|
|
(۱۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) |
خط ۱: |
خط ۱: |
| {{امامت}} | | {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = تفسیر | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[تفسیر موضوعی در علوم قرآنی]]| پرسش مرتبط = }} |
| <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی میشود:</div>
| |
| <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;"> [[تفسیر موضوعی در قرآن]] </div>
| |
|
| |
|
| ==مقدمه== | | == مقدمه == |
| [[تفسیر موضوعی]] ترکیبی وصفی است که «موضوعی» بودن [[وصف]] [[تفسیر]] و ویژگی آن است، بنابراین در تفسیر موضوعی [[مفسر]] به [[تفسیر آیات قرآن]] راجع به موضوعی خاص میپردازد. <ref>المدرسة القرآنیه، ص۲۳؛ مباحث فی التفسیر الموضوعی، ص۱۵ - ۱۶.</ref> | | [[تفسیر موضوعی]] یکی از انواع [[تفسیر قرآن]] است که به شکلی غیر ترتیبی [[قرآن]] را [[تفسیر]] میکند. |
|
| |
|
| تفسیر موضوعی در برابر [[تفسیر ترتیبی]] شیوهای در تفسیر آیات [[قرآن کریم]] است که مفسر از طریق آن به [[استنباط]] دیدگاه [[قرآن]] درباره موضوعی مرتبط با [[انسان]] و [[جهان هستی]] میپردازد. [[شهید صدر]] از تفسیر موضوعی به عنوان اتجاهی در تفسیر در برابر اتجاه تجزیه ای (ترتیبی) یاد کرده است. <ref>المدرسة القرآنیه، ص۱۹ ـ ۲۵.</ref> [[محمد ابراهیم شریف]] با این تلقی از منهج [[تفسیری]] که ظرفی است مشتمل بر اندیشههای یک [[گرایش]] تفسیری و وسیلهای است برای تحقق یک گرایش در تفسیر، تفسیر موضوعی را در شمار مناهج تفسیری قرار داده است؛ در کنار سه منهج سنتی کهن، موضوعیِ سنتی و گفتار تفسیری (المقال التفسیری). <ref>اتجاهات التجدید، ص۶۸.</ref> بعضی هم از آن به عنوان اسلوبی در تفسیر در کنار سه اسلوب دیگر یعنی تفسیر اجمالی (خلاصه)، [[تفسیر تحلیلی]] (ترتیبی) و تفسیر مُقارَن (تطبیقی) یاد کردهاند. <ref>التفسیر الموضوعی، ص۲۷ - ۲۸.</ref> البته روشن است که این ۴ نوع یا اسلوب [[تفسیر قرآن]] در عرض هم نیستند و در واقع به دو نوع تفسیر ترتیبی و موضوعی بازمی گردند؛ زیرا تفسیر اجمالی زیرمجموعه تفسیر ترتیبی است و [[تفسیر تطبیقی]] نیز میتواند به یکی از دو شکل ترتیبی یا موضوعی انجام گیرد.<ref>[[سید محمود طیب حسینی|طیب حسینی، سید محمود]]، [[ تفسیر موضوعی (مقاله)|مقاله « تفسیر موضوعی»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۸ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۸.</ref>
| | در این شیوه تفسیری، [[آیات]] مختلفی که درباره یک موضوع در سراسر قرآنمجید در حوادث و مناسبتهای گوناگون نازل شده است، جمعآوری و جمعبندی و از مجموع آنها نظر قرآن درباره آن موضوع و ابعاد آن روشن میشود. |
|
| |
|
| | تفسیر موضوعی را بر سه قسم دانستهاند: |
| | # تفسیر کلمهای از کلمات قرآن و بررسی آیاتی که آن کلمه در آنها به کار رفته است؛ مانند: بررسی کلمه [[حق]] یا کلمه [[ولاء]]؛ |
| | # بررسی موضوعی خاص در یک [[سوره]]؛ مثلاً بررسی [[خداشناسی]] در [[سوره حمد]]؛ |
| | # بررسی یک موضوع خاص در کل قرآن؛ یعنی آیاتی جمع و تفسیر شود که به یک موضوع خاص در قالب بیانات مختلف پرداختهاند؛ مانند: بررسی [[آیات جهاد]] یا [[معاد]] یا [[اخلاق]] در قرآن. شاید قسم سوم مشهورترین روش در تفسیر موضوعی باشد. |
