ام‌کلثوم دختر امام کاظم: تفاوت میان نسخه‌ها

{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = امام کاظم | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = | پرسش مرتبط  = }}

== خواهر [[امام رضا]] ==

امّ‌کلثوم یکی از [[دختران]] [[امام کاظم]] {{ع}} و از [[خواهران امام رضا]] {{ع}} است<ref>تاریخ أهل البیت {{عم}}، ص۱۰۷؛ الهدایة الکبری، ص۲۶۴؛ تاج الموالید، ص۹۶.</ref>. گرچه اطلاعات [[تاریخی]] روشنی از وی در [[اختیار]] نیست، اما در اینکه وی از [[مادری]] امّ‌ولد زاده شده<ref>الارشاد، ج۲، ص۲۴۴؛ دلائل الإمامة، ص۳۰۹؛ الفصول المهمة، ج۲، ص۹۶۱.</ref>، اختلافی در میان [[راویان]] دیده نمی‌شود، هر چند هیچ یک از منابع نام [[مادر]] وی را ذکر نکرده‌اند. نام امّ‌کلثوم نیز در جایی ذکر نشده است، گو اینکه این واژه به مثابه اسم و نه [[کنیه]] بر ایشان گذاشته شده است. برخی از گزارشگران چند دختر [[امام هفتم]] {{ع}} را به این عنوان خوانده‌اند، چنان‌که اول بار ابن‌خشّاب از سه امّ‌کلثوم نام می‌برد<ref>تاریخ موالید الأئمة {{عم}}، ص۳۵.</ref> و [[اربلی]] در سده بعدی، دو دختر به این نام برای [[امام]] بر می‌شمرد<ref>کشف الغمة، ج۳، ص۳۱.</ref> و معاصر وی، [[شرف‌الدین]] موصلی، سه امّ‌کلثوم را با وصف امّ‌کلثوم کبری، امّ‌کلثوم وسطی و امّ‌کلثوم صغری ذکر می‌کند و ضمناً وی تعداد [[فرزندان]] امام [[موسی بن جعفر]] {{ع}} را بیش از شمار رایج می‌نویسد<ref>مناقب آل محمد {{صل}}، ص۱۳۵.</ref> که در هیچ‌یک از منابع کهن نشانی از آن نمی‌توان یافت. عموم منابع، با یادکرد فرزندان امام، تنها یک دختر را با نام امّ‌کلثوم ذکر می‌کنند<ref>تاریخ أهل البیت {{عم}}، ص۱۰۷؛ الارشاد، ج۲، ص۲۴۴؛ تاج الموالید، ص۹۶؛ المستجاد من کتاب الارشاد، ص۲۰۱.</ref>. برخی از امّ‌کلثوم و [[کلثوم]] نیز سخن به میان آورده‌اند<ref>المناقب، ابن‌شهرآشوب، ج۳، ص۴۳۸.</ref>.

