است. با توجه به سن او که در محدود (۵۳، ۵۴ یا ۵۶) سال بود و در سال دوازده [[هجری]] درگذشته است، میتوان گفت در حدود ۲۴، ۲۶ یا ۲۷ سال [[پیش از بعثت]] [[رسول خدا]] {{صل}} به [[دنیا]] آمده باشد. نام مادرش فاطمه دختر [[صفوان بن امیه]]، مکنی به «ام صفوان» از [[قبایل]] [[کنانی]] است<ref>ابن سعد، ج۳، ص۶۲.</ref> [[ابوهاشم]] ([[خالد]])، [[برادر]] [[پدری]] [[ابوحذیفه]] بود<ref>ابن اثیر، اسد الغابه، ج۲، ص۱۴۴ و ج۶، ص۳۱۱؛ ابن حجر، ج۷، ص۳۴۶.</ref>. همسرش [[سهله]] (دختر [[سهیل بن عمرو]]) از [[مهاجران به حبشه]]<ref>ابن سعد، ج۱، ص۱۶۰؛ ابن حزم، ص۱۶۶</ref> و از قبیله قریش به شمار میآمد که [[فرزندی]] به نام [[محمد]] در [[حبشه]] به دنیا آورد<ref>ابن سعد، ج۳، ص۶۲.</ref> و بعد از [[مرگ]] ابوحذیفه، [[عثمان]] [[سرپرستی]] [[محمد]] را بر عهده گرفت<ref>ثقفی، ج۲، ص۷۵.</ref>. به سبب شراب خوردن حد بر او جاری شد، سپس از عباد گردید و همراه [[عبدالله بن سعد بن ابی سرح]] [[والی مصر]]، در [[سال ۳۴ هجری]] در [[نبرد]] دریایی بر [[ضد]] [[رومیان]] شرکت کرد<ref>بلاذری، انساب، ص۳۸۸.</ref> و از کسانی بود که [[مردم مصر]] را بر ضد عثمان شوراند<ref>ابن سعد، ج۳، ص۶۲؛ ثقفی، ج۲، ص۷۵؛ ابن عساکر، ج۵۲، ص۲۶۹.</ref>.[[همسر]] دیگرش [[آمنه]]، دختر [[عمرو بن حرب]] بود که فرزندی به نام [[عاصم]] داشت<ref>ابن سعد، ج۳، ص۶۲.</ref>. از [[فرزندان]] ابوحذیفه نسلی باقی نماند<ref>ابن سعد، ج۳، ص۶۲.</ref>. او بندهاش [[سالم بن معقل]] را به [[فرزندخواندگی]] گرفت و دختر برادرش، [[فاطمه | وی فرزند [[عتبة بن ربیعة بن عبد شمس]]<ref>ابن حزم، ص۷۷.</ref>، از تیره عبدشمس از [[قبیله قریش]] بود<ref>ابن سعد، ج۳، ص۶۲.</ref>. اسم او را به [[اختلاف]] هُشیم<ref>ابن سعد، ج۳، ص۶۲؛ بلاذری، فتوح، ج۱، ص۱۰۹؛ شامی، ج۲، ص۳۱۲.</ref>، مُهشّم<ref>ابن حزم، ص۷۷؛ شامی، ج۲، ص۳۱۱</ref> هاشم <ref>ابن اثیر، اسد الغابه، ج۶، ص۶۸.</ref>، [[قیس]]<ref>سهیلی، ج۵، ص۳۵۲.</ref>، [[هشام]]، بحشل<ref>شامی، ج۲، ص۳۱۱.</ref> و حسل یا عسل، و نیز مقسم <ref>حاکم، ج۳، ص۲۲۴.</ref> گفتهاند و [[ابن حبان]]<ref>الثقات، ج۳، ص۹۵.</ref> نام حل را برای او صحیحترین دانسته است. آشکار است که در نام او، تصحیف یا [[تحریف]] صورت گرفته است. با توجه به سن او که در محدود (۵۳، ۵۴ یا ۵۶) سال بود و در سال دوازده [[هجری]] درگذشته است، میتوان گفت در حدود ۲۴، ۲۶ یا ۲۷ سال [[پیش از بعثت]] [[رسول خدا]] {{صل}} به [[دنیا]] آمده باشد. نام مادرش فاطمه دختر [[صفوان بن امیه]]، مکنی به «ام صفوان» از [[قبایل]] [[کنانی]] است<ref>ابن سعد، ج۳، ص۶۲.</ref> [[ابوهاشم]] ([[خالد]])، [[برادر]] [[پدری]] [[ابوحذیفه]] بود<ref>ابن اثیر، اسد الغابه، ج۲، ص۱۴۴ و ج۶، ص۳۱۱؛ ابن حجر، ج۷، ص۳۴۶.