نام امام علی: تفاوت میان نسخه‌ها

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر

نام امام علی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۳ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۵۴

۳۱۶ بایت اضافه‌شده ، ۱۳ مارس

←‏چرا نام امام علی در قرآن نیامده است؟

دیداریویکی‌متن

Bahmani

مدیران

۱۱۳٬۰۳۹

ویرایش

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{خرد}}
+{{مدخل مرتبط
-{{امامت}}
+| موضوع مرتبط = امام علی
-<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
+| عنوان مدخل  =
-: <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
+| مداخل مرتبط = [[نام امام علی در کلام اسلامی]]
-<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
+| پرسش مرتبط  = امام علی (پرسش)
-: <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[نام امام علی در قرآن]] | [[نام امام علی در حدیث]] | [[نام امام علی در کلام اسلامی]] | [[نام امام علی در فقه اسلامی]]</div>
+}}
-<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
-: <div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[نام امام علی (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>
-<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">
-==چرا نام امام علی در قرآن نیامده است؟==
+== مقدمه ==
-*هرچند نام [[حضرت علی]]{{ع}} در [[آیات]] [[قرآن مجید]] ذکر نشده است، امّا [[آیات]] متعدّدی درباره آن حضرت نازل شده که [[مسلمانان]] صدر [[اسلام]] متوجّه آن [[آیات]] بودند، لکن اختلاف آنان در [[تفسیر]] [[آیات]] و به اصطلاح در مفهوم و دلالت [[آیات]] بر [[امامت]] حضرت بود. برخی از [[اهل سنت]] [[شبهه]] می‌کنند که چرا نام خاصّ [[حضرت علی]]{{ع}} در [[قرآن]] نیامده است تا اصل قضیه و [[امامت]] آن حضرت مورد نزاع و مناقشه قرار نمی‌گرفت؟ این [[شبهه]] در عصر [[ائمه اطهار]]{{عم}} مانند [[امام باقر]]{{ع}} مطرح بوده<ref>شواهد التنزیل، ج ۱، ص ۱۹۱.</ref> و برخی از معاصران نیز به آن پرداختند <ref>شاهراه اتحاد، صص ۱۰۵ و ۱۶۶.</ref>.
+هنگامی که [[امام]] {{ع}} متولد شد، مادرش [[فاطمه بنت اسد]]، از سرِ [[خجسته]] داشتن نام پدرش اسد، او را "حیدرة"<ref>اسد و حیدره، دو گونه شیر هستند.</ref> نامید. سپس او و [[ابوطالب]]، به [[الهام الهی]] توافق کردند که وی را "[[علی]]" بنامند<ref>آن گونه که متون تاریخی نشان می‌دهند، این تغییر در اوان ولادت حضرت رخ داده است. از این رو، آنچه از عطا نقل شده است که چون از دوش پیامبر {{صل}} بالا رفت و بت‌ها را شکست، به جهت هم خانواده بودن علی و علو، علی نام گرفت، فاقد اعتبار تاریخی است و امری ذوقی بیش نیست.</ref>.<ref>[[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین (کتاب)|گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین]]، ص ۲۷.</ref>
-در پاسخ [[شبهه]] فوق نکات ذیل قابل تأمّل است:
+== برخی از نام‌های امیرالمؤمنین ==
-#'''ذکر [[اوصاف]] خاص کافی و بی‌نیاز از ذکر نام:''' در [[آیات]] پیش گفته روشن شد که [[خداوند]] با نزول [[آیات]] مزبور در صدد معرفی [[حضرت علی]]{{ع}} به عنوان [[امام]] و [[خلیفه]] بعد از [[پیامبر خاتم|پیامبر]]{{صل}} بوده است. با این تعداد [[آیات]] به ذکر نام خاص نیازی نبود؛ چراکه برخی از [[آیات]] مصداق منحصره جز [[امام علی|علی]]{{ع}} نداشتند که [[آیه ولایت|آیهٔ ولایت]] و اعطای [[زکات]] در حال رکوع نمونهٔ آن است و برخی از آیات نیز در مورد شخصیّت [[حضرت علی]]{{ع}} و معرّفی وی به عنوان [[امام]]، [[ولی]]، [[مولی]]، [[هادی]] و [[اهل البیت]] نازل و دلالت شفاف داشتند که مورد اتّفاق همه یا [[اکثریت]] [[صحابه]] بود که [[آیات]] آن گذشت. پس در اصل تطبیق [[آیات ولایت]]، [[اهل بیت]]، [[أولی الأمر]]، [[هادی]] و [[مولی]] به [[حضرت علی]]{{ع}} هیچ مشکل و کژفهمی وجود نداشت تا به ذکر نام خاص آن حضرت نیاز و ضرورت احساس شود. مثلاً اگر پدری هنگام مرگ [[وصیت]] کند که وصیّ من از میان فامیل یا پسرانم کسی است که حافظ همهٔ [[قرآن]] باشد و بنابر فرض نیز تنها یک پسر به نام x حافظ کل [[قرآن]] باشد، در این فرض به ذکر نام پسر نیازی احساس نمی‌شود و بر پدر اشکال حقوقی گرفته نمی‌شود که چرا نام وصی یا حافظ [[قرآن]] را به صورت خاص مشخص نمی‌کند. چراکه گفته می‌شود، حافظ کل [[قرآن]] در میان پسران یکی بیش نیست. علاوه بر این، اگر پدر قبل از مرگ خود نیز به حافظ بودن پسر خود یا وصی بودنش تأکید و اهتمام داشته باشد. در مورد [[خلیفه]] و [[امام]] بدون [[حضرت علی]]{{ع}} نیز عین این جریان بلکه افزون تر از آن تکرار شده است.
