حکومت کوفه: تفاوت میان نسخه‌ها

{{مدخل مرتبط| موضوع مرتبط = کوفه| عنوان مدخل  = حکومت کوفه| مداخل مرتبط = | پرسش مرتبط  =}}

به [[روایت]] [[طبری]]، خلیفه، پس از عزل سعد، عبدالله را در [[امارت کوفه]] ابقا کرد و سپس به او نوشت که به منظور ادامه پیشروی‌های [[لشکر]] [[مسلمانان]] و گردآوری [[مردم]] از کوفه به [[مدائن]] حرکت کند و نتیجه اقدامات خود را به وی گزارش دهد. همچنین به عبدالله نوشته بود در غیاب خود کسی را [[جانشین]] نکند. وقتی به عمر خبر رسید که عبدالله به سوی مدائن حرکت کرده است، زیادبن [[حنظله]]<ref>زیادبن حنظله تمیمی: از صحابه پیغمبر اکرم{{صل}} بود و از طرف آن حضرت برای مقابله با مسیلمه و طلیحه و اسود عنسی (داعیان پیغمبری) به کمک قیس بن عاصم و زبرقان بن بدر فرستاده شد و برای آن حضرت کارهایی انجام داد. او از اصحاب خاص علی{{ع}} بود و در جنگ‌های آن حضرت شرکت داشت. (اسدالغابه، ج۲، ص۲۶۹) با اینکه ابن اثیر او را از صحابه خاص امیرالمؤمنین{{ع}} آورده که در جنگ‌های آن حضرت نیز شرکت کرده، ولی در کتاب‌های رجال شیعه مورد توجه واقع نشده است. شیخ طوسی که در کتاب رجال، سران خوارج را نیز در زمره یاران حضرت آورده است از زیادین حنظله نام نبرده است. محقق شوشتری نیز با ذکر آنچه ابن اثیر در مورد وی نوشته است، تنها می‌افزاید: من او را شیعه خوب می‌دانم و می‌گویم که اگر شیعه نبوده و سنی باشد، ناصبی هم نبوده است. (قاموس الرجال، ج۴، ص۲۱۲)</ref> (از [[مهاجران]]) را به [[امارت کوفه]] [[منصوب]] کرد.

[[روایات]] در مورد تعیین [[والی کوفه]] مختلف است. بنا بر نقل [[یعقوبی]]، [[حضرت امیر]]{{ع}} تمام عمال [[عثمان]] را [[عزل]] فرمود به جز [[حاکم کوفه]] که [[ابوموسی اشعری]] بود و او را به توصیه [[مالک اشتر]] در مقامش ابقا کرد<ref>تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۲۶.</ref>. [[مسعودی]] نیز وی را [[منصوب]] از طرف [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} می‌داند و او را تا هنگام [[کارشکنی]] در [[بسیج]] [[مردم]] به منظور پیوستن به [[سپاه]] حضرت، حاکم کوفه می‌داند و می‌نویسد: چون مردم را [[ترغیب]] به ماندن کرد و خبر آن به علی{{ع}} رسید، وی را عزل کرد و [[قرظة بن کعب انصاری]]<ref>قرظة بن کعب انصاری خزرجی از صحابه بود و در احد و دیگر جنگ‌های رسول اکرم{{صل}} شرفیاب بود. وی یکی از ده نفر انصاری است که عمربن خطاب همراه عمار یاسر به کوفه فرستاد. او مردی بزرگوار بود و در سال ۲۳ در خلافت عمر، ری را فتح کرد؛ و هنگامی که امیرمؤمنان علی{{ع}} رهسپار جمل شد او را والی کوفه گردانید، و چون رهسپار صفین می‌شد، وی را با خود برد و ابومسعود بدری را به جایش منصوب داشت. قرظه در جنگ‌های امیرمؤمنان علی{{ع}} با او بود و در زمان خلافت آن حضرت در کوفه و در خانه خود وفات یافت و امیرمؤمنان علی{{ع}} بر او نماز گزارد. (اسدالغابه، ج۴، ص۲۰۲).</ref> را به [[حکومت کوفه]] منصوب کرد<ref>مروج الذهب، ج۲، ص۳۶۸.</ref>. [[ابوحنیفه دینوری]] «[[عمارة بن حسان]]» را به عنوان اولین [[حاکم]] از طرف حضرت امیر{{ع}} بر [[کوفه]] ذکر کرده که در هیچ یک از [[کتاب‌های رجالی شیعه]] و [[سنی]] از او نام برده نشده است<ref>الاخبار الطوال، ص۱۷۶. در کتاب‌های رجالی مانند رجال شیخ، رجال مامقانی، قاموس الرجال و کتاب‌های دیگر رجالی نام وی نیامده است.</ref>. [[طبری]]، اولین [[حاکم کوفه]] را در [[زمان امیرالمؤمنین]]{{ع}}، [[عمارة بن شهاب]] ذکر می‌کند<ref>تاریخ طبری، ج۳، ص۴۶۳.</ref>..<ref>[[محمد حسین رجبی دوانی|رجبی دوانی، محمد حسین]]، [[کوفه و نقش آن در قرون نخستین اسلامی (کتاب)|کوفه و نقش آن در قرون نخستین اسلامی]] ص196</ref..<ref>محمد حسین رجبی دوانی|رجبی دوانی، محمد حسین، کوفه و نقش آن در قرون نخستین اسلامی (کتاب)|کوفه و نقش آن در قرون نخستین اسلامی ص193.</ref>.

