راسخ در علم در کلام اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

{{مدخل مرتبط

| موضوع مرتبط = راسخ در علم

| عنوان مدخل  = راسخ در علم

| مداخل مرتبط = [[راسخ در علم در لغت]] - [[راسخ در علم در قرآن]] - [[راسخ در علم در حدیث]] - [[راسخ در علم در کلام اسلامی]] - [[راسخ در علم در معارف و سیره علوی]]

| پرسش مرتبط  = علم معصوم (پرسش)

'''راسخان در علم''' که در دو [[آیه]] از [[قرآن کریم]] آمده، کسانی هستند که به [[علم]] و [[دانش]] آراسته شده و شبهه‌ای بر آنها عارض نمی‌شود. براساس [[روایات]]، [[پیامبر]] {{صل}} و [[امامان]] {{عم}} از راسخان در علم هستند.

== معناشناسی ==

[[راسخ در علم]]، کسی است که [[علم]] وی با [[ثبات]] و [[یقین]] همراه است<ref>ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج۵، ص ۲۰۸.</ref> و هیچ‌گونه شبهه‌ای<ref>راغب، حسین بن محمد، مفردات، ص ۳۵۲.</ref> برای او رخ نمی‌دهد، زیرا حقایق و [[معارف الهی]] را با [[نور]] [[ایمان]] و [[شهود]] [[درک]] می‌کند<ref>مصطفوی، سید حسن، التحقیق، ج ۴، ص ۱۰۶ ـ ۱۰۷.</ref>.

[[راسخ در علم]] کسی است که به [[علم]] و [[دانش]] آراسته شده و شبهه‌ای بر او عارض نمی‌شود. پس [[راسخان در علم]] کسانی هستند که چنین معرفی شده‌اند: به [[خدا]] و رسولش [[ایمان]] آورده و سپس [[شک]] و ریب دچار نشده‌اند<ref>راغب، حسین بن محمد، مفردات، ص۲۰۰.</ref>.

این واژه حاوی دو وجه ایجابی و سلبی است. وجه ایجابی آن، حاکی از نفوذ و تعمیق [[راسخون]] در حریم [[دانش]] و موصوف شدن به [[علم]] و [[شناخت]] عمیق است، اما وجه سلبی آن، حاکی از استقرار و [[ثبات]] و پای‌بندی به حریم [[علم]] و عدم [[تعدی]] از حد و مرز علمی‌ است. بر اساس وجه اخیر، ویژگی [[راسخون در علم]] آن است که از پا نهادن در [[شبهات]] و امور مشتبه و عرصه‌های غیر قابل پیمودن پرهیز کرده و در واقع، حد و [[ادب]] [[علم]] و تحقیق را نگاه داشته و بدان پایبند هستند<ref>ر.ک: [[محمد اسعدی|اسعدی، محمد]]، [[معناشناسی راسخان در علم با تأکید بر کاربرد روایی (مقاله)|معناشناسی راسخان در علم با تأکید بر کاربرد روایی]]، فصلنامه علوم حدیث، ش ۵۳.</ref>.

== [[ائمه]] {{ع}}، مصادیق [[راسخ در علم]] ==

[[راسخان در علم]] افرادی هستند، برخوردار از [[دانش]] [[استوار]] و [[حقیقی]]، دانشی که تغییر و تحول در آن راه ندارد و [[علم]] آنها مطابق با واقع است، دانشی که [[خدا]] بر صفحۀ [[قلب]] خاصان از بندگانش یعنی [[پیامبران]] و [[امامان]] تابانیده است، چنانکه از [[امام صادق]] {{ع}} [[روایت]] شده: {{متن حدیث|نَحْنُ‏ الرَّاسِخُونَ‏ فِي‏ الْعِلْمِ‏ وَ نَحْنُ‏ نَعْلَمُ‏ تَأْوِيلَه}}<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص ۲۱۳.</ref><ref>ر.ک: [[سید امین موسوی|موسوی، سید امین]]، [[گستره علم غیب از دیدگاه ادیان ابراهیمی (کتاب)|گستره علم غیب از دیدگاه ادیان ابراهیمی]]، ص ۲۶۰؛ [[حسن مهدی‌فر|مهدی‌فر، حسن]]، [[علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن (پایان‌نامه)|علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن]]، ص ۱۹۹؛ [[محمد منصورآبادی|منصورآبادی، محمد]]، [[راسخان در علم از دیدگاه فریقین (کتاب)|راسخان در علم از دیدگاه فریقین]]، ص ۱۸۴ ـ ۱۹۳؛ [[سید حسین حسینی|حسینی، سید حسین]]، [[هادیان در کلام امام هادی (کتاب)|هادیان در کلام امام هادی]]، ص ۷۶؛ [[صدیقه میرشمسی|میرشمسی، صدیقه]]، [[تأویل در قرآن (مقاله)|تأویل در قرآن]]، فصلنامه پژوهشنامه متین، ش ۱۵ و ۱۶، ص ۲۱۷.</ref>.

