علم شأنی: تفاوت میان نسخه‌ها

۷۴۷ بایت اضافه‌شده ،  ‏۲۴ آوریل ۲۰۲۴
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۴ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد)
خط ۱۲: خط ۱۲:


== معناشناسی ==
== معناشناسی ==
{{اصلی|فرق بین علم فعلی و شأنی معصوم چیست؟ (پرسش)|فرق بین علم فعلی و شأنی معصوم چیست؟}}
{{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول ={{وسط‌چین}}'''[[فرق بین علم فعلی و شأنی معصوم چیست؟ (پرسش)|فرق بین علم فعلی و شأنی معصوم چیست؟]]'''{{پایان}}
|تاریخ بایگانی| منبع = <small>[[علم معصوم (پرسش)|(پرسمان علم معصوم)]]</small>| تراز = راست| عرض = ۱۰۰px| اندازه خط = ۱۳px|رنگ پس‌زمینه=#F۸FBF۹| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = وسط}}
در مورد علم امام دو نظریه وجود دارد، عده‌ای با توجه به برخی از [[روایات]] قائل‌اند علم امام شأنی و ارادی است و گروهی دیگر با توجه به روایات دیگر، قائل به فعلی بودن علم امام هستند.  
در مورد علم امام دو نظریه وجود دارد، عده‌ای با توجه به برخی از [[روایات]] قائل‌اند علم امام شأنی و ارادی است و گروهی دیگر با توجه به روایات دیگر، قائل به فعلی بودن علم امام هستند.  


خط ۱۸: خط ۱۹:


در برابر علم شأنی، [[علم فعلی]] قرار دارد، مراد از علم فعلی علمی است که از مرتبۀ قوه و [[استعداد]] گذشته و به مرتبه فعلیت رسیده است. مطابق علم فعلی، [[امامان]] {{عم}} همه چیز را بالفعل می‌دانند، جز بخش ویژه‌ای که مخصوص ذات [[پاک]] خداوند است مانند [[علوم]] پنج‌گانه که در [[سوره لقمان]] آمده مانند علم به کنه ذات [[پروردگار]]، [[اسماء و صفات]] او. از علم فعلی به حضوری و احاطی نیز تعبیر شده است. برخی قائلند: "تمامی [[اوصاف امام]] {{ع}} و [[کمالات]] وی در مقام فعلیت و در مرحله موجودیت است؛ یعنی امام، عالِم است فعلاً و دارای مقام علم فعلی است و اوصافش از علم و غیر آن در مرحله شأنیّت نیست"<ref>ر.ک: [[محمد حسین مظفر|مظفر، محمد حسین]]، [[پژوهشی در باب علم امام (کتاب)|پژوهشی در باب علم امام]]، ص۳۴؛ [[سید محمد حسین طباطبایی|طباطبایی، سید محمد حسین]]، [[بررسی‌های اسلامی (کتاب)|بررسی‌های اسلامی]]؛ [[سید محمد علی قاضی طباطبایی|قاضی طباطبایی، سید محمد علی]]، [[مقدمه‌ای بر کتاب علم امام (کتاب)|مقدمه‌ای بر کتاب علم امام]]، ص۴۹۵؛ [[محمد حسین نصیری|نصیری، محمد حسین]]، [[گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات (پایان‌نامه)|گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات]]؛ [[سید محمد جعفر سبحانی|سبحانی، سید محمد جعفر]]، [[منابع علم امامان شیعه (کتاب)|منابع علم امامان شیعه]]، ص۸۰؛ [[ناصر رفیعی|رفیعی، ناصر]]، [[علم غیب ائمه (مقاله)|علم غیب ائمه]]، صدو فصلنامۀ مطالعات اهل بیت‌شناسی، ص۱۷ و ۱۸؛ [[سید حبیب بخارایی‌زاده|بخارایی‌زاده، سید حبیب]]، [[علم غیب امامان از نگاه عقل کتاب و سنت (پایان‌نامه)|علم غیب امامان از نگاه عقل کتاب و سنت]]، ص۱۹.</ref>.
در برابر علم شأنی، [[علم فعلی]] قرار دارد، مراد از علم فعلی علمی است که از مرتبۀ قوه و [[استعداد]] گذشته و به مرتبه فعلیت رسیده است. مطابق علم فعلی، [[امامان]] {{عم}} همه چیز را بالفعل می‌دانند، جز بخش ویژه‌ای که مخصوص ذات [[پاک]] خداوند است مانند [[علوم]] پنج‌گانه که در [[سوره لقمان]] آمده مانند علم به کنه ذات [[پروردگار]]، [[اسماء و صفات]] او. از علم فعلی به حضوری و احاطی نیز تعبیر شده است. برخی قائلند: "تمامی [[اوصاف امام]] {{ع}} و [[کمالات]] وی در مقام فعلیت و در مرحله موجودیت است؛ یعنی امام، عالِم است فعلاً و دارای مقام علم فعلی است و اوصافش از علم و غیر آن در مرحله شأنیّت نیست"<ref>ر.ک: [[محمد حسین مظفر|مظفر، محمد حسین]]، [[پژوهشی در باب علم امام (کتاب)|پژوهشی در باب علم امام]]، ص۳۴؛ [[سید محمد حسین طباطبایی|طباطبایی، سید محمد حسین]]، [[بررسی‌های اسلامی (کتاب)|بررسی‌های اسلامی]]؛ [[سید محمد علی قاضی طباطبایی|قاضی طباطبایی، سید محمد علی]]، [[مقدمه‌ای بر کتاب علم امام (کتاب)|مقدمه‌ای بر کتاب علم امام]]، ص۴۹۵؛ [[محمد حسین نصیری|نصیری، محمد حسین]]، [[گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات (پایان‌نامه)|گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات]]؛ [[سید محمد جعفر سبحانی|سبحانی، سید محمد جعفر]]، [[منابع علم امامان شیعه (کتاب)|منابع علم امامان شیعه]]، ص۸۰؛ [[ناصر رفیعی|رفیعی، ناصر]]، [[علم غیب ائمه (مقاله)|علم غیب ائمه]]، صدو فصلنامۀ مطالعات اهل بیت‌شناسی، ص۱۷ و ۱۸؛ [[سید حبیب بخارایی‌زاده|بخارایی‌زاده، سید حبیب]]، [[علم غیب امامان از نگاه عقل کتاب و سنت (پایان‌نامه)|علم غیب امامان از نگاه عقل کتاب و سنت]]، ص۱۹.</ref>.
 