|
| |
|
| | درباره تاریخچه تفسیر موضوعی باید گفت که گرچه این تفسیر ریشه در [[زمان]] [[رسول اکرم]] {{صل}} دارد، اما اصطلاح تفسیر موضوعی در [[قرن چهاردهم]] [[هجری]] پدید آمده است. |
|
| |
|
| == جستارهای وابسته ==
| | برای تفسیر موضوعی فواید ذیل را میتوان برشمرد: |
| {{مدخلهای وابسته}}
| | # رفع ابهامهایی که در بدو نظر در بعضی از آیات به چشم میخورد؛ مانند: [[متشابهات]] قرآن؛ |
| * [[تفاسیر تابعین تابعین]]
| | # [[آگاهی]] از ویژگیها، علل و نتایج موضوعات و مسائل مختلف مطرح در قرآن؛ |
| * [[تفاسیر تک نگار]]
| | # به دست آوردن یک تفسیر جامع درباره موضوعاتی مانند [[توحید]]، معاد، [[عبادات]]، [[جهاد]] و [[حکومت اسلامی]]؛ |
| * [[تفاسیر عصر جدید]]
| | # بهدست آوردن [[اسرار]] و پیامهای تازه قرآن با انضمام آیات به یکدیگر<ref>رومی، فهدبن عبدالرحمان، اصول التفسیرومناهجه، صفحه ۶۸؛ مکارم شیرازی، ناصر، ۱۳۰۵ -پیام قرآن , روش تازه ای درتفسیر موضوعی قرآن، صفحه (۲۰-۳۱)؛ حکیم، محمد باقر، ۱۳۱۸- ۱۳۸۲. ،علوم القرآن، صفحه (۳۴۲-۳۴۸)</ref>.<ref>[[فرهنگنامه علوم قرآنی (کتاب)|فرهنگ نامه علوم قرآنی]]، ج۱، ص۱۸۳۸.</ref> |
| * [[تفاسیر عصر کهن]]
| |
| * [[تفسیر اجتهادی]]
| |
| * [[تفسیر اجمالی قرآن]]
| |
| * [[تفسیر اِعراب]]
| |
| * [[تفسیر باطنی]]
| |
| * [[تفسیر پلورالیستی قرآن]]
| |
| * [[تفسیر تبیینی قرآن]]
| |
| * [[تفسیر تحلیلی]]
| |
| * [[تفسیر تدبری قرآن]]
| |
| * [[تفسیر تمسکی قرآن]]
| |
| * [[تفسیر در عصر تابعین]]
| |
| * [[تفسیر در عصر تدوین]]
| |
| * [[تفسیر در عصر پیامبر خاتم]]
| |
| * [[تفسیر درایی]]
| |
| * [[تفسیر زبدة البیان]]
| |
| * [[تفسیر سکولاریستی قرآن]]
| |
| * [[تفسیر سیستمی]]
| |
| * [[تفسیر عبدالله بن عباس]]
| |
| * [[تفسیر قرآن به قرآن]]
| |
| * [[تفسیر لفظی قرآن]]
| |
| * [[تفسیر لیبرالیستی قرآن]]
| |
| * [[تفسیر مأثور]]
| |
| * [[تفسیر مجمل به مبین]]
| |
| * [[تفسیر مطلق به مقید]]
| |
| * [[تفسیر معتزلیان جدید]]
| |
| * [[تفسیر معنا]]
| |
| * [[تفسیر معنوی قرآن]]
| |
| * [[تفسیر موضوع]]
| |
| * [[تفسیر وجوه قرآن]]
| |
| * [[تفسیر ترتیبی]]
| |
| * [[تفسیر مزجی]]
| |
| * [[تفسیر موضوعی]]
| |
| * [[تفسیر اهل بیت]]
| |
| * [[تفسیر پیامبر خاتم]]
| |
| * [[تفسیر تابعین]]
| |
| * [[تفسیر دوران نهضتهای اصلاحی]]
| |
| * [[تفسیر صحابه]]
| |
| * [[تفسیر عصر جدید]]
| |
| * [[تفسیر باطن قرآن]]
| |
| * [[تفسیر ظاهر قرآن]]
| |
| * [[تفسیر اهلسنت]]
| |
| * [[تفسیر باطنیه]]
| |
| * [[تفسیر خوارج]]
| |
| * [[تفسیر شیعه]]
| |
| * [[تفسیر متصوفه]]
| |
| * [[تفسیر اجتماعی]]
| |
| * [[تفسیر اخلاقی]]
| |
| * [[تفسیر ادبی]]
| |
| * [[تفسیر اشاری]]
| |
| * [[تفسیر به رأی]]
| |
| * [[تفسیر بیانی]]
| |
| * [[تفسیر پوزیتیویستی]]
| |
| * [[تفسیر تاریخی]]
| |
| * [[تفسیر تربیتی]]
| |
| * [[تفسیر رمزی]]
| |
| * [[تفسیر عرفانی]]
| |
| * [[تفسیر علمی]]
| |
| * [[تفسیر فقهی]]
| |
| * [[تفسیر فلسفی]]
| |
| * [[تفسیر کلامی]]
| |
| * [[آداب تفسیر قرآن]]
| |
| * [[آراء تفسیری]]
| |
| * [[اسرائیلیات در تفسیر]]
| |
| * [[اقطاب اسرائیلیات]]
| |
| * [[اقطاب وضّاعین]]
| |
