←دیدگاه سوم: محدودیت علم امام
(۸ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۱۵: | خط ۱۵: | ||
== [[علم امام]] تفصیلی یا اجمالی؟ == | == [[علم امام]] تفصیلی یا اجمالی؟ == | ||
{{جعبه نقل قول| عنوان =| نقلقول ={{وسطچین}}'''[[آیا علم معصوم تفصیلی و با جزئیات است یا اجمالی و کلی؟ (پرسش)|آیا علم معصوم تفصیلی و با جزئیات است یا اجمالی و کلی؟]]'''{{پایان}} | |||
دربارۀ قلمرو علوم [[امامان]] {{ع}} در میان | |تاریخ بایگانی| منبع = <small>[[علم معصوم (پرسش)|علم معصوم]]</small>| تراز = راست| عرض = ۱۰۰px| اندازه خط = ۱۳px|رنگ پسزمینه=#F8FBF9| گیومه نقلقول =| تراز منبع = وسط}} | ||
دربارۀ قلمرو علوم [[امامان]] {{ع}} در میان علمای شیعه سه دیدگاه اساسی وجود دارد: [[سکوت]] (توقف)؛ [[تام بودن علم امام]]؛ [[محدودیت علم امام]]. | |||
=== دیدگاه اول: سکوت (توقف) === | === دیدگاه اول: سکوت (توقف) === | ||
برخی از بزرگان<ref>مانند شیخ انصاری، المکاسب، ج ۱، ص۳۷۴.</ref> معتقدند، در باب نوع، کمیت و | برخی از بزرگان<ref>مانند شیخ انصاری، المکاسب، ج ۱، ص۳۷۴.</ref> معتقدند، در باب نوع، کمیت و کیفیت علم امام، به نتیجه روشن و صریحی نمیتوان دست یافت و ادلۀ عقلی و [[نقلی]] هیچکدام [[قضاوت]] صریح و مفید [[یقین]] در این باره به دست نمیدهند. ؛ چراکه بعضی [[روایات]] دلالت دارند بر اینکه امامان {{ع}} "ما کان و ما یکون" را میدانند<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص۲۶۱ و ۲۶۲.</ref>، [[وارثان علم]] پیامبرانند و کانون و [[معدن]] علماند<ref>صفار، محمد بن حسن بصائرالدرجات، ج ۱، ص۵۶ و ۱۱۸.</ref> و از سوی دیگر، بعضی دیگر از [[روایات]]<ref>مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج ۱، ص۲۵۷.</ref> دلالت میکنند بر اینکه آنان [[علم غیب]] ندارند<ref>ر.ک: [[محمد رضا بهدار|بهدار، محمد رضا]]، [[گستره علم امام در اندیشه علمای شیعه (مقاله)|گستره علم امام در اندیشه علمای شیعه]]، فصلنامه تحقیقات کلامی، ش ۳، ص۴۱ ـ ۵۳.</ref>. | ||
=== دیدگاه دوم: [[تام بودن علم امام]] === | === دیدگاه دوم: [[تام بودن علم امام]] === | ||
{{جعبه نقل قول| عنوان =| نقلقول ={{وسطچین}}'''[[آیا علم معصوم تام و بیکران است یا محدود؟ (پرسش)|آیا علم معصوم تام و بیکران است یا محدود؟]]'''{{پایان}} | |||
|تاریخ بایگانی| منبع = <small>[[علم معصوم (پرسش)|علم معصوم]]</small>| تراز = راست| عرض = ۱۰۰px| اندازه خط = ۱۳px|رنگ پسزمینه=#F8FBF9| گیومه نقلقول =| تراز منبع = وسط}} | |||
گروهی دیگر [[معتقد]] به تام بودن [[علوم]] ایشان هستند؛ تام بودن [[علم امام]] بدین معناست، هیچ دانشی نیست که برای غیر [[خداوند]] ممکن باشد و [[امام]] نسبت به آن [[آگاه]] نباشد. مطابق این دیدگاه، امام {{ع}} به تمام علوم و جزئیات حوادث [[جهان]]، در تمام زمانها، در محدودۀ قابل | {{جعبه نقل قول| عنوان =| نقلقول ={{وسطچین}}'''[[دلایل قایلان به تام بودن علم معصوم چیستند؟ (پرسش)|دلایل قایلان به تام بودن علم معصوم چیستند؟]]'''{{پایان}} | ||
|تاریخ بایگانی| منبع = <small>[[علم معصوم (پرسش)|علم معصوم]]</small>| تراز = راست| عرض = ۱۰۰px| اندازه خط = ۱۳px|رنگ پسزمینه=#F8FBF9| گیومه نقلقول =| تراز منبع = وسط}} | |||
