امامیه: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| (۴۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۷ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = شیعه | |||
| عنوان مدخل = | |||
| مداخل مرتبط = | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
'''امامیه''' یکی از [[مذاهب]] [[شیعه]] است. | '''امامیه''' یکی از [[مذاهب]] [[شیعه]] است و امامی منسوب به [[امام]]. در اصطلاح رجال، حدیث و کلام، به کسی که [[شیعه]] و معتقد به [[امامت]] بلافصل [[امام علی|امیر المؤمنین]]{{ع}} باشد گفته می‌شود، به اینگونه اشخاص، [[خاصه]] هم می‌گویند، در مقابل [[عامه]] که مقصود اهل سنت‌اند<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۱۰۰.</ref>. | ||
باورمندان به پیشوایی معصومان{{عم}} پس از [[پیامبر]]{{صل}}. امامیه، نام عمومی فرقه‌هایی است که به [[امامت]] [[امام علی|علی بن ابی طالب]]{{ع}} و فرزندان او{{عم}} معتقدند<ref> شهرستانی، الملل و النحل، ج ۱، ص ۱۷۹</ref>. از دیدگاه آنان، جهان، نمیتواند از [[امام]] تهی باشد. آنان، چشم به راه خروج واپسین [[امام]] هستند که در [[آخر الزمان]] ظهور می‌کند و جهان را پس از آنکه پر از ستم و بیداد شده است، سرشار از عدل و داد میفرماید<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۷۲.</ref>. | |||
==مقدمه== | |||
به [[شیعیان]] و [[پیروان اهل بیت]]{{عم}} که به امامت بلافصل [[امام علی|امیر المؤمنین]]{{ع}} [[عقیده]] دارند و [[امامت]] را منصب الهی می‌شمارند که با [[نصب الهی]] و [[نص]] [[خدا]] و [[رسول]] تعیین می‌شود '''امامیّه''' گفته می‌شود. [[شیخ مفید]] گوید: امامیه معتقد به [[وجوب امامت]] و [[عصمت]] و نصّ‌اند و از آن جهت به این نام خوانده می‌شوند که به همه این اصول معتقدند و هرکه همۀ اینها را معتقد باشد، امامی است.<ref>بحار الانوار، ج ۳۷ ص ۱</ref> مبنای این عقیده، آیات [[قرآن]] و احادیث [[پیامبر|رسول]] است و در [[امام]]، شرایطی همچون [[عصمت]]، [[نص]]، اعلم و افضل بودن و... قائلند و [[امامت]] را در فرزندان [[امام علی|علی]]{{ع}} می‌دانند و به [[امام]] غایب منتظر عقیده دارند. چون محور این بر عقیده به انتصابی بودن امام از سوی خدا و رسول است، نه انتخاب مردم و امامت را با نصّ خاص می‌دانند نه رأی دیگران، به پیروان این اعتقاد امامیّه گفته‌اند. دهخدا می‌نویسد: امامیه، نام عموم فرقه‌هایی که به نصّ جلی، [[امام علی|علی بن ابی طالب]]{{ع}} را جانشین [[پیامبر خاتم|پیغمبر اسلام]]{{صل}} می‌دانند و معتقدند که امامت در فرزندان [[امام علی|علی]] باقی است و دنیا هیچ‌گاه از امام خالی نیست و منتظرند که یکی از علویان در آخر الزمان ظهور و خروج کند و دنیا را پر از عدل‌وداد و قسط کند. در مقابل اینان، [[اهل سنت]] و جماعت پس از پیغمبر، امر خلافت را به شورای مسلمانان و تصویب آنان منوط می‌دانند.<ref>لغت‌نامه، ج ۲ واژۀ امامیّه</ref> البته در امامیه نیز مثل مذاهب دیگر [[اسلام]]، فرقه‌های مختلفی وجود دارد که کامل‌ترین آنان "امامیۀ اثنی عشریه" است<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۱۰۰.</ref>. | |||
==امامیه در منابع امامیه == | ==امامیه در منابع امامیه == | ||
