←مقدمه
جز (جایگزینی متن - 'الإرشاد' به 'الارشاد') |
(←مقدمه) |
||
| (۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = | | موضوع مرتبط = خلافت ابوبکر | ||
| عنوان مدخل = | | عنوان مدخل = | ||
| مداخل مرتبط = | | مداخل مرتبط = | ||
| پرسش مرتبط = | | پرسش مرتبط = | ||
}} | }} | ||
== مقدمه == | == مقدمه == | ||
طبق [[روایات]] [[اهل‌سنت]]، [[پیامبر]] {{صل}} آن‌گاه که [[احساس]] کرد از شدت [[بیماری]] نمی‌تواند برای | طبق [[روایات]] [[اهل‌سنت]]، [[پیامبر]] {{صل}} آن‌گاه که [[احساس]] کرد از شدت [[بیماری]] نمی‌تواند برای اقامه نماز جماعت به [[مسجد]] برود، [[دستور]] داد ابوبکر، [[امامت]] [[نماز جماعت]] را عهده‌دار شود. ابوبکر بر اساس دستور پیامبر {{صل}} وارد [[محراب]] شد و نماز را آغاز کرد، ولی حال پیامبر {{صل}} کمی بهبود یافت و با کمک [[عباس]] و [[علی بن ابی‌طالب]] {{ع}} به مسجد رفت. ابوبکر وقتی فهمید پیامبر {{صل}} وارد مسجد شده است، خواست از محراب بیرون آید، ولی پیامبر {{صل}} اشاره کرد که در جای خود بماند و فرمود او را در سمت چپ ابوبکر جای دهند. در این حال، پیامبر {{صل}} امامت نماز را عهده‌دار شد و ابوبکر به وی [[اقتدا]] کرد، و [[مردم]] به ابوبکر اقتدا کردند<ref>منظور از اقتدای مردم به ابوبکر، این است که او تکبیرهای نماز را برای رکوع، سجده و قیام می‌گفت تا مردم از نماز پیامبر {{صل}} آگاه شوند، زیرا صدای پیامبر را نمی‌شنیدند.</ref>. | ||
در روایات اهل‌سنت، واقعه نماز ابوبکر به‌گونه‌ای دیگر نیز [[نقل]] شده است، ولی نقل مزبور، مشهورترین آنها است که در [[صحاح سته]] آمده است. ابوعبداللّه [[بخاری]] این مسئله را در ابواب گوناگون “کتاب الصلوة” [[صحیح بخاری]] نقل کرده است<ref>ر. ک: صحیح بخاری، ج۱، ص۱۲۲-۱۳۱، ابواب: {{عربی|حد المریض أن یشهد الجماعة، أهل العلم و الفضل أحق بالامامة، من قام إلی جنب الامام لعلة، انما جعل الإمام لیؤتم به، من أسمع تکبیر الامام، أن الرجل یأتم بالامام و یأتم الناس بالمأموم}}.</ref>. | در روایات اهل‌سنت، واقعه نماز ابوبکر به‌گونه‌ای دیگر نیز [[نقل]] شده است، ولی نقل مزبور، مشهورترین آنها است که در [[صحاح سته]] آمده است. ابوعبداللّه [[بخاری]] این مسئله را در ابواب گوناگون “کتاب الصلوة” [[صحیح بخاری]] نقل کرده است<ref>ر. ک: صحیح بخاری، ج۱، ص۱۲۲-۱۳۱، ابواب: {{عربی|حد المریض أن یشهد الجماعة، أهل العلم و الفضل أحق بالامامة، من قام إلی جنب الامام لعلة، انما جعل الإمام لیؤتم به، من أسمع تکبیر الامام، أن الرجل یأتم بالامام و یأتم الناس بالمأموم}}.</ref>. | ||
گفته شده است: این دستور و [[عمل]] پیامبر {{صل}} بیانگر آن است که ابوبکر را | |||
گفته شده است: این دستور و [[عمل]] پیامبر {{صل}} بیانگر آن است که ابوبکر را شایسته [[امر]] [[خلافت]] می‌دانسته است، زیرا هرگاه کسی شایسته امامت در [[امور دینی]] باشد، به طریق اولی شایسته [[رهبری]] در امور [[دنیایی]] نیز خواهد بود. [[گواه]] این مطلب، آن است که وقتی ابوبکر گفت: {{عربی|اقیلونی فلست بخیرکم}}؛ “مرا واگذارید که [برای امر خلافت] بهتر از شما نیستم”، [[علی]] {{ع}} به او گفت: “ما تو را رها نخواهیم کرد، زیرا پیامبر که تو را برای امامت در [[دین]] ما ([[نماز]]) پسندیده است، ما نیز تو را برای دنیای خود [[خلافت]] می‌پسندیم”<ref>شرح المواقف، ج۸، ص۳۶۵؛ شرح المقاصد، ج۵، ص۲۶۶.</ref>. | |||
