←منابع
بدون خلاصۀ ویرایش |
(←منابع) برچسب: پیوندهای ابهامزدایی |
||
(۱۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۷ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = زیارت | |||
| عنوان مدخل = | |||
| مداخل مرتبط = [[زیارتنامه در معارف و سیره حسینی]] | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
آنچه به عنوان متن [[زیارت]]، در دسترس ما و در کتب [[ادعیه]] و [[زیارت]] است، برخی [[کلام]] و انشا و [[آموزش]] [[ائمه]] {{عم}} است که [[سند]] آنها در [[کتب حدیث]] [[نقل]] شده و بعضی انشای علمای بزرگ است. در این بحث، [[عنایت]] روی زیارتهای مأثوره و منقوله از [[معصومین]] {{عم}} است. چرا که کلامشان از [[فصاحت]] و [[بلاغت]] و جنبه ادبی بیشتری برخوردار است و مضامینش قابل مقایسه با کلامِ غیر [[معصومین]] {{عم}} نیست. [[راویان]] و [[پیروان]] [[ائمه]] {{عم}}، همانگونه که به [[نقل]] سخنانشان در زمینه [[فقه]] و [[احکام]] و [[اخلاقیات]] و [[تفسیر]] و [[عقاید]]، اهتمام میورزیدند، آنچه را هم که به عنوان [[زیارت]] از [[امامان]] میشنیدند، [[ثبت]] و [[نقل]] میکردند و به دست دیگران میرساندند. و این، شیوهای در [[حفظ]] [[میراث]] [[امامت]] بود. [[زیارتنامهها]]، برخی لحن کلی و عام، نسبت به همه [[ائمه]] {{عم}} دارد و بعضی مخصوص [[امام]] خاص یا مناسبت ویژه یا مکان معینی است. از جمله زیارتنامههای معتبر و جامع، [[زیارت]] [[امین الله]] و [[زیارت]] [[جامعه]] کبیره است. [[علامه مجلسی]] پس از [[نقل]] [[زیارت]] [[جامعه]] کبیره و توضیح برخی از فرازها و شرح لغاتش، مینویسد: "من در شرح اندکی از این [[زیارت]]، [[کلام]] را گسترده ساختم- هرچند به خاطر [[پرهیز]] از طول دادن، حقش را ادا نکردم برای آن جهت بود که متن این [[زیارت]]، از همه زیارتنامههای دیگر، از نظر [[سند]] صحیحتر و از نظر مورد و کاربرد، عامتر و از نظر لفظ، فصیحتر و از نظر معنی، بلیغتر و رساتر و از نظر [[شأن]] و [[ارزش]]، والاتر است و عده زیادی از [[عالمان]] بزرگ [[دین]]، به شرح این [[زیارت]] پرداخته و کتابها تألیف نمودهاند..."<ref>بحارالأنوار چاپ بیروت، ج ۹۹، ص ۱۴۴.</ref>. برای [[درک]] مفاهیم متعالی و [[زیبایی]] که در [[زیارتنامهها]] مطرح شده است، [[نیاز]] به کلید خاصّ آن، یعنی آشنایی به زبان [[عربی]] لازم است. ترجمهها، هرقدر هم که [[زیبا]] باشد، نمیتواند بسیاری از آن معانی بلند را برساند، و چه بسا در شرح یک جمله، باید صفحاتی نوشت تا مفهوم جمله ای را به صورتی [[بلیغ]]، نشان داد. و از همینجاست که کتابهایی در شرح بعضی از [[زیارتنامهها]]، به خصوص [[جامعه]] کبیره نگاشته شده است<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ زیارت (کتاب)|فرهنگ زیارت]]، ص۲۸۴-۲۸۶.</ref>. | |||