گروهی دیگر [[معتقد]] به تام بودن [[علوم]] ایشان هستند؛ تام بودن [[علم امام]] بدین معناست، هیچ دانشی نیست که برای غیر [[خداوند]] ممکن باشد و [[امام]] نسبت به آن [[آگاه]] نباشد. مطابق این دیدگاه، امام {{ع}} به تمام علوم و جزئیات حوادث [[جهان]]، در تمام زمانها، در محدودۀ قابل تصور برای غیر خداوند آگاه است. البته برخی [[دانشها]] که لازمۀ مقام خداوند است و جز او کسی به آنها آگاه نیست، از فرض این بحث خارج است. | |||
مشهور [[علما]] بر اساس یک [[سلسله]] روایات میگویند: [[ائمه]] {{ع}} افزون بر [[علم به احکام شریعت]]، به تمامی حوادث گذشته، حال و [[آینده]] [[علم]] داشتند؛ مگر اموری که از اختصاصات [[علم الهی]] است؛ مانند [[زمان]] فرارسیدن [[قیامت]] یا علم به هفتاد و سومین حرف [[اسم اعظم]]. البته این نوع علم از ابزارهای [[امامت]] بوده و برای ایشان ایجاد [[تکلیف]] نمیکرد، بلکه امام موظف بود طبق | مشهور [[علما]] بر اساس یک [[سلسله]] روایات میگویند: [[ائمه]] {{ع}} افزون بر [[علم به احکام شریعت]]، به تمامی حوادث گذشته، حال و [[آینده]] [[علم]] داشتند؛ مگر اموری که از اختصاصات [[علم الهی]] است؛ مانند [[زمان]] فرارسیدن [[قیامت]] یا علم به هفتاد و سومین حرف [[اسم اعظم]]. البته این نوع علم از ابزارهای [[امامت]] بوده و برای ایشان ایجاد [[تکلیف]] نمیکرد، بلکه امام موظف بود طبق ظواهر [[امر]] و مجاری طبیعی و عادی عمل کند. ایشان در مقام [[آگاهی]] [[باطنی]]، بر اساس [[علمی]] که خداوند در جهت انجام [[رسالت]] و امامت در [[اختیار]] آنان قرار داده، از پایان حوادث و جریانات [[روزگار]] و از جمله [[سرنوشت]] خویش، باخبر هستند. | ||
افزون بر این، در [[جوامع حدیثی شیعه]] در ابواب [[علم ائمه]]، [[احادیث]] متعددی دربارۀ علم تفصیلی امامان به حوادث روزگار و از جمله فرجام کارشان موجود است. | افزون بر این، در [[جوامع حدیثی شیعه]] در ابواب [[علم ائمه]]، [[احادیث]] متعددی دربارۀ علم تفصیلی امامان به حوادث روزگار و از جمله فرجام کارشان موجود است. حماد از [[امام صادق]] {{ع}} [[نقل]] میکند که فرمودند: {{متن حدیث|نحن و الله نعلم ما فی السموات و ما فی الارض و ما فی الجنه و ما فی النار و ما بین ذلک}} حماد میگوید: من از این فرمایش حضرت مبهوت شدم و به ایشان نگریستم، حضرت خطاب به من سه بار فرمود: «همه اینها را از [[کتاب خدا]] میدانم، سپس این [[آیه]] را [[تلاوت]] فرمود: {{متن قرآن|وَ يَوْمَ نَبْعَثُ في كُلِّ أُمَّةٍ شَهيداً عَلَيْهِمْ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَ جِئْنا بِكَ شَهيداً عَلى هؤُلاءِ وَ نَزَّلْنا عَلَيْكَ الْكِتابَ تِبْياناً لِكُلِّ شَيْءٍ وَ هُدىً وَ رَحْمَةً وَ بُشْرى لِلْمُسْلِمينَ}}، سپس باز فرمود: همه اینها را از کتاب خدا میدانم؛ زیرا آن روشنگر همه چیز است و تمام امور را بیان میکند<ref>صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات ص۱۲۸ و مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار ج ۲۶ ص۸ و ج ۹۲ ص۸۵.