مراقبه: تفاوت میان نسخه‌ها

۱٬۲۸۰ بایت حذف‌شده ،  ‏۱۳ آوریل ۲۰۲۴
بدون خلاصۀ ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{امامت}}
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = فضایل اخلاقی | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[مراقبه در قرآن]] - [[مراقبه در حدیث]] - [[مراقبه در معارف و سیره علوی]] - [[مراقبه در اخلاق اسلامی]] - [[مراقبه در معارف مهدویت]]| پرسش مرتبط  = }}
<div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
<div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[مراقبه در قرآن]] - [[مراقبه در حدیث]] - [[مراقبه در نهج البلاغه]] - [[مراقبه در معارف دعا و زیارات]] - [[مراقبه در معارف و سیره علوی]] - [[مراقبه در اخلاق اسلامی]] - [[مراقبه در معارف مهدویت]]</div>


==چیستی و [[جایگاه]] مراقبه==
== چیستی و جایگاه مراقبه ==
*مراقبه یعنی اینکه [[انسان]] مراقب تمام [[اعمال]] و گفتار و [[افکار]] خود باشد. مراقبه، نزد علمای [[اخلاق]] از [[منزلت]] والایی برخوردار بوده و در [[قرآن]] و [[روایات]]، بسیار برآن تأکید شده است. در آیۀ {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَلْتَنْظُرْ نَفْسٌ مَا قَدَّمَتْ لِغَدٍ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ}}<ref>«ای مؤمنان! از خداوند پروا کنید و هر کس باید بنگرد برای (روزی چون) فردا چه پیش فرستاده است و از خداوند پروا کنید که خداوند از آنچه انجام می‌دهید آگاه است» سوره حشر، آیه ۱۸.</ref> پس از [[تقوی]]، به مراقبه [[امر]] شده است. در روایاتی [[امام کاظم]]{{ع}} می‌فرمایند: «در شمار [[یاران]] ما نیست آن کس که نفس خود را هر روز به [[محاسبه]] و مراقبه درنیاورد»<ref>{{متن حدیث|لَیْسَ‏ مِنَّا مَنْ‏ لَمْ‏ یُحَاسِبْ‏ نَفْسَهُ‏ فِی‏ کُلِ‏ یَوْمٍ‏}}؛ اصول کافی، ج۲، ص۴۵۳.</ref>.<ref>ر.ک: [[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۱ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ص ۱۹۷- ۱۹۸.</ref>
مراقبه یعنی اینکه [[انسان]] مراقب تمام [[اعمال]] و گفتار و [[افکار]] خود باشد. مراقبه، نزد علمای [[اخلاق]] از [[منزلت]] والایی برخوردار بوده و در [[قرآن]] و [[روایات]]، بسیار برآن تأکید شده است. در آیۀ {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَلْتَنْظُرْ نَفْسٌ مَا قَدَّمَتْ لِغَدٍ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ}}<ref>«ای مؤمنان! از خداوند پروا کنید و هر کس باید بنگرد برای (روزی چون) فردا چه پیش فرستاده است و از خداوند پروا کنید که خداوند از آنچه انجام می‌دهید آگاه است» سوره حشر، آیه ۱۸.</ref> پس از [[تقوی]]، به مراقبه [[امر]] شده است. در روایاتی [[امام کاظم]] {{ع}} می‌فرمایند: «در شمار [[یاران]] ما نیست آن کس که نفس خود را هر روز به [[محاسبه]] و مراقبه درنیاورد»<ref>{{متن حدیث|لَیْسَ‏ مِنَّا مَنْ‏ لَمْ‏ یُحَاسِبْ‏ نَفْسَهُ‏ فِی‏ کُلِ‏ یَوْمٍ‏}}؛ اصول کافی، ج۲، ص۴۵۳.</ref>.<ref>ر.ک: [[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۱ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ص ۱۹۷- ۱۹۸.</ref>
==[[مراتب مراقبه]]==
*مراقبه دارای دو مرتبه است:
#مرتبۀ اجمالی: [[انسان]] در تمام گفتار و [[کردار]] و حتی افکارش، نفس خود را [[محاکمه]] و [[حسابرسی]] کند و او را بر تمامی گناهانی که انجام داده [[سرزنش]] نماید و بر [[اطاعت]] [[دستورهای الهی]]، [[تشویق]] کند.
#مرتبه تفصیلی: [[انسان]] هر روز صبح با نفس خویش [[پیمان]] ببندد که در مسیر [[تهذیب]] آن به گونۀ عمومی بکوشد و یا صفتی خاص را ترک و یا به دست آورد، مثلا [[نماز]] را اول وقت بخواند و یا [[گناهان]] زبانی را ترک کند<ref>ر.ک: [[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۱ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ص ۱۹۸.</ref>.
*دقت و سخت‌گیری در مراقبه، شرط وصول به کمال و اهداف نهایی است، لذا اگر نفس در [[عهد]] و [[پیمان]]، [[سستی]] یا [[تعدی]] کرد باید او را [[عتاب]] و حتی [[عقاب]] [[شرعی]] کرد مثلا او را وادار به [[روزه]] نمود تا نفس [[ذلیل]] شده و هدایت‌پذیر گردد<ref>ر.ک: [[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۱ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ص ۱۹۸-۱۹۹.</ref>.
*قسمت‌های اصلی مراقبه عبارت‌اند از: شرط و [[پیمان]] با نفس؛ [[استواری]] بر [[پیمان]]؛ [[حسابرسی از نفس]]؛ [[درشتی]] با او و سرانجام [[عقاب]] او<ref>ر.ک: [[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۱ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ص ۱۹۹.</ref>.