به باور [[شیخ مفید]]، [[شیعه]] در اصطلاح به کسی گفته می‌شود که به [[امامت]] [[امامت بلافصل|بلافصل]] [[امام علی]]{{ع}} معتقد است<ref>[[شیخ مفید|عکبری بغدادی، محمد بن محمد بن نعمان]]، اوائل المقالات، ص۳۵.</ref>. | |||
در دوران معاصر نیز [[علامه طباطبایی]] شیعه را کسی می‌داند که [[جانشینی]] [[پیغمبر اکرم]]{{صل}} را حق اختصاصی خانواده رسالت می‌داند و در معارف اسلام پیرو مکتب [[اهل بیت]]{{عم}} می‌باشد<ref>[[علامه طباطبایی|طباطبایی، سید محمد حسین]]، شیعه در اسلام، ص۲۸.</ref>. | |||
==امامیه در منابع [[اهل سنت]]== | ==امامیه در منابع [[اهل سنت]]== | ||
از میان دانشمندان [[اهل سنت]] [[محمد بن عبدالکریم شهرستانی|شهرستانی]] وقتی به تعریف [[شیعه]] می‌پردازد، آن را بر کسانی اطلاق می‌کند که معتقد به [[امامت امام علی]]{{ع}} و فرزندان او، از طریق [[وصیت]] و [[نص]] [[نص جلی|جلی]] یا [[نص خفی|خفی]] هستند<ref>[[محمد بن عبدالکریم شهرستانی|شهرستانی، محمد بن عبدالکریم]]، الملل و النحل، ج۱، ص۱۶۹.</ref>. | |||
فِرَق‌نویسان [[شیعه]] و سنی، فرقه‌های مختلف و فراوانی برای [[شیعه]] نام برده‌اند؛ تا آنجا که نوبختی - از دانشمندان شیعی - حدود هفتاد گروه برای شیعه ذکر می‌کند<ref>حسن بن موسی نوبختی، فرق الشیعة، تمام کتاب.</ref> [[محمد بن عبدالکریم شهرستانی]] نیز اختلافات فرقه‌ای میان [[شیعه]] را بیش از دیگر فرقه‌ها می‌داند و فرقه‌های متعددی برای آن ذکر می‌کند<ref>[[محمد بن عبدالکریم شهرستانی|شهرستانی، محمد بن عبدالکریم]]، الملل و النحل، ج۱، ص۱۹۳.</ref>. | |||
[[عالمان]] [[سنی]] در تقسیم‌بندی [[فرقه‌های شیعه]] و نیز تعریف [[مذهب]] امامیه، یکسان عمل نکرده‌اند. برای نمونه، [[ابوالحسن اشعری]] گروه‌های اصلی [[شیعه]] را [[غالیه]]، [[رافضه]] و [[زیدیه]] می‌داند و یکی از فرقه‌های [[رافضه]] را که به [[امامت دوازده امام]] اعتقاد داشته‌اند، [[قطعیه]] می‌نامد<ref>[[على بن اسماعیل اشعری|اشعری، علی بن اسماعیل]]، مقالات الاسلامیین، ص۱۶-۷۰؛ درباره قطعیه، ر.ک: همان، ص۱۷.</ref>. | |||
[[ابن حزم اندلسی]] پس از تقسیم‌بندی [[فرقه‌های شیعه]]، یکی از آنها را [[رافضه]] دانسته است. او یکی از فرقه‌های [[رافضیه]] را امامیه، و یکی از فرقه‌های امامیه را [[قطعیه]] - کسانی که به [[امامت دوازده امام]] معتقدند - می‌داند<ref>على بن احمد بن حزم اندلسی، الفصل فی الملل، ج۳، ص۱۱۴.</ref>. | |||
[[بغدادی]] و [[شهرستانی]] گروه‌های اصلی [[شیعه]] را به چهار گروه [[زیدیه]]، [[کیسانیه]]، [[غلاة]] و امامیه تقسیم کرده‌اند<ref>[[محمد بن عبدالکریم شهرستانی|شهرستانی، محمد بن عبدالکریم]]، الملل و النحل، ج۱، ص۱۴۶-۱۹۰؛ [[عبدالقاهر بن طاهر بغدادی|بغدادی، عبدالقاهر بن طاهر]]، الفرق بین الفرق، ص۶۰.</ref> به باور [[شهرستانی]]، امامیه کسانی هستند که به [[امامت امام على]]{{ع}} با نص آشکار معتقدند، اما خود ایشان درباره امامانِ پس از [[امام سجاد]]{{ع}} دچار اختلاف شدند<ref>[[محمد بن عبدالکریم شهرستانی|شهرستانی، محمد بن عبدالکریم]]، الملل و النحل، ج۱، ص۱۸۹- ۱۹۲.</ref> او برای امامیه، هفت مذهب نام می‌برد که آخرین آنها [[اثناعشریه]] - باورمندان به امامت [[دوازده امام]] - است. شهرستانی، اثناعشریه را نیز دارای گروه‌های متعددی می‌داند<ref>[[محمد بن عبدالکریم شهرستانی|شهرستانی، محمد بن عبدالکریم]]، الملل و النحل، ج۱، ص۱۴۶-۱۹۰؛ [[عبدالقاهر بن طاهر بغدادی|بغدادی، عبدالقاهر بن طاهر]]، الفرق بین الفرق، ص۱۹۳ - ۲۰۲.</ref>. | |||
