دولت نبطیان: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۳۱ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۱۷:۲۷

مقدمه

قبل از میلاد، در منطقه شمال غربی جزیرة العرب - حد فاصل موصل و فرات - (اردن کنونی)^[۱]، دولتی تشکیل شد که مانند اقوام جنوب عربستان تجارت می‌کردند. اعراب، این دولت را، "الحضر"^[۲] و رومیان، آن را "پترا" می‌گفتند^[۳].

گفته شده است عده‌ای از "کلدانیان" (انباط)^[۴] - مردمی ساکن بین بصره و کوفه -^[۵] در قرن ششم ق. م، با تصرف پترا - که بر سر راه‌های بازرگانی قرار داشت- آن را به عنوان پایتخت خویش برگزیدند^[۶]. آنها در زمین‌هایشان کشت می‌کردند و به تجارت نیز می‌پرداختند^[۷]. آنها به یُمن راه‌های تجاری بزرگی که مصر و شام را به غزه و شهرهای فینیقیه متصل می‌کرد و نیز راه تجاری دیگری که از طریق خلیج به شهر پترا می‌رسید، به سرعت پیشرفت کردند^[۸]. آنها مصنوعات مسی و آهنی را به یمن، شام و یونان می‌بردند و کالاهای ایران، هند و ماورای هند را در مصر، شام و دیگر نقاط تجاری توزیع می‌کردند^[۹].

"دیودور سیسیلی" متوفای ۵۷ ق. م نخستین خبرها را از نبطیان، آورده است. او می‌نویسد: "نبطیان در حدود سال ۳۱۲ ق. م چنان قدرتی یافتند که طی دو جنگ برابر انتیکونوس، جانشین اسکندر در شام به پیروزی رسیدند"^[۱۰].

پترا در قرن اول میلاد، به علت حمایت‌های رومیان، به اوج قدرت و ثروت خود رسید^[۱۱]. در این زمان، قلمرو حکومتشان از شمال عربستان تا دمشق بود^[۱۲]؛ اما بعد از گذشت دو قرن از میلاد، کم‌کم پترا در سراشیبی سقوط قرار گرفت. زمانی که "بطلمیوس فیلادلفیوس" راه‌های تجاری دریای سرخ و بلاد حاره را در اختیار گرفت، تأثیرات بسیار سوئی بر اوضاع سیاسی جزیرة‌العرب گذاشت؛ زیرا در راه‌های خشکی، امکان تجارت با هند و آفریقا وجود نداشت^[۱۳].

از سوی دیگر کم‌کم از مسیر کاروان‌های شرق به طرف مناطق شمالی به مرکزیت "تدمر"، تغییر جهت دادند ^[۱۴] و راه تجاری شمال و جنوب نیز به قسمت شرقی شبه‌جزیره منتقل شد ^[۱۵].

امپراتوری روم با تصرف شام، این دولت را به شدت دچار مخاطره کرد^[۱۶]‌. آنجا بارها در معرض هجوم رومیان، به ویژه تراژان، امپراتور روم، واقع شد. برخی گفته‌اند^[۱۷] سرانجام در سال ۱۰۵ م، تراژان، امپراتور روم به حکومت نبطیان خاتمه داد؛^[۱۸] اما بسیاری از مورخان نیز این حملات را ناکام توصیف کرده‌اند. از ادامه حیات نبطیان تا زمان "شاپور بن اردشیر"سخن گفته و یادآور شده‌اند که آنها در پی هم‌پیمانی با دولت روم در سال ۲۳۵ م^[۱۹] مغضوب ایرانیان شدند؛ از این رو شاپور، شاه ایران، در سال ۲۴۱ م به آن حمله برد^[۲۰] و به عمر این دولت خاتمه داد^[۲۱].