آنچه در مضمون [[زیارتنامهها]] آمده، بسیار گسترده است. اگر بخواهیم مجموعه آنها را به صورتی موضوعی و مدوّن- و البته جامع- استخراج کنیم، فهرستِ عظیمی از عنوانها و مفاهیم در زمینههای گوناگون خواهد شد. محورهای کلی این مباحث را میتوان در چند عنوانِ عام، تلخیص کرد. به قرار زیر: [[مسائل اعتقادی]]، [[توحید]]، [[نبوت]]، [[صفات خدا]]... [[شناخت]] [[ائمه]] {{عم}}، اوصاف و فضایلشان، [[تاریخ]] [[زندگی]] و عملکرد اولیای [[دین]] و مظلومیتهای آنان. پیوندهای [[ولایتی]] بین [[زائر]] و [[پیشوا]]، و همسویی در [[فکر]] و موضع و عمل و [[اقدام]]. [[افشاگری]] بر ضدّ [[ستمگران]] [[حاکم]] و جنایتهایشان در [[حق]] طرفداران [[حق]] و طالبان [[عدل]]. [[تولّی و تبرّی]]، [[شفاعت]]، [[توسل]]، [[دعا]] و... معارفی از این دست. طرح آرمانهای والا و خواستههای متعالی و نیازهای [[برتر]] و... برخی موضوعات دیگر، که بهتر است آنها را با ارائه شواهد و نمونههایی از متن [[زیارتنامهها]] بررسی کنیم<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ زیارت (کتاب)|فرهنگ زیارت]]، ص۲۸۴-۲۸۶.</ref>. | |||
آنچه هنگام مطالعه این متون، به وضوح به چشم میخورد و به [[ذهن]] میآید، این است که [[امامان]] [[شیعه]] {{عم}}، با توجه و [[عنایت]] کامل، از این طریق در صدد بیان [[معارف]] [[اسلام]] بودهاند و در قالب یک متن زیارتی، بسیاری از آنچه را که جزء [[عقاید]] صحیح [[اسلامی]] است، یا ارزشهای والای مکتبی یا [[فضایل]] برجسته [[ائمه]] {{عم}} [[دین]] به شمار میرود، یا حقایق مسلم [[تاریخی]] درباره [[اهل بیت]] [[پیامبر خاتم|پیامبر]] {{عم}} و ماجرای زندگیشان در رابطه با [[حق]] است، و آنچه را که جزء [[تکالیف]] [[شیعه]] و [[وظایف قلبی]] و زبانی و عملی آنان نسبت به اولیای [[دین]] و حجتهای خداست، بیان کردهاند. به این صورت، [[زیارت]]، یک [[مکتب]] تعلیمی و [[تربیتی]] [[شیعه]] است که [[زیارتنامهها]]، به عنوان متن [[آموزشی]] و کتاب درسی، در این [[مکتب]] [[معنوی]] میتواند مورد دقت قرار گیرد. البته ابعاد [[سیاسی]] و [[اجتماعی]] هم در آنها وجود دارد که به آنها اشاره خواهد شد. این، با [[شناخت]] شرایط [[سیاسی]] و جوّ [[حاکم]] بر عصر [[ائمه]] {{عم}}، آسانتر فهمیده میشود<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ زیارت (کتاب)|فرهنگ زیارت]]، ص۲۸۴-۲۸۶.</ref>. | |||
تلاش و تحرک [[انسانها]] وقتی از [[عقیده]] و بینشی نشأت گیرد و تابع اصول و ملاکهایی باشد، این نشانه موضع داشتن [[انسان]] است. آنکه در مسائل [[فکری]] و یا شیوههای برخورد عملی، به اصول و مبناهایی پایبند است و در راه [[حفظ]] آنها میکوشد و حرکات و سکنات خود را با آن مبنا و اصول، هماهنگ و منسجم میکند، او "[[انسان]] موضعدار" است. بر خلاف آنان که در [[کارها]] و اندیشههایشان، از معیارهای خاصی [[تبعیت]] نمیکنند و به چیزی پایبند نیستند و اصولی بر خط [[فکری]] یا جریان عملی آنان [[حاکم]] نیست، انسانهای موضعدار، دقیقاً برعکس آنان، [[سعی]] در منطبق ساختن [[افکار]] و اعمالشان با آن مبانی و اصول دارند<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ زیارت (کتاب)|فرهنگ زیارت]]، ص۲۸۶-۲۸۹.</ref>. | |||