گفتنی است وجود این [[مذاهب]] برای [[اثناعشریه]] به‌معنای وجود پرتعداد و مدت‌دار آنها نیست. ازاین‌روست که [[شیخ مفید]] با اشاره به وقوع اختلافات پس از شهادت [[امام عسکری]]{{ع}} که موجب شکل‌گیری گروه‌هایی شد، تصریح می‌کند که اکنون که سال ۳۷۳ هـ.ق است، از میان این گروه‌ها، جز مذهب امامیه [[اثناعشریه]]، فرقه‌ای باقی نمانده است<ref>[[شیخ مفید|عکبری بغدادی، محمد بن محمد بن نعمان]]، الفصول المختارة، ص ۳۲۱.</ref>. | |||
[[بغدادی]] نیز برای [[مذهب]] امامیه تا پانزده گروه نام برده که یکی از آنها، [[مذهب اثناعشریه]] - کسانی که به [[امامت دوازده امام]] و [[غیبت امام مهدی]]{{ع}} معتقدند - است<ref>[[عبدالقاهر بن طاهر بغدادی|بغدادی، عبدالقاهر بن طاهر]]، الفرق بین الفرق.</ref>. [[احمد امین]] نیز فرقه امامیه را اعم از [[اثناعشریه]] دانسته است<ref>ر.ک: احمد امین، ضحى الاسلام، ج۳، ص۲۱۲).</ref>. | |||
از آنچه گذشت، روشن می‌شود که اصطلاح امامیه میان فرق‌نویسان [[اهل سنت]]، معنایی واحد ندارد، اما اعم از [[اثناعشریه]] بوده و باورمندان به [[امامت دوازده امام]] را [[اثناعشریه]] یا [[قطعیه]] می‌نامند. اما در فرهنگ [[شیعی]]، امامیه بر باورمندان به [[امامت دوازده امام]] - از [[حضرت علی]] تا [[حضرت مهدی]]{{عم}} - اطلاق می‌شود<ref>[[شیخ مفید|عکبری بغدادی، محمد بن محمد بن نعمان]]، اوائل المقالات، ص۴۱.</ref> بنابراین، در اصطلاح ایشان، امامیه همان [[اثناعشریه]] هستند. | |||
==منابع== | در این دانشنامه نیز مراد از [[متکلمان امامیه]]، کسانی هستند که به [[امامت دوازده امام]] از [[خاندان رسول خدا]]{{صل}} از [[امام علی]] تا [[امام مهدی|امام زمان]]{{عم}}، اعتقاد دارند<ref>گفتنی است امامیه اعتقادات لازم دیگری - مانند [[لزوم نص]] و [[عصمت امام]] - نیز دارد</ref>.<ref>ر.ک: [[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[بررسی انطباق شئون امامت در کلام امامیه بر قرآن و سنت (کتاب)|بررسی انطباق شئون امامت در کلام امامیه بر قرآن و سنت]].</ref> | ||
== منابع == | |||
{{منابع}} | |||
# [[پرونده:457575.jpeg|22px]] [[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[بررسی انطباق شئون امامت در کلام امامیه بر قرآن و سنت (کتاب)|'''بررسی انطباق شئون امامت در کلام امامیه بر قرآن و سنت''']] | |||
# [[پرونده:1368987.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|'''فرهنگ غدیر''']] | |||
# [[پرونده:134491.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه مهدویت''']] | |||
# [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']] | |||
{{پایان منابع}} | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{ | {{پانویس}} | ||
{{ | |||
{{فرقه های شیعه}} | |||
[[رده: | [[رده:شیعه]] | ||
[[رده: | [[رده:مدخل فرهنگ‌نامه مهدویت]] | ||
[[رده:مدخل موعودنامه]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۱۷ آوریل ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۵۶
امامیه یکی از مذاهب شیعه است و امامی منسوب به امام. در اصطلاح رجال، حدیث و کلام، به کسی که شیعه و معتقد به امامت بلافصل امیر المؤمنین(ع) باشد گفته می‌شود، به اینگونه اشخاص، خاصه هم می‌گویند، در مقابل عامه که مقصود اهل سنت‌اند[۱].