</ref>. [[احادیث]] فراوان دیگری نیز از [[آگاهی]] [[معصومان]] به [[جفر]]، [[جامعه]] و [[مصحف]] خبر دادهاند. علاوه بر این، اموری همانند [[لطف الهی]]، [[ضرورت]] اتمام نعمت، [[شاهد]] بودن [[پیامبر]] و [[امام]] بر احوال [[امت]] و... ، نیز مقتضی [[آگاه]] بودن امامان از جزئیات حوادث است. خلاصه اینکه امام از آنجا که مظهر جمیع صفات جمال و [[کمال]] الهیاند؛ لذا از جانب [[خداوند]]، دارای [[علم]] غیباند، و به همۀ امور احاطه دارند ولی از این نکته نباید [[غفلت]] کرد که این نوع علم، در [[اعمال]] و [[رفتار]] و [[تکالیف]] آنان اثری ندارد؛ زیرا هیچ گاه مخالف [[قضا و قدر الهی]] کاری انجام نمیدهند<ref>ر.ک: [[سید علی هاشمی (زاده ۱۳۵۲)|هاشمی، سید علی]]، [[علم امام تام یا محدود؟ (مقاله)|علم امام تام یا محدود؟]]، فصلنامه مشرق موعود، ش ۳۷؛ [[محسن رنجبر|رنجبر، محسن]]، [[بررسی علم امام حسین به شهادت (مقاله)|بررسی علم امام حسین به شهادت]]، فصلنامه کلام اسلامی، ش ۵۲، ص۹۷ ـ ۱۰۱؛ [[محمد رضا بهدار|بهدار، محمد رضا]]، [[گستره علم امام در اندیشه علمای شیعه (مقاله)|گستره علم امام در اندیشه علمای شیعه]]، فصلنامه تحقیقات کلامی، ش ۳، ص۴۱ ـ ۵۳؛ [[خلیل منصوری رامسری|منصوری رامسری، خلیل]]، [[بیکرانگی علم امام معصوم (مقاله)|بیکرانگی علم امام معصوم]]، وبگاه سماموس؛ [[عسکری امامخان|امامخان، عسکری]]، [[منشأ و قلمرو علم امام (پایاننامه)|منشأ و قلمرو علم امام]]؛ [[مهدی پیشوایی|پیشوایی، مهدی]]، [[مقتل جامع سیدالشهداء (کتاب)|مقتل جامع سیدالشهداء]].</ref>. | ||
=== دیدگاه سوم: [[محدودیت علم امام]] === | === دیدگاه سوم: [[محدودیت علم امام]] === | ||
{{جعبه نقل قول| عنوان =| نقلقول ={{وسطچین}}'''[[دلایل قایلان به محدود بودن علم معصوم چیستند؟ (پرسش)|دلایل قایلان به محدود بودن علم معصوم چیستند؟]]'''{{پایان}} | |||
گروهی دیگر [[معتقد]] به | |تاریخ بایگانی| منبع = <small>[[علم معصوم (پرسش)|علم معصوم]]</small>| تراز = راست| عرض = ۱۰۰px| اندازه خط = ۱۳px|رنگ پسزمینه=#F8FBF9| گیومه نقلقول =| تراز منبع = وسط}} | ||
گروهی دیگر [[معتقد]] به محدودیت [[علوم]] [[امامان]] {{ع}} هستند؛ این گروه معتقدند تام بودن علوم ایشان موجه نیست و ضرورتی ندارد [[امام]] به همۀ امور [[جهان]] به طور جزئی و تفصیلی [[آگاه]] باشد. برخی نیز به صراحت وجود چنین تمامیتی را [[نفی]] کردهاند. | |||
[[شیخ مفید]] در این زمینه گفته است: "[[اجماع]] [[شیعه]] تنها بر [[علم امام]] {{ع}} بر [[احکام شرع]] منعقد است و لزومی ندارد به تمامی وقایع و جزئیات به تفصیل آگاه باشد؛ لذا اطلاق در علم امام را نمیپذیریم. و هرکس چنین قائل شد؛ بدون [[دلیل]] و | [[شیخ مفید]] در این زمینه گفته است: "[[اجماع]] [[شیعه]] تنها بر [[علم امام]] {{ع}} بر [[احکام شرع]] منعقد است و لزومی ندارد به تمامی وقایع و جزئیات به تفصیل آگاه باشد؛ لذا اطلاق در علم امام را نمیپذیریم. و هرکس چنین قائل شد؛ بدون [[دلیل]] و مدرک [[سخن]] گفته است"<ref>مفید، محمد بن محمد، المسائل العکبریه، مسأله ۲۰، ص۷۰.</ref>.<ref>ر.ک: [[عبدالحسین خسروپناه|خسروپناه، عبدالحسین]]، [[کلام نوین اسلامی (کتاب)|کلام نوین اسلامی]]، ج ۲، ص۳۸۱؛ [[محسن رنجبر|رنجبر، محسن]]، [[بررسی علم امام حسین به شهادت (مقاله)|بررسی علم امام حسین به شهادت]]، فصلنامه کلام اسلامی، ش ۵۲، ص۹۷ ـ ۱۰۱؛ [[محمد رضا بهدار|بهدار، محمد رضا]]، [[گستره علم امام در اندیشه علمای شیعه (مقاله)|گستره علم امام در اندیشه علمای شیعه]]، فصلنامه تحقیقات کلامی، ش ۳، ص۴۱ ـ ۵۳.</ref> | ||