[[پیروی]] یک شخص از اصول پذیرفته شدهاش را، داشتن موضع و [[حفظ]] موضع میگوییم، با این حساب، موضع را میتوان در چند قسمت به خاطر سپرد: مواضع [[اعتقادی]]؛ مواضع [[اخلاقی]]؛ مواضع [[سیاسی]]. داشتن موضع، در همه برخوردها و رابطهها و برداشتها تأثیر و انعکاس خود را نشان میدهد. رعایت آن موضع در عمل، موضعگیری به حساب میآید، گرچه موضع گیری، به طور عمده در مسائل [[سیاسی]] و [[اجتماعی]] مطرح است، اما همچنان که اشاره شد، در میدانهای [[اعتقاد]] و [[اخلاق]] هم کاربرد مؤثّری دارد و باید داشته باشد. بر پایه آنچه گفته شد، وقتی بنا باشد که داشتن موضع در [[افکار]] و [[رفتار انسان]] تجلی بیابد، با دقت در اثر و عمل اشخاص میتوان به مواضع آنان دست یافت<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ زیارت (کتاب)|فرهنگ زیارت]]، ص۲۸۶-۲۸۹.</ref>. | |||
طرفداریها، [[شعارها]]، رابطهها، دید و بازدیدها، مصاحبهها، موافقت و مخالفتها، استقبال و بدرقهها، پیامها و [[نامهها]] و تلگرافها، تبریکها و تسلیتها، تماسها و حساسیت نشان دادنها و... همه تا اندازههای کم و زیاد، میتوانند بیانگر مواضع اشخاص باشند. از دقت در جهت و مضمون اینها، میتوان خط [[فکری]] کسی را [[شناخت]] و جناح [[اجتماعی]] او را دریافت و به محتوای اندیشهاش پی برد. بهویژه، اگر این فرد یا این افراد، کسانی باشند که در سخنها و نوشتهها و برخوردهای خود، دقت داشته و روی حساب، حرف بزنند و عمل کنند، به نحوی که بتوان [[افکار]] و آثار و رفتارشان را ملاک و [[سند]] قرار داد. در [[زیارتنامهها]]، از آنجا که [[کلام]] [[معصومین]] {{عم}}: و [[آموزش]] [[امامان]] [[شیعه]] {{عم}} است، میتوان ملاکیابی و موضعشناسی کرد و در مورد شیعهای که این کلمات را در [[مزار]]، از روی [[عقیده]] بر زبان میراند چنین حسابی گشود. [[اعلام مواضع]]، هم به صورت سخن و هم به صورت عملی، قابل اجراست. گاهی خودِ یک عمل، اعلام موضع است، گاهی نفس رفتن به جایی و شرکت در جمعی و حضور در جلسهای، گویای مواضع [[انسان]] است، هرچند [[انسان]]، [[کلامی]] هم نگوید و اظهار نظری هم نکند. گاهی هم سخنان و آراء، گویای مواضع [[انسان]] است. در [[زیارت]]، چه بسا رفتن به سر [[مزار]] [[شهیدان]] و [[زیارت]] [[قبور]] اولیای [[دین]] و [[امامان]] [[معصوم]] {{عم}}، خود، بیانگر مواضع است. [[خواندن]] [[زیارتنامهها]] نشانی دیگر بر آن است. اعلام و بیان موضع، و نشان دادن آن در عمل، علاوه بر تأثیری که روی خود شخص دارد و او را نیرومندتر و دلیرتر میکند و به ایمانش به مواضع [[فکری]] و عملی خود میافزاید، به دیگران هم، خطّ و [[فکر]] و جهت میدهد. چراغ [[راهنمایی]] است که هنگام رسیدن به تقاطع راهها و چهارسوی [[اندیشهها]] و گذرگاهها و معرض دیدها و قضاوتها، خط [[انسان]] را نشان میدهد و دیگران را در مسیر و جریان حرکت و جهت خویش قرار میدهد<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ زیارت (کتاب)|فرهنگ زیارت]]، ص۲۸۶-۲۸۹.</ref>. | |||
