تفسیر موضوعی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۱۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = تفسیر | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[تفسیر موضوعی در علوم قرآنی]]| پرسش مرتبط = }} | ||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
تفسیر موضوعی | [[تفسیر موضوعی]] یکی از انواع [[تفسیر قرآن]] است که به شکلی غیر ترتیبی [[قرآن]] را [[تفسیر]] می‌کند. | ||
در این شیوه تفسیری، [[آیات]] مختلفی که درباره یک موضوع در سراسر قرآن‌مجید در حوادث و مناسبت‌های گوناگون نازل شده است، جمع‌آوری و جمع‌بندی و از مجموع آنها نظر قرآن درباره آن موضوع و ابعاد آن روشن می‌شود. | |||
تفسیر موضوعی را بر سه قسم دانسته‌اند: | |||
# تفسیر کلمه‌ای از کلمات قرآن و بررسی آیاتی که آن کلمه در آنها به کار رفته است؛ مانند: بررسی کلمه [[حق]] یا کلمه [[ولاء]]؛ | |||
# بررسی موضوعی خاص در یک [[سوره]]؛ مثلاً بررسی [[خداشناسی]] در [[سوره حمد]]؛ | |||
# بررسی یک موضوع خاص در کل قرآن؛ یعنی آیاتی جمع و تفسیر شود که به یک موضوع خاص در قالب بیانات مختلف پرداخته‌اند؛ مانند: بررسی [[آیات جهاد]] یا [[معاد]] یا [[اخلاق]] در قرآن. شاید قسم سوم مشهورترین روش در تفسیر موضوعی باشد. | |||
درباره تاریخچه تفسیر موضوعی باید گفت که گرچه این تفسیر ریشه در [[زمان]] [[رسول اکرم]] {{صل}} دارد، اما اصطلاح تفسیر موضوعی در [[قرن چهاردهم]] [[هجری]] پدید آمده است. | |||
برای تفسیر موضوعی فواید ذیل را می‌توان برشمرد: | |||
# رفع ابهام‌هایی که در بدو نظر در بعضی از آیات به چشم می‌خورد؛ مانند: [[متشابهات]] قرآن؛ | |||
# [[آگاهی]] از ویژگی‌ها، علل و نتایج موضوعات و مسائل مختلف مطرح در قرآن؛ | |||
# به دست آوردن یک تفسیر جامع درباره موضوعاتی مانند [[توحید]]، معاد، [[عبادات]]، [[جهاد]] و [[حکومت اسلامی]]؛ | |||
# به‌دست آوردن [[اسرار]] و پیام‌های تازه قرآن با انضمام آیات به یکدیگر<ref>رومی، فهدبن عبدالرحمان، اصول التفسیرومناهجه، صفحه ۶۸؛ مکارم شیرازی، ناصر، ۱۳۰۵ -پیام قرآن , روش تازه ای درتفسیر موضوعی قرآن، صفحه (۲۰-۳۱)؛ حکیم، محمد باقر، ۱۳۱۸- ۱۳۸۲. ،علوم القرآن، صفحه (۳۴۲-۳۴۸)</ref>.<ref>[[فرهنگ‌نامه علوم قرآنی (کتاب)|فرهنگ نامه علوم قرآنی]]، ج۱، ص۱۸۳۸.</ref> | |||
== | == [[تفاسیر موضوعی]] == | ||
منظور از تفاسیر موضوعی تفسیرهایی است که [[مفسر]]، موضوعی را با توجه به [[آیات]] مختلفی از [[قرآن]] [[تفسیر]] کند که به نحوی با آن موضوع مناسبت دارند. | |||
تفاسیر موضوعی قرآن دو دسته‌اند: | |||
# تفسیرهایی که هر چند به شیوه کهن و بر پایه [[تفسیر ترتیبی]] قرآن تدوین شده‌اند، امّا در ضمن به موضوعات [[قرآنی]] هم پرداخته‌اند و با [[گزینش]] آیاتی که [[ارتباط]] محتوایی با یکدیگر دارند، [[سعی]] در عرضه دیدگاه قرآن در موضوعات مختلف دارند؛ مانند: [[تفسیر المنار]] و تفسیر [[ارزشمند]] [[المیزان]]. این دو تفسیر، به‌ویژه [[تفسیر المیزان]] سرشار از مباحث و موضوعات مختلفی است که در قرآن مطرح شده‌اند. | |||
# تفسیرهای موضوعی خاص که موضوعات مختلفی را از نظر قرآن بررسی کرده‌اند؛ مانند: | |||
## [[تفسیر موضوعی قرآن کریم (کتاب)|تفسیر موضوعی قرآن کریم]] اثر [[آیت‌الله]] [[عبدالله جوادی آملی]]؛ | |||
## [[تفسیر منشور جاوید]] تألیف [[جعفر سبحانی]] در چهارده جلد؛ | |||
## [[دروس من القرآن الکریم (کتاب)|دروس من القرآن الکریم]] و [[العمل الصالح فی القرآن (کتاب)|العمل الصالح فی القرآن]] نوشته [[شهید]] [[محمد باقر صدر]]؛ | |||
## [[پیام قرآن (کتاب)|پیام قرآن]]، اثر آیت‌الله [[ناصر مکارم شیرازی]] و همکاران در ده جلد. | |||
و کتاب‌های تک‌نگاری شده در زمینه موضوعاتی مثل [[انسان]]، [[زن]]، [[جامعه]]، [[تاریخ]] و... از نظر قرآن<ref> خرمشاهی، بهاء الدین، دانش نامه قرآن وقرآن پژوهی، جلد۱،صفحه ۶۴۰؛ ایازی، محمد علی، آشنایی با تفاسیر قرآن، صفحه (۲۱۸-۱۹۹)و۲۳.</ref>.<ref>[[فرهنگ‌نامه علوم قرآنی (کتاب)|فرهنگ نامه علوم قرآنی]]، ج۱، ص۱۷۴۱.</ref> | |||