== دلیل دیدگاههای مختلف == | == دلیل دیدگاههای مختلف == | ||
ریشه این [[اختلاف]]، [[ظهور]] متفاوت برخی روایاتی است که در این موضوع [[نقل]] شده است، بنابراین [[اثبات]] یا نفی تام بودن علوم آنان، به تحلیل و جمعبندی [[روایات]] این موضوع وابسته است و این [[اختلافات]] گاه به حدی است که جمع میان آنها ممکن نیست به گونه ایی که گروهی،<ref>کتاب القضاء، ص۵۱. این کتاب از آیتالله میرزا محمدحسن آشتیانی است.</ref> دیگری را [[اهل]] [[ضلالت]] میدانند.<ref>ر. ک: [[سید علی هاشمی (زاده ۱۳۵۲)|هاشمی، سید علی]]، [[علم امام تام یا محدود؟ (مقاله)|علم امام تام یا محدود؟]]، فصلنامه مشرق موعود، ش ۳۷؛ [[نعمت الله صالحی نجف آبادی|صالحی نجف آبادی، نعمت الله]]، [[اقوال علما در علم امام (مقاله)|اقوال علما در علم امام]]، ص۴۱۱ ـ ۴۱۳.</ref> | ریشه این [[اختلاف]]، [[ظهور]] متفاوت برخی روایاتی است که در این موضوع [[نقل]] شده است، بنابراین [[اثبات]] یا نفی تام بودن علوم آنان، به تحلیل و جمعبندی [[روایات]] این موضوع وابسته است و این [[اختلافات]] گاه به حدی است که جمع میان آنها ممکن نیست به گونه ایی که گروهی،<ref>کتاب القضاء، ص۵۱. این کتاب از آیتالله میرزا محمدحسن آشتیانی است.</ref> دیگری را [[اهل]] [[ضلالت]] میدانند.<ref>ر.ک: [[سید علی هاشمی (زاده ۱۳۵۲)|هاشمی، سید علی]]، [[علم امام تام یا محدود؟ (مقاله)|علم امام تام یا محدود؟]]، فصلنامه مشرق موعود، ش ۳۷؛ [[نعمت الله صالحی نجف آبادی|صالحی نجف آبادی، نعمت الله]]، [[اقوال علما در علم امام (مقاله)|اقوال علما در علم امام]]، ص۴۱۱ ـ ۴۱۳.</ref> | ||
== نتیجه == | == نتیجه == | ||
در مجموع نمیتوان [[انکار]] کرد که بخشی از علوم امامان {{ع}} تفصیلی و جزئی بوده است. [[آیات قرآن]] دربارۀ مسائل جزئی [[احکام]]، برخی مباحث مربوط به [[معاد]]، نکات [[اخلاقی]]، حوادث جاری [[جامعه]] [[زمان]] [[پیامبران]] و... [[بهترین]] [[شاهد]] بر آن است که برخی از [[علوم پیامبران]]، به مسائل جزئی مربوط بوده است. پیامبران در حوادث و شرایط مختلف، به [[خداوند]] روی میآوردند و از او کمک میخواستند و راهنماییهای [[وحیانی]] خداوند، [[یاور]] آنان بوده است<ref>ر. ک: [[سید علی هاشمی (زاده ۱۳۵۲)|هاشمی، سید علی]]، [[علوم برگزیدگان (کتاب)|علوم برگزیدگان]]، ص۱۴۰.</ref>. | در مجموع نمیتوان [[انکار]] کرد که بخشی از علوم امامان {{ع}} تفصیلی و جزئی بوده است. [[آیات قرآن]] دربارۀ مسائل جزئی [[احکام]]، برخی مباحث مربوط به [[معاد]]، نکات [[اخلاقی]]، حوادث جاری [[جامعه]] [[زمان]] [[پیامبران]] و... [[بهترین]] [[شاهد]] بر آن است که برخی از [[علوم پیامبران]]، به مسائل جزئی مربوط بوده است. پیامبران در حوادث و شرایط مختلف، به [[خداوند]] روی میآوردند و از او کمک میخواستند و راهنماییهای [[وحیانی]] خداوند، [[یاور]] آنان بوده است<ref>ر.ک: [[سید علی هاشمی (زاده ۱۳۵۲)|هاشمی، سید علی]]، [[علوم برگزیدگان (کتاب)|علوم برگزیدگان]]، ص۱۴۰.</ref>. | ||
== پرسشهای وابسته == | == پرسشهای وابسته == | ||
خط ۶۷: | خط ۷۱: | ||
[[رده:علم معصوم]] | [[رده:علم معصوم]] | ||
[[رده: مدخل برگرفته از پرسمان]] | [[رده:مدخل برگرفته از پرسمان]] | ||
[[رده: مدخل برگرفته از پرسمان علم معصوم]] | [[رده:مدخل برگرفته از پرسمان علم معصوم]] |