جمع قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'منتها' به 'لکن') |
(←مقدمه) |
||
| (۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[جمع قرآن در علوم قرآنی]]| پرسش مرتبط = }} | {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = قرآن | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[جمع قرآن در علوم قرآنی]]| پرسش مرتبط = }} | ||
== مقدمه == | == مقدمه == | ||
«[[جمع قرآن]]» در منابع [[علوم قرآنی]] به چند معنا به‌کار رفته است: | «[[جمع قرآن]]» در منابع [[علوم قرآنی]] به چند معنا به‌کار رفته است: | ||
# به معنای [[حفظ]] و به‌خاطر سپردن [[قرآن کریم]] (جمع حفظی)، و به این دلیل به | # به معنای [[حفظ]] و به‌خاطر سپردن [[قرآن کریم]] (جمع حفظی)، و به این دلیل به حافظان قرآن «جمّاع [[قرآن]]» (گردآورندگان قرآن) نیز می‌گفته‌اند؛ | ||
# به معنای | # به معنای نوشتن [[آیات قرآن]]، لکن به صورت پراکنده و متفرق؛ | ||
# به معنای نوشتن قرآن در یک مجموعه با [[آیات]] و سوره‌های مرتب؛ | # به معنای نوشتن قرآن در یک مجموعه با [[آیات]] و سوره‌های مرتب؛ | ||
# به معنای تدوین و گردآوری یک متن و [[نص]] مرتب بر حسب یک [[قرائت]] | # به معنای تدوین و گردآوری یک متن و [[نص]] مرتب بر حسب یک [[قرائت]] متواتر رایج. | ||
درباره جمع قرآن به معنای سوم، دو نظریه عمده وجود دارد: | درباره جمع قرآن به معنای سوم، دو نظریه عمده وجود دارد: | ||
| خط ۱۲: | خط ۱۲: | ||
# عده زیادی از دانشمندان [[اهل‌سنت]] می‌گویند گرچه تمام قرآن در عصر [[رسول]] گرامی {{صل}} مکتوب و ثبت شد و آیات آن هریک در جای خود قرار گرفت - که همین ترتیب کنونی است - ولی تدوین آن به‌صورت کتابی با ترتیب خاص، در [[زمان ابوبکر]] و با پیشنهاد عمر انجام گرفت و در [[زمان عثمان]] به [[اختلافات]] مربوط به [[قرائت‌ها]] پایان داده شد که گاهی از این دو مرحله به جمع دوم و سوم یاد می‌شود. | # عده زیادی از دانشمندان [[اهل‌سنت]] می‌گویند گرچه تمام قرآن در عصر [[رسول]] گرامی {{صل}} مکتوب و ثبت شد و آیات آن هریک در جای خود قرار گرفت - که همین ترتیب کنونی است - ولی تدوین آن به‌صورت کتابی با ترتیب خاص، در [[زمان ابوبکر]] و با پیشنهاد عمر انجام گرفت و در [[زمان عثمان]] به [[اختلافات]] مربوط به [[قرائت‌ها]] پایان داده شد که گاهی از این دو مرحله به جمع دوم و سوم یاد می‌شود. | ||
از [[انس بن مالک]] نقل شده که در زمان رسول خدا {{صل}} چهار نفر قرآن را جمع کردند: [[اُبیّ بن کعب]]، [[معاذ بن جبل]]، [[زید بن ثابت]]، و [[ابوزید]]. در نقل دیگری، [[ابوالدرداء]] جایگزین اُبیّ بن کعب شده است. در بیان مراد از این سخن انس بن مالک، | از [[انس بن مالک]] نقل شده که در زمان رسول خدا {{صل}} چهار نفر قرآن را جمع کردند: [[اُبیّ بن کعب]]، [[معاذ بن جبل]]، [[زید بن ثابت]]، و [[ابوزید]]. در نقل دیگری، [[ابوالدرداء]] جایگزین اُبیّ بن کعب شده است. در بیان مراد از این سخن انس بن مالک، صاحبنظران سخنان متعددی گفته‌اند. برخی در اصل ادعا تشکیک کرده‌اند و برخی دلالت آن بر [[حصر]] را نپذیرفته، و برخی دیگر در معنای «[[جمع قرآن]]» توجیهاتی ذکر کرده‌اند. برخی از وجوه ذکر شده در باب معنای «[[جمع قرآن]]» به این قرار است: | ||
# جمع بر جمیع وجوه و قرائاتی که نازل شده؛ | # جمع بر جمیع وجوه و قرائاتی که نازل شده؛ | ||
# جمع همه آنچه بعد از [[تلاوت]] [[نسخ]] شده و آنچه نسخ نشده؛ | # جمع همه آنچه بعد از [[تلاوت]] [[نسخ]] شده و آنچه نسخ نشده؛ | ||
| خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
{{قرآن کریم}} | {{قرآن کریم}} | ||
[[رده: | [[رده:قرآن]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۹ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۵۱
این مدخل زیرشاخهٔ بحث قرآن است. جمع قرآن از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: جمع قرآن در علوم قرآنی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
«جمع قرآن» در منابع علوم قرآنی به چند معنا به‌کار رفته است:
- به معنای حفظ و به‌خاطر سپردن قرآن کریم (جمع حفظی)، و به این دلیل به حافظان قرآن «جمّاع قرآن» (گردآورندگان قرآن) نیز می‌گفته‌اند؛
- به معنای نوشتن آیات قرآن، لکن به صورت پراکنده و متفرق؛
- به معنای نوشتن قرآن در یک مجموعه با آیات و سوره‌های مرتب؛
- به معنای تدوین و گردآوری یک متن و نص مرتب بر حسب یک قرائت متواتر رایج.