بنابراین [[پیامبر]] {{صل}} و [[امامان]] {{ع}} از [[راسخان در علم]] و مصداق کامل آن هستند، همان کسانی که [[خداوند]] علم‌شان به [[تأویل]] [[قرآن]] را در کنار [[علم]] خویش قرار داد و عالم بودن ایشان به [[تأویل]] [[قرآن مجید]] و [[کتاب آسمانی]] را در عرض [[علم]] خود قرار داده است و چون [[علم]] به [[تأویل]] [[قرآن]] از [[علوم پنهانی]] و غیبی است، پس ایشان بر [[علوم پنهانی]] و غیبی [[آگاهی]] دارند. لذا تنها دانشی که دگرگونی نمی‌یابد و با [[دانش]] همۀ دانشمندان تفاوت دارد، [[دانش]] [[پیامبران]] و [[امامان]] {{ع}} است که تا [[قیامت]] ثابت است؛ زیرا [[دانش]] آنان [[الهی]] و [[لدنی]] و بر اساس مشاهدۀ صادقانۀ [[قلب]] آنان نسبت به حقایق است و بی‌تردید چنین قلب‌هایی هرگز در تماشای حقایق و یافتن واقعیت‌ها و [[اسرار]] ظاهر و [[باطن]] هستی [[خطا]] نمی‌کنند<ref>ر.ک: [[سید امین موسوی|موسوی، سید امین]]، [[گستره علم غیب از دیدگاه ادیان ابراهیمی (کتاب)|گستره علم غیب از دیدگاه ادیان ابراهیمی]]، ص ۲۶۰؛ [[سید نورالدین شریعتمدار جزایری|شریعتمدار جزائری، سید نورالدین]]، [[امام حسین و علم به شهادت (مقاله)|امام حسین و علم به شهادت]]؛ [[سید محمد جواد بنی‌سعید لنگرودی|بنی سعید لنگرودی، سید محمد جواد]]، [[شرب مدام در تبیین علم امام (کتاب)|شرب مدام در تبیین علم امام]]، ص ۶۹.</ref>.

لازمه دستیابی به این [[علم]]، [[طهارت]] و [[پاکی]] [[دل]] است که تنها دربارۀ [[امامان]] {{ع}} [[صدق]] می‌کند و [[خداوند]] در [[آیۀ تطهیر]]: {{متن قرآن|إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا}}<ref>سورۀ احزاب، آیۀ ۳۳.</ref> هرگونه [[رجس]] را از ایشان برطرف نموده است<ref>ر.ک: [[حسین افسردیر|افسردیر، حسین]] و [[مرضیه فضلی‌نژاد|فضلی‌نژاد، مرضیه]]، [[بررسی مصادیق راسخان در علم در نگاه مفسران (مقاله)|بررسی مصادیق راسخان در علم در نگاه مفسران]]، ص ۲۳ ـ ۲۷.</ref>.

از مواردی که نشان می‌دهد [[شیعیان]] نخستین به وجود چنین علمی‌ در [[امام]] [[اعتقاد]] داشته‌اند، [[سخن]] [[ابن عباس]] دربارۀ [[حضرت علی]] {{ع}} است. روزی [[معاویه]] از او خواست دربارۀ [[حضرت امیر]] {{ع}}[[سخن]] گوید، [[ابن عباس]] به ذکر [[فضایل]] آن حضرت و [[تمجید]] از مقام والای ایشان پرداخت و در ضمن سخنان خود گفت: "[[علی]] [[عارف]] به [[قرآن]] و [[تأویل]] آن بود<ref>ر.ک: [[سیر تطور موضوع گستره علم امام در کلام اسلامی (پایان‌نامه)|سیر تطور موضوع گستره علم امام در کلام اسلامی]]، ص ۷۱.</ref>.

== [[راسخ در علم]] بودن [[علما]] ==

با توجه به [[روایات]] مذکور، [[اهل بیت]] {{ع}} مصداق بارز و کامل [[راسخان در علم]] به شمار می‏‌روند و [[برترین]] [[مرجع]] در حل [[مشکلات]] [[قرآن]] و فهم [[متشابهات]] آن هستند، اما آنچه جای [[تأمل]] و بحث دارد، قرار گرفتن سایر عالمان ربانی در دایرۀ [[راسخان در علم]] است. عالمان ربانی که اصول و مبانی [[تأویل]] و [[تفسیر]] صحیح را در [[مکتب]] [[اهل البیت]] آموخته و خود را به [[زیور]] [[علم]] و [[تقوا]] آراسته‏‌اند نیز در حد خود از [[راسخان در علم]] به شمار می‏‌روند. با این وجود، [[دانش]] و [[معرفت]] آنان به [[قرآن]]، به هیچ وجه قابل مقایسه با [[دانش]] [[امامان]] معصوم {{ع}} نیست، ولی از آنجا که اصول و مبانی صحیح [[شریعت]] را از سرچشمه زلال آن دریافت کرده‏اند و از فطرتی سلیم برخوردارند، می‏‌توانند شماری از [[متشابهات]] را به [[محکمات]] ارجاع دهند و از این طریق، به [[تأویل]] صحیح آن دست یابند.

[[راسخان در علم]]، کسانی هستند که علاوه بر [[آگاهی]] از [[زبان قرآن]] و دانش‌های مرسوم مفسّران، از [[تقوا]] و [[فطرت]] سلیم برخوردارند. از [[پیامبر اکرم]] {{صل}} دربارۀ [[راسخان در علم]] سؤال شد، حضرت فرمودند: "کسی که دستش [[نیکوکار]] و زبانش [[راستگو]] و قلبش [[استوار]] و دارای عفّت شکم و دامن باشد، از [[راسخان در علم]] است"<ref>ر.ک: [[علی اصغر ناصحیان|ناصحیان، علی اصغر]]، [[تأویل و راسخان در علم (مقاله)|تأویل و راسخان در علم]]، ش ۱۱، ص ۱۴۳ ـ ۱۴۶.</ref>.

== نتیجه گیری ==

== پرسش‌های وابسته ==

# [[رابطه مقام راسخان در علم با علوم معصوم چیست؟ (پرسش)]]

# [[رابطه مقام راسخان در علم با علوم غیب معصوم چیست؟ (پرسش)]]

{{پایان پرسش‌های وابسته}}

== منابع ==

== پانویس ==