اسحاق بن موسی عباسی: تفاوت میان نسخه‌ها

{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[اسحاق بن موسی عباسی در معارف و سیره رضوی]] | پرسش مرتبط  = }}

== مقدمه ==

[[اسحاق بن موسی بن عیسی عباسی]] (هاشمی)، [[والی]] [[یمن]] در [[عهد]] [[مأمون]]<ref>تاریخ الطبری، ج۷، ص۱۲۳- ۱۲۴؛ تاریخ بغداد، ج۲، ص۱۱۳.</ref> را از [[اصحاب]] و [[راویان امام رضا]] {{ع}} بر شمرده‌اند<ref>جامع الرواة، ج۱، ص۸۸؛ مسند الإمام الرضا {{ع}}، ج۲، ص۵۱۹.</ref>. وی از اعقاب [[عبدالله بن عباس]] (۶۸ق) [[صحابی پیامبر]] اکرم {{صل}}<ref>رجال الطوسی، ص۴۲؛ جمهرة أنساب العرب، ص۳۲.</ref> و از [[خاندان]] [[بنی‌هاشم]] بود و به همین سبب گاه با [[لقب]] هاشمی نیز از او یاد شده است<ref>المعرفة و التاریخ، ج۱، ص۱۹۲؛ البدایة و النهایة، ج۱۰، ص۲۷۰.</ref>. او در [[سال ۱۹۹ ق]] از جانب مأمون [[ولایت]] یمن را بر عهده گرفت و خانواده‌اش را در [[مکه]] گذاشت و قصد یمن کرد<ref>تاریخ بغداد، ج۲، ص۱۱۳.</ref>. در همان [[زمان]] با شکل‌گیری [[قیام]] ابن‌طباطبا در [[کوفه]] و [[متحد]] شدن با [[ابوالسرایا]]<ref>تاریخ خلیفة بن خیاط، ص۳۸۵- ۳۸۶؛ الکامل فی التاریخ، ج۶، ص۳۰۲.</ref>، [[ابراهیم بن موسی بن جعفر داعی ابن‌طباطبا]]، از مکه راهی یمن شد. با رسیدن به [[صنعا]]، [[اسحاق]] آن [[شهر]] را ترک گفت. [[ابراهیم]] بر یمن مستولی گردید<ref>تجارب الأمم، ج۴، ص۱۱۸؛ الکامل فی التاریخ، ج۶، ص۳۱۰؛ العقد الثمین، ج۳، ص۱۶۶.</ref>.

[[اسحاق بن موسی]] از شخصیت‌های [[سیاسی]] و مطرح در این دوره بود. گفته‌اند وی در مجلس ولا یتعهدی [[امام رضا]] {{ع}} که به [[سال ۲۰۱ق]] توسط [[مأمون]] در [[خراسان]] تشکیل یافت <ref>تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۴۴۸؛ تاریخ الطبری، ج۷، ص۱۳۹؛ مروج الذهب، ج۳، ص۴۴۱.</ref>، حضور داشت و در سمت راست بزرگانی که ایستاده بودند، کنار [[عبدالله بن حسن بن عبدالله بن عباس بن علی بن ابی‌طالب]] ایستاد و در ادامه دیگر [[عباسیان]] و طالبان به صف ایستادند. بعد از اتمام جلسه برخی از [[رجال]] دولتی مقداری [[پول]] به طالبیان حاضر دادند که اسحاق نیز یکی از آن دولتیان بود که بر اساس گزارشی، شصت هزار [[دینار]] به هر یک از آنها داد<ref>شرح الأخبار، ج۳، ص۳۴۱- ۳۴۲.</ref>، گرچه این مقدار اندکی گزاف می‌نماید.