</ref>. همسرش [[سهله]] (دختر [[سهیل بن عمرو]]) از [[مهاجران به حبشه]]<ref>ابن سعد، ج۱، ص۱۶۰؛ ابن حزم، ص۱۶۶</ref> و از قبیله قریش به شمار میآمد که [[فرزندی]] به نام [[محمد]] در [[حبشه]] به دنیا آورد<ref>ابن سعد، ج۳، ص۶۲.</ref> و بعد از [[مرگ]] ابوحذیفه، [[عثمان]] [[سرپرستی]] [[محمد]] را بر عهده گرفت<ref>ثقفی، ج۲، ص۷۵.</ref>. به سبب شراب خوردن حد بر او جاری شد، سپس از عباد گردید و همراه [[عبدالله بن سعد بن ابی سرح]] [[والی مصر]]، در [[سال ۳۴ هجری]] در [[نبرد]] دریایی بر [[ضد]] [[رومیان]] شرکت کرد<ref>بلاذری، انساب، ص۳۸۸.</ref> و از کسانی بود که [[مردم مصر]] را بر ضد عثمان شوراند<ref>ابن سعد، ج۳، ص۶۲؛ ثقفی، ج۲، ص۷۵؛ ابن عساکر، ج۵۲، ص۲۶۹.</ref>.[[همسر]] دیگرش [[آمنه]]، دختر [[عمرو بن حرب]] بود که فرزندی به نام [[عاصم]] داشت<ref>ابن سعد، ج۳، ص۶۲.</ref>. از [[فرزندان]] ابوحذیفه نسلی باقی نماند<ref>ابن سعد، ج۳، ص۶۲.</ref>. او بندهاش [[سالم بن معقل]] را به [[فرزندخواندگی]] گرفت و دختر برادرش، [[فاطمه بنت ولید]] را به [[عقد]] سالم درآورد<ref>ابن سعد، ج۳، ص۶۳.</ref> سالم در [[نبرد]] یمامه، همراه [[أبوحذیفه]] کشته شد<ref>ابن سعد، ج۳، ص۶۲.</ref>. | ||
او قامتی بلند، صورتی [[زیبا]]، چشمانی لوچ و دندانهایی کج و معوج داشت<ref>ابن سعد، ج۳، ص۶۲؛ ابن قتیبه، ص۲۷۲؛ حاکم، ج۳، ص۲۲۳.</ref>. | او قامتی بلند، صورتی [[زیبا]]، چشمانی لوچ و دندانهایی کج و معوج داشت<ref>ابن سعد، ج۳، ص۶۲؛ ابن قتیبه، ص۲۷۲؛ حاکم، ج۳، ص۲۲۳.</ref>. | ||
خط ۶۴: | خط ۶۴: | ||
آن حضرت در [[جنگ بدر]] به اصحابش یادآور شد که مردانی از جمله [[بنی هاشم]]، به [[اجبار]] به این جنگ آمدهاند، از کشتن آنان از جمله عمویم [[عباس]] خودداری کنید. ابوحذیفه گفت: چگونه امکان دارد ما [[خاندان]] خود را بکشیم و عباس را رها کنیم. به خدا قسم! اگر او را ببینم با [[شمشیر]] تکه تکهاش میکنم. حضرت در [[گفتگو]] با ابوحذیفه تفاوت [[رفتار]] خود را چنین تبیین کرد که [[مشرکان]] با میل خود به [[نبرد]] آمدند، ولی افرادی از بنی هاشم به اجبار. [[رسول خدا]] {{صل}} به [[عمر]] فرمود: ای [[ابوحفص]]! آیا عمویم را با شمشیر میزنند، عمر گفت: [[ابو حذیفه]] [[دورویی]] و [[نفاق]] کرده و با شمشیر گردنش را میزنم. ابوحذیفه به سبب گفتار خود پشیمان بود و پیوسته میگفت: بلکه [[خداوند]] به سبب [[شهادت در راه خدا]] از من بگذرد<ref>ابن سعد، ج۴، ص۷؛ طبری، ج۲، ص۱۵۱؛ ابن ابی الحدید، ج۱۴، ص۱۸۲-۱۸۳.</ref>. [[علامه مجلسی]]<ref>علامه مجلسی، ج۴۴، ص۳۸۱.