+=== حَیْدر ===
-# '''تحویل [[شبهه]] به [[شبهه]] دیگر:''' باری ممکن است شخص یا اشخاصی نه در تطبیق [[آیات]] و [[صفات]] گفته شده بر [[حضرت علی]]{{ع}} بلکه در [[تفسیر]] مفاهیم و معانی آن [[شبهه]] و تردید نمایند، مثلاً بگویند درست است که [[قرآن]] [[حضرت علی]]{{ع}} را "ولی [[مؤمنان]]" یا "[[اهل البیت]]" یا "هادی" [[تفسیر]] و تطبیق کرده است، امّا سخن در معنای «"ولیّ" است که آیا به معنای رهبر، [[امام]] و [[خلیفه]] است یا به معنای دوست؟ در این صورت باید گفت پس اصل [[شبهه]] به عدم ذکر نام [[امام علی|علی]]{{ع}} در [[قرآن]] برنمی‌گردد؛ چراکه فرضاً اگر در [[قرآن]] صریح هم گفته می‌شد: "[[علی بن ابی طالب]] ولیّ [[مؤمنان]]" است، [[شبهه]] می‌شد که مقصود از "ولیّ" در آیه چیست؟ پس [[شبهه]] به [[تفسیر]] و توجیه معنای [[اوصاف]] آن حضرت برمی‌گردد. به دیگر سخن [[شبهه]] از موضوع خود "عدم ذکر نام علی در قرآن" به [[شبهه]] دیگر "اجمال و ابهام [[اوصاف]] [[امام علی|علی]]{{ع}}" تحویل می‌گردد و این خود [[شبهه]] دیگر می‌شود. در حلّ این [[شبهه]] نیز ما با قراین و شواهد مختلف در [[آیات]] و همچنین تمسّک به [[روایات نبوی]] روشن خواهیم کرد که اصل دلالت [[اوصاف]] [[حضرت علی]]{{ع}} بر مسئلهٔ [[حکومت]] و [[امامت]] روشن و شفاف است.
+«[[حیدر]]» به معنای شیر، از نام‌های مشهور امیرالمؤمنین علی{{ع}} است که معمولاً با پسوند «کرّار» به کار می‌رود<ref>طبری، محب الدین، الریاض النضره، ج۳، ص۹۲، باب ۴، فصل ۲. جابر جعفی در معنای حیدر گفته است: {{عربی|"هو الحازم النظار في دقائق الأشياء و قيل: هو الاسد..."}}. مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۳۵، ص۶۰. ابن منظور در لسان العرب، ج۴، ص۱۷۴ ذیل واژه «حدر» می‌گوید: راویان در اینکه این اشعار از علی بن ابی‌طالب{{ع}} است، هیچ اختلاف نظری ندارند؛ سپس به رد نظر کسانی می‌پردازد که گفته‌اند: نام علی{{ع}} اسد بود و به دلیل ضرورت شعری، حضرت معنای آن را که «حیدره» است به کار برد. وی اثبات می‌کند که «اسد» نیز با قافیه شعری منافاتی نداشته است.</ref>.
-#'''ذکر نام حضرت در [[روایات نبوی]]:''' اگر مقصود از ذکر نام خاصّ حضرت، [[شناخت]] و [[فهم]] [[امامت]] آن حضرت در [[اسلام]] و از طرف [[خداوند]] باشد، باید گفت این غایت، غایت عقلانی و دینی است، لکن تحصیل آن به بردن نام خاصّ [[حضرت علی]]{{ع}} در [[قرآن]] منحصر نیست، بلکه راه‌کارهای دیگر می‌تواند وجود داشته باشد که یکی از راه‌کارهای شفاف ذکر اسم خاص حضرت در [[روایات]] [[پیامبر اسلام]]{{صل}} حامل [[وحی]] و مفسّر [[قرآن]] است. در صفحات آینده ما به تعداد متعدّد و [[متواتر]] [[روایات نبوی]] اشاره خواهیم کرد که آن حضرت می‌کوشید با راه‌کارهای مختلف [[حضرت علی]]{{ع}} را [[جانشین]] و [[خلیفه]] بعدی خود معرفی و [[نصب]] کند. با این فرض غایت یعنی [[فهم]] و [[شناخت]] [[خلیفه]] [[پیامبر خاتم|پیامبر]]{{صل}} با مراجعه به [[روایات نبوی]] قابل حصول و دست‌یافتنی است و با این فرض دیگر به ذکر نام [[حضرت علی]]{{ع}} در [[قرآن]] نیازی احساس نمی‌شود. باری اگر کسی بگوید که من - العیاذ بالله - [[پیامبر خاتم|پیامبر]]{{صل}} را قبول ندارم و باید نام [[حضرت علی]]{{ع}} در [[قرآن]] ذکر می‌شود، باید گفت '''اوّلاً:''' کسی که آورندهٔ [[قرآن]] یعنی [[پیامبر]] را قبول ندارد، چگونه به [[کتاب آسمانی]] بودن آن [[علم]] پیدا کرده است و '''ثانیاً:''' چنین شخصی نمی‌تواند [[مسلمان]] باشد و خوش‌بختانه ما نیز بر چنین قائلی دست نیافته‌ایم.
+در رجزهای [[امام]]، در پاسخ به [[رجزخوانی]] مرحب خیبری و دیگران، آمده است: {{متن حدیث|أَنَا الَّذِي سَمَّتْنِي أُمِّي حَيْدَرَةً *** ضَرْغَامُ آجَامٍ وَ لَيْثٌ قَسْوَرَةٌ}}.