==مراقبه از [[وظایف منتظران]]==
== مراتب مراقبه ==
*مراقبه، یکی از [[وظایف]] [[انسان منتظر]] در [[دوران غیبت]] است. براساس [[روایات]]، [[اعمال]] [[شیعه]] بر [[امام زمان]]{{ع}} عرضه می‌شود<ref>نجم الثاقب، باب یازدهم؛ بصائر الدرجات، ص ۴۲۶. </ref> و [[حضرت]] از احوال آنان [[آگاه]] می‌‌گردد، زیرا [[حضرت]] فرموده است: «همانا بر احوال و [[اخبار]] شما آگاهیم و هیچ‌چیز از اوضاع شما بر ما پوشیده نیست»<ref>{{متن حدیث|فَإِنَّا یُحِیطُ عِلْمُنَا بِأَنْبَائِکُمْ وَ لَا یَعْزُبُ عَنَّا شَیْ‏ءٌ مِنْ أَخْبَارِکُمْ}}؛ بحارالانوار، ج۵۳، ص۱۷۵.</ref>، لذا بر [[انسان منتظر]] لازم است مراقب باشد و عملی را مرتکب نشود که باعث [[شرمندگی]] او نزد [[امام]]{{ع}} شود. همانطور که [[امام صادق]]{{ع}} درباره [[پیامبر]]{{صل}} فرمودند: «آیا نمی‌دانید که [[اعمال]] شما برایشان عرضه می‌‌شود، و چون گناهی در میان [[اعمال]] شما ببینند ناراحت می‌‌شوند؟ ایشان را اذیّت نکنید و در پی شادمان کردنشان باشید»<ref>{{متن حدیث|عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ: مَا لَکُمْ تَسُوءُونَ رَسُولَ اللَّهِ فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ جُعِلْتُ فِدَاکَ فَکَیْفَ نَسُوؤُهُ؟ فَقَالَ أَ مَا تَعْلَمُونَ أَنَّ أَعْمَالَکُمْ تُعْرَضُ عَلَیْهِ فَإِذَا رَأَی فِیهَا مَعْصِیَةً سَاءَهُ ذَلِکَ؟ فَلَا تَسُوءُوا رَسُولَ اللَّهِ{{صل}} وَ سُرُّوهُ}}؛ بحار الأنوار، ج ۲۳، ص ۳۴۹.</ref>.<ref>ر.ک: [[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۱ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ص ۲۰۶-۲۰۸؛ [[مجتبی تونه‌ای|مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۶۳۳.</ref>
مراقبه دارای دو مرتبه است:
# مرتبۀ اجمالی: [[انسان]] در تمام گفتار و [[کردار]] و حتی افکارش، نفس خود را [[محاکمه]] و [[حسابرسی]] کند و او را بر تمامی گناهانی که انجام داده [[سرزنش]] نماید و بر [[اطاعت]] [[دستورهای الهی]]، [[تشویق]] کند.
# مرتبه تفصیلی: [[انسان]] هر روز صبح با نفس خویش [[پیمان]] ببندد که در مسیر [[تهذیب]] آن به گونۀ عمومی بکوشد و یا صفتی خاص را ترک و یا به دست آورد، مثلا [[نماز]] را اول وقت بخواند و یا [[گناهان]] زبانی را ترک کند.