</ref> سخنان عمر را درباره ابوحذیفه آورده و بر این [[باور]] است که اگر [[اجتهاد]] نزد [[اهل سنت]] درباره [[خلفا]] و [[صحابه]] درست باشد و سخنان آنان اجتهاد شخصیشان است، پس سخنان ابوحذیفه هم اجتهاد است و عمر نباید او را به دورویی و نفاق متهم میکرد. | آن حضرت در [[جنگ بدر]] به اصحابش یادآور شد که مردانی از جمله [[بنی هاشم]]، به [[اجبار]] به این جنگ آمدهاند، از کشتن آنان از جمله عمویم [[عباس]] خودداری کنید. ابوحذیفه گفت: چگونه امکان دارد ما [[خاندان]] خود را بکشیم و عباس را رها کنیم. به خدا قسم! اگر او را ببینم با [[شمشیر]] تکه تکهاش میکنم. حضرت در [[گفتگو]] با ابوحذیفه تفاوت [[رفتار]] خود را چنین تبیین کرد که [[مشرکان]] با میل خود به [[نبرد]] آمدند، ولی افرادی از بنی هاشم به اجبار. [[رسول خدا]] {{صل}} به [[عمر]] فرمود: ای [[ابوحفص]]! آیا عمویم را با شمشیر میزنند، عمر گفت: [[ابو حذیفه]] [[دورویی]] و [[نفاق]] کرده و با شمشیر گردنش را میزنم. ابوحذیفه به سبب گفتار خود پشیمان بود و پیوسته میگفت: بلکه [[خداوند]] به سبب [[شهادت در راه خدا]] از من بگذرد<ref>ابن سعد، ج۴، ص۷؛ طبری، ج۲، ص۱۵۱؛ ابن ابی الحدید، ج۱۴، ص۱۸۲-۱۸۳.</ref>. [[علامه مجلسی]]<ref>علامه مجلسی، ج۴۴، ص۳۸۱.</ref> سخنان عمر را درباره ابوحذیفه آورده و بر این [[باور]] است که اگر [[اجتهاد]] نزد [[اهل سنت]] درباره [[خلفا]] و [[صحابه]] درست باشد و سخنان آنان اجتهاد شخصیشان است، پس سخنان ابوحذیفه هم اجتهاد است و عمر نباید او را به دورویی و نفاق متهم میکرد. | ||
رسول خدا {{صل}} صد سهم از [[غنایم]] [[بدر]]، را برای [[مهاجران]] از جمله ابوحذیفه قرار داد<ref>بخاری، الصحیح، ج۵، ص۲۱.</ref>. وی در [[جنگها]] و [[سرایا]] مانند [[أحد]]، [[سریه ابوسلمة بن عبدالاسد]]<ref>در منطقه قطن به سوی قبیله بنی اسد؛ واقدی، ج۱، ص۳۴۵</ref> [[خندق]]، [[حدیبیه]] و [[غزوات]] دیگر همراه [[رسول خدا]] به شرکت داشت<ref>ابن سعد، ج۳، ص۶۲؛ ابن عبدالبر، ج۴، ص۱۹۷.</ref> و پس از بازگشت رسول خدا {{صل}} از [[طائف]]، تقسیم [[غنایم]] [[هوازن]] را بر عهده گرفت<ref>واقدی، ج۳، ص۹۵۴.</ref>. | [[رسول خدا]]{{صل}} صد سهم از [[غنایم]] [[بدر]]، را برای [[مهاجران]] از جمله ابوحذیفه قرار داد<ref>بخاری، الصحیح، ج۵، ص۲۱.</ref>. وی در [[جنگها]] و [[سرایا]] مانند [[أحد]]، [[سریه ابوسلمة بن عبدالاسد]]<ref>در منطقه قطن به سوی قبیله بنی اسد؛ واقدی، ج۱، ص۳۴۵</ref> [[خندق]]، [[حدیبیه]] و [[غزوات]] دیگر همراه [[رسول خدا]] به شرکت داشت<ref>ابن سعد، ج۳، ص۶۲؛ ابن عبدالبر، ج۴، ص۱۹۷.</ref> و پس از بازگشت رسول خدا {{صل}} از [[طائف]]، تقسیم [[غنایم]] [[هوازن]] را بر عهده گرفت<ref>واقدی، ج۳، ص۹۵۴.</ref>. | ||