-#'''[[تفویض]] امور دینی به [[پیامبر]]{{صل}}:''' [[قرآن کریم]] خود [[تفسیر]] و [[تبیین]] امور و آموزه‌های لازم دینی را به [[پیامبر خاتم|پیامبر]]{{صل}} [[تفویض]] و واگذار نموده است:{{عربی|﴿{{متن قرآن|بِالْبَيِّنَاتِ وَالزُّبُرِ وَأَنزَلْنَا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَلَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ}}﴾}}<ref> آنان را) با برهان‌ها (ی روشن) و نوشته‌ها (فرستادیم) و بر تو قرآن را فرو فرستادیم تا برای مردم آنچه را که به سوی آنان فرو فرستاده‌اند روشن گردانی و باشد که بیندیشند؛ سوره نحل، آیه:۴۴.</ref>؛ {{عربی|﴿{{متن قرآن|لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ إِذْ بَعَثَ فِيهِمْ رَسُولاً مِّنْ أَنفُسِهِمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِن كَانُواْ مِن قَبْلُ لَفِي ضَلالٍ مُّبِينٍ}}﴾}}<ref> بی‌گمان خداوند بر مؤمنان منّت نهاد که از خودشان فرستاده‌ای در میان آنان برانگیخت که آیات وی را بر آنان می‌خواند و آنها را پاکیزه می‌گرداند و به آنها کتاب و فرزانگی می‌آموزد و به راستی پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند؛ سوره آل عمران، آیه:۱۶۴.</ref>. در این [[آیات]] [[خداوند]] [[تبیین]] ذکر یعنی [[قرآن کریم]] و [[تعلیم]] آن را به عهدهٔ [[پیامبر]] واگذار نموده است، لذا [[احکام]] [[تشریع|تشریعی]] آن حضرت که در [[قرآن]] نیست، مانند تعداد رکعات نماز، تعداد هفت‌گانه طواف حج در [[مکتب]] [[اهل سنت]] و [[شیعه]] [[حجت الهی]] به‌شمار می‌آید و بر این اساس چون بنابر [[آیات]] پیش گفته و [[روایات نبوی]] - که در صفحات آینده خواهد آمد - [[پیامبر خاتم|پیامبر]]{{صل}} [[تعیین امامت]] [[حضرت علی]]{{ع}} را به امر الهی نسبت می‌دهد،‌ [[امامت]] آن حضرت آسمانی و الهی تلقّی و برای همه [[مسلمانان]] نیز [[حجت شرعی]] خواهد بود. این جواب در [[روایت]] منقول از [[امام باقر]]{{ع}} آمده است که آن حضرت در پاسخ علّت عدم ذکر نام [[حضرت علی]]{{ع}} در [[قرآن]] فرمود:{{عربی|" قُولُوا لَهُمْ: إِنَ‏ اللَّهَ‏ أَنْزَلَ‏ عَلَى‏ رَسُولِهِ‏ الصَّلَاةَ وَ لَمْ‏ يُسَمِ‏ ثَلَاثاً وَ لَا أَرْبَعاً حَتَّى‏ كَانَ‏ رَسُولُ اللَّهِ هُوَ الَّذِي فَسَّرَ ذَلِكَ، وَ أَنْزَلَ الْحَجَّ فَلَمْ يُنْزِلْ: طُوفُوا سَبْعاً حَتَّى فَسَّرَ ذَلِكَ لَهُمْ رَسُولُ اللَّهِ "}} <ref>«به [[مردم]] بگوييد، خداى سبحان امر به نماز فرمود امّا بيان تعداد ركعت‏ها كه ۳ ركعت باشد يا ۴ ركعت به اختيار [[پیامبر خاتم|رسول خدا]]{{صل}} بود خداى تعالى امر به مناسك حج فرمود، امّا تفسير و بيان تعداد اشواط به اختيار پيامبر {{صل}} گذاشته شد» شواهد التنزیل، ج ۱، ص ۱۹۱.</ref>. به دیگر سخن از آنجا که [[قرآن]] کتاب محدود است و امور جزئی غیرمتناهی می‌باشد، روشن است که کتاب محدود باید به امور کلّی بپردازد لذا [[قرآن]] [[تبیین]] امور جزئی از جمله [[امامت]] را به [[پیامبر]] خویش واگذار نموده است. <ref>ر.ک: مطهری، مجموعهٔ آثار، ج ۴، ص ۹۰۴، کتاب [[امامت]] و رهبری؛ [[امام خمینی]]، کشف الاسرار، ص:۱۳۰ و ۱۳۱.</ref> به تعبیر آخر امور جزئی نامحدود است و شامل اهمّ مسائل دینی می‌شود از قبیل بحث وجود [[خدا]] مثلاً جسم است یا نه؟ [[صفات]] [[خدا]] که [[آیات]] با ذات متّحد است یا نه؟ در این مسائل که اساس و رکن است، [[قرآن]] نیز وارد جزئیات نشده و مورد اختلاف [[متکلمان]] و [[مفسران]] قرار گرفته است که اگر قرار باشد، [[قرآن]] در جزئیات نیز وارد می‌شود می‌بایست این امور را نیز [[تبیین]] می‌کرد که در این صورت ده ها بلکه صدها جلد [[کتاب آسمانی]] به نام [[قرآن]] لازم بود.
