بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۳۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = علم معصوم | |||
| عنوان مدخل = | |||
| مداخل مرتبط = [[گستره علم معصوم در حدیث]] - [[گستره علم معصوم در کلام اسلامی]] | |||
| پرسش مرتبط = علم معصوم (پرسش) | |||
}} | |||
در زمینه '''گستره علم معصوم''' اختلاف است که آیا علم ایشان تام است یا محدود؟ همچنین در معنای تام و محدود سه نظریه وجود دارد: تام به معنای فعلی در مقابل شأنی؛ تام به معنای [[علم تفصیلی]] در برابر [[علم اجمالی]] و کلی و تام به معنای احاطه بر تمام علومی که غیر خداوند می‌تواند به آن احاطه پیدا کند. علم محدود در هر یک از معانی علم تام، معنای خاص همان را خواهد داشت. هر دو گروه برای خود قائلین و ادله‌ای دارند ریشۀ [[اختلاف]]، [[ظهور]] متفاوت برخی روایاتی است که در این موضوع [[نقل]] شده است؛ لذا [[اثبات]] یا [[نفی]] تام بودن [[علوم]] آنان، بیش از همه به تحلیل و جمع‌بندی [[روایات]] این موضوع وابسته است. | در زمینه '''گستره علم معصوم''' اختلاف است که آیا علم ایشان تام است یا محدود؟ همچنین در معنای تام و محدود سه نظریه وجود دارد: تام به معنای فعلی در مقابل شأنی؛ تام به معنای [[علم تفصیلی]] در برابر [[علم اجمالی]] و کلی و تام به معنای احاطه بر تمام علومی که غیر خداوند می‌تواند به آن احاطه پیدا کند. علم محدود در هر یک از معانی علم تام، معنای خاص همان را خواهد داشت. هر دو گروه برای خود قائلین و ادله‌ای دارند ریشۀ [[اختلاف]]، [[ظهور]] متفاوت برخی روایاتی است که در این موضوع [[نقل]] شده است؛ لذا [[اثبات]] یا [[نفی]] تام بودن [[علوم]] آنان، بیش از همه به تحلیل و جمع‌بندی [[روایات]] این موضوع وابسته است. | ||
==معناشناسی [[علم محدود]] و [[علم تام]]== | == معناشناسی [[علم محدود]] و [[علم تام]] == | ||
در زمینه معنای علم محدود و [[علم تام معصوم]] می‌توان به موارد زیر اشاره نمود: | در زمینه معنای علم محدود و [[علم تام معصوم]] می‌توان به موارد زیر اشاره نمود: | ||
#تام به معنای فعلی در مقابل شأنی؛ یعنی [[معصوم]] از همه چیز [[آگاه]] است و چیزی نیست که اکنون در [[علم]] او نگنجد؛ لذا هیچ [[علمی]] نیست که [[منتظر]] تحصیلش باشد و به عبارتی بالفعل همه چیز را می‌داند، به استثنای علومی که احاطۀ بر آنها برای غیر [[خداوند]] ناممکن است. | # تام به معنای فعلی در مقابل شأنی؛ یعنی [[معصوم]] از همه چیز [[آگاه]] است و چیزی نیست که اکنون در [[علم]] او نگنجد؛ لذا هیچ [[علمی]] نیست که [[منتظر]] تحصیلش باشد و به عبارتی بالفعل همه چیز را می‌داند، به استثنای علومی که احاطۀ بر آنها برای غیر [[خداوند]] ناممکن است. | ||
#تام به معنای [[علم تفصیلی]] در برابر [[علم اجمالی]] و کلی؛ تام بودن [[علم معصوم]] یعنی او همۀ [[علوم]] ممکن برای غیر خداوند را با تمامی تفصیلات و جزئیات می‌داند و علمی که مجمل باشد ندارد. | # تام به معنای [[علم تفصیلی]] در برابر [[علم اجمالی]] و کلی؛ تام بودن [[علم معصوم]] یعنی او همۀ [[علوم]] ممکن برای غیر خداوند را با تمامی تفصیلات و جزئیات می‌داند و علمی که مجمل باشد ندارد. | ||
#تام بودن به معنای این است، تمام علومی که غیر خداوند می‌تواند به آن احاطه پیدا کند {{متن حدیث|علم ما کان وما یکون وما هو کائن}} را می‌داند، با [[قطع]] نظر از اینکه بالفعل باشد یا بالقوه {{متن حدیث|لو شاؤوا علموا}}، بالتفصیل باشد یا بالاجمال. | # تام بودن به معنای این است، تمام علومی که غیر خداوند می‌تواند به آن احاطه پیدا کند {{متن حدیث|علم ما کان وما یکون وما هو کائن}} را می‌داند، با [[قطع]] نظر از اینکه بالفعل باشد یا بالقوه {{متن حدیث|لو شاؤوا علموا}}، بالتفصیل باشد یا بالاجمال. | ||