به هر روی از امّ‌کلثوم خبر چندانی در منابع نیامده است، جز اینکه یکی از [[نوادگان]] پسری امام کاظم {{ع}}، به نام [[ابوالقاسم جعفر بن عبیدالله بن کاظم]] {{ع}} در انتساب به او، ابن امّ‌کلثوم خوانده شده است، از آن‌رو که نزد این بانو پرورش یافته است<ref>عمدة الطالب، ص۲۲۷.</ref>. گذشته از این، نام امّ‌کلثوم در سلسله روایتی منقول از فردی به نام [[بکر بن احمد قصری]] آمده است که می‌گوید: امّ‌کلثوم و [[فاطمه]] و [[زینب]] دختران [[موسی بن جعفر]] {{ع}} از [[فاطمه]] دختر [[امام صادق]] {{ع}} از فاطمه دختر [[امام باقر]] {{ع}} از فاطمه دختر [[امام زین‌العابدین]] {{ع}} از فاطمه و [[سکینه]] [[دختران]] [[امام حسین]] {{ع}} از امّ‌کلثوم دختر [[حضرت فاطمه]] {{س}} از مادرش حضرت فاطمه {{س}} ایشان از پدرش [[پیامبر خدا]] {{صل}} [[حدیث غدیر]] و [[حدیث منزلت]] را نقل کرده است. این [[روایت]]، در نوشته‌هایی که هم‌اکنون در [[اختیار]] است، در کتاب اسنی المطالب جزری (۸۸۳ق) دیده می‌شود<ref>أسنی المطالب، جزری، ص۵۰.</ref> و پس از او [[سید نوراللّه شوشتری]] (۱۰۱۹ق) [[حدیث]] آن را از کتاب المسلسل بالاسماء [[حافظ]] [[ابوموسی مدینی]] (۵۸۱ق) نقل می‌کند<ref>ملحقات إحقاق الحق، ج۲۱، ص۲۸.</ref> و بعدی‌ها گاه بی‌سند و گاه به نقل از مدینی آن را آورده‌اند<ref>نفحات الأزهار، ج۷، ص۱۸۸؛ ج۹، ص۱۰۵؛ الغدیر، ج۱، ص۱۹۷؛ الصحیح من سیرة النبی الأعظم {{صل}}، ج۳۲، ص۸۷.</ref>. در این میان، شیخ [[محمد تقی تستری]] در قاموس‌الرجال این روایت را بدون ذکر نام امّ‌کلثوم در سلسله [[سند]]، نقل کرده است در حالی‌که مستند خود را اسنی المطالب ذکر می‌کند<ref>قاموس الرجال، ج۱۲، ص۳۳۴.</ref> و نمازی به‌رغم آنچه در المستدرک خویش به نقل مرحوم امینی در [[الغدیر]] آورده به گونه‌ای با حدیث مواجه شده که موهم آن است که امّ‌کلثوم در سلسله سند دو روایت قرار دارد و ذیل نام [[بکر بن احمد]]، یادی از روایت وی نمی‌کند<ref>مستدرک سفینة البحار، ج۸، ص۲۶۳-۲۶۴.</ref>، اما در المستدرکات، ذیل عنوان [[بکر بن احنف]]، با ذکر اینکه نامش در کتب رجالی کهن ذکر نشده، به نقل از المسلسلات [[جعفر بن احمد قمی]]، از بکر بن احنف از فاطمه دختر [[امام رضا]] {{ع}} از امّ‌کلثوم و [[زینب]] و فاطمه دختران [[امام کاظم]] {{ع}}، به سلسله سند پیش‌گفته حدیث [[فضل]] [[شیعه]] را، البته بدون ذکر حدیث نقل می‌کند<ref>مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۲، ص۴۹.</ref>، منبع و روایتی که در جایی دیگر نیامده است، اما ذیل نام فاطمه بنت مولانا [[الرضا]] {{ع}}، از بکر بن احمد قصری به نقل از امّ‌کلثوم و خواهرانش با سلسله سند ذکر شده، از حدیث غدیر و [[منزلت]] یاد می‌کند<ref>مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۸، ص۵۹۴-۵۹۵.</ref>. به نظر می‌رسد هر دو [[روایت]] یکی باشد، اما اینکه این روایت، با [[ایمان]] به [[صحت]] محتوایی آن، از اساس [[روایی]] [[درستی]] برخوردار باشد، خود بحث دیگری است، به ویژه آنکه در هیچ‌یک از منابع کهن موجود اشاره‌ای به آن نشده است. این روایت را برخی به اعتبار اینکه در سلسله [[سند]] آن فاطمه‌ها قرار دارند [[حدیث]] فواطم نامیده‌اند<ref>نفحات الأزهار، ج۹، ص۱۰۶.</ref>.<ref>[[سید علی رضا واسعی|واسعی، سید علی رضا]]، [[ام‌کلثوم - واسعی (مقاله)|مقاله «ام‌کلثوم»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام رضا ج۲]]، ص ۵۷۰.</ref>

# [[پرونده: 1100515.jpg|22px]] [[سید علی رضا واسعی|واسعی، سید علی رضا]]، [[ام‌کلثوم (مقاله)|مقاله «ام‌کلثوم»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|'''دانشنامه امام رضا ج۲''']]

[[رده:فرزندان امام کاظم]]