روح القدس در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-==منابع== +== منابع ==))
 
(۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{علم معصوم}}
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[روح القدس در قرآن]] - [[روح القدس در حدیث]] - [[روح القدس در کلام اسلامی]] - [[روح القدس در معارف مهدویت]]| پرسش مرتبط  = علم معصوم (پرسش)}}
<div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
<div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[روح القدس در قرآن]] - [[روح القدس در حدیث]] - [[روح القدس در کلام اسلامی]] - [[روح القدس در فلسفه اسلامی]] - [[روح القدس در معارف مهدویت]]</div>
<div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[علم معصوم (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>


==[[آیات]] و [[روح‌القدس]]==
== [[آیات]] و [[روح‌القدس]] ==
در [[آیات قرآن کریم]]، از مخلوق یا مخلوقاتی به نام "[[روح]]"[[سخن]] گفته شده است. این نام، گاهی به همراه "ال" به صورت "الروح" و گاهی بدون آن آمده است. مهم‌ترین مصادیق این [[ارواح]]، عبارت‌اند از:
در [[آیات قرآن کریم]]، از مخلوق یا مخلوقاتی به نام "[[روح]]"[[سخن]] گفته شده است. این نام، گاهی به همراه "ال" به صورت "الروح" و گاهی بدون آن آمده است. مهم‌ترین مصادیق این [[ارواح]]، عبارت‌اند از:
# [[روحی]] که در هر [[انسان]] دمیده می‌شود و مایه [[حیات]] اوست. این روح به تعداد [[انسان‌ها]] مصداق دارد.
# [[روحی]] که در هر [[انسان]] دمیده می‌شود و مایه [[حیات]] اوست. این روح به تعداد [[انسان‌ها]] مصداق دارد.
# روحی که در [[مؤمنان]] قرار می‌گیرد و آنان را [[تأیید]] می‌کند: {{متن قرآن|أُولَئِكَ كَتَبَ فِي قُلُوبِهِمُ الْإِيمَانَ وَأَيَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ}}<ref>«آنانند که (خداوند) ایمان را در دلشان برنوشته و با روحی از خویش تأییدشان کرده است» سوره مجادله، آیه ٢٢.</ref>. این [[آیه]] به روشنی نشان می‌دهد که مؤمنان از تأییدات روحی [[الهی]] برخوردارند.
# روحی که در [[مؤمنان]] قرار می‌گیرد و آنان را [[تأیید]] می‌کند: {{متن قرآن|أُولَئِكَ كَتَبَ فِي قُلُوبِهِمُ الْإِيمَانَ وَأَيَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ}}<ref>«آنانند که (خداوند) ایمان را در دلشان برنوشته و با روحی از خویش تأییدشان کرده است» سوره مجادله، آیه ٢٢.</ref>. این [[آیه]] به روشنی نشان می‌دهد که مؤمنان از تأییدات روحی [[الهی]] برخوردارند.
# روحی که از سوی [[خداوند]] بر [[حضرت مریم]]{{س}} ظاهر شد. گفته شد که از [[ابن‌عباس]] و برخی [[تابعین]] [[نقل]] شده است مراد از "روحنا" در این آیه، حضرت [[جبرئیل]]{{ع}} است.
# روحی که از سوی [[خداوند]] بر [[حضرت مریم]] {{س}} ظاهر شد. گفته شد که از [[ابن‌عباس]] و برخی [[تابعین]] [[نقل]] شده است مراد از "روحنا" در این آیه، حضرت [[جبرئیل]] {{ع}} است.