[[زائر]]، پویندهای است که در گذرگاه زمان و معبر [[تاریخ]]، با زیارتش، با حضورش و با زیارتنامه خواندنش نشان میدهد که در چه خطی است و به چه جریانِ حقی وابسته است، و با چه کسانی و بر چه کسانی است، طرفدار چیست و مخالف کیست؟ متن [[زیارتنامهها]]، به صورت مؤکّد و فراوان، شامل این [[اعلام مواضع]] و تصریح به راه و خطّ و [[رهبری]] و جناحی است که [[زائر]] [[امام]]، در آن قرار دارد و در رابطه با همان موضع هم، به [[زیارت]] آمده است. تصریح به قبول یک [[رهبری]]، اعلام [[نفی]] رهبریهای دیگر است. خود را در خط [[رهبری]] [[ائمه]] {{عم}} دانستن و معرفی کردن، پاسخ "لا" به همه داعیه داران و عَلَم افرازان و [[طاغوتها]] و قدرتهای ضدّخدایی و مخالف [[حق]] و قانونهای [[متزلزل]] و سلطههای ضدّبشری و قانونگذاران یکسونگر [[کافر]] است. به [[زیارت]] [[حجت خدا]] و [[امام]] [[معصوم]] {{عم}} و [[رهبران الهی]] رفتن، دربردارنده همه این اهداف و مواضع است. این همان مسأله [[تولّی و تبرّی]] را میرساند که از شاخههای اساسی [[دین]] و از نشانههای بارز [[دینداری]] است و [[ضرورت]] [[پایبندی]] به آنها، نه به صورت ظاهری و تنها در شکل، و نه فقط در حدّ [[حبّ]] و [[بغض]] [[قلبی]] و درونی، بلکه در متن عمل و [[رفتار]] و [[سلوک]] [[اجتماعی]] و برخوردهای [[سیاسی]]، از مسلمات خط مکتبی یک [[مسلمان]] [[متعهد]] و موضعدار است. پیگیری این موضع و موضوع را در متن [[زیارتنامهها]]، با توجه به برخی تعبیرات و [[شعارها]] و [[شعائر]] میتوان روشنتر انجام داد<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ زیارت (کتاب)|فرهنگ زیارت]]، ص۲۸۶-۲۸۹.</ref>. | |||
زیارتنامه: متنی که [[زائر]]، هنگام [[زیارت]] [[حرم]] یکی از [[معصومین]] یا امامزادگان به [[عربی]] میخواند. برخی از متنهایی که در کتابهای [[دعا]] و [[زیارت]] آمده، از بعضی [[امامان]] [[روایت]] شده و دارای [[سند]] است. مثل [[زیارت جامعه کبیره]] یا [[زیارت امین الله]]، که به آنها "[[زیارت]] مأثوره" گفته میشود، و برخی را بزرگان و علمای [[شیعه]] براساس روایاتی که در [[فضیلت]] و مقام یک [[امام]] یا [[امامزاده]] است، تدوین کردهاند. | |||
در [[زیارتنامهها]]، همراه با [[سلام]] و درودهایی که از زبان [[زائران]]، خطاب به شخص مورد [[زیارت]] گفته میشود، صفات و ویژگیهای او و برخی [[خواستهها]] و [[دعاها]] مطرح است. بهتر است هنگام [[زیارت]]، از زیارتنامههای منقول از [[ائمه]] و بزرگان [[دین]] استفاده شود، که مضامینی معتبر و متعالی دارد و برخی از [[معارف دینی]] در قالب این متون مذهبی [[بیان]] شده است<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگنامه دینی (کتاب)|فرهنگنامه دینی]]، ص۱۱۱.</ref>. | |||
== شاهد گرفتن بر ایمان == | |||
یکی از نکاتی که در مضمون [[زیارتنامهها]] دیده میشود، [[شاهد]] گرفتن [[پیامبر خاتم|پیامبر]] {{صل}} و [[ائمه]] {{عم}} بر این است که [[زائر]]، از نظر [[اعتقادات]] و [[توحید]] و [[نبوت]] و [[پذیرش]] [[امامت]] و [[ولایت]] و [[عقیده به رجعت]] و [[معاد]] و... در خطّ [[ائمه]] {{عم}} است و با آن [[دوست]] و با دشمنانشان [[دشمن]] است و آرزوی اینکه بر این [[باور]] و [[عقیده]] تا آخر بماند. این فراتر از بحث [[تولّی و تبرّی]] نسبت به آنان است، [[گواه]] گرفتن آنان بر این [[حقیقت]] و درخواست اینکه در روز [[نیاز]] هم [[شاهد]] باشند و [[گواهی]] دهند. | |||
