سوره بینه در علوم قرآنی: تفاوت میان نسخه‌ها

{{امامت}}

<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">

: <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل از زیرشاخه‌های '''[[سوره بینه]]''' است. "'''[[سوره بینه]]'''" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>

<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">

: <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[سوره بینه در علوم قرآنی]]</div>

<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">

==مقدمه==

این [[سوره مدنی]] است.<ref>مجمع البیان، ج ۱۰، ص۷۹۱؛ البرهان فی علوم القرآن، ج ۱، ص۲۸۱؛ التمهید، ج ۱، ص۱۵۹.</ref> برخی آن را مکی دانسته‌‌اند؛<ref>الکشاف، ج ۴، ص۷۸۱؛ نهج‌‌البیان، ج ۵، ص۴۰۰؛ بصائر ذوی‌‌التمییز، ج ۱، ص۵۳۳.</ref> ولی همه [[روایات]] [[ترتیب نزول]] و نیز روایتی از [[ابوخیثمه بدری]] که می‌‌گوید: پس از [[نزول]] [[سوره]] [[بیّنه]] [[رسول خدا]]{{صل}} به [[ابی بن کعب انصاری]] فرمود که [[مأمور]] شده‌‌ام تا این سوره را بر تو [[تلاوت]] کنم، [[مدنی]] بودن سوره را [[تأیید]] می‌‌کند.<ref>روح المعانی، مج ۱۶، ج ۳۰، ص۳۵۸؛ التمهید، ج ۱، ص۱۵۹.</ref> مؤید دیگر مدنی بودن سوره مضمون آن است که دربردارنده [[توبیخ]] [[اهل کتاب]] است.<ref>التحریر والتنویر، ج ۳۰، ص۴۶۷ ـ ۴۶۸؛ التفسیرالحدیث، ج ۸، ص۳۴۷؛ المیزان، ج ۲۰، ص۳۳۶.</ref>

این سوره دارای <ref>بصائر ذوی التمییز، ج ۱، ص۵۳۳.</ref> [[آیه]] (۸) و ۹۴ کلمه است.<ref>المعجم‌‌الاحصائی، ج ۱، ص۳۰۵.</ref> [[قاریان]] [[بصره]] برخلاف دیگر قاریان بر {{متن قرآن|مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ}}<ref>« با درستی آیین» سوره بینه، آیه ۵.</ref> [[وقف]] و آن را آیه‌‌ای مستقل و در نتیجه شمار [[آیات]] سوره را ۹ آیه دانسته‌‌اند.<ref>مجمع البیان، ج ۱۰، ص۷۹۱؛ جمال القرّاء، ج ۱، ص۴۷۶.</ref>