== ادلۀ روایی [[علم شأنی معصوم]] ==  
== ادلۀ روایی [[علم شأنی معصوم]] ==  
{{اصلی|آیا علم معصوم شأنی است یا فعلی؟ (پرسش)|آیا علم معصوم شأنی است یا فعلی؟}}
{{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول ={{وسط‌چین}}'''[[آیا علم معصوم شأنی است یا فعلی؟ (پرسش)|آیا علم معصوم شأنی است یا فعلی؟]]'''{{پایان}}
کسانی که قائل به [[علم اشائی]] و ارادی [[معصوم]] هستند به چهار دسته از [[روایات]] [[استدلال]] کرده‌اند و مضمون آنها این است، [[اهل بیت]] {{عم}}هر گاه بخواهند، [[خداوند]] آنان را [[آگاه]] می‏‌سازد، اما اگر [[مصلحت]] در ندانستن چیزی باشد کاری نمی‌کنند که آن را بدانند<ref>ر.ک: [[محمد تقی مصباح یزدی|مصباح یزدی، محمد تقی]]، شرح دعای ۴۵ صحیفۀ سجادیه، وبگاه آیت الله مصباح؛ محمد حسین نصیری|نصیری، محمد حسین، گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات (پایان‌نامه)|گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات؛ [[محمد حسن قدردان قراملکی|قدردان قراملکی، محمد حسن]]، [[امامت ۲ (کتاب)|امامت]]، ص۴۶۲؛ [[حسن مهدی‌فر|مهدی‌فر، حسن]]، [[علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن (پایان‌نامه)|علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن]]، ص۲۱۸ ـ ۲۲۴.</ref>.
|تاریخ بایگانی| منبع = <small>[[علم معصوم (پرسش)|(پرسمان علم معصوم)]]</small>| تراز = راست| عرض = ۱۰۰px| اندازه خط = ۱۳px|رنگ پس‌زمینه=#F۸FBF۹| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = وسط}}
کسانی که قائل به [[علم اشائی]] و ارادی [[معصوم]] هستند به چهار دسته از [[روایات]] [[استدلال]] کرده‌اند و مضمون آنها این است، [[اهل بیت]] {{عم}}هر گاه بخواهند، [[خداوند]] آنان را [[آگاه]] می‏‌سازد، اما اگر [[مصلحت]] در ندانستن چیزی باشد کاری نمی‌کنند که آن را بدانند<ref>ر.ک: [[محمد تقی مصباح یزدی|مصباح یزدی، محمد تقی]]، شرح دعای ۴۵ صحیفۀ سجادیه، وبگاه آیت الله مصباح؛ [[محمد حسین نصیری|نصیری، محمد حسین]]، [[گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات (پایان‌نامه)|گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات]]؛ [[محمد حسن قدردان قراملکی|قدردان قراملکی، محمد حسن]]، [[امامت ۲ (کتاب)|امامت]]، ص۴۶۲؛ [[حسن مهدی‌فر|مهدی‌فر، حسن]]، [[علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن (پایان‌نامه)|علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن]]، ص۲۱۸ ـ ۲۲۴.</ref>.
# دستۀ اول، سه [[روایت]] مختلف از [[امام صادق]] {{ع}} آمده است که حضرت فرمودند: "[[امام]] هر گاه بخواهد می‌داند و یا هر وقت بخواهد خداوند آگاهش می‌کند"<ref>{{متن حدیث|«إِنَّ الْإِمامَ إِذَا شَاءَ أَنْ یَعْلَمَ عُلِّم»، «إِنَّ الْإِمَامَ إِذَا شَاءَ أَنْ یَعْلَمَ أُعْلِم» و «إِذَا أَرَادَ الْإِمَامُ أَنْ یَعْلَمَ شَیْئاً أَعْلَمَهُ اللَّهُ ذَلِکَ»}}؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص۲۵۸.</ref>. این [[روایات]] [[علم امام]] را منوط بر تعلیم الهی کرده‌اند<ref>ر.