علم محدود در هر یک از معانی علم تام، معنای خاص همان را خواهد داشت. | علم محدود در هر یک از معانی علم تام، معنای خاص همان را خواهد داشت. | ||
==تام یا محدود بودن علم معصوم== | == تام یا محدود بودن علم معصوم == | ||
در میان علمای [[شیعه]] دربارۀ [[قلمرو علم]] معصوم دو دیدگاه اساسی وجود دارد: | در میان علمای [[شیعه]] دربارۀ [[قلمرو علم]] معصوم دو دیدگاه اساسی وجود دارد: | ||
===تام بودن علم معصوم=== | === تام بودن علم معصوم === | ||
تام بودن [[علم امام]] بدین معناست، هیچ دانشی نیست که برای غیر خداوند ممکن باشد و [[امام]] نسبت به آن آگاه نباشد. بنابراین دیدگاه، [[امام]] به تمام [[علوم]] و جزئیات حوادث [[جهان]] و در تمام زمان‌ها در محدودۀ قابل | تام بودن [[علم امام]] بدین معناست، هیچ دانشی نیست که برای غیر خداوند ممکن باشد و [[امام]] نسبت به آن آگاه نباشد. بنابراین دیدگاه، [[امام]] به تمام [[علوم]] و جزئیات حوادث [[جهان]] و در تمام زمان‌ها در محدودۀ قابل تصور برای غیر [[خداوند]] [[آگاه]] است امّا [[تسلیم]] مقدرات و [[اوامر الهی]] است و اگر در جایی به [[علم باطنی]] خود عمل نمی‌کردند به [[دلیل]] آن بود که مامور بودند مانند [[بشر]] عادی [[زندگی]] کنند. دانش‌هایی که لازمۀ مقام خداوند بوده و جز او کسی به آنها آگاه نیست از فرض این بحث خارج است<ref>ر.ک: [[سید عبدالحسین لاری|لاری، سید عبدالحسین]]؛ [[المعارف السلمانیة بمراتب الخلفاء الرحمانیة (مقاله)|المعارف السلمانیة بمراتب الخلفاء الرحمانیة]]؛ [[سید علی هاشمی|هاشمی، سید علی]]، [[علم امام تام یا محدود؟ (مقاله)|علم امام تام یا محدود؟]]، فصلنامه مشرق موعود، ش ۳۷؛ [[محمد رضا بهدار|بهدار، محمد رضا]]، [[گستره علم امام در اندیشه علمای شیعه (مقاله)|گستره علم امام در اندیشه علمای شیعه]]، فصلنامه تحقیقات کلامی، ش ۳، ص۴۸؛ [[سید امین موسوی|موسوی، سید امین]]، [[گستره علم غیب از دیدگاه ادیان ابراهیمی (کتاب)|گستره علم غیب از دیدگاه ادیان ابراهیمی]]، ص۲۸۴؛ جمعی از نویسندگان، [[علم امام در دیدگاه شیخ مفید و شاگردان وی (مقاله)|علم امام در دیدگاه شیخ مفید و شاگردان وی]]، دو فصلنامه حوزه، ش ۵۴.</ref>. | ||
====[[دلایل]] تام بودن [[علم معصوم]]==== | ==== [[دلایل]] تام بودن [[علم معصوم]] ==== | ||
برخی از دلایلی که برای تام بودن علوم [[معصومین]]{{عم}} بیان شده است عبارت‌اند از: | برخی از دلایلی که برای تام بودن علوم [[معصومین]] {{عم}} بیان شده است عبارت‌اند از: | ||
# [[انبیاء]] و [[امامان]]{{عم}} از هرگونه | # [[انبیاء]] و [[امامان]] {{عم}} از هرگونه گناه صغیره و کبیره و از هرگونه [[خطا]] و [[سهو]] و نسیان، به دور هستند و چنین عصمتی از آغاز زندگی تا پایان زندگی آنها برقرار است، لازمۀ چنین عصمتی [[علم غیب]] وسیع است<ref>ر.ک: [[رحیم لطیفی|لطیفی، رحیم]]، [[علم غیب معصوم ۳ (مقاله)|علم غیب معصوم]]، ماهنامه معارف، ش ۴۸.</ref>. | ||
#روایاتی که امام را [[عالم]] به {{متن حدیث|علم ما کان و ما یکون و ما هو کائن}} می‌داند. | # روایاتی که امام را [[عالم]] به {{متن حدیث|علم ما کان و ما یکون و ما هو کائن}} می‌داند. | ||
===[[محدود بودن علم معصوم]]=== | === [[محدود بودن علم معصوم]] === | ||