| * [[اولین مدون تفسیر]]
| |
| * [[تأویل قرآن]]
| |
| * [[تدوین تفسیر قرآن]]
| |
| * [[تفاسیر قرآن]]
| |
| * [[تفسیر پذیری قرآن]]
| |
| * [[تفسیر نگاری]]
| |
| * [[تنزیل قرآن]]
| |
| * [[توقیفیت تفسیر قرآن]]
| |
| * [[جری و تطبیق]]
| |
| * [[روایات تفسیری]]
| |
| * [[روشهای تفسیری]]
| |
| * [[سیاق عام]]
| |
| * [[شرافت تفسیر قرآن]]
| |
| * [[طرق تفسیری]]
| |
| * [[غرایب تفسیر]]
| |
| * [[فضیلت تفسیر قرآن]]
| |
| * [[قواعد تفسیر]]
| |
| * [[مبادی تفسیر]]
| |
| * [[مدارس تفسیر قرآن]]
| |
| * [[مراتب تفسیر]]
| |
| * [[مراحل تفسیر]]
| |
| * [[مصادر نقلی تفسیر]]
| |
| * [[مفسران]]
| |
| * [[مقدمات تفسیر]]
| |
| * [[مکاتب تفسیری]]
| |
| * [[منابع تفسیر]]
| |
| * [[تأویل قرآن]]
| |
| {{پایان}}
| |
| {{پایان}}
| |
|
| |
|
| ==منابع== | | == [[تفاسیر موضوعی]] == |
| | منظور از تفاسیر موضوعی تفسیرهایی است که [[مفسر]]، موضوعی را با توجه به [[آیات]] مختلفی از [[قرآن]] [[تفسیر]] کند که به نحوی با آن موضوع مناسبت دارند. |
| | |
| | تفاسیر موضوعی قرآن دو دستهاند: |
| | # تفسیرهایی که هر چند به شیوه کهن و بر پایه [[تفسیر ترتیبی]] قرآن تدوین شدهاند، امّا در ضمن به موضوعات [[قرآنی]] هم پرداختهاند و با [[گزینش]] آیاتی که [[ارتباط]] محتوایی با یکدیگر دارند، [[سعی]] در عرضه دیدگاه قرآن در موضوعات مختلف دارند؛ مانند: [[تفسیر المنار]] و تفسیر [[ارزشمند]] [[المیزان]]. این دو تفسیر، بهویژه [[تفسیر المیزان]] سرشار از مباحث و موضوعات مختلفی است که در قرآن مطرح شدهاند. |
| | # تفسیرهای موضوعی خاص که موضوعات مختلفی را از نظر قرآن بررسی کردهاند؛ مانند: |
| | ## [[تفسیر موضوعی قرآن کریم (کتاب)|تفسیر موضوعی قرآن کریم]] اثر [[آیتالله]] [[عبدالله جوادی آملی]]؛ |
| | ## [[تفسیر منشور جاوید]] تألیف [[جعفر سبحانی]] در چهارده جلد؛ |
| | ## [[دروس من القرآن الکریم (کتاب)|دروس من القرآن الکریم]] و [[العمل الصالح فی القرآن (کتاب)|العمل الصالح فی القرآن]] نوشته [[شهید]] [[محمد باقر صدر]]؛ |
| | ## [[پیام قرآن (کتاب)|پیام قرآن]]، اثر آیتالله [[ناصر مکارم شیرازی]] و همکاران در ده جلد. |
| | |
| | و کتابهای تکنگاری شده در زمینه موضوعاتی مثل [[انسان]]، [[زن]]، [[جامعه]]، [[تاریخ]] و... از نظر قرآن<ref> خرمشاهی، بهاء الدین، دانش نامه قرآن وقرآن پژوهی، جلد۱،صفحه ۶۴۰؛ ایازی، محمد علی، آشنایی با تفاسیر قرآن، صفحه (۲۱۸-۱۹۹)و۲۳.</ref>.<ref>[[فرهنگنامه علوم قرآنی (کتاب)|فرهنگ نامه علوم قرآنی]]، ج۱، ص۱۷۴۱.</ref> |
| | |
| | {{تفسیر}} |
| | |
| | == منابع == |
| {{منابع}} | | {{منابع}} |
| #[[پرونده:000059.jpg|22px]] [[سید محمود طیب حسینی|طیب حسینی، سید محمود]]، [[ تفسیر موضوعی (مقاله)|مقاله « تفسیر موضوعی»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۸ (کتاب)|'''دائرة المعارف قرآن کریم ج۸''']] | | # [[پرونده: 9030760879.jpg|22px]] [[فرهنگنامه علوم قرآنی (کتاب)|'''فرهنگنامه علوم قرآنی''']] |
| {{پایان منابع}} | | {{پایان منابع}} |
|
| |
|
| ==پانویس== | | == پانویس == |
| {{پانویس}} | | {{پانویس}} |
|
| |
|
| [[رده:تفسیر موضوعی]]
| |
| [[رده:تفسیر]] | | [[رده:تفسیر]] |
| [[رده:علوم قرآن]]
| |