باورمندان به پیشوایی معصومان(ع) پس از پیامبر(ص). امامیه، نام عمومی فرقه‌هایی است که به امامت علی بن ابی طالب(ع) و فرزندان او(ع) معتقدند[۲]. از دیدگاه آنان، جهان، نمیتواند از امام تهی باشد. آنان، چشم به راه خروج واپسین امام هستند که در آخر الزمان ظهور می‌کند و جهان را پس از آنکه پر از ستم و بیداد شده است، سرشار از عدل و داد میفرماید[۳].
مقدمه
به شیعیان و پیروان اهل بیت(ع) که به امامت بلافصل امیر المؤمنین(ع) عقیده دارند و امامت را منصب الهی می‌شمارند که با نصب الهی و نص خدا و رسول تعیین می‌شود امامیّه گفته می‌شود. شیخ مفید گوید: امامیه معتقد به وجوب امامت و عصمت و نصّ‌اند و از آن جهت به این نام خوانده می‌شوند که به همه این اصول معتقدند و هرکه همۀ اینها را معتقد باشد، امامی است.[۴] مبنای این عقیده، آیات قرآن و احادیث رسول است و در امام، شرایطی همچون عصمت، نص، اعلم و افضل بودن و... قائلند و امامت را در فرزندان علی(ع) می‌دانند و به امام غایب منتظر عقیده دارند. چون محور این بر عقیده به انتصابی بودن امام از سوی خدا و رسول است، نه انتخاب مردم و امامت را با نصّ خاص می‌دانند نه رأی دیگران، به پیروان این اعتقاد امامیّه گفته‌اند. دهخدا می‌نویسد: امامیه، نام عموم فرقه‌هایی که به نصّ جلی، علی بن ابی طالب(ع) را جانشین پیغمبر اسلام(ص) می‌دانند و معتقدند که امامت در فرزندان علی باقی است و دنیا هیچ‌گاه از امام خالی نیست و منتظرند که یکی از علویان در آخر الزمان ظهور و خروج کند و دنیا را پر از عدل‌وداد و قسط کند. در مقابل اینان، اهل سنت و جماعت پس از پیغمبر، امر خلافت را به شورای مسلمانان و تصویب آنان منوط می‌دانند.[۵] البته در امامیه نیز مثل مذاهب دیگر اسلام، فرقه‌های مختلفی وجود دارد که کامل‌ترین آنان "امامیۀ اثنی عشریه" است[۶].
امامیه در منابع امامیه
به باور شیخ مفید، شیعه در اصطلاح به کسی گفته می‌شود که به امامت بلافصل امام علی(ع) معتقد است[۷].
در دوران معاصر نیز علامه طباطبایی شیعه را کسی می‌داند که جانشینی پیغمبر اکرم(ص) را حق اختصاصی خانواده رسالت می‌داند و در معارف اسلام پیرو مکتب اهل بیت(ع) می‌باشد[۸].
امامیه در منابع اهل سنت
از میان دانشمندان اهل سنت شهرستانی وقتی به تعریف شیعه می‌پردازد، آن را بر کسانی اطلاق می‌کند که معتقد به امامت امام علی(ع) و فرزندان او، از طریق وصیت و نص جلی یا خفی هستند[۹].
فِرَق‌نویسان شیعه و سنی، فرقه‌های مختلف و فراوانی برای شیعه نام برده‌اند؛ تا آنجا که نوبختی - از دانشمندان شیعی - حدود هفتاد گروه برای شیعه ذکر می‌کند[۱۰] محمد بن عبدالکریم شهرستانی نیز اختلافات فرقه‌ای میان شیعه را بیش از دیگر فرقه‌ها می‌داند و فرقه‌های متعددی برای آن ذکر می‌کند[۱۱].
عالمان سنی در تقسیم‌بندی فرقه‌های شیعه و نیز تعریف مذهب امامیه، یکسان عمل نکرده‌اند. برای نمونه، ابوالحسن اشعری گروه‌های اصلی شیعه را غالیه، رافضه و زیدیه می‌داند و یکی از فرقه‌های رافضه را که به امامت دوازده امام اعتقاد داشته‌اند، قطعیه می‌نامد[۱۲].
ابن حزم اندلسی پس از تقسیم‌بندی فرقه‌های شیعه، یکی از آنها را رافضه دانسته است. او یکی از فرقه‌های رافضیه را امامیه، و یکی از فرقه‌های امامیه را قطعیه - کسانی که به امامت دوازده امام معتقدند - می‌داند[۱۳].