#در آیه‌ای، از القای "روحی از [[امر خداوند]]" به هریک از بندگانش که بخواهد، خبر داده شده است. القای این روح برای آن است که ایشان [[مردم]] را از [[روز قیامت]] [[بیم]] دهند. در آیه‌ای با مضمون نزدیک به این آیه، از [[نزول فرشتگان]] با روح به برخی [[بندگان]] [[برگزیده]] سخن به میان آمده که ثمره آن، [[دعوت به توحید]] و بیم دادن از [[شرک]] است. در هر دو آیه، از اینکه روحی ملکوتی بر برخی بندگان برگزیده نازل می‌شود، خبر داده شده و [[هدف]] این کار، [[انذار]] (بیم دادن مردم) از شرک یا روز قیامت بیان گردیده است. بسیاری از [[مفسران]]، این بندگان برگزیده را بر [[پیامبران]] [[تطبیق]] کرده‌اند که محتوای سخن آنان یعنی [[وحی]]، در‌بردارنده بیم از [[قیامت]]، دعوت به توحید و [[نفی]] شرک است<ref>سید محمد حسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج‏۱۲، ص۲۰۹؛ فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج‏۶، ص۵۳۷؛ ناصر مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج‏۱۱، ص۱۵۳؛ محمد‌ بن جریر طبری، جامع البیان فی تفسیر القرآن، ج‏۱۴، ص۵۳؛ محمد بن عمر فخر رازی، مفاتیح الغیب، ج‏۱۹، ص۱۶۹ و... .</ref>. بنابراین آن [[روح]]، این [[علوم]] را در [[اختیار]] [[پیامبران]] قرار داده است.
# در آیه‌ای، از القای "روحی از [[امر خداوند]]" به هریک از بندگانش که بخواهد، خبر داده شده است. القای این روح برای آن است که ایشان [[مردم]] را از [[روز قیامت]] [[بیم]] دهند. در آیه‌ای با مضمون نزدیک به این آیه، از نزول فرشتگان با روح به برخی [[بندگان]] [[برگزیده]] سخن به میان آمده که ثمره آن، [[دعوت به توحید]] و بیم دادن از [[شرک]] است. در هر دو آیه، از اینکه روحی ملکوتی بر برخی بندگان برگزیده نازل می‌شود، خبر داده شده و [[هدف]] این کار، [[انذار]] (بیم دادن مردم) از شرک یا روز قیامت بیان گردیده است. بسیاری از [[مفسران]]، این بندگان برگزیده را بر [[پیامبران]] تطبیق کرده‌اند که محتوای سخن آنان یعنی [[وحی]]، در‌بردارنده بیم از [[قیامت]]، دعوت به توحید و [[نفی]] شرک است<ref>سید محمد حسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج‏۱۲، ص۲۰۹؛ فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج‏۶، ص۵۳۷؛ ناصر مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج‏۱۱، ص۱۵۳؛ محمد‌ بن جریر طبری، جامع البیان فی تفسیر القرآن، ج‏۱۴، ص۵۳؛ محمد بن عمر فخر رازی، مفاتیح الغیب، ج‏۱۹، ص۱۶۹ و... .</ref>. بنابراین آن [[روح]]، این [[علوم]] را در [[اختیار]] [[پیامبران]] قرار داده است.
#در یکی از [[آیات]] آمده است، [[خداوند]] به [[پیامبر اکرم]]{{صل}} "[[روحی]] از امرِ خود" را [[وحی]] کرد؛ درحالی‌که پیش از آن، [[پیامبر]] کتاب و [[ایمان]] را نمی‌شناخت. از این [[آیه]] چنین [[استنباط]] می‌شود که این روح، موجب شده است پیامبر{{صل}} با [[قرآن]] و حقایق [[ایمانی]] آشنا شود. برخی از [[مفسران]] نخستین همانند ‌ا‌بن‌عباس، مراد از روح را در این آیه، خود [[قرآن کریم]] دانسته‌اند<ref>عبدالرحمن بن محمد بن‌ ابی‌حاتم، تفسیر القرآن العظیم، ج‏۱۰، ص۳۲۸۰؛ ‌جلال‌الدین سیوطی، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ج‏۶، ص۱۳.</ref>؛ یعنی مقصود خداوند از وحیِ روحی از امرش، این است که قرآن را بر [[پیامبر]]{{صل}} نازل کرده است. بسیاری از مفسران دوره‌های بعد نیز با این [[تفسیر]] موافقت کرده‌اند<ref>فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج‏۹، ص۵۸؛ ناصر مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج‏۲۰، ص۵۰۲؛ سیدعلی‌اکبر قرشی، تفسیر أحسن الحدیث، ج‏۹، ص۵۱۳؛ محمود زمخشری، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج‏۴، ص۲۳۴؛ محمد بن عمر فخر رازی، مفاتیح الغیب، ج‏۲۷، ص۶۱۴؛ و....</ref>؛ هرچند به ‌نظر می‌رسد این تفسیر دقیق نیست و بین روح و آنچه نازل می‌کند، خلط شده است. بخشی از آنچه روح نازل می‌سازد، قرآن است<ref>سید محمد حسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج‏۱۸، ص۷۵.</ref>.
# در یکی از [[آیات]] آمده است، [[خداوند]] به [[پیامبر اکرم]] {{صل}} "[[روحی]] از امرِ خود" را [[وحی]] کرد؛ درحالی‌که پیش از آن، [[پیامبر]] کتاب و [[ایمان]] را نمی‌شناخت. از این [[آیه]] چنین [[استنباط]] می‌شود که این روح، موجب شده است پیامبر {{صل}} با [[قرآن]] و حقایق [[ایمانی]] آشنا شود. برخی از [[مفسران]] نخستین همانند ‌ا‌بن‌عباس، مراد از روح را در این آیه، خود [[قرآن کریم]] دانسته‌اند<ref>عبدالرحمن بن محمد بن‌ ابی‌حاتم، تفسیر القرآن العظیم، ج‏۱۰، ص۳۲۸۰؛ ‌جلال‌الدین سیوطی، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ج‏۶، ص۱۳.</ref>؛ یعنی مقصود خداوند از وحیِ روحی از امرش، این است که قرآن را بر [[پیامبر]] {{صل}} نازل کرده است. بسیاری از مفسران دوره‌های بعد نیز با این [[تفسیر]] موافقت کرده‌اند<ref>فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج‏۹، ص۵۸؛ ناصر مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج‏۲۰، ص۵۰۲؛ سیدعلی‌اکبر قرشی، تفسیر أحسن الحدیث، ج‏۹، ص۵۱۳؛ محمود زمخشری، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج‏۴، ص۲۳۴؛ محمد بن عمر فخر رازی، مفاتیح الغیب، ج‏۲۷، ص۶۱۴؛ و....</ref>؛ هرچند به ‌نظر می‌رسد این تفسیر دقیق نیست و بین روح و آنچه نازل می‌کند، خلط شده است. بخشی از آنچه روح نازل می‌سازد، قرآن است<ref>سید محمد حسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج‏۱۸، ص۷۵.</ref>.
#مصداق دیگر روح، "[[روح‌القدس]]" است. در برخی [[آیات قرآن کریم]]، از [[تأیید]] [[حضرت عیسی|عیسی بن مریم]]{{س}}، به وسیله روح‌القدس [[سخن]] گفته شده است. از ظاهر یکی از این آیات به ‌دست می‌آید که آن حضرت به واسطه تأیید روح‌القدس، در [[کودکی]] و بزرگی با [[مردم]] سخن گفته است. در آیه‌ای دیگر، [[نزول قرآن]] به [[روح‌القدس]] نسبت داده شده است. این‌گونه [[آیات]]، به نقش روح‌القدس در [[آموزش]] [[برگزیدگان خداوند]] اشاره دارند. از [[ابن‌مسعود]] و [[ابن‌عباس]] [[نقل]] شده که روح‌القدس همان حضرت [[جبرئیل]]{{ع}} است. در آیه‌ای، "روح‌الامین" نازل‌کننده [[قرآن]] بر [[قلب]] [[مبارک]] [[رسول خدا]]{{صل}} معرفی شده است. [[قرآن کریم]] در آیه‌ای دیگر، [[نزول قرآن]] بر قلب [[پیامبر]]{{صل}} را به جبرئیل{{ع}} نسبت داده است: {{متن قرآن|مَن كَانَ عَدُوًّا لِّجِبْرِيلَ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلَى قَلْبِكَ}}<ref>سوره بقره، آیه ۹۷.</ref>. از آنجا که یک کار به دو عنوان نسبت داده شده است، می‌توان این احتمال را تقویت کرد که روح‌الامین همان جبرئیل{{ع}} است. از سوی دیگر می‌دانیم که حضرت جبرئیل{{ع}} به [[امین وحی]] [[خداوند]] مشهور است؛ چنان‌که در [[سوره تکویر]] نیز به این [[وصف]] یاد شده است. در [[روایات]] متعددی نیز حضرت جبرئیل{{ع}} همان روح‌الامین معرفی شده است<ref>در روایات متعددی، این دو به صورت بدل یا صفت و موصوف آمده‌اند که نشانه یکی بودن آنهاست: رُوح الْأَمِین جَبْرَئِیلَ یا جَبْرَئِیلَ الرُّوحَ الْأَمِینَ. ر.ک: تفسیر الامام العسکری، ص۱۵۶ و ۴۳۷؛ محمدبن‌مسعود، کتاب ‌التفسیر، ج۲، ص۹۷ و ۱۴۱؛ محمد‌بن‌علی الصدوق، من لایحضره الفقیه، تحقیق علی‌اکبر غفاری، ج۱، ص۵۵؛ همو، الأمالی، ص۲۷۰ و ۲۹۳؛ محمدبن‌الحسن الطوسی، الأمالی، ص۵۸۸؛ محمد‌بن‌حسن حر عاملی، وسائل الشیعه، تصحیح مؤسسه آل‌البیت، ج۲، ص۲۳؛ ج۱۲، ص۲۴۱ و ج۱۷، ص۴۷.</ref>. بنابراین مراد از الرُّوحُ الْأَمِینُ، همان حضرت جبرئیل{{ع}} است.
# مصداق دیگر روح، "[[روح‌القدس]]" است. در برخی [[آیات قرآن کریم]]، از [[تأیید]] [[حضرت عیسی|عیسی بن مریم]] {{س}}، به وسیله روح‌القدس [[سخن]] گفته شده است. از ظاهر یکی از این آیات به ‌دست می‌آید که آن حضرت به واسطه تأیید روح‌القدس، در کودکی و بزرگی با [[مردم]] سخن گفته است. در آیه‌ای دیگر، [[نزول قرآن]] به [[روح‌القدس]] نسبت داده شده است. این‌گونه [[آیات]]، به نقش روح‌القدس در [[آموزش]] [[برگزیدگان خداوند]] اشاره دارند. از [[ابن‌مسعود]] و [[ابن‌عباس]] [[نقل]] شده که روح‌القدس همان حضرت [[جبرئیل]] {{ع}} است. در آیه‌ای، "روح‌الامین" نازل‌کننده [[قرآن]] بر [[قلب]] [[مبارک]] [[رسول خدا]] {{صل}} معرفی شده است. [[قرآن کریم]] در آیه‌ای دیگر، [[نزول قرآن]] بر قلب [[پیامبر]] {{صل}} را به جبرئیل {{ع}} نسبت داده است: {{متن قرآن|مَن كَانَ عَدُوًّا لِّجِبْرِيلَ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلَى قَلْبِكَ}}<ref>سوره بقره، آیه ۹۷.</ref>. از آنجا که یک کار به دو عنوان نسبت داده شده است، می‌توان این احتمال را تقویت کرد که روح‌الامین همان جبرئیل {{ع}} است. از سوی دیگر می‌دانیم که حضرت جبرئیل {{ع}} به [[امین وحی]] [[خداوند]] مشهور است؛ چنان‌که در [[سوره تکویر]] نیز به این وصف یاد شده است. در [[روایات]] متعددی نیز حضرت جبرئیل {{ع}} همان روح‌الامین معرفی شده است<ref>در روایات متعددی، این دو به صورت بدل یا صفت و موصوف آمده‌اند که نشانه یکی بودن آنهاست: رُوح الْأَمِین جَبْرَئِیلَ یا جَبْرَئِیلَ الرُّوحَ الْأَمِینَ. ر. ک: تفسیر الامام العسکری، ص۱۵۶ و ۴۳۷؛ محمدبن‌مسعود، کتاب ‌التفسیر، ج۲، ص۹۷ و ۱۴۱؛ محمد‌بن‌علی الصدوق، من لایحضره الفقیه، تحقیق علی‌اکبر غفاری، ج۱، ص۵۵؛ همو، الأمالی، ص۲۷۰ و ۲۹۳؛ محمدبن‌الحسن الطوسی، الأمالی، ص۵۸۸؛ محمد‌بن‌حسن حر عاملی، وسائل الشیعه، تصحیح مؤسسه آل‌البیت، ج۲، ص۲۳؛ ج۱۲، ص۲۴۱ و ج۱۷، ص۴۷.</ref>. بنابراین مراد از الرُّوحُ الْأَمِینُ، همان حضرت جبرئیل {{ع}} است.
#در برخی از آیات، از [[روحی]] سخن گفته شده است که همراه [[فرشتگان]] در [[شب قدر]] نازل می‌شود و در [[قیامت]] به همراه آنان [[عروج]] می‌کند و همراهشان به‌ صف می‌ایستد. در روایتی نقل شده است، فردی از [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} پرسید: آیا [[روح]] همان جبرئیل است؟ [[امام]]{{ع}} فرمود: "جبرئیل از فرشتگان است و روح غیر از جبرئیل است". آن مرد از پاسخ امام تعجب کرد و گفت: [[سخن]] بزرگی را ادعا کردی. هیچ‌کس [[گمان]] نمی‌کند که روح غیر از جبرئیل باشد. [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} فرمود: "تو [[گمراهی]] و از [[اهل]] [[گمراهی]] [[سخن]] [[نقل]] می‌کنی". سپس آن حضرت به این [[آیه]] [[استشهاد]] کردند: {{متن قرآن|يُنَزِّلُ الْمَلائِكَةَ بِالْرُّوحِ مِنْ أَمْرِهِ عَلَى مَن يَشَاء مِنْ عِبَادِهِ أَنْ أَنذِرُواْ أَنَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنَاْ فَاتَّقُونِ}}<ref>«فرشتگان را با روح از (مبدأ) امر خویش بر هر کس از بندگانش که بخواهد فرو می‌فرستد که بیم دهید: هیچ خدایی جز من نیست بنابراین از من پروا کنید»؛ سوره نحل، آیه ۲.</ref> که [[ظهور]] آن بیانگر تمایز [[روح]] از [[فرشتگان]] است؛ زیرا اگر روح یکی از فرشتگان بود، در کنار آنان به‌ طور مستقل یاد نمی‌شد<ref>محمد‌ بن یعقوب کلینی، الکافی، ج‏۱، ص۶۸۴؛ محمد‌ بن حسن صفار، بصائر الدرجات، ص۴۶۴؛ سید هاشم بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ج‏۳، ص۵۸۳.</ref>.<ref>ر.ک: [[سید علی هاشمی|هاشمی، سید علی]]، [[قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه (پایان‌نامه)|قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه]].</ref>
# در برخی از آیات، از [[روحی]] سخن گفته شده است که همراه [[فرشتگان]] در [[شب قدر]] نازل می‌شود و در [[قیامت]] به همراه آنان عروج می‌کند و همراهشان به‌ صف می‌ایستد. در روایتی نقل شده است، فردی از [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} پرسید: آیا [[روح]] همان جبرئیل است؟ [[امام]] {{ع}} فرمود: "جبرئیل از فرشتگان است و روح غیر از جبرئیل است". آن مرد از پاسخ امام تعجب کرد و گفت: [[سخن]] بزرگی را ادعا کردی. هیچ‌کس [[گمان]] نمی‌کند که روح غیر از جبرئیل باشد. [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} فرمود: "تو [[گمراهی]] و از [[اهل]] [[گمراهی]] [[سخن]] [[نقل]] می‌کنی". سپس آن حضرت به این [[آیه]] استشهاد کردند: {{متن قرآن|يُنَزِّلُ الْمَلائِكَةَ بِالْرُّوحِ مِنْ أَمْرِهِ عَلَى مَن يَشَاء مِنْ عِبَادِهِ أَنْ أَنذِرُواْ أَنَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنَاْ فَاتَّقُونِ}}<ref>«فرشتگان را با روح از (مبدأ) امر خویش بر هر کس از بندگانش که بخواهد فرو می‌فرستد که بیم دهید: هیچ خدایی جز من نیست بنابراین از من پروا کنید»؛ سوره نحل، آیه ۲.</ref> که [[ظهور]] آن بیانگر تمایز [[روح]] از [[فرشتگان]] است؛ زیرا اگر روح یکی از فرشتگان بود، در کنار آنان به‌ طور مستقل یاد نمی‌شد<ref>محمد‌ بن یعقوب کلینی، الکافی، ج‏۱، ص۶۸۴؛ محمد‌ بن حسن صفار، بصائر الدرجات، ص۴۶۴؛ سید هاشم بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ج‏۳، ص۵۸۳.</ref>.<ref>ر.ک: [[سید علی هاشمی|هاشمی، سید علی]]، [[قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه (پایان‌نامه)|قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه]].</ref>


== منابع ==
== منابع ==
خط ۱۹: خط ۱۶:
{{پایان منابع}}
{{پایان منابع}}


==پانویس==
== پانویس ==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
[[رده:روح القدس]]
۱۱۶٬۶۸۶

ویرایش