نام مشهور آن «بیّنه» (به معنای دلیل آشکار) است که از واژه {{متن قرآن|الْبَيِّنَةُ}} در آیات {{متن قرآن|لَمْ يَكُنِ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ وَالْمُشْرِكِينَ مُنْفَكِّينَ حَتَّى تَأْتِيَهُمُ الْبَيِّنَةُ}}<ref>«کافران از اهل کتاب و مشرکان، (از کیش خود) دست نمی‌کشیدند تا آنکه آن برهان به آنان رسد» سوره بینه، آیه ۱.</ref>، {{متن قرآن|وَمَا تَفَرَّقَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ إِلَّا مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَتْهُمُ الْبَيِّنَةُ}}<ref>«و اهل کتاب پراکنده نشدند مگر از آن پس که برای آنان آن برهان فرا رسید» سوره بینه، آیه ۴.</ref> گرفته شده است.<ref>جامع‌‌البیان، مج ۱۵، ج ۳۰، ص۳۳۲؛ مجمع‌‌البیان، ج ۱۰، ص۷۹۱؛ نمونه، ج ۲۷، ص۱۹۶.</ref> در منابع کهن <ref>مجازالقرآن، ج ۲، ص۳۰۶؛ معانی القرآن، فراء، ج ۳، ص‌‌۲۸۱؛ صحیح البخاری، ج ۶، ص۱۰۸.</ref> و [[روایات]] از آن به [[سوره]] {{متن قرآن|لَمْ يَكُنِ}} و {{متن قرآن|لَمْ يَكُنِ الَّذِينَ كَفَرُوا }}<ref>«کافران از اهل کتاب و مشرکان، (از کیش خود) دست نمی‌کشیدند » سوره بینه، آیه ۱.</ref> یاد شده.<ref> الدرالمنثور، ج ۸، ص۵۸۵؛ البرهان، ج ۵، ص۷۱۷؛ التحریروالتنویر، ج ۳۰، ص۴۶۷.</ref> و ابیّ‌‌ بن کعب در مصحفش آن را سوره {{متن قرآن|أَهْلِ الْكِتَابِ}} نامیده بود.<ref>الاتقان، ج ۱، ص۱۲۲؛ التحریر والتنویر، ج ۳۰، ص۴۶۷.</ref> {{متن قرآن|قَيِّمَةٌ}}،<ref>معانی‌‌القرآن، زجاج، ج ۵، ص۳۴۹؛ البیان فی عد آی القرآن، ص‌‌۲۸۲.</ref> {{متن قرآن|الْبَرِيَّةِ}}،<ref>املاء ما من به الرحمن، ص۲۹۱.</ref> {{متن قرآن|مُنفَكِّينَ}} و «انفکاک» نیز نام‌های دیگر این سوره است.<ref> الاتقان، ج ۱، ص۱۲۲؛ التحریر والتنویر، ج ۳۰، ص۴۶۶؛ روح المعانی، مج ۱۶، ج ۳۰، ص۳۵۸.</ref> در [[اتقان]] و [[روح المعانی (کتاب)|روح المعانی]] «[[قیامت]]» نیز از نام‌های این سوره شمرده شده است <ref>الاتقان، ج ۱، ص۱۲۲؛ روح‌‌المعانی، مج ۱۶، ج ۳۰، ص۳۵۸.</ref> که به دلیل شباهت رسم‌‌الخط آن با {{متن قرآن|قَيِّمَةٌ}} با صرف نظر از حرکات (قِیمَه ـ قَیِّمه) به نظر می‌‌رسد تصحیف «قیّمه» باشد. [[شاهد]] این نظر آنکه در این دو منبع از نام «قیّمه» با وجود شهرتش <ref>التحریر و التنویر، ج ۳۰، ص۴۶۷.</ref> یاد نشده است. همه این نام‌ها برگرفته از واژه‌‌هایی است که در این سوره به کار رفته است.<ref>[[علی اسعدی|اسعدی، علی]]، [[سوره بلد - اسعدی (مقاله)| مقاله «سوره بلد»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۶ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۶.</ref>

==محتوای سوره==

سوره [[بیّنه]] چهاردهمین سوره‌‌ای است که در [[مدینه]] در اواخر سال سوم یا اوائل [[سال چهارم هجری]] قبل از [[غزوه]] [[بنی‌‌نضیر]] در حالی نازل شد که [[دشمنی]] و کینه‌‌توزی [[یهود]] بر ضدّ [[اسلام]] به اوج خود رسیده بود.<ref>التحریر والتنویر، ج ۳۰، ص۴۶۸؛ الاتقان، ج ۱، ص۲۰.</ref> این سوره که [[رسالت پیامبر]]{{صل}} را جهانی و برای همه [[مردم]] معرفی می‌‌کند <ref>المیزان، ج ۲۰، ص۳۳۶.</ref> در بخش اول می‌‌گوید: [[اهل کتاب]] و [[مشرکان]] قبل از اسلام ادّعا می‌‌کردند که ما از [[آیین]] خود دست برنمی‌‌داریم تا دلیل روشن و [[پیامبری]] از جانب [[خدا]] برای ما بیاید که صحیفه‌‌های [[پاک]] دربردارنده موضوعات و مطالب محکم و پابرجا را بر ما [[تلاوت]] کند؛ ولی [[پس از ظهور]] [[اسلام]] و آمدن [[بیّنه]] و [[پیامبر الهی]] در آن [[اختلاف]] کردند و از سخن خود سرباز زدند و جز گروهی اندک به [[رویارویی]] و [[ستیز]] با آن برخاستند، در حالی که در [[آیین جدید]] فقط به [[عبادت]] خالصانه [[پروردگار]]، دوری از [[شرک]]، برپا داشتن [[نماز]] و دادن [[زکات]] که اصول ثابت همه [[ادیان الهی]] است [[فرمان]] داده شده‌‌بود.<ref>الکشاف، ج ۴، ص۷۸۲؛ جوامع الجامع، ج ۴، ص۵۲۱؛ نمونه، ج ۲۷، ص۱۹۹ ـ ۲۰۳.</ref> در بخش دوم جزای دو گروه [[مؤمنان]] و [[کافران]] را بیان می‌‌کند و می‌‌گوید: کافران از [[اهل کتاب]] و [[مشرکان]] همواره در [[آتش دوزخ]] می‌‌مانند و آنان بدترین مخلوقات‌‌اند؛ ولی آنان که [[ایمان]] آورده و کارهای [[شایسته]] انجام داده‌‌اند [[بهترین]] مخلوقات‌‌اند و [[پاداش]] آنها [[بهشت]] جاویدان است.

هم [[خدا]] از آنان [[خشنود]] است و هم آنها از خدا خشنودند. در [[روایات]] متعددی که [[امیرمؤمنان علی]]{{ع}}، [[ابن عباس]]، [[جابر بن عبدالله]]، [[ابوسعید]] و [[ابوبرزه]] <ref>شواهد التنزیل، ج ۲، ص۴۵۹ ـ ۴۷۳؛ مجمع البیان، ج ۱۰، ص۷۹۵؛ الدرالمنثور، ج ۸، ص۵۸۹.</ref> از [[پیامبر]]{{صل}} نقل کرده‌‌اند {{متن قرآن|خَيْرُ الْبَرِيَّةِ}}<ref>« بهترین آفریدگانند» سوره بینه، آیه ۷.</ref> به [[علی]] و شیعیانش [[تفسیر]] شده است. جابر می‌‌گوید: در حضور [[رسول خدا]]{{صل}} بودیم که علی{{ع}} به سوی ما آمد و آن [[حضرت]] با دیدنش فرمودند: [[سوگند]] به کسی که جانم در دست اوست این مرد و شیعیانش در [[قیامت]] از رستگاران‌‌اند و [[آیه]] {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ}}<ref>«بی‌گمان آنانکه ایمان آورده‌اند و کردارهایی شایسته کرده‌اند، بهترین آفریدگانند» سوره بینه، آیه ۷.</ref> نازل شد، از این‌‌رو [[اصحاب پیامبر]]{{صل}} با آمدن علی{{ع}} می‌‌گفتند: {{متن قرآن|خَيْرُ الْبَرِيَّةِ}}<ref>« بهترین آفریدگانند» سوره بینه، آیه ۷.</ref> آمد.<ref>شواهد التنزیل، ج ۲، ص۴۶۸؛ تاریخ دمشق، ج ۴۲، ص۳۷۱؛ کفایة الطالب، ص۲۴۵.</ref> در [[روایت]] دیگری رسول خدا{{صل}} به علی{{ع}} فرمودند: ای علی! تو و شیعیانت خیرالبریّه‌‌اید <ref>جامع البیان، مج ۱۵، ج ۳۰، ص۳۳۵.</ref> و وعده‌‌گاه من و تو کنار [[حوض کوثر]] است.<ref>مجمع البیان، ج ۱۰، ص۷۹۵؛ روح‌‌المعانی، مج ۱۶، ج ۳۰، ص۳۷۰؛ مناقب، ص۳۴۷.</ref> در روایتی از [[ابن عباس]] {{متن قرآن|خَيْرُ الْبَرِيَّةِ}}<ref>« بهترین آفریدگانند» سوره بینه، آیه ۷.</ref> به [[علی]]{{ع}} و اهل‌‌بیتش [[تفسیر]] شده است.<ref>مجمع البیان، ج ۱۰، ص۷۹۵.</ref> روایاتی به این مضمون نیز از [[امامان]] اهل‌‌بیت{{ع}} گزارش شده است<ref> البرهان، ج ۵، ص۲۲۳ ـ ۲۲۴.</ref>.<ref>[[علی اسعدی|اسعدی، علی]]، [[سوره بلد - اسعدی (مقاله)| مقاله «سوره بلد»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۶ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۶.</ref>

==[[فضیلت سوره]]==

[[پیامبر]]{{صل}} [[مسلمانان]] را به [[یادگیری]] و [[تلاوت]] این [[سوره]] توصیه، و برای تلاوتش ثوابهای فراوانی بیان کرده‌‌اند.<ref>مجمع‌‌البیان، ج ۱۰، ص۷۹۱؛ بصائر ذوی‌‌التمییز، ج ۱، ص۵۳۳ ـ ۵۳۴.</ref> آن [[حضرت]] فرمودند: هرگاه [[خداوند]] از بنده‌‌ای تلاوت [[سوره]] {{متن قرآن|لَمْ يَكُنِ الَّذِينَ كَفَرُوا}}<ref>«کافران از اهل کتاب و مشرکان، (از کیش خود) دست نمی‌کشیدند تا آنکه آن برهان به آنان رسد» سوره بینه، آیه ۱.</ref> را بشنود، به او خطاب می‌‌کند: [[بنده]] من [[بشارت]] بر تو، من تو را در [[بهشت]] جای می‌‌دهم تا [[خشنود]] شوی.<ref>تفسیر ابن کثیر، ج ۴، ص۵۷۴؛ الدرالمنثور، ج ۸، ص۵۸۵؛ فضائل سور القرآن، ص۳۵۹.</ref> از [[امام باقر]]{{ع}} نیز [[روایت]] شده: کسی که سوره [[بیّنه]] را بخواند از [[شرک]] بیزار و در [[دین]] محمد{{صل}} داخل شده است و خداوند او را [[مؤمن]] برمی‌‌انگیزد و در حساب بر او آسان می‌‌گیرد.<ref>ثواب الاعمال، ص۲۶۷؛ مجمع البیان، ج ۱۰، ص۷۹۱.</ref>.<ref>[[علی اسعدی|اسعدی، علی]]، [[سوره بلد - اسعدی (مقاله)| مقاله «سوره بلد»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۶ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۶.</ref>

==سوره بینه در دانشنامه معاصر قرآن کریم==

نود و هشتمین [[سوره]] [[قرآن]] و صدمین آن بر اساس [[ترتیب نزول]] از سوره‌های «مفصلات» و نازل شده در [[مدینه]]. این سوره را «[[بینه]]» می‌گویند؛ زیرا که در [[آیه]] {{متن قرآن|لَمْ يَكُنِ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ وَالْمُشْرِكِينَ مُنْفَكِّينَ حَتَّى تَأْتِيَهُمُ الْبَيِّنَةُ}}<ref>«کافران از اهل کتاب و مشرکان، (از کیش خود) دست نمی‌کشیدند تا آنکه آن برهان به آنان رسد» سوره بینه، آیه ۱.</ref>، {{متن قرآن|وَمَا تَفَرَّقَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ إِلَّا مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَتْهُمُ الْبَيِّنَةُ}}<ref>«و اهل کتاب پراکنده نشدند مگر از آن پس که برای آنان آن برهان فرا رسید» سوره بینه، آیه ۴.</ref> از بینه ([[شاهد]] و [[گواه]]، [[حجت]] هویدا و [[برهان]] روشنگر) [[[اسلام]] و [[وحی قرآنی]]] [[سخن]] گفته است.

این سوره [[رسالت حضرت محمد]]{{صل}} را برای [[عوام]] از اهل کتاب، [[مشرکین]] و عموم [[بشر]] مسجل می‌کند و می‌فهماند که آن جناب از ناحیه [[خدا]] به سوی عموم بشر [[مبعوث]] شده و این عمومیت [[رسالت]] آن جناب مقتضای [[سنت الهی]] [[هدایت]] است، همان سنتی که [[آیات]] زیر به آن اشاره کرده و می‌فرماید: {{متن قرآن|إِنَّا هَدَيْنَاهُ السَّبِيلَ إِمَّا شَاكِرًا وَإِمَّا كَفُورًا}}<ref>«ما به او راه را نشان داده‌ایم خواه سپاسگزار باشد یا ناسپاس» سوره انسان، آیه ۳.</ref>، {{متن قرآن|وَإِنْ مِنْ أُمَّةٍ إِلَّا خَلَا فِيهَا نَذِيرٌ}}<ref>«و هیچ امتی نیست مگر میان آنان بیم‌دهنده‌ای بوده است» سوره فاطر، آیه ۲۴.</ref> و بر عمومیت [[دعوت]] آن جناب [[استدلال]] کرده، به این که دعوت آن [[حضرت]] متضمن [[صلاح]] مجتمع [[انسانی]] است، [[عقاید]] و [[اعمال]] افراد و [[جوامع]] را [[صالح]] می‌سازد. این [[سوره]] هم با مکی بودن تناسب دارد و هم با [[مدنی]] بودن، هر چند که از نظر [[سیاق]] به مدتی بودن شبیه‌تر است<ref>المیزان.</ref>. [[عبادت]] خالصانه خدای یگانه، [[اقامه نماز]] و دادن [[زکات]] از نشانه‌های [[دین]] [[قیّم]] است. و [[بهترین]] [[خلق]] [[خدا]] کسانی هستند که [[ایمان]] آورده و [[اعمال صالح]] انجام می‌دهند. [[ابن عساکر]] از [[جابر بن عبدالله]] [[روایت]] کرده که گفت: نزد [[رسول خدا]]{{صل}} بودیم که علی{{ع}} از راه رسید، رسول خدا{{صل}} فرمود: به آن خدایی که جانم به دست او است، این مرد و پیروانش (شیعیانش) تنها و تنها [[رستگاران]] در قیامتند، آنگاه این [[آیه]] نازل شد: {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ}}<ref>«بی‌گمان آنانکه ایمان آورده‌اند و کردارهایی شایسته کرده‌اند، بهترین آفریدگانند» سوره بینه، آیه ۷.</ref> از وقتی که این آیه نازل شد [[اصحاب رسول خدا]]{{صل}} هر وقت علی را می‌‌دیدند که می‌آید می‌‌گفتند: [[خیر البریه]] آمد<ref>الدر المنثور.</ref>.

عرفا از باب بیان خاص [[رسالت]] [[نبی اکرم]]{{صل}}، و در اصطلاح {{متن قرآن|رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ}}<ref>«خداوند از آنان خشنود است و آنان از خداوند خشنودند» سوره مائده، آیه ۱۱۹.</ref> [[عنایت]] ویژه‌ای به این سوره کرده‌اند. [[میبدی]] نوشته است: هزاران سال گذشت تا [[خلق]] عالم در سماع این نام سرگردانند، [[غایت]] و نهایت ذات و صفات وی می‌دانند، قومی در میدان‌اند و قومی بیرون میدان‌اند. همه بسته امر، خسته [[نهی]]، در قید [[تکلیف]]، در [[انتظار]] وعد، در بند [[وعید]]، بر [[امید]] یافت و [[حضرت]] صمدیت منزه از [[ادراک]] اوهام، [[مقدس]] از احاطت افهام<ref>کشف الاسرار.</ref>. [[گنابادی]] نوشته: «[[مقام رضا]]، آخرین [[مقامات]] نفس [[انسانی]] است، همان گونه که [[بهشت]] [[رضوان]] آخرین بهشت‌ها می‌باشد»<ref>{{عربی|مقام الرضا آخر مقامات النفس الانسانیه کما جنة الرضوان آخر الجنان}}، بیان السعاده.</ref>.