ک: [[حسن مهدی‌فر|مهدی‌فر، حسن]]، [[علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن (پایان‌نامه)|علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن]]، ص۲۱۸ ـ ۲۲۴؛ [[محمد حسین نصیری|نصیری، محمد حسین]]، [[گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات (پایان‌نامه)|گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات]]؛ [[محمد حسن قدردان قراملکی|قدردان قراملکی، محمد حسن]]، [[امامت ۲ (کتاب)|امامت]]، ص۴۶۲؛ [[اصغر غلامی|غلامی، اصغر]]، [[آفاق علم امام در الکافی (مقاله)|آفاق علم امام در الکافی]].</ref>.
# دستۀ اول، سه [[روایت]] مختلف از [[امام صادق]] {{ع}} آمده است که حضرت فرمودند: "[[امام]] هر گاه بخواهد می‌داند و یا هر وقت بخواهد خداوند آگاهش می‌کند"<ref>{{متن حدیث|«إِنَّ الْإِمامَ إِذَا شَاءَ أَنْ یَعْلَمَ عُلِّم»، «إِنَّ الْإِمَامَ إِذَا شَاءَ أَنْ یَعْلَمَ أُعْلِم» و «إِذَا أَرَادَ الْإِمَامُ أَنْ یَعْلَمَ شَیْئاً أَعْلَمَهُ اللَّهُ ذَلِکَ»}}؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص۲۵۸.</ref>. این [[روایات]] [[علم امام]] را منوط بر تعلیم الهی کرده‌اند<ref>ر.ک: [[حسن مهدی‌فر|مهدی‌فر، حسن]]، [[علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن (پایان‌نامه)|علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن]]، ص۲۱۸ ـ ۲۲۴؛ [[محمد حسین نصیری|نصیری، محمد حسین]]، [[گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات (پایان‌نامه)|گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات]]؛ [[محمد حسن قدردان قراملکی|قدردان قراملکی، محمد حسن]]، [[امامت ۲ (کتاب)|امامت]]، ص۴۶۲؛ [[اصغر غلامی|غلامی، اصغر]]، [[آفاق علم امام در الکافی (مقاله)|آفاق علم امام در الکافی]].</ref>.
# دستۀ دوم، روایاتی که مسئله قبض و بسط [[علم]] [[اهل بیت]] {{عم}}را مطرح می‌کنند. [[معمر بن خلاد]] از [[امام کاظم]] {{ع}}پرسید آیا شما [[علم غیب]] می‌دانید؟ [[امام]] در پاسخ فرمودند: "[[امام باقر]] {{ع}}فرموده است: علم برای ما [[گشایش]] می‌یابد و ما [[آگاهی]] می‌یابیم و گرفتگی می‌یابد و دیگر آگاهی نمی‌یابیم"<ref>{{متن حدیث|یُبْسَطُ لَنَا الْعِلْمُ فَنَعْلَمُ وَ یُقْبَضُ عَنَّا فَلَا نَعْلَمُ}}؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص۲۵۶.</ref>. ملامحمد صالح مازندرانی در شرح این [[روایت]] می‌نویسد: "منظور از بسط علم، فعلی بودن آن است و مراد از قبض عدم فعلیت علم، گرچه با توجه و التفات می‌داند"<ref>ملاصالح مازندرانی، شرح اصول الکافی، ج ۶، ص۳۱.</ref>.
# دستۀ دوم، روایاتی که مسئله قبض و بسط [[علم]] [[اهل بیت]] {{عم}}را مطرح می‌کنند. [[معمر بن خلاد]] از [[امام کاظم]] {{ع}}پرسید آیا شما [[علم غیب]] می‌دانید؟ [[امام]] در پاسخ فرمودند: "[[امام باقر]] {{ع}}فرموده است: علم برای ما [[گشایش]] می‌یابد و ما [[آگاهی]] می‌یابیم و گرفتگی می‌یابد و دیگر آگاهی نمی‌یابیم"<ref>{{متن حدیث|یُبْسَطُ لَنَا الْعِلْمُ فَنَعْلَمُ وَ یُقْبَضُ عَنَّا فَلَا نَعْلَمُ}}؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص۲۵۶.</ref>. ملامحمد صالح مازندرانی در شرح این [[روایت]] می‌نویسد: "منظور از بسط علم، فعلی بودن آن است و مراد از قبض عدم فعلیت علم، گرچه با توجه و التفات می‌داند"<ref>ملاصالح مازندرانی، شرح اصول الکافی، ج ۶، ص۳۱.</ref>.
۱۱۷٬۳۶۸

ویرایش