تفسیر ترتیبی در علوم قرآنی: تفاوت میان نسخه‌ها

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر

تفسیر ترتیبی در علوم قرآنی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۷ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۰۸:۵۲

۴ بایت حذف‌شده ، ۷ مارس

۱۱۳٬۱۶۱

ویرایش

@@ خط ۷: / خط ۷: @@
 == مقدمه ==
-شیوه رایج در [[تفسیر قرآن]] از [[عهد]] تدوین [[تفسیر]] تاکنون تفسیر قرآن به ترتیب [[مصحف]] و [[تدوین قرآن]]، یعنی از [[سوره فاتحه]] تا [[سوره ناس]]، [[آیه]] به آیه و [[سوره]] به سوره، بوده است. به این شیوه از تفسیر [[تفسیر ترتیبی]] گویند. نزدیک به همه [[تفاسیر]] پیشین، به جز پاره‌ای [[احکام]] القرآن‌های [[شیعی]]، به همین شیوه به تفسیر پرداخته‌اند.
+شیوه رایج در [[تفسیر قرآن]] از [[عهد]] تدوین [[تفسیر]] تاکنون تفسیر قرآن به ترتیب [[مصحف]] و تدوین قرآن، یعنی از [[سوره فاتحه]] تا [[سوره ناس]]، [[آیه]] به آیه و [[سوره]] به سوره، بوده است. به این شیوه از تفسیر [[تفسیر ترتیبی]] گویند. نزدیک به همه [[تفاسیر]] پیشین، به جز پاره‌ای [[احکام]] القرآن‌های [[شیعی]]، به همین شیوه به تفسیر پرداخته‌اند.
 از تفسیر ترتیبی با عناوین دیگری نیز یاد شده است؛ [[شهید صدر]] از آن با عنوان «تفسیر تجزیئی» یاد کرده است. در مقابل آن نیز بر [[تفسیر موضوعی]] عنوان «[[تفسیر توحیدی]]» اطلاق کرده است. مراد از تفسیر تجزیئی آن است که [[مفسر]] [[آیات قرآن]] را با همان ترتیب پیوسته ای که در [[مصحف شریف]] آمده‌اند تفسیر کند. در تفسیر تجزیئی مفسر با تجزیه آیه به چند جمله به تفسیر کلمه به کلمه و جمله به جمله آن می‌‌پردازد؛ اما در مقابل، در تفسیر توحیدی (موضوعی) مفسر همه [[آیات]] مربوط به موضوعی [[اعتقادی]]، [[اجتماعی]]، [[معرفتی]] یا... را گردآوری کرده، آنها را به عنوان یک واحد و یک کل در نظر گرفته، [[حقایق]] و اشارات موجود در آنها درباره موضوع خاص را استخراج می‌‌کند. <ref>المدرسة القرآنیه، ص۲۰ - ۲۵، نیز نک: التفسیر الموضوعی، ص۴۱.</ref> بعضی دیگر عنوان «[[تفسیر تحلیلی]]» را به جای تفسیر ترتیبی به کار برده‌اند؛ چراکه مفسر در تفسیر هر آیه‌ای درنگ کرده، به تحلیل مبسوط و گسترده آن می‌‌پردازد و در ضمن آن درباره موضوعات و مباحث مختلف در حوزه‌های اعتقادی، لغوی، ادبی، بلاغی، [[اخلاقی]]، [[احکام]] و... بحث می‌‌کند. <ref>التفسیر الموضوعی، ص۲۷ - ۲۸.</ref> عنوان دیگری که گاه در معنای تفسیر ترتیبی به کار رفته «تفسیر موضعی» است، در برابر تفسیر موضوعی. [[راز]] این نامگذاری نیز آن است که مفسر در کنار آیه یا سوره‌ای و در موضعی خاص درنگ می‌‌کند و پیش از کامل شدن تفسیر آن بخش به [[تفسیر آیات]] دیگر نمی‌پردازد، برخلاف تفسیر موضوعی که موضوعی خاص را در نظر می‌‌گیرد و برای دستیابی به دیدگاه [[قرآن]] درباره آن موضوع همه [[آیات]] مرتبط را در سراسر قرآن بررسی می‌‌کند، بدون آنکه در موضعی خاص از قرآن توقف کند. <ref> التفسیر الموضوعی، ص۴۰ - ۴۱.</ref> نخستین [[تفسیر ترتیبی]] پیوسته قرآن به گفته [[معرفت]]، معانی القرآن فراء بوده است، در حالی که [[تفاسیر]] پیش از آن ناپیوسته بوده و تنها به [[تفسیر آیات]] مبهم و مشکل می‌‌پرداخته‌اند،<ref> تفسیر و مفسران، ج ۲، ص۱۱.</ref> با این حال اطلاق عنوان تفسیر ترتیبی بر شیوه رایج در [[تفسیر قرآن]] همزمان با طرح [[ضرورت]] [[تفسیر موضوعی]] در دوره معاصر برای [[پاسخگویی]] قرآن به نیازهای عصر بوده است، بنابراین تفسیر ترتیبی هنگامی که در برابر تفسیر موضوعی به کار می‌‌رود مفهومی فراتر از [[تفسیر آیه]] به [[آیه]] و [[سوره]] به سوره قرآن از [[فاتحة الکتاب]] تا آخرین سوره دارد، و دارای اقسامی است<ref>[[سید حبیب دشتی|دشتی، سید حبیب]]، [[تفسیر ترتیبی (مقاله)|مقاله «تفسیر ترتیبی»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۸ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۸.</ref>: