رفع اختلاف مردم: تفاوت میان نسخه‌ها

{{مدخل مرتبط

| موضوع مرتبط = فلسفه بعثت

| عنوان مدخل  =  

| مداخل مرتبط = [[رفع اختلاف مردم در کلام اسلامی]]

| پرسش مرتبط  =  

== رفع اختلاف مردم یکی از [[فلسفه‌های بعثت]] ==

یکی از [[شئون]] اصلی [[حکومت‌ها]]، رفع اختلاف‌هاست و برای الزام‌آور بودن [[حکم قاضی]] نیز باید راهکارهای عملی اتخاذ شود. نگاه [[قرآن کریم]] به [[نبوت]] این‌چنین است:{{متن قرآن|وَأَنْزَلَ مَعَهُمُ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ لِيَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ فِيمَا اخْتَلَفُوا فِيهِ}}<ref>«مردم (در آغاز) امّتی یگانه بودند، (آنگاه به اختلاف پرداختند) پس خداوند پیامبران را مژده‌آور و بیم‌دهنده برانگیخت و با آنان کتاب (آسمانی) را به حق فرو فرستاد تا میان مردم در آنچه اختلاف داشتند داوری کند و در آن جز کسانی که به آنها کتاب داده بودند، اختلاف» سوره بقره، آیه ۲۱۳.</ref>. [[آیه]] دیگری [[مردم]] را برای [[رفع اختلاف]] به [[انبیا]] و [[دین]] [[رجوع]] داده:{{متن قرآن|فَإِنْ تَنَازَعْتُمْ فِي شَيْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَالرَّسُولِ}}<ref>«ای مؤمنان، از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید و اگر به خداوند و روز بازپسین ایمان دارید، چون در چیزی با هم به ستیز برخاستید آن را به خداوند و پیامبر بازبرید که این بهتر و بازگشت آن نیکوتر است» سوره نساء، آیه ۵۹.</ref><ref>[[محمد حسن قدردان قراملکی|قدردان قراملکی، محمد حسن]]، [[دین و نبوت (کتاب)|دین و نبوت]]، ص ۲۷۰-۲۷۴.</ref>. در ادامه این [[آیه]]، این را [[شرط ایمان]] می‌انگارد: {{متن قرآن|إِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ}}<ref>«اگر به خداوند و روز بازپسین ایمان دارید» سوره نساء، آیه۵۹.</ref>. [[آیات]] فوق، نظر سکولاریست‌ها را رد می‌کند که برای [[حفظ]] [[قداست]] و اعتبار [[دین]]، [[دین]] نباید وارد صحنه [[سیاست]] و [[حکومت]] گردد. اما باید گفت این امر نه‌تنها دون [[شأن]] [[الهی]] [[انبیا]] نیست، بلکه به‌عنوان [[غایت]] انزال [[کتب آسمانی]] توصیف شده است. مثلاً [[امام رضا]] {{ع}}، [[تعلیم]] [[منافع]] و مضرات بعضی از اشیای [[طبیعت]] را یکی از ضروریات وجود [[رسول]] بیان می‌کند <ref>[[بحار الانوار (کتاب)|بحار الانوار]]، ج۱۱، ص ۴۰.</ref>.

[[علامه طباطبائی]] در تعریف [[نبی]] می‌نویسد: {{عربی|"النبي هو الذي يتبين الناس صلاح معاشهم ومعادهم"}}. باری! وضع [[قانون]] و [[حکومت]]، به منظور نیل [[انسان]] به [[قرب الهی]] که [[شریعت]]، نقش مقدمه موصله را ایفا می‌کند.

[[امام خمینی]]: "تمام چیزهایی که [[انبیا]] آوردند، مقصود بالذات نبوده است، [[تشکیل حکومت]] مقصود بالذات نیست. لکن محل خلاف، در منشأ [[مشروعیت حکومت]] است که عده‌ای آن را آرای عمومی می‌داند حتی [[حکومت]] [[پیامبر خاتم|پیامبر گرامی اسلام]] را".