نبطیان از لحاظ فرهنگی به شدت تحت تأثیر یونانیان قرار داشتند. آنها علوم شایع را از یونانیان آموختند و نویسندگانشان به خط نبطی و یونانی نگارش می‌کردند^[۲۲]. شهرهای مهم این دولت، علاوه بر پترا، "حجر"، "حشبون" و "جرش" بود^[۲۳]. جرش، جایگاه "الهه ارتمیس" بود^[۲۴].^[۲۵]

جستارهای وابسته

دولت‌های عرب جاهلی

منابع

حسینی ایمنی، سید علی اکبر، دولت‌های عرب جاهلی، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱

پانویس

↑ علی بن الحسین مسعودی، مروج الذهب و معادن الجوهر، ج۲، ص۲۴۶؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۲۶۷-۲۶۸.
↑ ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج۲، ص۱۸۱؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۷۱.
↑ ابن فقیه همدانی، البلدان، ج، ۴، ص۱۷۸.
↑ علی بن الحسین مسعودی، التنبیه و الإشراف، ص۸۲-۸۳.
↑ عمر فروخ، تاریخ الجاهلیه، ص۶۵؛ فلیپ حتی، تاریخ عرب، ج۱، ص۸۷.
↑ جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۱۰–۵۳.
↑ جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۲۰.
↑ جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۲۰.
↑ فلیپ حتی، تاریخ عرب، ج۱، ص۸۷؛ جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۲۰.
↑ فلیپ حتی، تاریخ عرب، ج۱، ص۹۱.
↑ فلیپ حتی، تاریخ عرب، ج۱، ص۸۸.
↑ فلیپ حتی، تاریخ عرب، ج۱، ص۹۲.
↑ جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۲۱.
↑ فلیپ حتی، تاریخ عرب، ج۱، ص۹۲.
↑ فلیپ حتی، تاریخ عرب، ج۱، ص۹۲.
↑ جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۳۱.
↑ عزالدین ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۲۶۵.
↑ جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۴۹.
↑ ابن فقیه همدانی، البلدان، ج۴، ص۱۷۸ (زیرنویس به نقل از الحضارات السامیه)؛ علی بن الحسین مسعودی، مروج الذهب و معادن الجوهر، ج۲، ص۲۴۶-۲۴۷.
↑ ابن فقیه همدانی، البلدان، ج۴، ص۱۷۸.
↑ محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج۲، ص۴۷-۵۰؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۷۱-۷۲؛ بلعمی، تاریخنامه طبری، ج۱، ص۶۰۹.
↑ جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۴۹-۵۲.
↑ جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۶۶.
↑ جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۶۷.
↑ حسینی ایمنی، سید علی اکبر، دولت‌های عرب جاهلی، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۳۷۱-۳۷۳.

[1] علی بن الحسین مسعودی، مروج الذهب و معادن الجوهر، ج۲، ص۲۴۶؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۲۶۷-۲۶۸.

[2] ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج۲، ص۱۸۱؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۷۱.

[3] ابن فقیه همدانی، البلدان، ج، ۴، ص۱۷۸.

[4] علی بن الحسین مسعودی، التنبیه و الإشراف، ص۸۲-۸۳.

[5] عمر فروخ، تاریخ الجاهلیه، ص۶۵؛ فلیپ حتی، تاریخ عرب، ج۱، ص۸۷.

[6] جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۱۰–۵۳.

[7] جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۲۰.

[8] جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۲۰.

[9] فلیپ حتی، تاریخ عرب، ج۱، ص۸۷؛ جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۲۰.

[10] فلیپ حتی، تاریخ عرب، ج۱، ص۹۱.

[11] فلیپ حتی، تاریخ عرب، ج۱، ص۸۸.

[12] فلیپ حتی، تاریخ عرب، ج۱، ص۹۲.

[13] جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۲۱.

[14] فلیپ حتی، تاریخ عرب، ج۱، ص۹۲.

[15] فلیپ حتی، تاریخ عرب، ج۱، ص۹۲.

[16] جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۳۱.

[17] عزالدین ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۲۶۵.

[18] جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۴۹.

[19] ابن فقیه همدانی، البلدان، ج۴، ص۱۷۸ (زیرنویس به نقل از الحضارات السامیه)؛ علی بن الحسین مسعودی، مروج الذهب و معادن الجوهر، ج۲، ص۲۴۶-۲۴۷.

[20] ابن فقیه همدانی، البلدان، ج۴، ص۱۷۸.

[21] محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج۲، ص۴۷-۵۰؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۷۱-۷۲؛ بلعمی، تاریخنامه طبری، ج۱، ص۶۰۹.

[22] جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۴۹-۵۲.

[23] جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۶۶.

[24] جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۶۷.

[25] حسینی ایمنی، سید علی اکبر، دولت‌های عرب جاهلی، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۳۷۱-۳۷۳.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{نبوت}}
+{{مدخل مرتبط
-<div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث '''[[دولت‌های عرب جاهلی]]''' است. "'''دولت نبطیان'''" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
+| موضوع مرتبط = دولت‌های عرب جاهلی
-<div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[دولت نبطیان در حدیث]] - [[دولت نبطیان در نهج البلاغه]] - [[دولت نبطیان در تاریخ اسلامی]]</div>
+| عنوان مدخل  =
-<div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[دولت نبطیان (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>
+| مداخل مرتبط =
+| پرسش مرتبط  =
+}}
-==مقدمه==
+== مقدمه ==
-*قبل از میلاد، در منطقه شمال غربی [[جزیرة العرب]]، - حد فاصل [[موصل]] و [[فرات]] - ([[اردن]] کنونی)<ref>علی بن الحسین مسعودی، مروج الذهب و معادن الجوهر، ج۲، ص۲۴۶؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۲۶۷-۲۶۸.</ref>، دولتی تشکیل شد که مانند [[اقوام]] جنوب [[عربستان]] [[تجارت]] می‌کردند. [[اعراب]]، این [[دولت]] را، "الحضر"<ref>ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج۲، ص۱۸۱؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۷۱.</ref> و [[رومیان]]، آن را "پترا" می‌گفتند<ref>ابن فقیه همدانی، البلدان، ج، ۴، ص۱۷۸.</ref>.
+قبل از میلاد، در منطقه شمال غربی [[جزیرة العرب]] - حد فاصل [[موصل]] و [[فرات]] - ([[اردن]] کنونی)<ref>علی بن الحسین مسعودی، مروج الذهب و معادن الجوهر، ج۲، ص۲۴۶؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۲۶۷-۲۶۸.</ref>، دولتی تشکیل شد که مانند [[اقوام]] جنوب [[عربستان]] [[تجارت]] می‌کردند. [[اعراب]]، این [[دولت]] را، "الحضر"<ref>ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج۲، ص۱۸۱؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۷۱.</ref> و [[رومیان]]، آن را "پترا" می‌گفتند<ref>ابن فقیه همدانی، البلدان، ج، ۴، ص۱۷۸.</ref>.
-*گفته شده است عده‌ای از "کلدانیان" (انباط)<ref>علی بن الحسین مسعودی، التنبیه و الإشراف، ص۸۲-۸۳.</ref> - مردمی ساکن بین [[بصره]] و [[کوفه]] -<ref>عمر فروخ، تاریخ الجاهلیه، ص۶۵؛ فلیپ حتی، تاریخ عرب، ج۱، ص۸۷.</ref> در [[قرن ششم]] ق. م، با [[تصرف]] پترا - که بر سر راه‌های بازرگانی قرار داشت- آن را به عنوان پایتخت خویش برگزیدند<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۱۰–۵۳.</ref>. آنها در زمین‌هایشان کشت می‌کردند و به [[تجارت]] نیز می‌پرداختند<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۲۰.</ref>. آنها به یُمن راه‌های تجاری بزرگی که [[مصر]] و [[شام]] را به غزه و شهرهای فینیقیه متصل می‌کرد و نیز راه تجاری دیگری که از طریق خلیج به [[شهر]] پترا می‌رسید، به سرعت [[پیشرفت]] کردند<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۲۰.</ref>. آنها مصنوعات مسی و آهنی را به [[یمن]]، [[شام]] و یونان می‌بردند و کالاهای [[ایران]]، [[هند]] و ماورای [[هند]] را در [[مصر]]، [[شام]] و دیگر نقاط تجاری توزیع می‌کردند<ref>فلیپ حتی، تاریخ عرب، ج۱، ص۸۷؛ جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۲۰.</ref>.
-*"دیودور سیسیلی" متوفای ۵۷ ق. م نخستین خبرها را از نبطیان، آورده است. او می‌نویسد: "نبطیان در حدود سال ۳۱۲ ق. م چنان قدرتی یافتند که طی دو [[جنگ]] برابر انتیکونوس، [[جانشین]] اسکندر در [[شام]] به [[پیروزی]] رسیدند"<ref>فلیپ حتی، تاریخ عرب، ج۱، ص۹۱.</ref>.
+گفته شده است عده‌ای از "کلدانیان" (انباط)<ref>علی بن الحسین مسعودی، التنبیه و الإشراف، ص۸۲-۸۳.</ref> - مردمی ساکن بین [[بصره]] و [[کوفه]] -<ref>عمر فروخ، تاریخ الجاهلیه، ص۶۵؛ فلیپ حتی، تاریخ عرب، ج۱، ص۸۷.</ref> در [[قرن ششم]] ق. م، با [[تصرف]] پترا - که بر سر راه‌های بازرگانی قرار داشت- آن را به عنوان پایتخت خویش برگزیدند<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۱۰–۵۳.</ref>. آنها در زمین‌هایشان کشت می‌کردند و به [[تجارت]] نیز می‌پرداختند<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۲۰.</ref>. آنها به یُمن راه‌های تجاری بزرگی که [[مصر]] و [[شام]] را به غزه و شهرهای فینیقیه متصل می‌کرد و نیز راه تجاری دیگری که از طریق خلیج به [[شهر]] پترا می‌رسید، به سرعت [[پیشرفت]] کردند<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۲۰.</ref>. آنها مصنوعات مسی و آهنی را به [[یمن]]، [[شام]] و یونان می‌بردند و کالاهای [[ایران]]، [[هند]] و ماورای [[هند]] را در [[مصر]]، [[شام]] و دیگر نقاط تجاری توزیع می‌کردند<ref>فلیپ حتی، تاریخ عرب، ج۱، ص۸۷؛ جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۲۰.</ref>.
-*پترا در [[قرن اول]] میلاد، به علت حمایت‌های [[رومیان]]، به اوج [[قدرت]] و [[ثروت]] خود رسید<ref>فلیپ حتی، تاریخ عرب، ج۱، ص۸۸.</ref>. در این زمان، قلمرو حکومتشان از شمال [[عربستان]] تا [[دمشق]] بود<ref>فلیپ حتی، تاریخ عرب، ج۱، ص۹۲.</ref>؛ اما بعد از [[گذشت]] دو قرن از میلاد، کم‌کم پترا در سراشیبی سقوط قرار گرفت. زمانی که "بطلمیوس فیلادلفیوس" راه‌های تجاری دریای سرخ و بلاد حاره را در [[اختیار]] گرفت، تأثیرات بسیار سوئی بر اوضاع [[سیاسی]] جزیرة‌العرب گذاشت؛ زیرا در راه‌های خشکی، امکان [[تجارت]] با [[هند]] و [[آفریقا]] وجود نداشت<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۲۱.</ref>.
-*از سوی دیگر کم‌کم از مسیر کاروان‌های [[شرق]] به طرف مناطق شمالی به مرکزیت "تدمر"، [[تغییر]] جهت دادند <ref>فلیپ حتی، تاریخ عرب، ج۱، ص۹۲.</ref> و راه تجاری شمال و جنوب نیز به قسمت شرقی شبه‌جزیره منتقل شد <ref>فلیپ حتی، تاریخ عرب، ج۱، ص۹۲.</ref>.
+"دیودور سیسیلی" متوفای ۵۷ ق. م نخستین خبرها را از نبطیان، آورده است. او می‌نویسد: "نبطیان در حدود سال ۳۱۲ ق. م چنان قدرتی یافتند که طی دو [[جنگ]] برابر انتیکونوس، [[جانشین]] اسکندر در [[شام]] به [[پیروزی]] رسیدند"<ref>فلیپ حتی، تاریخ عرب، ج۱، ص۹۱.</ref>.
-*امپراتوری [[روم]] با [[تصرف]] [[شام]]، این [[دولت]] را به شدت دچار مخاطره کرد<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۳۱.</ref>‌. آنجا بارها در معرض [[هجوم]] [[رومیان]]، به ویژه تراژان، امپراتور [[روم]]، واقع شد. برخی گفته‌اند<ref>عزالدین ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۲۶۵.</ref> سرانجام در سال ۱۰۵ م، تراژان، امپراتور [[روم]] به [[حکومت]] نبطیان خاتمه داد؛<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۴۹.</ref> اما بسیاری از مورخان نیز این حملات را ناکام توصیف کرده‌اند. از ادامه [[حیات]] نبطیان تا زمان "شاپور بن اردشیر"[[سخن]] گفته و یادآور شده‌اند که آنها در پی هم‌پیمانی با [[دولت]] [[روم]] در سال ۲۳۵ م<ref>ابن فقیه همدانی، البلدان، ج۴، ص۱۷۸ (زیرنویس به نقل از الحضارات السامیه)؛ علی بن الحسین مسعودی، مروج الذهب و معادن الجوهر، ج۲، ص۲۴۶-۲۴۷.</ref> مغضوب [[ایرانیان]] شدند؛ از این رو شاپور، شاه [[ایران]]، در سال ۲۴۱ م به آن حمله برد<ref>ابن فقیه همدانی، البلدان، ج۴، ص۱۷۸.</ref> و به [[عمر]] این [[دولت]] خاتمه داد<ref>محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج۲، ص۴۷-۵۰؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۷۱-۷۲؛ بلعمی، تاریخنامه طبری، ج۱، ص۶۰۹.</ref>.
-*نبطیان از لحاظ [[فرهنگی]] به شدت تحت تأثیر [[یونانیان]] قرار داشتند. آنها [[علوم]] شایع را از [[یونانیان]] آموختند و نویسندگانشان به خط نبطی و یونانی [[نگارش]] می‌کردند<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۴۹-۵۲.</ref>. شهرهای مهم این [[دولت]]، علاوه بر پترا، "حجر"، "حشبون" و "جرش" بود<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۶۶.</ref>. جرش، [[جایگاه]] "[[الهه]] ارتمیس" بود<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۶۷.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[دولت‌های عرب جاهلی ۲ (مقاله)|دولت‌های عرب جاهلی]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۱، ص۳۷۱-۳۷۳.</ref>.
+پترا در [[قرن اول]] میلاد، به علت حمایت‌های [[رومیان]]، به اوج [[قدرت]] و [[ثروت]] خود رسید<ref>فلیپ حتی، تاریخ عرب، ج۱، ص۸۸.</ref>. در این زمان، قلمرو حکومتشان از شمال [[عربستان]] تا [[دمشق]] بود<ref>فلیپ حتی، تاریخ عرب، ج۱، ص۹۲.</ref>؛ اما بعد از [[گذشت]] دو قرن از میلاد، کم‌کم پترا در سراشیبی سقوط قرار گرفت. زمانی که "بطلمیوس فیلادلفیوس" راه‌های تجاری دریای سرخ و بلاد حاره را در [[اختیار]] گرفت، تأثیرات بسیار سوئی بر اوضاع [[سیاسی]] جزیرة‌العرب گذاشت؛ زیرا در راه‌های خشکی، امکان [[تجارت]] با [[هند]] و [[آفریقا]] وجود نداشت<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۲۱.</ref>.