این [[استدلال]] به [[حسن بصری]] نیز نسبت داده شده است، چنان‌که از [[دلایل]] [[بکریه]] هم به شمار آمده است<ref>الشافی، ج۲، ص۱۵۸.</ref>. | این [[استدلال]] به [[حسن بصری]] نیز نسبت داده شده است، چنان‌که از [[دلایل]] [[بکریه]] هم به شمار آمده است<ref>الشافی، ج۲، ص۱۵۸.</ref>. | ||
| خط ۲۲: | خط ۲۳: | ||
## [[ابورهم کلثوم بن حصین]] در [[غزوہ حنین]]<ref>تهذیب التهذیب، ج۶، ص۵۸۳.</ref>. و نمونه‌های دیگر<ref>برای آگاهی از موارد دیگر، ر. ک: المسترشد، محمد بن جریر طبری، ص۱۲۹-۱۳۱.</ref>. | ## [[ابورهم کلثوم بن حصین]] در [[غزوہ حنین]]<ref>تهذیب التهذیب، ج۶، ص۵۸۳.</ref>. و نمونه‌های دیگر<ref>برای آگاهی از موارد دیگر، ر. ک: المسترشد، محمد بن جریر طبری، ص۱۲۹-۱۳۱.</ref>. | ||
بدیهی است حالت بیماری یا در آستانه [[وفات]] بودن از نظر [[عقل]] و [[شرع]]، امتیازی به شمار نمی‌رود، تا گفته شود [[استخلاف]] [[ابوبکر]] در [[نماز]] چون در حالت [[بیماری پیامبر]] {{صل}} و در آخرین اوقات زندگانی [[پیامبر]] بوده است، [[حکم]] آن را از موارد مشابه جدا می‌سازد و بر خلاف آن موارد بر [[امامت]] او در مسائل [[دینی]] و [[دنیایی]] [[جامعه اسلامی]] دلالت می‌کند. | |||
علاوه بر این، اگر در شرایط [[بیماری]] و در آخرین اوقات زندگانی پیامبر {{صل}} خصوصیتی باشد که بر امامت دلالت کند، این ویژگی درباره [[اسامة بن زید]] نمایان‌تر است؛ زیرا پیامبر {{صل}} او را [[فرمانده]] سپاهی [[عظیم]] قرار داد که [[مهاجران]] و [[انصار]] و حتی ابوبکر هم در شمار آنان بودند، [[فرماندهی]] او، هم شامل [[رهبری]] نظامی بود و هم امامت در نماز. بر این اساس، امامت [[اسامه]] بر [[امامت ابوبکر]] مقدم خواهد بود<ref>الشافی، ج۲، ص۱۶۱.</ref>. | علاوه بر این، اگر در شرایط [[بیماری]] و در آخرین اوقات زندگانی پیامبر {{صل}} خصوصیتی باشد که بر امامت دلالت کند، این ویژگی درباره [[اسامة بن زید]] نمایان‌تر است؛ زیرا پیامبر {{صل}} او را [[فرمانده]] سپاهی [[عظیم]] قرار داد که [[مهاجران]] و [[انصار]] و حتی ابوبکر هم در شمار آنان بودند، [[فرماندهی]] او، هم شامل [[رهبری]] نظامی بود و هم امامت در نماز. بر این اساس، امامت [[اسامه]] بر [[امامت ابوبکر]] مقدم خواهد بود<ref>الشافی، ج۲، ص۱۶۱.</ref>. | ||
ممکن است گفته شود در امامت [[جماعت]] ابوبکر، خصوصیتی وجود دارد که در موارد مشابه آن وجود نداشت و آن، عبارت است از اقتدای پیامبر {{صل}} به او در نماز، به عبارت دیگر، ابوبکر نه تنها [[امام جماعت]] [[صحابه]] بود، در یک مورد، امام جماعت پیامبر {{صل}} نیز شد. | ممکن است گفته شود در امامت [[جماعت]] ابوبکر، خصوصیتی وجود دارد که در موارد مشابه آن وجود نداشت و آن، عبارت است از اقتدای پیامبر {{صل}} به او در نماز، به عبارت دیگر، ابوبکر نه تنها [[امام جماعت]] [[صحابه]] بود، در یک مورد، امام جماعت پیامبر {{صل}} نیز شد. | ||