سکولاریست‌ها [[اصرار]] دارند که با [[تمسک]] به تعریف اصطلاحی [[نبوت]]، [[حکومت]] را خارج از ماهیت آن نشان دهند، چراکه [[ماهیت نبوت]]، همان [[ابلاغ]] [[پیام الهی]] است اما باید گفت که ادعا این است که [[حکومت]] و [[اجرای عدالت]] یکی از [[اهداف]] [[پیامبر]] است و اگر [[اکثریت]] [[پیامبران]] به [[تشکیل حکومت دینی]]، موفق نشده‌اند عمده [[دلیل]] آن، عدم زمینه لازم بوده است<ref>[[محمد حسن قدردان قراملکی|قدردان قراملکی، محمد حسن]]، [[دین و نبوت (کتاب)|دین و نبوت]]، ص ۲۷۵-۲۷۷.</ref>.

== [[وجوب]] [[دفع اختلاف در جامعه]] یکی از ادله عقلی بر [[ضرورت وجود امام]] ==

این [[دلیل]] از سه مقدمه تشکیل می‌گردد:

# [[انسان‌ها]] طبیعتاً دچار [[اختلاف]] می‌شوند. تضاد منافع از یک‌سو و محدودیت فرصت‌های تأمین آنها از سوی دیگر، و افزون بر آن [[اختلاف]] [[افکار]]، [[عقاید]] و [[سلایق]] [[انسان‌ها]] همگی عواملی هستند که [[اختلاف]] را در [[جامعه]] [[بشر]] اجتناب ناپذیر می‌کنند.

# قوۀ شهوّیۀ [[انسان‌ها]] که آنان را به تلاش برای جذب و [[تأمین منافع]] خویش وامی‌دارد، و قوّۀ غضبیّه از سوی دیگر که [[خشم]] [[انسان‌ها]] را نسبت به انسان‌های دیگری که [[مانع]] تأمین مقاصد و [[منافع]] آنها می‌شوند برمی‌افروزد، موجب می‌شود تا [[اختلاف]] بین [[انسان‌ها]] به طور طبیعی و قهری منجر به [[جنگ]] و [[خونریزی]] و [[ستیز با یکدیگر]] شود، تا آنجا که می‌تواند [[جامعه]] [[بشر]] را به [[جهنمی]] از [[آتش]] [[جنگ]] و [[ستیز]] مبدّل کند.

# تنها راه کنترل [[اختلاف]] در [[جامعه بشر]] و جلوگیری از منجر شدن [[اختلافات]] به [[جنگ]] و [[ستیز]] دائم، وجود [[حکومتی]] است که [[مرجع حل اختلاف]]، و [[فصل دهنده بین نزاع‌ها]] و کشمکش‌ها باشد.

# حل اختلاف ارزشی و [[فرهنگی]] [[جامعه]] (شامل: پایه گذاری [[نظام فرهنگی]] [[جامعه]] که نظام ارزشی الهی است، [[هدایت]] به این [[نظام]] و پاسداری از آن به معنای پیشگیری از انحرافات فرهنگی).

 

در روایاتی تصریح می‌شود که [[امام]] {{ع}} [[وظیفه]] دارد بر [[دین]] [[نظارت]] داشته باشد تا اگر کسانی چیزی بر آن افزوده یا از آن کاستند، [[دین]] را به حالت نخست خود برگرداند. در‌این‌باره در روایتی صحیح از [[امام صادق]] {{ع}} [[نقل]] شده است که فرمودند: "همانا [[زمین]] خالی نمی‌شود، مگر آنکه در آن امامی است تا هرگاه [[مؤمنان]] چیزی به [[دین]] افزودند، آن را برگرداند و اگر از آن چیزی کاستند، آن را تمام کند".<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۱۷۸؛ محمد بن ابراهيم نعمانی، الغيبة، ص۱۳۸. این روایت در دیگر متون حدیثی نیز با اندکی تفاوت نقل شده است (ر. ک: محمد بن حسن صفار قمی، بصائر الدرجات، ص۳۳۱؛ محمد بن علی بن بابویه قمی (شیخ صدوق)، علل الشرایع، ج۱، ص۱۹۹؛ همو، [[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج۱، ص۲۰۴ و ۲۰۵).</ref>.