سوره بټنه دارای دو بخش است

بخش اول [[آیات]]: {{متن قرآن|لَمْ يَكُنِ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ وَالْمُشْرِكِينَ مُنفَكِّينَ حَتَّى تَأْتِيَهُمُ الْبَيِّنَةُ رَسُولٌ مِّنَ اللَّهِ يَتْلُو صُحُفًا مُّطَهَّرَةً فِيهَا كُتُبٌ قَيِّمَةٌ وَمَا تَفَرَّقَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ إِلاَّ مِن بَعْدِ مَا جَاءَتْهُمُ الْبَيِّنَةُ وَمَا أُمِرُوا إِلاَّ لِيَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ حُنَفَاء وَيُقِيمُوا الصَّلاةَ وَيُؤْتُوا الزَّكَاةَ وَذَلِكَ دِينُ الْقَيِّمَةِ }}<ref>«کافران از اهل کتاب و مشرکان، (از کیش خود) دست نمی‌کشیدند تا آنکه آن برهان به آنان رسد. (یعنی) پیامبری از سوی خداوند که برگ‌هایی  پاک را بخواند، (که) در آنها نگاشته‌هایی استوار است. و اهل کتاب پراکنده نشدند مگر از آن پس که برای آنان آن برهان فرا رسید. و فرمانی نیافته بودند جز این که خدا را در حالی که دین خویش را برای او ناب داشته‌اند، با درستی آیین، بپرستند و نماز بر پا دارند و زکات بپردازند و این است آیین پایدار (و استوار).دست نمی‌کشیدند تا آنکه آن برهان به آنان رسد» سوره بینه، آیه ۱-۵.</ref> است. در این بخش به [[دشمنی]] و [[مخالفت]] [[اهل کتاب]] و [[مشرکان]] با [[حجت]] آشکار [[الهی]] اشاره می‌کند.

بخش دوم، آیات: {{متن قرآن| إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ وَالْمُشْرِكِينَ فِي نَارِ جَهَنَّمَ خَالِدِينَ فِيهَا أُوْلَئِكَ هُمْ شَرُّ الْبَرِيَّةِ إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُوْلَئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ  جَزَاؤُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ جَنَّاتُ عَدْنٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا رَّضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ ذَلِكَ لِمَنْ خَشِيَ رَبَّهُ}}<ref>«کافران از اهل کتاب و مشرکان در آتش دوزخ‌اند، جاودانه در آنند، آنانند که بدترین آفریدگانند. بی‌گمان آنانکه ایمان آورده‌اند و کردارهایی شایسته کرده‌اند، بهترین آفریدگانند. پاداش آنان نزد پروردگارشان بهشت‌هایی جاودان است که از بن آنها جویباران روان است، هماره در آن جاودانند، خداوند از ایشان خرسند است و آنان از او خرسندند، این از آن کسی است که از پروردگار خویش بیم کند» سوره بینه، آیه ۶-۸.</ref>، به سرانجام کسانی که به [[دین خدا]] [[کفر]] ورزیده و کسانی که به آن [[ایمان]] آورده‌اند اشاره می‌فرماید تا تقاوت [[مخالفت]] با [[حجت الهی]] و [[همراهی]] با آن آشکار شود.<ref>[[سید سلمان صفوی|صفوی، سید سلمان]]، [[سوره بلد (مقاله)|مقاله «سوره بلد»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|دانشنامه معاصر قرآن کریم]].</ref>

==منابع==

#[[پرونده:1100409.jpg|22px]] [[علی اسعدی|اسعدی، علی]]، [[سوره بلد - اسعدی (مقاله)| مقاله «سوره بلد»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۵ (کتاب)|'''دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۵''']]

==پانویس==