درباره جمع قرآن به معنای سوم، دو نظریه عمده وجود دارد:
- دسته‌ای از دانشمندان اسلامی با استناد به شواهد و دلایل بسیار معتقدند قرآن کریم در همان زمان رسول خدا (ص) در مجموعه‌ای به نام «مصحف» جمع‌آوری شد، و حتی گفته شده که نسبت دادن جمع قرآن به خلفا، امری موهوم و مخالف کتاب، سنت، عقل و اجماع است. از جمله این دانشمندان و محققان حارث محاسبی، زرکشی، محمد غزالی، ابی‌شامه، باقلانی، حر عاملی، بلخی، ابن‌طاووس، سید شرف‌الدین، زرقانی، شاهین، آیت‌الله سید ابوالقاسم خویی، جعفر مرتضی عاملی و محمد هادی معرفت هستند.
- عده زیادی از دانشمندان اهل‌سنت می‌گویند گرچه تمام قرآن در عصر رسول گرامی (ص) مکتوب و ثبت شد و آیات آن هریک در جای خود قرار گرفت - که همین ترتیب کنونی است - ولی تدوین آن به‌صورت کتابی با ترتیب خاص، در زمان ابوبکر و با پیشنهاد عمر انجام گرفت و در زمان عثمان به اختلافات مربوط به قرائت‌ها پایان داده شد که گاهی از این دو مرحله به جمع دوم و سوم یاد می‌شود.
از انس بن مالک نقل شده که در زمان رسول خدا (ص) چهار نفر قرآن را جمع کردند: اُبیّ بن کعب، معاذ بن جبل، زید بن ثابت، و ابوزید. در نقل دیگری، ابوالدرداء جایگزین اُبیّ بن کعب شده است. در بیان مراد از این سخن انس بن مالک، صاحبنظران سخنان متعددی گفته‌اند. برخی در اصل ادعا تشکیک کرده‌اند و برخی دلالت آن بر حصر را نپذیرفته، و برخی دیگر در معنای «جمع قرآن» توجیهاتی ذکر کرده‌اند. برخی از وجوه ذکر شده در باب معنای «جمع قرآن» به این قرار است:
- جمع بر جمیع وجوه و قرائاتی که نازل شده؛
- جمع همه آنچه بعد از تلاوت نسخ شده و آنچه نسخ نشده؛
- شنیدن بدون واسطه از زبان مبارک رسول خدا (ص)؛
- متصدّی القاء و تعلیم بودن؛
- کتابت قرآن علاوه بر حفظ در سینه[۱].[۲]
احادیث جمع قرآن
«احادیث جمع قرآن» یعنی احادیثی که زمان و کیفیت جمع قرآن را بیان کرده‌اند. در منابع اهل سنت، نقل‌های مختلفی درباره زمان جمع‌آوری قرآن و گردآورندگان آن ذکر شده است که تعارض‌ها و تناقض‌های آشکاری دارند، و نویسندگان آثار علوم قرآنی تلاش کرده‌اند میان این نقل‌ها وجه جمعی بیابند. از مفاد این نقل‌ها چهار قول قابل استخراج است:
- جمع قرآن در عهد رسول‌الله (ص) و به فرمان آن حضرت؛
- جمع قرآن به دست ابوبکر؛
- جمع قرآن توسط عمر؛
- جمع قرآن توسط عثمان[۳].[۴]
منابع
پانویس
- ↑ زرکشی، محمد بن بهادر، البرهان فی علوم القرآن(باحاشیه)، جلد۱،صفحه (۲۳۷-۲۴۳)؛ خویی، ابوالقاسم، البیان فی تفسیرالقرآن، صفحه ۲۵۷؛ صالح، صبحی، مباحث فی علوم القرآن، صفحه (۶۵-۸۹)؛ سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، الاتقان فی علوم القرآن، جلد۱،صفحه (۲۴۴-۲۴۷)و(۲۰۲-۲۱۱)؛ رامیار، محمود، تاریخ قرآن، صفحه (۲۹۷-۳۳۲)و(۲۱۱-۲۱۳)؛ حجتی، محمد باقر، پژوهشی درتاریخ قرآن کریم، صفحه (۲۱۸-۲۳۱)
- ↑ فرهنگ نامه علوم قرآنی، ص:۱۹۷۸.
- ↑ بلاغی، محمد جواد، آلاءالرحمن فی تفسیرالقرآن، صفحه ۱۹؛ عاملی، جعفر مرتضی، حقایق هامة حول القرآن الکریم، صفحه (۱۰۷-۱۳۸)؛ زرکشی، محمد بن بهادر، البرهان فی علوم القرآن(باحاشیه)، جلد۱،صفحه (۲۳۳-۲۳۷)؛ خویی، ابوالقاسم، البیان فی تفسیرالقرآن، صفحه (۲۳۰-۲۵۹)؛ عسکری، مرتضی، القرآن الکریم وروایات المدرستین، جلد۱،صفحه (۸۴-۹۱)
- ↑ فرهنگ‌نامه علوم قرآنی (کتاب)|فرهنگ نامه علوم قرآنی، ص:۵۵۱.