اسحاق در همان سالی که امام رضا {{ع}} به ولایت عهدی رسید، از طرف مأمون به عنوان [[امیرالحاج]] با [[مردم]] [[حج]] گزارد<ref>أخبار مکة، ازرقی، ج۱، ص۲۲۶؛ المحبر، ص۴۰؛ مروج الذهب، ج۴، ص۳۰۹؛ المنتظم، ج۱۰، ص۱۰۰.</ref> و در خطبه‌ای او را به [[خلافت]] و [[علی بن موسی]] {{ع}} را به ولایتعهدی [[دعا]] کرد. حمدویه پسر [[علی بن عیسی بن ماهان]] به [[اعتراض]] و [[تندی]] برخاست. اسحاق پس از دیدن این واکنش، [[لباس]] رسمی را که در آن [[زمان]] به رنگ سیاه بود، درخواست کرد و چون نیافت، [[پرچم]] سیاهی به دور خود پیچید و گفت: به آنچه امر شده‌ام عمل کردم، در حالی که غیر از مأمون و [[فضل بن سهل احدی]] را نمی‌شناسم. سپس از [[منبر]] پایین آمد<ref>عیون أخبار الرضا {{ع}}، ج۲، ص۱۵۵؛ بحار الأنوار، ج۴۹، ص۲۳۷.</ref>. از این سخن البته چنین بر می‌آید که وی جز [[خلیفه]] و [[وزیر]] او، کس دیگری را در عرصه [[حاکمیت]] به رسمیت نمی‌شناخته است و طبعاً نمی‌توان میان او و [[امام]] نسبتی قائل شد. اما در عین حال، برای سخن وی محمل دیگری می‌توان یافت، به این معنا که وی چون با [[خشم]] و [[حمله]] حمدویه مواجه شد که یکی از سران دستگاه [[مأمون]] و از نیروهای [[حسن بن سهل]] بود<ref>تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۴۴۸؛ تاریخ الطبری، ج۷، ص۱۲۸؛ الکامل فی التاریخ، ج۶، ص۳۱۴.</ref>، چاره‌ای جز اعلام [[وفاداری]] خود ندید. وی با این ادعا، حمدویه را که به سبب دوری از مرکز [[خلافت]] از آنچه پیش آمده بود اطلاع نداشت، آسوه خاطر ساخت که آنچه می‌گوید نظر شخصی نیست، بلکه به [[حکم]] [[تبعیت]] از مأمون و [[فضل بن سهل]] است.

به هر حال، آنان که وی را از [[راویان]] [[حضرت رضا]] {{ع}} برشمرده‌اند، روایتی از او در نوشته‌های خویش نشان نداده‌اند. اما اینکه وی از [[اصحاب امام رضا]] {{ع}} باشد، بر اساس گزارشی در متون [[حدیثی]]، چندان دور از [[ذهن]] نمی‌نماید. برابر این داده، [[محمد بن زید طبری]] [[روایت]] می‌کند: من بالای سر [[امام رضا]] {{ع}} ایستاده بودم. جمعی از [[بنی‌هاشم]] نزد وی حضور داشتند و اسحاق بن موسی عباسی نیز در میان آنان بود. امام خطاب به او فرمود: ای [[اسحاق]]! به من خبر رسید که [[مردم]] می‌گویند ما آنان را [[بندگان]] خود می‌دانیم. نه، به قرابتم با [[رسول الله]] [[سوگند]]، من چنین چیزی را نه گفته‌ام و نه از پدرانم شنیده‌ام و نه از هیچ یک از آنان به من رسیده که گفته باشند و لکن می‌گویم: مردم در [[طاعت]] [[خداوند]] [[فرمانبردار]] ما هستند و در [[دین]] [[دوستان]] ما. سپس فرمود: این سخن را حاضران به غایبان برسانند<ref>الکافی، ج۱، ص۱۸۷؛ الأمالی، مفید، ص۲۵۳.</ref>.

# [[پرونده: 1100515.jpg|22px]] [[مرضیه شریفی|شریفی، مرضیه]]، [[اسحاق بن موسی عباسی (مقاله)|مقاله «اسحاق بن موسی عباسی»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|'''دانشنامه امام رضا ج۲''']]