 

در برخی [[روایات]]، رفع اختلاف‌های [[مردم]] در [[تفسیر دین]]، از جمله [[وظایف امام]] شمرده شده است؛ چنان‌که این مدعا در [[مناظره]] [[هشام بن حکم]] با [[عمرو بن عبید]] که برای [[امام صادق]] {{ع}} تقریر شد، آمده است. هشام در این [[مناظره]] با [[تشبیه]] [[وظیفه]] [[قلب]] نسبت به اعضای [[بدن]] با [[وظیفه امام]] نسبت به [[مردم]] چنین بیان می‌کند که [[خداوند]]، اعضای [[بدن]] را رها نکرد و برای آنها امامی قرار داد تا صحیح را بیان، و نسبت به آنچه در آن تردید وجود دارد، [[یقین]] ایجاد کند. حال آیا ممکن است [[مردم]] را در [[حیرت]] و تردید و اختلافشان رها کند و برای آنها امامی قرار ندهد؟<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۱۶۹ و ۱۷۰؛ محمد بن علی بن بابویه قمی (شیخ صدوق)، الامالی، ص۵۸۹ و ۵۹۰؛ همو، [[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج۱، ص۲۰۷ و ۲۰۸. گفتنی است سند کلینی به دلیل وجود «حسن بن ابراهیم» - که مهمل یا مجهول است - معتبر نیست؛ اما سند شیخ صدوق صحیح است.</ref> گاه نیز جریانی [[انحرافی]] در [[جامعه]] شیوع پیدا می‌کند. در اینجاست که [[امام]] {{ع}} [[احساس]] [[وظیفه]]، و [[روشنگری]] را آغاز می‌کند؛ چنان‌که در عصر [[امام سجاد]] {{ع}} [[تفکرات]] تشبیهی و تجسیمی رواج ویژهای یافت<ref>در‌این‌باره ر. ک: سید محمد رضا حسینی جلالی، جهاد الامام السجاد {{ع}}، ص۹۱ و ۹۲.</ref>. بنابر گزارش‌های [[تاریخی]]، [[امام]] {{ع}} که مجال چندانی برای [[تبیین]] علنی [[معارف]] [[حقیقی]] [[اسلام]] نداشت، نزد [[قبر]] [[پیامبر اکرم]] {{صل}} در [[مسجد]] [[نبوی]] رفته، چنین فریاد زد: "خدایا، [[قدرت]] تو آشکار شده و هیئت جلال تو پدیدار نگشته؛ پس تو را نشناخته و... بدانچه نیستی، [[تشبیه]] کنند و خدایا، من از کسانی که تو را با [[تشبیه]] می‌خوانند بیزارم. چیزی مانند تو نیست.... تو را با آفریده‌هایت مساوی دانسته؛ از‌این‌رو تو را نشناخته و بعضی نشانه‌های تو را [[پروردگار]] خود دانسته و تو را بِدان توصیف کردند. پس ای خدایا، تو [[برتر]] از آن چیزی هستی که تشبیه‌کنندگان، تو را بِدان توصیف می‌کنند"<ref>شیخ مفید، الارشاد، ج۲، ص۱۵۳؛ علی بن عیسی اربلی، کشف الغمة، ج۲، ص۸۹.</ref>.

 

 

* [[اختلاف]]

 

# [[پرونده:457575.jpeg|22px]] [[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[بررسی انطباق شئون امامت در کلام امامیه بر قرآن و سنت (کتاب)|'''بررسی انطباق شئون امامت در کلام امامیه بر قرآن و سنت''']]

 

 

[[رده:مقاله‌های اولویت دو]]