[[انبیا]] و امامان با [[تعلیم]] خداوند از [[علم]] و علم غیب آگاه‌اند، ولی این [[آگاهی]] و | [[انبیا]] و امامان با [[تعلیم]] خداوند از [[علم]] و علم غیب آگاه‌اند، ولی این [[آگاهی]] و ارتباط به این معنا نیست که بالذات به آن عالَم احاطه داشته باشند؛ زیرا آنان نیز از حیث وجود و [[علم]] محدودیت دارند و در [[کسب علم]] محتاج به [[خداوند]] متعال‌اند. صاحبان این دیدگاه<ref>مانند: شیخ مفید؛ المسائل العکبریة ص۶۹و۷۰؛ محمد بن علی کراجکی، کنز الفوائد ج۱ و شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۳۵۹ باب السهو فی الصلاه و سید مرتضی در الانتصار فی انفرادات الامامیه، ص۴۹۴ و....</ref> معتقدند تام بودن [[علوم]] [[ائمه]] {{عم}} موجه نیست و ضرورتی ندارد [[امام]] به همۀ امور [[جهان]] به طور جزئی و تفصیلی [[آگاه]] باشد. حتی ایشان قائلند<ref>طبرسی، محمد بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۴، ص۴۹۰.</ref> ممکن است [[پیامبر]] یا امام [[سهو]] و نسیان هم داشته باشد؛ البته در آنچه که از جانب خداوند برای [[مردم]] بیان می‌کنند، نباید سهو داشته باشند، اما در غیر آن جایز است که فراموش یا سهو کنند<ref>ر.ک: [[سید عبدالحسین لاری|لاری، سید عبدالحسین]]، [[آگاهی‌های آسمانی (کتاب)|آگاهی‌های آسمانی]]، ص۴۶ ـ ۴۹؛ [[منصف علی مطهری|مطهری، منصف علی]]، [[علم ائمه از نظر عقل و نقل (پایان‌نامه)|علم ائمه از نظر عقل و نقل]]، ۸۷ ـ ۸۹؛ [[سید علی هاشمی|هاشمی، سید علی]]، [[علم امام تام یا محدود؟ (مقاله)|علم امام تام یا محدود؟]]، فصلنامه مشرق موعود، ش ۳۷؛ [[محمد حسن وکیلی|وکیلی، محمد حسن]]، علم غیب امام (تبیین دیدگاه اعتدالی و صحیح)، فصلنامه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلامی؛ [[سید علی موسوی ۱|موسوی، سید علی]]، [[تبیین و بررسی گستره علم امام از دیدگاه علامه طباطبایی و امام خمینی (پایان‌نامه)|تبیین و بررسی گستره علم امام از دیدگاه علامه طباطبایی و امام خمینی]]، ص۹۸؛ جمعی از نویسندگان، [[علم امام در دیدگاه شیخ مفید و شاگردان وی (مقاله)|علم امام در دیدگاه شیخ مفید و شاگردان وی]]، دو فصلنامه حوزه، ش ۵۴۴.</ref>. | ||
====[[دلایل]] | ==== [[دلایل]] محدود بودن علم معصوم ==== | ||
عمده دلیلی که قائلین به [[محدودیت علم]] [[معصوم]] ارائه کرده‌اند، آیاتی از [[قرآن کریم]] و روایاتی از [[امامان]] {{عم}} است که به برخی از آنها اشاره می‌شود: | |||
# [[آیات]] و [[روایات]] دال بر اختصاص بعض [[علوم]] به [[خداوند]]: بر اساس برخی از آیات و روایات، خداوند بعضی از [[علوم غیبی]] را برای خود [[برگزیده]] و احدی از [[مخلوقات]] اعم از ملائکه مقرب و [[پیامبران]] از آن اطلاع ندارد. در [[سوره لقمان]] چنین آمده است: {{متن قرآن|إِنَّ اللَّهَ عِندَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ وَ يُنزَّلُ الْغَيْثَ وَ يَعْلَمُ مَا فىِ الْأَرْحَامِ وَ مَا تَدْرِى نَفْسٌ مَّا ذَا تَكْسِبُ غَدًا وَ مَا تَدْرِى نَفْسُ بِأَىِّ أَرْضٍ تَمُوتُ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرُ}}<ref>سورۀ لقمان، آیۀ ۳۴.</ref>، بر طبق این [[آیه]] علمِ پنج چیز اختصاص به خداوند داشته و احدی از مخلوقات [[الهی]] اطلاعی از آنها ندارند. روایات ذیل آیه هم همین مطلب را [[اثبات]] می‌کنند: [[امام صادق]] {{ع}} فرمودند: "پدرم به من فرمود: آیا تو را از پنج چیز خبر ندهم که خداوند هیچ یک از بندگانش را از آن [[آگاه]] نکرده است؟ گفتم بلی؛ فرمود: همانا [[علم]] به [[روز قیامت]] نزد خداست و اوست که [[باران]] را می‌فرستد و از آنچه در رحم‌های [[زنان]] است آگاه است و کسی نمی‌داند فردا چه به دست می‌آورد و کسی نمی‌داند در چه سرزمینی خواهد مرد، همانا خداوند دانای آگاه است"<ref>{{متن حدیث|عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ {{ع}}قَالَ: قَالَ لِی أَبِی أَ لَا أُخْبِرُکَ بِخَمْسَةٍ لَمْ یُطْلِعِ اللَّهُ عَلَیْهَا أَحَداً مِنْ خَلْقِهِ قُلْتُ بَلَی قَالَ إِنَّ اللَّهَ عِنْدَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ وَ یُنَزِّلُ الْغَیْثَ وَ یَعْلَمُ ما فِی الْأَرْحامِ وَ ما تَدْرِی نَفْسٌ ما ذا تَکْسِبُ غَداً وَ ما تَدْرِی نَفْسٌ بِأَیِّ أَرْضٍ تَمُوتُ إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ خَبِیرٌ}}؛ ابن بابویه، محمد بن علی، الخصال، ج ۱، ص۲۹۰، ح ۴۹.