+از سوی دیگر کم‌کم از مسیر کاروان‌های [[شرق]] به طرف مناطق شمالی به مرکزیت "تدمر"، [[تغییر]] جهت دادند <ref>فلیپ حتی، تاریخ عرب، ج۱، ص۹۲.</ref> و راه تجاری شمال و جنوب نیز به قسمت شرقی شبه‌جزیره منتقل شد <ref>فلیپ حتی، تاریخ عرب، ج۱، ص۹۲.</ref>.
+امپراتوری [[روم]] با [[تصرف]] [[شام]]، این [[دولت]] را به شدت دچار مخاطره کرد<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۳۱.</ref>‌. آنجا بارها در معرض [[هجوم]] [[رومیان]]، به ویژه تراژان، امپراتور [[روم]]، واقع شد. برخی گفته‌اند<ref>عزالدین ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۲۶۵.</ref> سرانجام در سال ۱۰۵ م، تراژان، امپراتور [[روم]] به [[حکومت]] نبطیان خاتمه داد؛<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۴۹.</ref> اما بسیاری از مورخان نیز این حملات را ناکام توصیف کرده‌اند. از ادامه [[حیات]] نبطیان تا زمان "شاپور بن اردشیر"[[سخن]] گفته و یادآور شده‌اند که آنها در پی هم‌پیمانی با [[دولت]] [[روم]] در سال ۲۳۵ م<ref>ابن فقیه همدانی، البلدان، ج۴، ص۱۷۸ (زیرنویس به نقل از الحضارات السامیه)؛ علی بن الحسین مسعودی، مروج الذهب و معادن الجوهر، ج۲، ص۲۴۶-۲۴۷.</ref> مغضوب [[ایرانیان]] شدند؛ از این رو شاپور، شاه [[ایران]]، در سال ۲۴۱ م به آن حمله برد<ref>ابن فقیه همدانی، البلدان، ج۴، ص۱۷۸.</ref> و به [[عمر]] این [[دولت]] خاتمه داد<ref>محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج۲، ص۴۷-۵۰؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۷۱-۷۲؛ بلعمی، تاریخنامه طبری، ج۱، ص۶۰۹.</ref>.
+نبطیان از لحاظ [[فرهنگی]] به شدت تحت تأثیر [[یونانیان]] قرار داشتند. آنها [[علوم]] شایع را از [[یونانیان]] آموختند و نویسندگانشان به خط نبطی و یونانی [[نگارش]] می‌کردند<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۴۹-۵۲.</ref>. شهرهای مهم این [[دولت]]، علاوه بر پترا، "حجر"، "حشبون" و "جرش" بود<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۶۶.</ref>. جرش، [[جایگاه]] "[[الهه]] ارتمیس" بود<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۳، ص۶۷.</ref>.<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[دولت‌های عرب جاهلی ۲ (مقاله)|دولت‌های عرب جاهلی]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۱، ص۳۷۱-۳۷۳.</ref>
 == جستارهای وابسته ==
-{{مدخل‌های وابسته}}
+{{مدخل وابسته}}
 * [[دولت‌های عرب جاهلی]]
 {{پایان مدخل‌ وابسته}}
@@ خط ۲۰: / خط ۲۸: @@
 == منابع ==
 {{منابع}}
-* [[پرونده:42439.jpg|22px]] [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[دولت‌های عرب جاهلی ۱ (مقاله)|دولت‌های عرب جاهلی]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱''']]
+# [[پرونده:42439.jpg|22px]] [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[دولت‌های عرب جاهلی ۱ (مقاله)|دولت‌های عرب جاهلی]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱''']]
 {{پایان منابع}}
@@ خط ۲۶: / خط ۳۴: @@
 {{پانویس}}
-[[رده:مدخل]]
 [[رده:حکومت‌های عصر جاهلیت]]