این استشهاد و [[گواه]] گیری، به [[پیامبر خاتم|پیامبر]] {{صل}} و [[اهل بیت]] {{عم}} هم خلاصه نمیشود. [[شاهد]] گرفتن [[خدا]]، [[فرشتگان]]، [[پیامبران]] و عرشیان، سپس به [[ودیعت]] سپردن این [[باورها]] تا [[ذخیره]] [[آخرت]] باشد. در [[زیارت]] هفتم [[امام حسین]] {{ع}} آمده است: {{عربی|«وَاشْهِدُ اللهَ وَمَلائِکَتَهُ وَانْبِیاءَهُ وَرُسُلَهُ انّی بِکُمْ مُؤْمِنٌ وَبِایابِکُمْ، مُوقِنٌ»}}. [[خدا]] و [[فرشتگان]] و پیامبرانش را [[گواه]] میگیرم که من به شما [[ایمان]] دارم و به بازگشت و [[رجعت]] شما [[یقین]] دارم. | |||
در [[زیارت]] [[اربعین]] [[امام حسین|سیدالشهدا]] {{ع}} هم [[شهادت]] دادن به اینکه آن [[حضرت]]، [[ولیّ خدا]]، [[فرزند]] [[ولیّ خدا]] و پسر [[برگزیده]] خداست که به [[کرامت الهی]] نائل شده و به [[عهد الهی]] [[وفا]] کرده و در [[راه خدا]] به [[جهاد]] پرداخته است دیده میشود، هم [[شاهد]] گرفتن [[خداوند]] نسبت به اینکه [[زائر]]، با او [[دوست]] و با دشمنش [[دشمن]] است: {{عربی|«اللّهُمَّ انّی اشْهِدُکَ انّی وَلِیٌّ لِمَنْ والاهُ وَعَدُوٌّ لِمَنْ عاداهُ»}}. [[شاهد]] گرفتن آنان بر اینکه [[زائر]] به [[زیارت]] آمده، عرض ارادت و ابراز [[ولایت]] کرده و [[سلام]] داده و [[دوستدار]] این [[خاندان]] است، در این [[متون زیارتی]] دیده میشود. این نوعی [[ادای حق]] و [[انجام وظیفه]] است. در [[زیارت]] [[امام حسین]] {{ع}} است: {{عربی|«اکْتُبْ لی عِنْدَکَ میثاقاً وَعَهْداً انّی اتَیْتُکَ مُجَدِّداً الْمیثاقَ فَاشْهَدْ لی عِنْدَ رَبِّکَ انَّکَ انْتَ الشّاهِدُ»}}. نزد خودت برایم [[میثاق]] و عهدی بنویس و [[ثبت]] کن که من به زیارتت آمده ام و [[تجدید پیمان]] میکنم، نزد پروردگارت برای من [[گواهی]] بده، همانا تو [[گواهی]]. | |||
[[زیارت]]، [[وفای به عهد]] پیرو با پیشواست، با این [[شهادت]] دادنها، خط حرکت [[سیاسی]] و [[زندگی اجتماعی]] [[زائر]] در مسیر [[ولایت]] [[ائمه]] {{عم}} تثبیت میشود، [[گواه]] گرفتن آنان بر این [[باور]] و [[عقیده]]، موجب [[رسوخ]] این صفات و حالات در [[روح]] [[زائر]] میشود و تأثیر تلقینی دارد<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ زیارت (کتاب)|فرهنگ زیارت]]، ص۳۳۰، ۳۳۱.</ref>. | |||
== منابع == | |||
{{منابع}} | |||
# [[پرونده:81.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ زیارت (کتاب)|'''فرهنگ زیارت''']] | |||
# [[پرونده:13681040.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگنامه دینی (کتاب)|'''فرهنگنامه دینی''']] | |||
{{پایان منابع}} | |||
== پانویس == | |||
{{پانویس}} | |||
{{زیارت}} | {{زیارت}} | ||
[[رده:زیارت]] | [[رده:زیارت]] | ||
[[رده: | [[رده:زیارتنامهها]] | ||
[[رده:مدخل فرهنگ زیارت]] | [[رده:مدخل فرهنگ زیارت]] |