</ref>. | |||
# بر اساس برخی از روایات، خداوند بعضی از علوم را از همۀ آفریده‌هایش مخفی کرده است مانند: امام صادق {{ع}} فرمودند: "همانا برای [[خدای تبارک و تعالی]] دو [[علم]] است: یکی [[علمی]] است که فرشته‌ها و [[پیغمبران]] و [[رسولان]] را بر آن [[آگاه]] نموده و ما همه آن را می‌دانیم و دومی علمی است که ویژۀ خود ساخته و چون نسبت [[بدا]] برای وی رخ دهد، ما را آگاه سازد و بر [[امامان]] {{عم}} پیش از ما هم عرضه شود"<ref>{{متن حدیث|إِنَّ لِلَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی عِلْمَیْنِ عِلْماً أَظْهَرَ عَلَیْهِ مَلَائِکَتَهُ وَ أَنْبِیَاءَهُ وَ رُسُلَهُ فَمَا أَظْهَرَ عَلَیْهِ مَلَائِکَتَهُ وَ رُسُلَهُ وَ أَنْبِیَاءَهُ فَقَدْ عَلِمْنَاهُ وَ عِلْماً اسْتَأْثَرَ بِهِ فَإِذَا بَدَا لِلَّهِ فِی شَیْءٍ مِنْهُ أَعْلَمَنَا ذَلِکَ وَ عَرَضَ عَلَی الْأَئِمَّةِ الَّذِینَ کَانُوا مِنْ قَبْلِنَا}}؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص۲۵۵.</ref>.<ref>ر.ک: [[سید امین موسوی|موسوی، سید امین]]، [[گستره علم غیب از دیدگاه ادیان ابراهیمی (کتاب)|گستره علم غیب از دیدگاه ادیان ابراهیمی]]، ص۲۲۷ ـ ۲۲۹</ref> | |||
# بیشترین دلیلی که این گروه به آن [[استدلال]] کرده‌اند [[روایات]] افزایش پذیری [[علم معصوم]] است، بدین صورت که از روایات متعددی استفاده می‌شود، علم [[پیامبر اکرم]] {{صل}} و امامان {{عم}} به منبعی اتصال دارد که پیوسته در حال ازدیاد است. بنابراین [[علوم]] آنان را می‌توان افزایش‌پذیر دانست. اگر علوم آنان تام و بی‌نقص می‌بود، فراگیری دانش به شیوه‌های مختلف مثل [[الهام]]، [[شهود]] و... معنایی نداشت و تکرار علوم پیشین می‌بود؛ در حالی که این موارد شیوه‌های انتقال [[علوم الهی]] به آنان است. این افزایش پذیری به اندازه‌ای مهم است که امامان {{عم}} به اصحابشان فرموده‌اند اگر این افزایش نباشد علم ایشان پایان می‌یابد<ref>{{متن حدیث|لَوْ لَا أَنَّا نَزْدَادُ لَأَنْفَدْنَا}}؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص۲۵۴ و ۲۵۵.</ref>.<ref>ر.ک: [[سید احمد خاتمی|خاتمی، سید احمد]]، [[در آستان امامان معصوم (کتاب)|در آستان امامان معصوم]]، [[ملائکه و دیدار با امامان (مقاله)|ملائکه و دیدار با امامان]]، ماهنامه پاسداران اسلام، ش ۲۴۸؛ [[محسن غرویان|غرویان، محسن]]، [[سید محمد حسین میرباقری|میرباقری، سید محمد حسین]]، [[محمد رضا غلامی|غلامی، محمد رضا]]، [[بحثی مبسوط در آموزش عقاید (کتاب)|بحثی مبسوط در آموزش عقاید]]، ص۳۳۹؛ [[سید علی هاشمی|هاشمی، سید علی]]، [[علم امام تام یا محدود؟ (مقاله)|علم امام تام یا محدود؟]]، فصلنامه مشرق موعود، ش ۳۷.</ref> | |||
#بر اساس برخی از روایات، خداوند بعضی از علوم را از همۀ آفریده‌هایش مخفی کرده است مانند: امام صادق{{ع}} فرمودند: "همانا برای [[خدای تبارک و تعالی]] دو [[علم]] است: یکی [[علمی]] است که فرشته‌ها و [[پیغمبران]] و [[رسولان]] را بر آن [[آگاه]] نموده و ما همه آن را می‌دانیم و دومی علمی است که ویژۀ خود ساخته و چون نسبت [[بدا]] برای وی رخ دهد، ما را آگاه سازد و بر [[امامان]]{{عم}} پیش از ما هم عرضه شود"<ref>{{متن حدیث|إِنَّ لِلَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی عِلْمَیْنِ عِلْماً أَظْهَرَ عَلَیْهِ مَلَائِکَتَهُ وَ أَنْبِیَاءَهُ وَ رُسُلَهُ فَمَا أَظْهَرَ عَلَیْهِ مَلَائِکَتَهُ وَ رُسُلَهُ وَ أَنْبِیَاءَهُ فَقَدْ عَلِمْنَاهُ وَ عِلْماً اسْتَأْثَرَ بِهِ فَإِذَا بَدَا لِلَّهِ فِی شَیْءٍ مِنْهُ أَعْلَمَنَا ذَلِکَ وَ عَرَضَ عَلَی الْأَئِمَّةِ الَّذِینَ کَانُوا مِنْ قَبْلِنَا}}؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص۲۵۵.