بغدادی و شهرستانی گروه‌های اصلی شیعه را به چهار گروه زیدیه، کیسانیه، غلاة و امامیه تقسیم کرده‌اند[۱۴] به باور شهرستانی، امامیه کسانی هستند که به امامت امام على(ع) با نص آشکار معتقدند، اما خود ایشان درباره امامانِ پس از امام سجاد(ع) دچار اختلاف شدند[۱۵] او برای امامیه، هفت مذهب نام می‌برد که آخرین آنها اثناعشریه - باورمندان به امامت دوازده امام - است. شهرستانی، اثناعشریه را نیز دارای گروه‌های متعددی می‌داند[۱۶].
گفتنی است وجود این مذاهب برای اثناعشریه به‌معنای وجود پرتعداد و مدت‌دار آنها نیست. ازاین‌روست که شیخ مفید با اشاره به وقوع اختلافات پس از شهادت امام عسکری(ع) که موجب شکل‌گیری گروه‌هایی شد، تصریح می‌کند که اکنون که سال ۳۷۳ هـ.ق است، از میان این گروه‌ها، جز مذهب امامیه اثناعشریه، فرقه‌ای باقی نمانده است[۱۷].
بغدادی نیز برای مذهب امامیه تا پانزده گروه نام برده که یکی از آنها، مذهب اثناعشریه - کسانی که به امامت دوازده امام و غیبت امام مهدی(ع) معتقدند - است[۱۸]. احمد امین نیز فرقه امامیه را اعم از اثناعشریه دانسته است[۱۹].
از آنچه گذشت، روشن می‌شود که اصطلاح امامیه میان فرق‌نویسان اهل سنت، معنایی واحد ندارد، اما اعم از اثناعشریه بوده و باورمندان به امامت دوازده امام را اثناعشریه یا قطعیه می‌نامند. اما در فرهنگ شیعی، امامیه بر باورمندان به امامت دوازده امام - از حضرت علی تا حضرت مهدی(ع) - اطلاق می‌شود[۲۰] بنابراین، در اصطلاح ایشان، امامیه همان اثناعشریه هستند.
در این دانشنامه نیز مراد از متکلمان امامیه، کسانی هستند که به امامت دوازده امام از خاندان رسول خدا(ص) از امام علی تا امام زمان(ع)، اعتقاد دارند[۲۱].[۲۲]
منابع
پانویس
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۱۰۰.
- ↑ شهرستانی، الملل و النحل، ج ۱، ص ۱۷۹
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۷۲.
- ↑ بحار الانوار، ج ۳۷ ص ۱
- ↑ لغت‌نامه، ج ۲ واژۀ امامیّه
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۱۰۰.
- ↑ عکبری بغدادی، محمد بن محمد بن نعمان، اوائل المقالات، ص۳۵.
- ↑ طباطبایی، سید محمد حسین، شیعه در اسلام، ص۲۸.
- ↑ شهرستانی، محمد بن عبدالکریم، الملل و النحل، ج۱، ص۱۶۹.
- ↑ حسن بن موسی نوبختی، فرق الشیعة، تمام کتاب.
- ↑ شهرستانی، محمد بن عبدالکریم، الملل و النحل، ج۱، ص۱۹۳.
- ↑ اشعری، علی بن اسماعیل، مقالات الاسلامیین، ص۱۶-۷۰؛ درباره قطعیه، ر.ک: همان، ص۱۷.
- ↑ على بن احمد بن حزم اندلسی، الفصل فی الملل، ج۳، ص۱۱۴.
- ↑ شهرستانی، محمد بن عبدالکریم، الملل و النحل، ج۱، ص۱۴۶-۱۹۰؛ بغدادی، عبدالقاهر بن طاهر، الفرق بین الفرق، ص۶۰.
- ↑ شهرستانی، محمد بن عبدالکریم، الملل و النحل، ج۱، ص۱۸۹- ۱۹۲.
- ↑ شهرستانی، محمد بن عبدالکریم، الملل و النحل، ج۱، ص۱۴۶-۱۹۰؛ بغدادی، عبدالقاهر بن طاهر، الفرق بین الفرق، ص۱۹۳ - ۲۰۲.
- ↑ عکبری بغدادی، محمد بن محمد بن نعمان، الفصول المختارة، ص ۳۲۱.
- ↑ بغدادی، عبدالقاهر بن طاهر، الفرق بین الفرق.
- ↑ ر.ک: احمد امین، ضحى الاسلام، ج۳، ص۲۱۲).
- ↑ عکبری بغدادی، محمد بن محمد بن نعمان، اوائل المقالات، ص۴۱.
- ↑ گفتنی است امامیه اعتقادات لازم دیگری - مانند لزوم نص و عصمت امام - نیز دارد
- ↑ ر.ک: فاریاب، محمد حسین، بررسی انطباق شئون امامت در کلام امامیه بر قرآن و سنت.