{{تفسیر}} | |||
== منابع == | |||
==منابع== | |||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
#[[پرونده: | # [[پرونده: 9030760879.jpg|22px]] [[فرهنگ‌نامه علوم قرآنی (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه علوم قرآنی''']] | ||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:تفسیر]] | [[رده:تفسیر]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۷ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۰۹
این مدخل زیرشاخهٔ بحث تفسیر است. تفسیر موضوعی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: تفسیر موضوعی در علوم قرآنی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
تفسیر موضوعی یکی از انواع تفسیر قرآن است که به شکلی غیر ترتیبی قرآن را تفسیر می‌کند.
در این شیوه تفسیری، آیات مختلفی که درباره یک موضوع در سراسر قرآن‌مجید در حوادث و مناسبت‌های گوناگون نازل شده است، جمع‌آوری و جمع‌بندی و از مجموع آنها نظر قرآن درباره آن موضوع و ابعاد آن روشن می‌شود.
تفسیر موضوعی را بر سه قسم دانسته‌اند:
- تفسیر کلمه‌ای از کلمات قرآن و بررسی آیاتی که آن کلمه در آنها به کار رفته است؛ مانند: بررسی کلمه حق یا کلمه ولاء؛
- بررسی موضوعی خاص در یک سوره؛ مثلاً بررسی خداشناسی در سوره حمد؛
- بررسی یک موضوع خاص در کل قرآن؛ یعنی آیاتی جمع و تفسیر شود که به یک موضوع خاص در قالب بیانات مختلف پرداخته‌اند؛ مانند: بررسی آیات جهاد یا معاد یا اخلاق در قرآن. شاید قسم سوم مشهورترین روش در تفسیر موضوعی باشد.
درباره تاریخچه تفسیر موضوعی باید گفت که گرچه این تفسیر ریشه در زمان رسول اکرم (ص) دارد، اما اصطلاح تفسیر موضوعی در قرن چهاردهم هجری پدید آمده است.
برای تفسیر موضوعی فواید ذیل را می‌توان برشمرد:
- رفع ابهام‌هایی که در بدو نظر در بعضی از آیات به چشم می‌خورد؛ مانند: متشابهات قرآن؛
- آگاهی از ویژگی‌ها، علل و نتایج موضوعات و مسائل مختلف مطرح در قرآن؛
- به دست آوردن یک تفسیر جامع درباره موضوعاتی مانند توحید، معاد، عبادات، جهاد و حکومت اسلامی؛
- به‌دست آوردن اسرار و پیام‌های تازه قرآن با انضمام آیات به یکدیگر[۱].[۲]
تفاسیر موضوعی
منظور از تفاسیر موضوعی تفسیرهایی است که مفسر، موضوعی را با توجه به آیات مختلفی از قرآن تفسیر کند که به نحوی با آن موضوع مناسبت دارند.
تفاسیر موضوعی قرآن دو دسته‌اند:
- تفسیرهایی که هر چند به شیوه کهن و بر پایه تفسیر ترتیبی قرآن تدوین شده‌اند، امّا در ضمن به موضوعات قرآنی هم پرداخته‌اند و با گزینش آیاتی که ارتباط محتوایی با یکدیگر دارند، سعی در عرضه دیدگاه قرآن در موضوعات مختلف دارند؛ مانند: تفسیر المنار و تفسیر ارزشمند المیزان. این دو تفسیر، به‌ویژه تفسیر المیزان سرشار از مباحث و موضوعات مختلفی است که در قرآن مطرح شده‌اند.
- تفسیرهای موضوعی خاص که موضوعات مختلفی را از نظر قرآن بررسی کرده‌اند؛ مانند:
- تفسیر موضوعی قرآن کریم اثر آیت‌الله عبدالله جوادی آملی؛
- تفسیر منشور جاوید تألیف جعفر سبحانی در چهارده جلد؛
- دروس من القرآن الکریم و العمل الصالح فی القرآن نوشته شهید محمد باقر صدر؛
- پیام قرآن، اثر آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی و همکاران در ده جلد.