</ref>.<ref>ر.ک | # تفاضل بین [[امامان]] {{عم}}: در روایاتی از تفاضل [[علمی]] بین امامان {{عم}} خبر داده شده است؛ چنین روایاتی، این مطلب را [[اثبات]] می‌کنند که [[علوم]] ایشان تام و کامل نبوده است. [[امام صادق]] {{ع}} فرمودند: "همه ما در [[اطاعت]] و امر [[امامت]] یک [[حکم]] داریم و بعضی از ما از برخی دیگر داناترند"<ref>{{متن حدیث|کُلُّنَا نَجْرِی فِی الطَّاعَةِ وَ الْأَمْرِ مَجْرَی وَاحِدٍ وَ بَعْضُنَا أَعْلَمُ مِنْ بَعْضٍ}}؛ صفار، محمد بن حسن، بصائرالدرجات، ص۴۷۹.</ref>. این‌گونه [[روایات]] ـ که بیان‌گر [[برتری]] علمی برخی از [[ائمه]] بر برخی دیگرند ـ کامل بودن علوم ایشان را [[نفی]] می‌کنند؛ زیرا در فرض کامل بودن علوم آنان، تمایز علمی در [[کار]] نخواهد بود. | ||
#بیشترین دلیلی که این گروه به آن [[استدلال]] کرده‌اند [[روایات]] افزایش پذیری [[علم معصوم]] است، بدین صورت که از روایات متعددی استفاده می‌شود، علم [[پیامبر اکرم]]{{صل}} و امامان{{عم}} به منبعی اتصال دارد که پیوسته در حال ازدیاد است. بنابراین [[علوم]] آنان را می‌توان افزایش‌پذیر دانست. اگر علوم آنان تام و | # روایاتی که از عدم [[علم]] امامان {{عم}} حکایت می‌کنند و این نشان دهندۀ [[محدودیت علم]] ایشان است، مانند اینکه در روایتی [[ابوبصیر]] از امام صادق {{ع}} [[سؤال]] کرد: می‌گویند شما تعداد قطره‌های [[باران]]، شمار [[ستارگان]]، تعداد برگ‌های درختان، وزن [[آب]] دریا و شمار [ذرات] خاک را می‌دانید!" [[امام]] دستان خود را به [[آسمان]] بلند کرد و فرمود: "منزه است [[خداوند]]! منزه است خداوند! نه؛ به [[خدا]] قسم! اینها را جز خداوند نمی‌داند"<ref>{{متن حدیث|عَنْ أَبِی بَصِیرٍ، قَالَ قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ {{ع}} إِنَّهُمْ یَقُولُونَ! قَالَ: وَ مَا یَقُولُونَ قُلْتُ یَقُولُونَ تَعْلَمُ قَطْرَ الْمَطَرِ وَ عَدَدَ النُّجُومِ وَ وَرَقَ الشَّجَرِ وَ وَزْنَ مَا فِی الْبَحْرِ وَ عَدَدَ التُّرَابِ، فَرَفَعَ یَدَهُ إِلَی السَّمَاءِ، وَ قَالَ: سُبْحَانَ اللَّهِ سُبْحَانَ اللَّهِ لَا وَ اللَّهِ مَا یَعْلَمُ هَذَا إِلَّا اللَّهُ}}؛ رجال الکشی (إختیار معرفة الرجال)، ص۲۹۹</ref>.<ref>ر.ک: [[سید علی هاشمی|هاشمی، سید علی]]، [[علم امام تام یا محدود؟ (مقاله)|علم امام تام یا محدود؟]]، وبگاه خبرگزاری فارس؛ [[سید امین موسوی|موسوی، سید امین]]، [[گستره علم غیب از دیدگاه ادیان ابراهیمی (کتاب)|گستره علم غیب از دیدگاه ادیان ابراهیمی]]، ص۲۲۷ ـ ۲۲۹.</ref> | ||
#تفاضل بین [[امامان]]{{عم}}: در روایاتی از تفاضل [[علمی]] بین امامان{{عم}} | |||
#روایاتی که از عدم [[علم]] امامان{{عم}} حکایت می‌کنند و این نشان دهندۀ [[محدودیت علم]] ایشان است، مانند اینکه در روایتی [[ابوبصیر]] از امام صادق{{ع}} [[سؤال]] کرد: می‌گویند شما تعداد قطره‌های [[باران]]، شمار [[ستارگان]]، تعداد برگ‌های درختان، وزن [[آب]] دریا و شمار [ذرات] | |||
==جمع‌بندی میان [[ادله]] تام یا [[محدود بودن علم معصوم]]== | == جمع‌بندی میان [[ادله]] تام یا [[محدود بودن علم معصوم]] == | ||
ریشۀ [[اختلاف]]، [[ظهور]] متفاوت برخی روایاتی است که در این موضوع [[نقل]] شده است؛ لذا [[اثبات]] یا [[نفی]] تام بودن [[علوم]] آنان، بیش از همه به تحلیل و جمع‌بندی [[روایات]] این موضوع وابسته است. در جمع‌بندی میان روایات تام بودن [[علم امام]] و روایات افزایش پذیری [[علم]] ایشان چندین | ریشۀ [[اختلاف]]، [[ظهور]] متفاوت برخی روایاتی است که در این موضوع [[نقل]] شده است؛ لذا [[اثبات]] یا [[نفی]] تام بودن [[علوم]] آنان، بیش از همه به تحلیل و جمع‌بندی [[روایات]] این موضوع وابسته است. در جمع‌بندی میان روایات تام بودن [[علم امام]] و روایات افزایش پذیری [[علم]] ایشان چندین پاسخ داده شده است مانند: | ||
#روایاتی که از تمامیت علوم [[امامان]] | # روایاتی که از تمامیت علوم [[امامان]] خبر می‌دهند به [[علوم اجمالی]] نطر دارند، منتها تفصیل اینها در طول [[زندگی]] [[امام]] به روش‌های مختلفی مانند [[الهام]]، [[تحدیث]] و... به دست می‌آید. | ||
#روایاتی که می‌گویند علم امام تام است، بحث از فعلی بودن علم امام دارند و روایاتی که علم امام را افزایش‌پذیر می‌دانند نگاهشان به شأنی بودن علم امام است و اینکه هرگاه [[اراده]] کند از [[علم غیب]] [[آگاه]] می‌شود. | # روایاتی که می‌گویند علم امام تام است، بحث از فعلی بودن علم امام دارند و روایاتی که علم امام را افزایش‌پذیر می‌دانند نگاهشان به شأنی بودن علم امام است و اینکه هرگاه [[اراده]] کند از [[علم غیب]] [[آگاه]] می‌شود. | ||
#و یا اینکه بخشی از علوم ایشان تام و کامل و بخشی دیگر افزایش پذیر است. بخش افزایش پذیر مربوط به [[علوم حادث]] و علوم کمالی امامان مربوط می‌شود و [[علم تام]] به موضوعات [[دینی]]. | # و یا اینکه بخشی از علوم ایشان تام و کامل و بخشی دیگر افزایش پذیر است. بخش افزایش پذیر مربوط به [[علوم حادث]] و علوم کمالی امامان مربوط می‌شود و [[علم تام]] به موضوعات [[دینی]]. | ||
#منظور از علم تام امام علم، نسبت به [[مخلوقات]] است و منظور از [[افزایش علم]] در شب‌های [[جمعه]] یا [[قدر]] یا در طول سال، مربوط به علم ایشان به [[خداوند]] است؛ زیرا [[ذات خداوند]] نامحدود است و [[معرفت]] به او پایان ندارد. | # منظور از علم تام امام علم، نسبت به [[مخلوقات]] است و منظور از [[افزایش علم]] در شب‌های [[جمعه]] یا [[قدر]] یا در طول سال، مربوط به علم ایشان به [[خداوند]] است؛ زیرا [[ذات خداوند]] نامحدود است و [[معرفت]] به او پایان ندارد. | ||
#برخی گفته‌اند، [[افزایش علم امام]] دو معنا دارد: | # برخی گفته‌اند، [[افزایش علم امام]] دو معنا دارد: | ||
##نوعی از علومی که دائماً به امام{{ع}} افزوده می‌شود، همان [[سیر]] [[نفس]] امام در [[عالم]] کلیات و | ## نوعی از علومی که دائماً به امام {{ع}} افزوده می‌شود، همان [[سیر]] [[نفس]] امام در [[عالم]] کلیات و تجلی اسماء کلیه الهیه است. طبق روایات در شب‌های جمعه امامان {{عم}} به [[عرش الهی]] می‌روند و بازمی‌گردند و بر قلوبشان علومی خاص افاضه می‌شود؛ شاید این علوم از این دست باشد. | ||
##نوع دیگر از علومی که افزوده می‌شود، علم به حقائق مادی و خصوصیات عالم طبع است که به تناسب شرائط [[زمان]] و مکان از [[باطن]] امام بر | ## نوع دیگر از علومی که افزوده می‌شود، علم به حقائق مادی و خصوصیات عالم طبع است که به تناسب شرائط [[زمان]] و مکان از [[باطن]] امام بر ظاهر تنزل می‌کند، و امام بدان تفصیلاً و در عالم ظاهر آگاه می‌شوند. این علوم در قالب انواع گوناگونی از [[مکاشفات]] سمعی و [[بصری]] و غیرحسی برای [[ائمه]] تحقق پیدا می‌کند<ref>ر.ک: [[محمد حسن وکیلی|وکیلی، محمد حسن]]، علم غیب امام(تبیین دیدگاه اعتدالی و صحیح)؛ [[سید علی هاشمی|هاشمی، سید علی]]، [[ماهیت علم امام بررسی تاریخی و کلامی (کتاب)|ماهیت علم امام بررسی تاریخی و کلامی]]، ص۳۳۱۱ ـ ۳۳۲ و [[علم امام تام یا محدود؟ (مقاله)|علم امام تام یا محدود؟]]، فصلنامه مشرق موعود، ش ۳۷؛ [[محمد زمان رستمی|رستمی، محمد زمان]]، [[طاهره آل‌بویه|آل‌بویه، طاهره]]، [[علم امام ۲ (کتاب)|علم امام]]؛ [[علی کرم‌زاده|کرم‌زاده، علی]]، [[بررسی و تحلیل علم امام از دیدگاه صدوق کلینی و مفید (پایان‌نامه)|بررسی و تحلیل علم امام از دیدگاه صدوق کلینی و مفید]]، ص۶۴.</ref>. | ||