-#'''جلوگیری از [[تحریف قرآن]]:''' یکی از نکاتی که در توجیه عدم ذکرنام [[حضرت علی]]{{ع}} در [[قرآن]] گفته شده این است<ref>[[امام خمینی]]، [[کشف]] الاسرار، صص ۱۱۲ - ۱۱۴؛ علّامه حسنی طهرانی در [[امام]] شناسی این نکته را به [[علامه طباطبایی]] استناد داده است که آن را از علّامه در پاسخ سؤال فوق شنیده است. (امام شناسی، ج ۱۳، ص ۱۵۹) . از عبارت ذیل استاد مطهری نیز این نکته استفاده می‌شود که درتوجیه عدم ذکر نام [[حضرت علی]]{{ع}} در [[قرآن]] می‌گوید: «پیغمبر اکرم یا خدای تبارک و تعالی نمی‌خواست در این مسئله‌ای که بالأخره هوا و هوس‌ها دخالت می‌کند، مطلبی به این صورت طرح شود»، (آثار، ج ۴، ص ۹۰۵).</ref> که آن حضرت [[مخالفان]] تندی داشت که همهٔ فکر و همّ خود را برای به دست گرفتن زمام [[حکومت]] و [[خلافت]] مبذول و برای این منظور به هر وسیله‌ای تمسّک می‌کردند، پیش‌تر اشاره شد که [[خلیفه دوم]] برای جلوگیری از نوشتن [[وصیت]] [[پیامبر خاتم|پیامبر]]{{صل}} در آخرین روزهای پر برکتش در مورد [[خلیفه]] خود، حتّی حاضر شد [[پیامبر خاتم|رسول خدا]] را - العیاذ بالله - به زدن حرف نامربوط متّهم کند. با این فرض و جو [[حاکم]] بر صدر [[اسلام]]، اگر نام [[حضرت علی]]{{ع}} در [[قرآن]] ذکر می‌شد، محتمل بود [[مخالفان]] حضرت، [[پیامبر اسلام]]{{صل}} را به نظیر اتّهام ایّام آخر [[عمر]] شریفش متّهم کنند یا در صدد حذب آیه مربوطه برآیند که آن به [[تحریف]] [[قرآن]] منجر می‌شد. [خداوند]] برای صیانت آخرین [[کتاب آسمانی]] به جای ذکر نام [[حضرت علی]]{{ع}} در [[قرآن]] به [[اوصاف]] منحصره آن حضرت و همچنین [[روایات نبوی]] اکتفا نمود تا هم اصل غرض یعنی معرّفی و [[نصب]] [[حضرت علی]]{{ع}} به [[خلافت]] و هم جلوگیری از [[تحریف]] [[قرآن]] قابل تحقّق باشد.
+اضافه «ه» به حیدر، برای رعایت تناسب با [[شعر]] و رجزِ مرحب [[یهودی]] است که در آغاز می‌گفت: {{عربی|"إِنَّا أُنَاسٌ وَلَدَتْنَا عَبْهَرَةٌ *** لِبَاسُنَا الْوَشَى وَ رَيْطٌ حِبَرَةٌ أَبْنَاءُ حَرْبٍ لَيْسَ فِينَا غَدَرَةٌ"}}<ref>کیدری نیشابوری، قطب الدین بیهقی، دیوان امام علی{{ع}}، ص۲۸۴ - ۲۸۷؛ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۳۵، ص۶۰.</ref>.<ref>[[علی مختاری|مختاری، علی]]، [[نام‌ها و لقب‌های امام علی (مقاله)| مقاله «نام‌ها و لقب‌های امام علی»]]، [[دانشنامه امام علی ج۱۰ (کتاب)|دانشنامه امام علی ج۱۰]]، ص ۳۳۱.</ref>.
-#'''پیشگیری از آسیب‌های [[سیاست|سیاسی]] و امنیتی:''' نکته دیگری به نظر نگارنده خطور کرده و آن اینکه [[خداوند متعال]] در عدم ذکر نام [[حضرت علی]]{{ع}} به عنوان [[جانشین]] و [[امام]] و [[حاکم]] بعدی تعمّد داشته است، نه به دلیل اینکه خداوند از این طریق مؤمن واقعی و به اصطلاح سره را از ناسره معلوم و تفکیک کند، بلکه به این دلیل که [[خداوند]] با [[علم ازلی]] خویش می‌دانست بحث [[حکومت]] و [[سیاست]] عرصه مناقشات، رقابت‌ها و چه‌بسا جنگ‌های [[سیاست|سیاسی]] و خونین است. اگر در [[قرآن]] و [[وحی]] به طور خاص و به صورت یک اصل و رکن نام [[حضرت علی]]{{ع}} به عنوان [[خلیفه]] و [[امام]] بعدی ذکر شود، طرفداران و [[مخالفان]] [[حضرت علی]]{{ع}} یکی به دلیل دفاع از اصل [[قرآن|قرآنی]] و دیگری به بهانه‌های مختلف مانند توجیه [[مقام امامت]]، [[خلافت]] یا گرفتن هرم [[حکومت]] و [[قدرت]] به مقابله و ستیز با همدیگر روی آورده و این برای درخت نوپای [[اسلام]] آفت بلکه چه‌بسا اصل حیات آن را تهدید می‌کرد. ما در ابتدای فصل پیشین در ذیل بحث [[شبهه]] [[تکفیر]] مواردی را ذکر کردیم که متعصّبان [[اهل سنت]] و [[تشيع]] یکدیگر را به [[کفر]] و خروج از [[اسلام]] متّهم نموده و به قتل و ترور [[مخالف]] خود نیز دست زدند و تاریخ صدها بلکه هزاران نفر را در خود ثبت کرده است. در حالی‌که [[اسلام]] و [[قرآن]] هیچ بیان و اختلافی از مخالفت [[حضرت علی]]{{ع}} بالصراحه ذکر نکرده است. حال اگر چنین جهشی بالا می‌رفت و این خود بزرگ‌ترین آسیب [[اسلام]] و [[مسلمانان]] می‌شد، در حالی‌که [[هدف از امامت]] و تقویت [[اسلام]] و [[رهبری]] بوده و این خلاف غرض محسوب می‌شد. لذا [[خداوند]] برای پیشگیری از تضعیف و آسیب [[اسلام]] و [[مسلمانان]] [[امامت]] [[حضرت علی]]{{ع}} رامطلقاً ترک ننمود بلکه آن را با ذکر اوصافی در [[قرآن]] یا [[روایات]] [[پیامبر]] ذکر و [[تبیین]] نمود تا هم اصل مطلب بیان و روشن گردد و هم از بسترسازی برای ظهور مناقشات و آسیب‌ها جلوگیری شود.