و کتاب‌های تک‌نگاری شده در زمینه موضوعاتی مثل انسان، زن، جامعه، تاریخ و... از نظر قرآن[۳].[۴]
جستارهای وابسته
- تفاسیر تابعین تابعین
- تفاسیر تک نگار
- تفاسیر عصر جدید
- تفاسیر عصر کهن
- تفاسیر لغوی
- تفسیر اجتهادی
- تفسیر اجمالی قرآن
- تفسیر اِعراب
- تفسیر قرآن به مقتضای عقل
- تفسیر باطنی
- تفسیر مالکیه
- تفسیر روایی
- تفسیر مسلسل
- تفسیر قرآن به کلام صحابه
- تفسیر قرآن با قول تابعی
- تفسیر قرآن با قرآن
- تفسیر عهد نبوت
- تفسیر عهد رسالت
- تفسیر عهد صحابه
- تفسیر غریب قرآن
- تفسیر عقلی
- تفسیر پلورالیستی قرآن
- تفسیر تبیینی قرآن
- تفسیر تحلیلی
- تفسیر بلاغی
- تفسیر تدبری قرآن
- تفسیر تمسکی قرآن
- تفسیر عصر تابعین
- تفسیر در عصر تدوین
- تفسیر عصر پیامبر خاتم
- تفسیر درایی
- تفسیر زبدة البیان
- تفسیر سکولاریستی قرآن
- تفسیر سیستمی
- تفسیر عبدالله بن عباس
- تفسیر قرآن به قرآن
- تفسیر لفظی قرآن
- تفسیر لیبرالیستی قرآن
- تفسیر مأثور
- تفسیر معتزله
- تفسیر مجمل به مبین
- تفسیر مطلق به مقید
- تفسیر معتزلیان جدید
- تفسیر معنا
- تفسیر معنوی قرآن
- تفسیر نو اعتزالی
- تفسیر وجوه قرآن
- تفسیر ترتیبی
- تفسیر مزجی
- تفسیر موضوعی
- تفسیر اهل بیت
- تفسیر پیامبر خاتم
- تفسیر تابعین
- تفسیر عامه
- تفسیر عصر نهضت
- تفسیر توحیدی
- تفسیر دوران نهضت‌های اصلاحی
- تفسیر صحابه
- تفسیر عصر جدید
- تفسیر باطن قرآن
- تفسیر ظاهر قرآن
- تفسیر اهل‌سنت
- تفسیر باطنیه
- تفسیر ماتریدیه
- تفسیر خوارج
- تفسیر شیعه
- تفسیر متصوفه
- تفسیر اجتماعی
- تفسیر اخلاقی
- تفسیر ادبی
- تفسیر اشاری
- تفسیر به رأی
- تفسیر بیانی
- تفسیر زیدیه
- تفسیر شافعیه
- تفسیر پوزیتیویستی
- تفسیر تاریخی
- تفسیر تربیتی
- تفسیر رمزی
- تفسیر عرفانی
- تفسیر علمی
- تفسیر فقهی
- تفسیر فیضی
- تفسیر فلسفی
- تفسیر کلامی
- تفسیر نقلی
- آداب تفسیر قرآن
- آراء تفسیری
- اسرائیلیات در تفسیر
- اقطاب اسرائیلیات
- اقطاب وضّاعین
- اولین مدون تفسیر
- تأویل قرآن
- تدوین تفسیر قرآن
- تفاسیر قرآن
- تفسیر پذیری قرآن
- تفسیر نگاری
- تنزیل قرآن
- توقیفیت تفسیر قرآن
- جری و تطبیق
- روایات تفسیری
- روش‌های تفسیری
- سیاق عام
- شرافت تفسیر قرآن
- طرق تفسیری
- غرایب تفسیر
- فضیلت تفسیر قرآن
- قواعد تفسیر
- مبادی تفسیر
- مدارس تفسیر قرآن
- مراتب تفسیر
- مراحل تفسیر
- مصادر نقلی تفسیر
- مفسران
- مقدمات تفسیر
- مکاتب تفسیری
- منابع تفسیر
- تأویل قرآن
منابع
پانویس
- ↑ رومی، فهدبن عبدالرحمان، اصول التفسیرومناهجه، صفحه ۶۸؛ مکارم شیرازی، ناصر، ۱۳۰۵ -پیام قرآن , روش تازه ای درتفسیر موضوعی قرآن، صفحه (۲۰-۳۱)؛ حکیم، محمد باقر، ۱۳۱۸- ۱۳۸۲. ،علوم القرآن، صفحه (۳۴۲-۳۴۸)
- ↑ فرهنگ نامه علوم قرآنی، ج۱، ص۱۸۳۸.
- ↑ خرمشاهی، بهاء الدین، دانش نامه قرآن وقرآن پژوهی، جلد۱،صفحه ۶۴۰؛ ایازی، محمد علی، آشنایی با تفاسیر قرآن، صفحه (۲۱۸-۱۹۹)و۲۳.
- ↑ فرهنگ نامه علوم قرآنی، ج۱، ص۱۷۴۱.