== پرسش‌های وابسته == | == پرسش‌های وابسته == | ||
{{ | {{پرسش وابسته}} | ||
* [[آیا علم معصوم تام و بی‌کران است یا محدود؟ (پرسش)]] | |||
* [[دلایل قایلان به محدود بودن علم معصوم چیستند؟ (پرسش)]] | |||
*[[آیا علم معصوم تام و بی‌کران است یا محدود؟ (پرسش)]] | * [[آیا علم معصوم به امور غیبی تام و بی‌کران است یا محدود؟ (پرسش)]] | ||
*[[دلایل قایلان به محدود بودن علم معصوم چیستند؟ (پرسش)]] | * [[دلایل قایلان به محدود بودن علم غیب معصوم چیستند؟ (پرسش)]] | ||
*[[آیا علم معصوم به امور غیبی تام و بی‌کران است یا محدود؟ (پرسش)]] | {{پایان پرسش وابسته}} | ||
*[[دلایل قایلان به محدود بودن علم غیب معصوم چیستند؟ (پرسش)]] | |||
{{پایان | |||
== منابع == | |||
==منابع== | |||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده:مشرق موعود.jpg|22px]] [[سید علی هاشمی | # [[پرونده:مشرق موعود.jpg|22px]] [[سید علی هاشمی (زاده ۱۳۵۲)|هاشمی، سید علی]]، [[علم امام تام یا محدود؟ (مقاله)|'''علم امام تام یا محدود؟''']]، [[مشرق موعود (نشریه)|فصلنامه مشرق موعود]] | ||
# [[پرونده:1368251.jpg|22px]] [[سید علی هاشمی | # [[پرونده:1368251.jpg|22px]] [[سید علی هاشمی (زاده ۱۳۵۲)|هاشمی، سید علی]]، [[ماهیت علم امام بررسی تاریخی و کلامی (کتاب)|'''ماهیت علم امام بررسی تاریخی و کلامی''']] | ||
# [[پرونده:11100047.jpg|22px]] [[سید عبدالحسین لاری|لاری، سید عبدالحسین]]؛ [[المعارف السلمانیة بمراتب الخلفاء الرحمانیة (مقاله)|'''المعارف السلمانیة بمراتب الخلفاء الرحمانیة''']] | # [[پرونده:11100047.jpg|22px]] [[سید عبدالحسین لاری|لاری، سید عبدالحسین]]؛ [[المعارف السلمانیة بمراتب الخلفاء الرحمانیة (مقاله)|'''المعارف السلمانیة بمراتب الخلفاء الرحمانیة''']]، [[علم امام ۱ (کتاب)|علم امام]] | ||
# [[پرونده:000107.jpg|22px]] [[سید عبدالحسین لاری|لاری، سید عبدالحسین]]؛ [[آگاهی‌های آسمانی (کتاب)|'''آگاهی‌های آسمانی''']] | # [[پرونده:000107.jpg|22px]] [[سید عبدالحسین لاری|لاری، سید عبدالحسین]]؛ [[آگاهی‌های آسمانی (کتاب)|'''آگاهی‌های آسمانی''']] | ||
# [[پرونده:Tqk.jpg|22px]] [[محمد رضا بهدار|بهدار، محمد رضا]]، [[گستره علم امام در اندیشه علمای شیعه (مقاله)|'''گستره علم امام در اندیشه علمای شیعه''']] | # [[پرونده:Tqk.jpg|22px]] [[محمد رضا بهدار|بهدار، محمد رضا]]، [[گستره علم امام در اندیشه علمای شیعه (مقاله)|'''گستره علم امام در اندیشه علمای شیعه''']]، [[تحقیقات کلامی (نشریه)|فصلنامه تحقیقات کلامی]] | ||
# [[پرونده:N howze.jpg|22px]] جمعی از نویسندگان، [[علم امام در دیدگاه شیخ مفید و شاگردان وی (مقاله)|'''علم امام در دیدگاه شیخ مفید و شاگردان وی''']] | # [[پرونده:N howze.jpg|22px]] جمعی از نویسندگان، [[علم امام در دیدگاه شیخ مفید و شاگردان وی (مقاله)|'''علم امام در دیدگاه شیخ مفید و شاگردان وی''']]، [[حوزه (نشریه)|دوفصلنامه حوزه]] | ||
# [[پرونده:120128.jpg|22px]] [[سید امین موسوی|موسوی، سید امین]]، [[گستره علم غیب از دیدگاه ادیان ابراهیمی (کتاب)|'''گستره علم غیب از دیدگاه ادیان ابراهیمی''']] | # [[پرونده:120128.jpg|22px]] [[سید امین موسوی|موسوی، سید