شئون امام در سرای آخرت: تفاوت میان نسخه‌ها

[[شیخ مفید]]، [[شیخ طوسی]] و [[علامه حلی]] به این مسئله توجه کرده‌اند. [[شیخ مفید]] درباره مسئله [[اعراف]] چند دسته [[روایت]] [[نقل]] می‌کند و در پایان می‌گوید که آنچه می‌توان بدان [[یقین]] داشت، آن است که [[اعراف]] مکانی میان [[بهشت و جهنم]] است که دو گروه در آنجا حضور دارند: یکی از آن دو گروه، [[امامان]] و حجت‌های الهی‌اند و دیگری کسانی که در [[انتظار]] [[امر]] [[خداوند]] برای ورود به بهشت‌اند.<ref>محمد بن محمد بن نعمان مفید، تصحیح لاعتقاد، ص۱۰۶-۱۰۷؛ و نیز ر. ک: همو، تفضیل [[امام علی|امیرمؤمنان]] {{ع}}، ص۲۹-۳۱.</ref> البته [[شیخ مفید]] نقش و [[وظیفه]] [[امامان]] {{عم}} در آن جایگاه را روشن نمی‌سازد. [[شیخ طوسی]] ذیل [[آیات]] [[سوره اعراف]] ضمن بیان دیدگاه‌هایی، [[سخن]] [[امام صادق]] {{ع}} را [[نقل]] می‌کند که [[اعراف]] موقفی است که [[پیامبران]] و [[جانشینان]] آنها در آن حضور دارند. همچنین [[گنهکاران]] [[امت]] ایشان نیز در آنجا حاضرند و [[انتظار]] دارند که به کمک و [[شفاعت]] [[پیامبران]] و [[امامان]] وارد [[بهشت]] شوند.<ref>محمد بن حسن طوسی، التبیان، ج ۴، ص ۴۱۰-۴۱۲.</ref> [[علامه]] حلّی روایتی [[نقل]] می‌کند که در آن، از [[اهل بیت]] {{عم}} به عنوان [[اصحاب اعراف]] یاد شده<ref>حسن بن یوسف حلی، کشف الیقین، ص ۴۰۲.</ref> اما از [[وظایف]] ایشان سخنی به میان نیاورده است.

از آنچه [[گذشت]] می‌توان به این نکته انکارنشدنی دست یافت که [[تبیین]] [[شئون]] [[اخروی]] [[امامان]] {{عم}} دغدغه خاطر [[متکلمان]] نبوده است. حتی گاه که مجال پرداختن به این [[شئون]] نیز بوده است، از طرح آن دریغ ورزیده‌اند. برای نمونه، [[خواجه نصیرالدین طوسی]] کتابی مستقل درباره [[مبدأ و معاد]] با عنوان آغاز و انجام نگاشته که [[انتظار]] می‌رود [[شئون]] [[اخروی]] [[امامان]] {{عم}} را با تفصیل بیشتری نسبت به سایر [[متکلمان]] بیان کند. با این حال، مراجعه به این [[کتاب]] [[انتظار]] یادشده را برآورده نمی‌سازد؛ چراکه کمتر اثری از بیان [[شئون]] [[امامان]] {{عم}} در این کتاب دیده نمی‌شود. او مسئله [[اعراف]] را بیان می‌کند، اما از جایگاه [[امامان]] سخنی به میان نمی‌آورد.<ref>نصیرالدین طوسی، آغاز و انجام، به کوشش ایرج افشار، ص۱۸-۱۹.</ref> به موقف [[صراط]] اشاره و آن را به [[راه خدا]] [[تفسیر]] می‌کند،<ref>همان، ص ۲۲.</ref> ولی از [[امامان]] چیزی نمی‌گوید. [[محقق طوسی]] به موقف [[میزان]] نیز اشاره می‌کند، اما باز هم درباره جایگاه [[امامان]] {{عم}} در آن موقف سخنی نگفته است.<ref>همان، ص ۲۸-۲۹.</ref> او با وجود آنکه به مسئله [[شفاعت]] اشاره کرده، تنها از [[شفاعت]] [[پیامبر]] [[سخن]] گفته است<ref>همو، تجرید الاعتقاد، تحقیق محمد جواد حسینی جلالی، ص۳۰۵؛ همو، فصول، ترجمه محمد بن علی گرگانی استر آبادی، به کوشش محمد تقی دانش پژوه، ص ۴۷.</ref>.

[[علامه]] حلّی نیز در بسیاری از جاها به [[صراط]] و [[میزان]] در [[قیامت]] اشاره کرده، اما از جایگاه [[امامان]] {{عم}} در آن دو موقف سخنی نگفته است.<ref>حسن بن یوسف حلی، انوار الملكوت، تحقیق محمد نجمی زنجانی، ص۱۸۰؛ همو، الباب الحادی عشر، ص۱۵؛ همو، پنج رساله اعتقادی، ص۵۳۷؛ همو، تسلیک النفس الی حظیرة القدس، تحقیق فاطمه رمضانی، ص۲۱۷؛ همو، کشف المراد، تحقیق حسن حسن زاده آملی، ص ۴۲۵-۴۲۶؛ همو، معارج الفهم، ص ۵۷۴.</ref> تنها روایتی [[نقل]] می‌کند که بر اساس آن، داشتن [[محبت]] [[آل محمد]] {{صل}} موجب ایمنی در این دو موقف می‌شود<ref>همو، کشف الیقین، ص۲۲۷؛ همو، منهاج الكرامة، ص۸۹؛ همو، نهج الحق و کشف الصدق، ص ۲۶۰.</ref>.

[[فاضل مقداد]] آخرین [[متکلم]] این دوران نیز بحث حساب، [[میزان]] و [[صراط]] را مطرح می‌کند، اما درباره جایگاه [[امامان]] {{عم}} در این دو موقف سخنی نمی‌گوید<ref>فاضل مقداد سیوری حلی، ارشاد الطالبین، تحقیق مهدی رجایی، ص ۴۲۵-۴۲۶؛ همو، اللوامع الالهیة، تحقیق قاضی طباطبایی، ص۴۲۶؛ همو، الانوار الجلالیة، تحقیق علی حاجی آبادی و عباس جلالی نیا، ص۱۷۸.</ref>.

# جایگاه [[امامان]] {{عم}} در مواقف حساب، [[میزان]]، [[اعراف]] و [[صراط]] در آثار ایشان کمتر دیده می‌شود. در این میان، [[شیخ مفید]] به [[تبیین]] جایگاه [[امامان]] {{عم}} در موقف حساب و [[میزان]] پرداخته، و [[امامان]] را [[مسئول]] [[حسابرسی بندگان]] دانسته است. به [[باور]] او و [[شیخ طوسی]]، [[امامان]] {{عم}} یکی از دو گروهی‌اند که در [[اعراف]] حضور دارند؛

# جایگاه [[امامان]] {{عم}} در [[بهشت]] نیز مورد توجه متكلمان نبوده است و تنها برخی از ایشان به [[نقل]] روایتی پرداخته‌اند که [[امام علی]] {{ع}} را [[جانشین]] [[پیامبر خاتم|پیامبر اکرم]] {{صل}} در [[حوض کوثر]] دانسته است. دیگر [[متکلمان]] درباره بیشتر [[شئون]] چیزی بیان نکرده‌اند<ref>ر.ک: [[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[بررسی انطباق شئون امامت در کلام امامیه بر قرآن و سنت (کتاب)|بررسی انطباق شئون امامت در کلام امامیه بر قرآن و سنت]]، ص ۳۳۸ الی ۳۵۳.</ref>.