-#'''لحاظ مصلحت مسلمانان:''' نکتهٔ دیگری که به نظر می‌رسد این‌که اگر نام [[حضرت علی]]{{ع}} در [[قرآن]] به عنوان یک اصل یا آموزهٔ دینی در کنار آموزه‌هایی مانند [[نبوت]] و معاد یا [[احکام]] [[علم فقه|فقهی]] مثل نماز و روزه وارد می‌شد، تردید یا انکار آنها به منزلهٔ انکار [[پیامبر]] و [[خداوند]] و با [[کفر]] و الحاد و ارتداد مساوی تلقّی می‌شد که لازمهٔ آن خروج از دایرهٔ [[اسلام]] و صراط مستقیم است. بنابراین اگر نام [[حضرت علی]]{{ع}} در [[قرآن]] ذکر می‌شد [[مخالفان]] حضرت با انواع حیله‌ها و راه‌کارها به انکار و تکذیب اصل فوق روی آورده و کثیری از [[مردم]] را نیز به سوی اهداف خود می‌کشیدند که این موجب خروج جمع زیادی از [[اسلام]] و [[مسلمان|مسلمانی]] می‌شد و این برخلاف غایت [[حکمت]] و [[رحمت الهی]] است. عالمان [[شیعه]] که [[امامت]] را نه رکن [[دین]] "اصول دین" بلکه از فروع مذهب تلقّی می‌کنند به مسئلهٔ [[امامت]] از همین منظر نگاه می‌کنند و معتقدند برادران [[اهل سنت]] با انکار اصل [[امامت حضرت علی]]{{ع}} نه از [[دین]] بلکه از مذهب [[تشيع]] خارج شده‌اند.
+=== زید ===
+روزی امام بر [[منبر]] [[بصره]]، خود را زید، فرزند "عبدمناف"، فرزند "عامر بن عمرو بن مغیره"، فرزند "زید بن کلاب" معرفی می‌کرد. ناگهان [[ابن کواء]]، از [[خوارج]] ماجراجو، برخاست و گفت: فلانی! ما برایت نَسَبی جز علی فرزند [[ابو طالب]] نمی‌شناسیم. حضرت فرمود: پدرم مرا به تناسب نام جدش، قُصی، زید نامید...<ref>ر.ک: شیخ صدوق، معانی الاخبار، ص۱۲۰ - ۱۲۱؛ همو، الامالی، ص۷۰۰، ح۹۵۴؛ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۳۵، ص۵۲؛ سیدرضی، خصائص امیر المؤمنین{{ع}}، ص۵۲ - ۵۳؛ جوینی، ابراهیم بن محمد، فرائد السمطین، ج۱، ص۴۲۴، ح۳۵۳؛ هیثمی، نورالدین، مجمع الزوائد، ج۹، ص۱۲۰، ح۱۴۵۸۴.</ref>.<ref>[[علی مختاری|مختاری، علی]]، [[نام‌ها و لقب‌های امام علی (مقاله)| مقاله «نام‌ها و لقب‌های امام علی»]]، [[دانشنامه امام علی ج۱۰ (کتاب)|دانشنامه امام علی ج۱۰]]، ص ۳۳۲.</ref>
+=== علی ===
+علی، شناخته‌شده‌ترین نام [[امیرمؤمنان]]{{ع}} است که [[خداوند]] آن را برای ایشان برگزیده است. حضرت، بارها در رجزها و [[نامه‌ها]]، خود را علی نامیده است<ref>ر.ک: مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۳۵، ص۶۰؛ کیدری نیشابوری، قطب الدین بیهقی، دیوان امام علی{{ع}}، ص۵۵۸، ش۴۲۵ و ص۳۰۶، ش۲۲۸.</ref>. علی{{ع}} نام نخستین [[پیشوای معصوم]] [[شیعه]]، [[امیر المؤمنین]] است. این نام که به معنای والا و بلندمرتبه است، از نام [[خدای متعال]] برگرفته شده است {{متن حدیث|علیّ اشتقّ من العلیّ}}.
+[[امام صادق]]{{ع}} از زبان [[فاطمه بنت اسد]] می‌فرماید: پس از میلاد فرزندم، از ندا دهنده‌ای شنیدم که می‌گفت: ای [[فاطمه]]، نام «علی» را بر او بِنِه؛ زیرا او علی است و من علیِ اعلا هستم و او [[امام]] پس از حبیب من، محمد [[رسول الله]] است و او [[ولیّ]] من است و نامش را از نامم برگرفتم<ref>راوندی، قطب الدین، القاب الرسول و عترته، ص۳۲؛ شیخ صدوق، علل الشرائع، ص۱۳۶، ح۳؛ همو، معانی الاخبار، ص۶۲، ح۱۰؛ همو، الامالی، ص۱۹۵، ح۲۰۶؛ شیخ طوسی، الامالی، ص۷۰۷، ح۱۵۱۱؛ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۳۵، ص۳۷، ح۳۷؛ ص۳۳ - ۳۴، ح۳۱.</ref>.
