سوره شوری

این مدخل زیرشاخهٔ بحث سوره است. سوره شوری از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: سوره شوری در علوم قرآنی - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

در آیه ﴿وَالَّذِينَ اسْتَجَابُوا لِرَبِّهِمْ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَأَمْرُهُمْ شُورَى بَيْنَهُمْ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنْفِقُونَ﴾، اصل اجتماعی شورا در امور اجرایی، از صفات مؤمنانی بیان شده است که اهل تقوا، نماز، انفاق و همیاری هنگام ستمدیدگی هستند. محور این سوره، وحی و محتوای پیام‌های آن است. برخی از نشانه‌های خدا و نیز نتایج اعمال و راه مستقیم الهی در این سوره بیان شده و مسلمانان را به مشورت در امور فردی و اجتماعی دعوت کرده است؛ به همین مناسبت نام «شوری» برای سوره برگزیده شده است. «حم عسق» که در آغاز سوره آمده، نام دیگر آن است.

این سوره پیرامون مسأله وحی سخن می‌گوید که خود نوعی تکلم از ناحیه خدای سبحان با انبیاء و رسل او است. هم چنان که در آغاز می‌فرماید: ﴿كَذَلِكَ يُوحِي إِلَيْكَ وَإِلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكَ اللَّهُ﴾ و در آخر هم می‌فرماید: ﴿وَمَا كَانَ لِبَشَرٍ أَنْ يُكَلِّمَهُ اللَّهُ إِلَّا وَحْيًا أَوْ مِنْ وَرَاءِ حِجَابٍ أَوْ يُرْسِلَ رَسُولًا فَيُوحِيَ بِإِذْنِهِ مَا يَشَاءُ إِنَّهُ عَلِيٌّ حَكِيمٌ﴾. و نیز در بین سوره هم چند نوبت سخن از وحی می‌آورد، یک جا می‌فرماید: ﴿وَكَذَلِكَ أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ قُرْآنًا عَرَبِيًّا﴾. جایی دیگر می‌فرماید: ﴿شَرَعَ لَكُمْ مِنَ الدِّينِ مَا وَصَّى بِهِ نُوحًا﴾ و نیز می‌فرماید: ﴿اللَّهُ الَّذِي أَنْزَلَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ وَالْمِيزَانَ﴾ و همچنین چند نوبت در سوره سخن از رزق به میان آورده چون وحی خود رزقی است برای انبیاء.

بنا بر این مسأله وحی موضوعی است که در این سوره محور کلام قرار گرفته. و اما مطالب دیگر از قبیل آیات توحید و صفات مؤمنین و کفار، و سرانجامی که هر یک از این دو فریق دارند، و بازگشتشان به خدای سبحان در روز قیامت، از باب الکلام یجر الکلام (حرف، حرف می‌آورد) می‌باشد، و منظور اولی سوره نیست.

گفته شده: این سوره در مکه نازل شده - مگر چند آیه آنکه استثناء شده است، و آن آیه: ﴿وَالَّذِينَ اسْتَجَابُوا لِرَبِّهِمْ﴾ تا آخر سه آیه، و یکی هم آیه ﴿ِ قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى﴾ تا آخر چهار آیه است‌.

ویژگی‌های سوره شوری

1. این سوره ۵۳ آیه به عدد کوفی، ۵۰ آیه به عدد دیگر مکتب‌های تفسیری، ۵۶ آیه طبق قول فراء، ۸۶۰ یا ۸۶۶ کلمه و ۳۵۲۱ یا ۳۵۸۸ حرف دارد.
2. در ترتیب نزول، شصت و دومین، و در قرآن کریم چهل و دومین سوره است.
3. پس از سوره فصّلت و پیش از سوره زخرف در مکه نازل شد؛ به‌جز آیات ۲۳، ۲۴، ۲۵ و ۲۷ که مدنی و مشتمل بر آیه مؤدت است.
4. از سور مثانی و کمی بیشتر از یک حزب است.
5. بیست و سومین سوره‌ از سوره‌های مقطّعات است و با حروف مقطعه «حم عسق» آغاز شده و سومین سوره از سُوَر حوامیم یا میمات است.
6. گفته‌اند هشت آیه منسوخ دارد.

مطالب سوره شوری

1. نزول قرآن و آثار هدایتی آن؛
2. مودّت ذی‌القربی به عنوان پاداش نبوت؛
3. ادلّه توحید و صفات الهی؛
4. وحدت ادیان آسمانی و یگانگی اصول آیینی تمام پیامبران (ع)؛
5. معاد، تقسیم انسان‌ها به دو گروه بهشتی و جهنمی و سرنوشت آنان در رستاخیز؛
6. صفات مؤمنان و مباحث اخلاقی؛ مانند: استقامت، عفو و توبه.

منابع

1. فرهنگ‌نامه علوم قرآنی