سالم، وابسته [[ابوحذیفه]] در [[خانه]] مولایش آمد و شد داشت و [[همسر]] [[حذیفه]] در بزرگی به او شیر - شیر را در ظرف مسی دوشید و به او میداد تا بخورد و [[محرم]] شود - داد<ref>ابن اثیر، اسد الغابه، ج۶، ص۶۸.</ref> برخی از [[فقهای اهل سنت]]، به شیر خوردن در بزرگی برای محرم شدن معتقدند، ولی غالباً آن را قبول ندارند. | سالم، وابسته [[ابوحذیفه]] در [[خانه]] مولایش آمد و شد داشت و [[همسر]] [[حذیفه]] در بزرگی به او شیر - شیر را در ظرف مسی دوشید و به او میداد تا بخورد و [[محرم]] شود - داد<ref>ابن اثیر، اسد الغابه، ج۶، ص۶۸.</ref> برخی از [[فقهای اهل سنت]]، به شیر خوردن در بزرگی برای محرم شدن معتقدند، ولی غالباً آن را قبول ندارند. | ||
خط ۷۱: | خط ۷۱: | ||
در مدخل [[ابوحذیفة]]<ref>دائرة المعارف قرآن، ج۱، ص۶۵۲.</ref> به [[آیه]] {{متن قرآن|فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَكُنْ مِنَ السَّاجِدِينَ}}<ref>«پس پروردگارت را با سپاس به پاکی بستای و از سجدهگزاران باش» سوره حجر، آیه ۹۸.</ref> بر [[شخصیت]] [[علمی]] ابوحذیفه - که آیه را دلالت بر [[وجوب]] [[سجده]] گرفته<ref>قرطبی، ج۱۰، ص۶۳.</ref> - استناد شده است؛ در حالی که این ابوحذیفه، نامش [[موسی بن مسعود]] و غیر [[صحابی]] است و [[روایات تفسیری]] را با چند واسطه نقل کرده است<ref>برای نمونه ر. ک: ابن کثیر، تفسیر، ج۱، ص۳۸ و ۹۸؛ واحدی، ص۱۲و ۸۹.</ref><ref>[[حسین مرادینسب|مرادینسب، حسین]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابوحذیفة بن عتبة بن ربیعه»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص:۲۳۹-۲۴۱.</ref> | در مدخل [[ابوحذیفة]]<ref>دائرة المعارف قرآن، ج۱، ص۶۵۲.</ref> به [[آیه]] {{متن قرآن|فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَكُنْ مِنَ السَّاجِدِينَ}}<ref>«پس پروردگارت را با سپاس به پاکی بستای و از سجدهگزاران باش» سوره حجر، آیه ۹۸.</ref> بر [[شخصیت]] [[علمی]] ابوحذیفه - که آیه را دلالت بر [[وجوب]] [[سجده]] گرفته<ref>قرطبی، ج۱۰، ص۶۳.</ref> - استناد شده است؛ در حالی که این ابوحذیفه، نامش [[موسی بن مسعود]] و غیر [[صحابی]] است و [[روایات تفسیری]] را با چند واسطه نقل کرده است<ref>برای نمونه ر. ک: ابن کثیر، تفسیر، ج۱، ص۳۸ و ۹۸؛ واحدی، ص۱۲و ۸۹.</ref><ref>[[حسین مرادینسب|مرادینسب، حسین]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابوحذیفة بن عتبة بن ربیعه»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص:۲۳۹-۲۴۱.</ref> | ||
== جستارهای وابسته == | |||
{{مدخل وابسته}} | |||
* [[قریش]] (قبیله) | |||
* [[بنی عبد شمس]] (تیره) | |||
* [[عتبة بن ربیعه]] (پدر) | |||
* [[محمد بن ابیحذیفه]] (فرزند) | |||
* [[معاویة بن ابی سفیان]] (خواهرزاده) | |||
{{پایان مدخل وابسته}} | |||
== منابع == | == منابع == |