+در خطبه‌ای طولانی که امیرالمؤمنین پس از بازگشت از [[نهروان]] ایراد فرمود، ضمن برشمردن شماری از [[فضایل]] و ویژگی‌های خویش، نام‌های خود را در [[کتاب‌های آسمانی]] و اقوام و طوایف دیگر هم برشمرد، از جمله فرمود: نام من در [[انجیل]] "[[ایلیا]]" و در [[تورات]] "برئ" است و در [[زبور]] "اریّ" و نزد هندیان "کبکر" و پیش [[رومیان]] "بطریسا" و نزد [[ایرانیان]] "جبتر" و پیش [[قوم]] ترک "بثیر" است، زنگیان مرا "حیتر" و [[کاهنان]] "بویئ" می‌دانند و [[اهل]] [[حبشه]] "بثریک"، مادرم مرا "حیدره" می‌داند، دایه‌ام "میمون" می‌نامد، نزد [[عرب]] "علیّ" هستم و پیش ارمنیان "[[فریق]]" و نزد پدرم "ظهیر"... آنگاه [[جابر جعفی]] که راوی حدیث از [[امام باقر]]{{ع}} است، معنای یکایک این واژه‌ها را توضیح می‌دهد<ref>معانی الأخبار، ص۵۶، سنن الامام علی، ص۵۹</ref>. نام ایلیا نزدیکترین نام‌های یاد شده به نام [[حضرت علی]]{{ع}} است که در برخی [[روایات]] و متون آمده است. برخی پژوهش‌های نو نشان می‌دهد که این نام و نام‌های [[اهل بیت]]{{ع}} به صورت رمزی یا عبارات مختلف در [[کتاب مقدس]] یا آثار یافت شده وجود دارد. نوشته‌ای از [[حکیم]] سیالکوتی وجود دارد که نام امیر المؤمنین{{ع}} را به صورت ایلیا و ایلی (که همان علی است) در لوحی به نام [[لوح]] سلیمانی نشان می‌دهد، یا تخته‌پاره‌ای از بقایای [[کشتی نوح]] که نام [[پنج تن]] به زبان عبرانی (محمّد، ایلیا، شبر، شبیر، [[فاطمه]]) بر آن نگاشته شده است<ref> تفصیل آن در جزوه‌ای به نام «علی و پیامبران» ترجمه و تحقیق سید محمد مختاری آمده است</ref>. نیز براساس پژوهش‌های انجام شده، نام [[اهل بیت]] و [[ائمه اثنی عشر]] به لفظ عبرانی در [[کتاب مقدس]] آمده است<ref>ر.ک: «اهل البیت فی الکتاب المقدس»، احمد الواسطی، نشر در سال ۱۹۹۷م</ref>. اینها تأییدی بر [[درستی]] سخنانی است که در روایات شیعه نیز آمده است.
+"حماد عبدی"، [[شاعر]] قرن چهارم، در وجه تسمیه حضرت چنین سروده است:
+{{عربی|يا سائلي عن «حيدر» أعييتني أنا لست في هذا الجواب خليقا
+الله سماه عليا باسمه فسما علوا في العلا و سموقا}}<ref>علامه امینی، الغدیر، ج۴، ص۲۰۷، غدیریه ابن حمادی.</ref>. «ای که از شناخت شخصیت [[حیدر]] می‌پرسی، مرا خستی و فرسودی؛ زیرا من شایسته پاسخ‌گویی به این [[پرسش]] نیستم. خداوند طبق نام خودش، او را علی نامید، و او در بلندای اوج قرار گرفت».
-امّا اگر اسم [[حضرت علی]]{{ع}} به عنوان [[امام]] و [[خلیفه]] بلافصل در [[قرآن]] ذکر می‌شد برای این تلقی و [[قرائت]] از "[[امامت]]" مجالی باقی نمی‌ماند؛ چراکه منکر [[امامت حضرت علی]]{{ع}} مانند منکر اصل [[نبوت]] یا نماز تلقّی و بر وی حکم مرتد جاری می‌شد.
+[[امام سجاد]]{{ع}} می‌فرماید: روزی [[پیامبر خدا]]{{صل}} نشسته بود و علی و فاطمه و حسن وحسین نیز نزد او بودند. [[پیامبر]] فرمود: [[سوگند]] به خدایی که مرا [[بشارت دهنده]] برانگیخت. بر روی [[زمین]]، آفریده‌ای محبوب‌تر و گرامی‌تر از ما نزد [[خدا]] نیست؛ زیرا خدای بلندمرتبه، نامی از نام‌هایش را برایم مشتق کرد. او محمود است و من محمدم و برای تو ای علی، نامی از نام‌های خود را مشتق کرد؛ او علی اعلا است و تو علی هستی...<ref>الإمام زین العابدین {{ع}}: {{متن حدیث|کانَ رَسولُ اللهِ {{صل}} ذاتَ یومٍ جالِساً وعِندَهُ عَلِی وفاطِمَةُ وَالحَسَنُ وَالحُسَینُ {{عم}}، فَقالَ: وَالذی بَعَثَنی بِالحَق بَشیراً، ما عَلی‌ وَجهِ الأَرضِ خَلقٌ أحَب إلَی اللهِ عز وجَل ولا أکرَمَ عَلَیهِ مِنا. إن اللهَ تَبارَک وتَعالی‌ شَق لِی اسماً مِن أسمائِهِ؛ فَهُوَ مَحمودٌ وأنَا مُحَمدٌ، وشَق لَک یا عَلِی اسماً مِن أسمائِهِ؛ فَهُوَ العَلِی الأَعلی‌ وأنتَ عَلِی...}}، معانی الأخبار، ص ۵۵، ح ۳؛ قندوزی، سلیمان، ینابیع الموده، ج۲، ص۳۰۵، ح۸۷۳؛ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ج۲، ص۱۷۴؛ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۳۵، ص۳۳ – ۳۴، ح۳۱؛ تستری، قاضی نورالله، احقاق الحق، ج۵، ص۱۱ و ۷۵.</ref>.