به روایتی [[امیرمؤمنان]]{{ع}} پس از ورود به کوفه، [[یزید بن قیس ارحبی]] را بر [[مدائن]]، [[مخنف بن سلیم]] را بر [[اصفهان]] و [[همدان]]، [[قرظة بن کعب]] را بر [[بهقبادات]]<ref>بهقباذات، نام سه منطقه (کوره) در حوالی بغداد (که بعداً بنا گردید) بود که منسوب به قباد پدر انوشیروان بوده است و شامل [[بهقباد علیا]] (بالا) مشتمل بر نُه ناحیه و [[بهقباد اوسط]] (میانه) شامل چهار ناحیه و به قباد سفلی (پایین، مشتمل بر پنج ناحیه است (نک: معجم البلدان، ج۱، ص۵۱۶).</ref>، [[قدامه بن مظعون]]<ref>نظر به اینکه طبق برخی نقل‌ها وی جزء کسانی است که پس از رسیدن امیرالمؤمنین{{ع}} به خلافت، حاضر به بیعت با آن حضرت نشد (نگاه کنید به پاورقی صفحه ۱۸۱ آغاز همین فصل) و نیز سابقه شرب خمر وی در خلافت عمر بن خطاب و حد خوردن او (قاموس الرجال، ج۸، ص۵۱۷)، به احتمال قریب به یقین نقل علامه مجلسی مبنی بر نصب قدامه توسط حضرت نادرست است.</ref> را بر [[کسکر]]<ref>کسکر: استانی میان کوفه و بصره و تا پیش از آن‌که حجاج بن یوسف ثقفی شهر واسط را در آن بنا کند، شهر خسرو شاپور مرکز آن بود (نک: معجم البلدان، ج۴، ص۴۶۱).</ref>، [[عدی بن حاتم]] را بر [[بهرسیر]]<ref>بهرسیر؛ شهری از نواحی سواد بغداد نزدیک مدائن، و به نقلی یکی از هفت شهر تشکیل دهنده مدائن بود. بهرسیر معرب به اردشیر است (نک: معجم البلدان، ج۱، ص۵۱۵).</ref>، [[ابوحسان بکری]] را بر [[استان عالی]]<ref>عال یا عالی: به معنی بلندی، به استانی در عراق اطلاق می‌شد که بالای مناطقی همچون انبار، بادوریا، قطربل و مَسْکِن واقع بود (نک: معجم البلدان، ج۴، ص۷۰).</ref>، [[سعد بن مسعود ثقفی]] را بر [[استان زوابی]]<ref>زوابی چهار بخش در منطقه بغداد بود: عالی و اعلی و اوسط و اسفل (قاموس فیروزآبادی).</ref>، [[ربعی بن کاس]] را بر سیستان، و [[خلید بن کاس]] را بر [[خراسان]] گماشت. خلید وقتی نزدیک [[نیشابور]] رسید، فهمید [[مردم خراسان]] نافرمان شده‌اند و [[کارگزاران]] شاه سابق و مقتول [[ایران]] از کابل به آنجا آمده‌اند. خلید هم با [[مردم نیشابور]] جنگید و آنها را [[شکست]] داد و [[شهر]] را محاصره کرد. سپس فتح آنجا را همراه با اعزام [[اسیران]] به [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} گزارش داد. آن حضرت همچنین [[مالک اشتر]] را در [[موصل]] و توابع آن ([[سرزمین جزیره]]) [[حکومت]] داد<ref>بحارالانوار، ج۳۲، ص۳۵۷. در جریان فتوحات عصر خلفای پیش از امیرمؤمنان{{ع}}، فرمانروایان کوفه و بصره هر سرزمینی را فتح می‌کردند، تحت فرمان آنان در می‌آمد. بر این اساس نیمه شمالی عراق و آذربایجان و استان پهناور جبال (شامل استان‌های کردستان، ایلام، کرمانشاه، زنجان، قزوین، تهران، قم، اصفهان، چهارمحال، کهگیلویه و یزد امروزی) طبرستان و قومس (استان سمنان) قلمرو فرمانروای کوفه بود. به نظر می‌رسد که امیرمؤمنان{{ع}} با انتقال مرکز خلافت به کوفه، خود مسئولیت والی کوفه را نیز بر عهده گرفته و حاکمان مناطق تابع ایالت بزرگ کوفه را خود عزل و نصب فرمود. علاوه بر آن خراسان و سیستان را هم که قلمرو فرمانروای بصره بود از آن منتزع کرده و حاکمان آن دو منطقه را نیز خود تعیین فرمود.</ref>.<ref>[[محمد حسین رجبی دوانی|رجبی دوانی، محمد حسین]]، [[کوفه و نقش آن در قرون نخستین اسلامی (کتاب)|کوفه و نقش آن در قرون نخستین اسلامی]] ص195.</ref>.