== پرسش مستقیم ==
دقت و سخت‌گیری در مراقبه، شرط وصول به کمال و اهداف نهایی است، لذا اگر نفس در [[عهد]] و [[پیمان]]، [[سستی]] یا [[تعدی]] کرد باید او را [[عتاب]] و حتی [[عقاب]] [[شرعی]] کرد مثلا او را وادار به [[روزه]] نمود تا نفس [[ذلیل]] شده و هدایت‌پذیر گردد.
* [[وظایف عام منتظران غیبت چیست؟ (پرسش)]]
 
قسمت‌های اصلی مراقبه عبارت‌اند از: شرط و [[پیمان]] با نفس؛ [[استواری]] بر [[پیمان]]؛ [[حسابرسی از نفس]]؛ [[درشتی]] با او و سرانجام [[عقاب]] او<ref>ر.ک: [[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۱ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ص۱۹۸ ـ ۱۹۹.</ref>.
 
== مراقبه از [[وظایف منتظران]] ==
مراقبه، یکی از [[وظایف]] [[انسان منتظر]] در [[دوران غیبت]] است. براساس [[روایات]]، [[اعمال]] [[شیعه]] بر [[امام زمان]] {{ع}} عرضه می‌شود<ref>نجم الثاقب، باب یازدهم؛ بصائر الدرجات، ص ۴۲۶. </ref> و [[حضرت]] از احوال آنان [[آگاه]] می‌‌گردد، زیرا [[حضرت]] فرموده است: «همانا بر احوال و [[اخبار]] شما آگاهیم و هیچ‌چیز از اوضاع شما بر ما پوشیده نیست»<ref>{{متن حدیث|فَإِنَّا یُحِیطُ عِلْمُنَا بِأَنْبَائِکُمْ وَ لَا یَعْزُبُ عَنَّا شَیْ‏ءٌ مِنْ أَخْبَارِکُمْ}}؛ بحارالانوار، ج۵۳، ص۱۷۵.</ref>، لذا بر [[انسان منتظر]] لازم است مراقب باشد و عملی را مرتکب نشود که باعث [[شرمندگی]] او نزد [[امام]] {{ع}} شود. همانطور که [[امام صادق]] {{ع}} درباره [[پیامبر]] {{صل}} فرمودند: «آیا نمی‌دانید که [[اعمال]] شما برایشان عرضه می‌‌شود، و چون گناهی در میان [[اعمال]] شما ببینند ناراحت می‌‌شوند؟ ایشان را اذیّت نکنید و در پی شادمان کردنشان باشید»<ref>{{متن حدیث|عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ {{ع}} قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ: مَا لَکُمْ تَسُوءُونَ رَسُولَ اللَّهِ فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ جُعِلْتُ فِدَاکَ فَکَیْفَ نَسُوؤُهُ؟ فَقَالَ أَ مَا تَعْلَمُونَ أَنَّ أَعْمَالَکُمْ تُعْرَضُ عَلَیْهِ فَإِذَا رَأَی فِیهَا مَعْصِیَةً سَاءَهُ ذَلِکَ؟ فَلَا تَسُوءُوا رَسُولَ اللَّهِ {{صل}} وَ سُرُّوهُ}}؛ بحار الأنوار، ج ۲۳، ص ۳۴۹.</ref>.<ref>ر.ک: [[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۱ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی ج۱]]، ص ۲۰۶-۲۰۸؛ [[مجتبی تونه‌ای|مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۶۳۳.</ref>


== پرسش‌های وابسته ==
== پرسش‌های وابسته ==
{{پرسمان وظایف و تکالیف مسلمانان در عصر غیبت}}
{{پرسمان وظایف و تکالیف مسلمانان در عصر غیبت}}
== جستارهای وابسته ==
{{مدخل‌ وابسته}}
* [[مراقبه در سر]]
* [[مراقبه در علانیه]]
* [[درجات مراقبان]]
* [[مراقبه متقیان]]
* [[مراقبه مقربان]]
* [[مراقبه در طاعت]]
* [[مراقبه در مباح]]
* [[مراقبه در معصیت]]
* [[مراتب مراقبه]]
* [[مراقبه عملی]]
* [[مراقبه قلبی]]
* [[آثار مراقبه]]
* [[اصرار بر گناه]]
* [[ستایش مراقبه]]
* [[مداهنه]]
{{پایان مدخل وابسته}}


== منابع ==
== منابع ==
خط ۵۲: خط ۳۱:


[[رده:امام مهدی]]
[[رده:امام مهدی]]
[[رده:مراقبه]]
[[رده:مدخل موعودنامه]]
[[رده:مدخل موعودنامه]]
[[رده:فضایل اخلاقی]]
[[رده:فضایل اخلاقی]]
[[رده:مدخل دانش اخلاق اسلامی]]
[[رده:مدخل دانش اخلاق اسلامی]]
۱۱۷٬۴۶۱

ویرایش