-پس [[خداوند]] از باب لطف و خیرخواهی [[مسلمانان]] نام [[حضرت علی]]{{ع}} را در [[قرآن]] به عنوان فوق ذکر نکرده است</ref><ref>[[محمد حسن قدردان قراملکی|قدردان قراملکی، محمد حسن]]، [[امامت ۲ (کتاب)|امامت]]، ص:۲۲۲ - ۲۲۸.</ref>.
-== جستارهای وابسته ==
+[[ابن سنان]] از [[امام رضا]]{{ع}} نقل می‌کند: نخستین نامی که خدا برای خودش [[اختیار]] فرمود، «العلی العظیم» است؛ زیرا او عالی و [[برتر]] از همه چیز است<ref>شیخ صدوق، معانی الاخبار، ص٢، ح۲؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۳، باب ۳۷.</ref>.<ref>[[علی مختاری|مختاری، علی]]، [[نام‌ها و لقب‌های امام علی (مقاله)| مقاله «نام‌ها و لقب‌های امام علی»]]، [[دانشنامه امام علی ج۱۰ (کتاب)|دانشنامه امام علی ج۱۰]]، ص ۳۳۲؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۵۶۶.</ref>
+== چرا نام امام علی در قرآن نیامده است؟ ==
+{{اصلی|نام امام علی در کلام اسلامی}}
+هرچند نام [[حضرت علی]] {{ع}} در [[آیات]] [[قرآن مجید]] ذکر نشده است، امّا [[آیات]] متعدّدی درباره آن حضرت نازل شده که [[مسلمانان]] صدر [[اسلام]] متوجّه آن [[آیات]] بودند، لکن اختلاف آنان در [[تفسیر]] [[آیات]] و به اصطلاح در مفهوم و دلالت [[آیات]] بر [[امامت]] حضرت بود. برخی از [[اهل سنت]] [[شبهه]] می‌کنند که چرا نام خاصّ [[حضرت علی]] {{ع}} در [[قرآن]] نیامده است تا اصل قضیه و [[امامت]] آن حضرت مورد نزاع و مناقشه قرار نمی‌گرفت؟ این [[شبهه]] در عصر [[ائمه اطهار]] {{عم}} مانند [[امام باقر]] {{ع}} مطرح بوده<ref>شواهد التنزیل، ج ۱، ص ۱۹۱.</ref> و برخی از معاصران نیز به آن پرداختند<ref>شاهراه اتحاد، صص ۱۰۵ و ۱۶۶.</ref>.
+در پاسخ [[شبهه]] فوق نکات ذیل قابل تأمّل است:
+# '''ذکر اوصاف خاص، کافی و بی‌نیاز از ذکر نام:''' [[خداوند]] با نزول آیاتی در باب فضایل امیرالمؤمنین{{ع}} در صدد معرفی [[حضرت علی]] {{ع}} به عنوان [[امام]] و [[خلیفه]] بعد از [[پیامبر خاتم|پیامبر]] {{صل}} بوده است. با این تعداد [[آیات]] به ذکر نام خاص نیازی نبود؛ چراکه برخی از آیات مصداق منحصره جز [[امام علی|علی]] {{ع}} نداشتند که [[آیه ولایت|آیه ولایت]] و اعطای [[زکات]] در حال رکوع نمونه آن است و برخی از آیات نیز در مورد شخصیّت [[حضرت علی]] {{ع}} و معرّفی وی به عنوان [[امام]]، [[ولی]]، [[مولی]]، [[هادی]] و [[اهل البیت]] نازل و دلالت شفاف داشتند که مورد اتّفاق همه یا [[اکثریت]] [[صحابه]] بود.
+# '''تحویل [[شبهه]] به [[شبهه]] دیگر:''' ممکن است شخص یا اشخاصی نه در تطبیق [[آیات]] و صفات بر [[حضرت علی]] {{ع}} بلکه در [[تفسیر]] مفاهیم و معانی آن [[شبهه]] و تردید نمایند، مثلاً بگویند درست است که [[قرآن]] [[حضرت علی]] {{ع}} را "ولی [[مؤمنان]]" یا "[[اهل البیت]]" یا "هادی" [[تفسیر]] و تطبیق کرده است، امّا سخن در معنای «"ولیّ" است که آیا به معنای رهبر، [[امام]] و [[خلیفه]] است یا به معنای دوست؟ در این صورت باید گفت پس اصل [[شبهه]] به عدم ذکر نام [[امام علی|علی]] {{ع}} در [[قرآن]] برنمی‌گردد؛ چراکه فرضاً اگر در [[قرآن]] صریح هم گفته می‌شد: "[[علی بن ابی طالب]] ولیّ [[مؤمنان]]" است، [[شبهه]] می‌شد که مقصود از "ولیّ" در آیه چیست؟ پس شبهه به [[تفسیر]] و توجیه معنای اوصاف آن حضرت برمی‌گردد. به دیگر سخن شبهه از موضوع خود "عدم ذکر نام علی در قرآن" به شبهه دیگر "اجمال و ابهام اوصاف [[امام علی|علی]] {{ع}}" تحویل می‌گردد و این خود شبهه دیگر می‌شود. در حلّ این [[شبهه]] نیز ما با قراین و شواهد مختلف در [[آیات]] و همچنین تمسّک به روایات نبوی روشن شده است که اصل دلالت اوصاف [[حضرت علی]] {{ع}} بر مسئله [[حکومت]] و [[امامت]] روشن و شفاف است.