امین]]، [[گستره علم غیب از دیدگاه ادیان ابراهیمی (کتاب)|'''گستره علم غیب از دیدگاه ادیان ابراهیمی''']] | ||
# [[پرونده:9030760879.jpg|22px]] [[سید علی موسوی ۱|موسوی، سید علی]]، [[تبیین و بررسی گستره علم امام از دیدگاه علامه طباطبایی و امام خمینی (پایان‌نامه)|'''تبیین و بررسی گستره علم امام از دیدگاه علامه طباطبایی و امام خمینی''']] | # [[پرونده:9030760879.jpg|22px]] [[سید علی موسوی ۱|موسوی، سید علی]]، [[تبیین و بررسی گستره علم امام از دیدگاه علامه طباطبایی و امام خمینی (پایان‌نامه)|'''تبیین و بررسی گستره علم امام از دیدگاه علامه طباطبایی و امام خمینی''']] | ||
# [[پرونده:11134.jpg|22px]] [[رحیم لطیفی|لطیفی، رحیم]]، [[علم غیب معصوم ۳ (مقاله)|'''علم غیب معصوم''']] | # [[پرونده:11134.jpg|22px]] [[رحیم لطیفی|لطیفی، رحیم]]، [[علم غیب معصوم ۳ (مقاله)|'''علم غیب معصوم''']]، [[معارف (نشریه)|ماهنامه معارف]] | ||
# [[پرونده:Daneshgaheqom.jpg|22px]] [[علی کرم‌زاده|کرم‌زاده، علی]]، [[بررسی و تحلیل علم امام از دیدگاه صدوق کلینی و مفید (پایان‌نامه)|'''بررسی و تحلیل علم امام از دیدگاه صدوق کلینی و مفید''']] | # [[پرونده:Daneshgaheqom.jpg|22px]] [[علی کرم‌زاده|کرم‌زاده، علی]]، [[بررسی و تحلیل علم امام از دیدگاه صدوق کلینی و مفید (پایان‌نامه)|'''بررسی و تحلیل علم امام از دیدگاه صدوق کلینی و مفید''']] | ||
# [[پرونده:10115976.jpg|22px]] [[سید احمد خاتمی|خاتمی، سید احمد]]، [[در آستان امامان معصوم (کتاب)|'''در آستان امامان معصوم''']] | # [[پرونده:10115976.jpg|22px]] [[سید احمد خاتمی|خاتمی، سید احمد]]، [[در آستان امامان معصوم (کتاب)|'''در آستان امامان معصوم''']] | ||
# [[پرونده:11499.jpg|22px]] [[محسن غرویان|غرویان، محسن]]، [[سید محمد حسین میرباقری|میرباقری، سید محمد حسین]]، [[محمد رضا غلامی|غلامی، محمد رضا]]، [[بحثی مبسوط در آموزش عقاید (کتاب)|'''بحثی مبسوط در آموزش عقاید''']] | # [[پرونده:11499.jpg|22px]] [[محسن غرویان|غرویان، محسن]]، [[سید محمد حسین میرباقری|میرباقری، سید محمد حسین]]، [[محمد رضا غلامی|غلامی، محمد رضا]]، [[بحثی مبسوط در آموزش عقاید (کتاب)|'''بحثی مبسوط در آموزش عقاید''']] | ||
# [[پرونده:1103985.jpg|22px]] [[اصغر غلامی|غلامی، اصغر]]، [[آفاق علم امام در الکافی (مقاله)|'''آفاق علم امام در الکافی''']] | # [[پرونده:1103985.jpg|22px]] [[اصغر غلامی|غلامی، اصغر]]، [[آفاق علم امام در الکافی (مقاله)|'''آفاق علم امام در الکافی''']]، [[مجموعه مقالات فارسی کنگره بین‌المللی ثقة‌الاسلام کلینی ج۴ (کتاب)|مجموعه مقالات فارسی کنگره بین‌المللی ثقة‌الاسلام کلینی]] | ||
# [[پرونده:B1771.JPG|22px]] [[محمد زمان رستمی|رستمی، محمد زمان]]، [[طاهره آل‌بویه|آل‌بویه، طاهره]]، [[علم امام ۲ (کتاب)|'''علم امام''']] | # [[پرونده:B1771.JPG|22px]] [[محمد زمان رستمی|رستمی، محمد زمان]]، [[طاهره آل‌بویه|آل‌بویه، طاهره]]، [[علم امام ۲ (کتاب)|'''علم امام''']] | ||
# [[پرونده:89913604.jpg|22px]] [[منصف علی مطهری|مطهری، منصف علی]]، [[علم ائمه از نظر عقل و نقل (پایان‌نامه)|'''علم ائمه از نظر عقل و نقل''']] | # [[پرونده:89913604.jpg|22px]] [[منصف علی مطهری|مطهری، منصف علی]]، [[علم ائمه از نظر عقل و نقل (پایان‌نامه)|'''علم ائمه از نظر عقل و نقل''']] | ||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:علم معصوم]] | |||
[[رده: | |||
[[رده:مدخل برگرفته از پرسمان]] | [[رده:مدخل برگرفته از پرسمان]] | ||
[[رده:مدخل برگرفته از پرسمان علم معصوم]] | [[رده:مدخل برگرفته از پرسمان علم معصوم]] | ||