+# '''ذکر نام حضرت در روایات نبوی:''' اگر مقصود از ذکر نام خاصّ حضرت، [[شناخت]] و فهم [[امامت]] آن حضرت در [[اسلام]] و از طرف [[خداوند]] باشد، باید گفت این غایت، غایت عقلانی و دینی است، لکن تحصیل آن به بردن نام خاصّ [[حضرت علی]] {{ع}} در [[قرآن]] منحصر نیست، بلکه راه‌کارهای دیگر می‌تواند وجود داشته باشد که یکی از راه‌کارهای شفاف ذکر اسم خاص حضرت در [[روایات]] [[پیامبر اسلام]] {{صل}} حامل [[وحی]] و مفسّر [[قرآن]] است. با این فرض غایت یعنی فهم و [[شناخت]] [[خلیفه]] [[پیامبر خاتم|پیامبر]] {{صل}} با مراجعه به روایات نبوی قابل حصول و دست‌یافتنی است و با این فرض دیگر به ذکر نام [[حضرت علی]] {{ع}} در [[قرآن]] نیازی احساس نمی‌شود.
+# '''[[تفویض]] امور دینی به [[پیامبر]] {{صل}}:''' [[قرآن کریم]] خود [[تفسیر]] و [[تبیین]] امور و آموزه‌های لازم دینی را به [[پیامبر خاتم|پیامبر]] {{صل}} [[تفویض]] و واگذار نموده است: {{متن قرآن|بِالْبَيِّنَاتِ وَالزُّبُرِ وَأَنزَلْنَا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَلَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ}}<ref> آنان را) با برهان‌ها (ی روشن) و نوشته‌ها (فرستادیم) و بر تو قرآن را فرو فرستادیم تا برای مردم آنچه را که به سوی آنان فرو فرستاده‌اند روشن گردانی و باشد که بیندیشند؛ سوره نحل، آیه۴۴.</ref>. در این [[آیات]] [[خداوند]] [[تبیین]] ذکر یعنی [[قرآن کریم]] و [[تعلیم]] آن را به عهده [[پیامبر]] واگذار نموده است، لذا [[احکام]] [[تشریع|تشریعی]] آن حضرت که در [[قرآن]] نیست، مانند تعداد رکعات نماز، تعداد هفت‌گانه طواف حج در [[مکتب]] [[اهل سنت]] و [[شیعه]] [[حجت الهی]] به‌شمار می‌آید و بر این اساس چون بنابر [[آیات]] پیش گفته و روایات نبوی [[پیامبر خاتم|پیامبر]] {{صل}} [[تعیین امامت]] [[حضرت علی]] {{ع}} را به امر الهی نسبت می‌دهد، ‌ [[امامت]] آن حضرت آسمانی و الهی تلقّی و برای همه [[مسلمانان]] نیز حجت شرعی خواهد بود.
+# '''جلوگیری از [[تحریف قرآن]]:''' یکی از نکاتی که در توجیه عدم ذکر نام [[حضرت علی]] {{ع}} در [[قرآن]] گفته شده این است که آن حضرت مخالفان تندی داشت که همۀ فکر و همّ خود را برای به دست گرفتن زمام [[حکومت]] و [[خلافت]] مبذول و برای این منظور به هر وسیله‌ای تمسّک می‌کردند. [[خلیفه دوم]] برای جلوگیری از نوشتن [[وصیت]] [[پیامبر خاتم|پیامبر]] {{صل}} در آخرین روزهای پر برکتش در مورد [[خلیفه]] خود، حتّی حاضر شد [[پیامبر خاتم|رسول خدا]] را - العیاذ بالله - به زدن حرف نامربوط متّهم کند. با این فرض و جو [[حاکم]] بر صدر [[اسلام]]، اگر نام [[حضرت علی]] {{ع}} در [[قرآن]] ذکر می‌شد، محتمل بود مخالفان حضرت، [[پیامبر اسلام]] {{صل}} را به نظیر اتّهام ایّام آخر [[عمر]] شریفش متّهم کنند یا در صدد حذف آیه مربوطه برآیند که آن به [[تحریف]] [[قرآن]] منجر می‌شد<ref>[[محمد حسن قدردان قراملکی|قدردان قراملکی، محمد حسن]]، [[امامت ۲ (کتاب)|امامت]]، ص۲۲۲ ـ ۲۲۸.</ref>.
 == پرسش‌های وابسته ==
 * [[چرا نام امام علی در قرآن نیامده است؟ (پرسش)]]
+{{پایان مدخل‌ وابسته}}
-==منابع==
+== منابع ==
-* [[پرونده:978964298273.jpg|22px]] [[محمد حسن قدردان قراملکی|قدردان قراملکی، محمد حسن]]، [[امامت ۲ (کتاب)|'''امامت''']].
+{{منابع}}
+# [[پرونده:13681148.jpg|22px]] [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین (کتاب)|'''گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین''']]
-==پانویس==
+# [[پرونده:978964298273.jpg|22px]] [[محمد حسن قدردان قراملکی|قدردان قراملکی، محمد حسن]]، [[امامت ۲ (کتاب)|'''امامت''']]
-{{یادآوری پانویس}}
+# [[پرونده:1368987.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|'''فرهنگ غدیر''']]
-{{پانویس2}}
+# [[پرونده:1368108.jpg|22px]] [[علی مختاری|مختاری، علی]]، [[نام‌ها و لقب‌های امام علی (مقاله)| مقاله «نام‌ها و لقب‌های امام علی»]]، [[دانشنامه امام علی ج۱۰ (کتاب)|'''دانشنامه امام علی ج۱۰''']]
+{{پایان منابع}}
+== پانویس ==
+{{پانویس}}
-[[رده:نام امام علی]]
+[[رده:امام علی]]
 [[رده:مدخل امامت پاسخ به شبهات کلامی]]