پاسخ این است که برخی از علمای [[اهل‌سنت]] با استناد به برخی [[احادیث]]، چنین فرضیه‌ای را مطرح کرده‌اند، ولی محققان آنان آن را مردود دانسته‌اند، چرا که پیامبر {{صل}} [[امام]] [[مسلمانان]] در همه امور بود و محال است کسی نسبت به پیامبر {{صل}} در موضع امامت قرار گیرد، به ویژه آنکه در [[مذاهب چهارگانه اهل‌سنت]] برای کسی که [[حق]] تقدم در نماز دارد ویژگی‌هایی ذکر شده است<ref>ر. ک: الفقه علی المذاهب الأربعة، ج۱، ص۴۲۸-۴۲۹.</ref> که بدون [[شک]]، همه آنها در پیامبر {{صل}} تحقق داشت و امامت او بر امامت ابوبکر، مقدم و [[برتر]] بود. برتر بودن امام جماعت به معنای کامل‌تر بودن [[نماز جماعت]] و افزایش [[ثواب]] آن است. آیا می‌توان [[تصور]] کرد که پیامبر {{صل}} فعل برتر را ترک کرده باشد؟ | پاسخ این است که برخی از علمای [[اهل‌سنت]] با استناد به برخی [[احادیث]]، چنین فرضیه‌ای را مطرح کرده‌اند، ولی محققان آنان آن را مردود دانسته‌اند، چرا که پیامبر {{صل}} [[امام]] [[مسلمانان]] در همه امور بود و محال است کسی نسبت به پیامبر {{صل}} در موضع امامت قرار گیرد، به ویژه آنکه در [[مذاهب چهارگانه اهل‌سنت]] برای کسی که [[حق]] تقدم در نماز دارد ویژگی‌هایی ذکر شده است<ref>ر. ک: الفقه علی المذاهب الأربعة، ج۱، ص۴۲۸-۴۲۹.</ref> که بدون [[شک]]، همه آنها در پیامبر {{صل}} تحقق داشت و امامت او بر امامت ابوبکر، مقدم و [[برتر]] بود. برتر بودن امام جماعت به معنای کامل‌تر بودن [[نماز جماعت]] و افزایش [[ثواب]] آن است. آیا می‌توان [[تصور]] کرد که پیامبر {{صل}} فعل برتر را ترک کرده باشد؟ | ||
| خط ۳۲: | خط ۳۴: | ||
ولی همان‌گونه که [[امام شافعی]] تصریح کرده است، این واقعه، یک بار بیشتر رخ نداد و در آن مورد نیز پیامبر {{صل}} امام جماعت بود و ابوبکر به آن حضرت اقتدا کرد<ref>فتح الباری، ج۲، ص۱۳۸، {{متن حدیث|صرح الشافعی بانه {{صل}} لم یصل بالناس فی مرض موته فی المسجد الا مرة واحدة، و هی هذه التی صلی فیها قاعدا و کان ابوبکر فیها اولا اماما ثم صار ماموما یسمع الناس التکبیر}}؛ نیز ر. ک: دلائل الصدق، ج۲، ص۶۳۳-۶۳۵.</ref>. [[ابن‌حزم]] در رد [[استدلال بر امامت]] ابوبکر در [[امور دینی]] و [[دنیایی]] [[جامعه اسلامی]]، به امامت او در [[نماز]] به جای پیامبر {{صل}} گفته است: | ولی همان‌گونه که [[امام شافعی]] تصریح کرده است، این واقعه، یک بار بیشتر رخ نداد و در آن مورد نیز پیامبر {{صل}} امام جماعت بود و ابوبکر به آن حضرت اقتدا کرد<ref>فتح الباری، ج۲، ص۱۳۸، {{متن حدیث|صرح الشافعی بانه {{صل}} لم یصل بالناس فی مرض موته فی المسجد الا مرة واحدة، و هی هذه التی صلی فیها قاعدا و کان ابوبکر فیها اولا اماما ثم صار ماموما یسمع الناس التکبیر}}؛ نیز ر. ک: دلائل الصدق، ج۲، ص۶۳۳-۶۳۵.</ref>. [[ابن‌حزم]] در رد [[استدلال بر امامت]] ابوبکر در [[امور دینی]] و [[دنیایی]] [[جامعه اسلامی]]، به امامت او در [[نماز]] به جای پیامبر {{صل}} گفته است: | ||
[[قیاس]] امامت در باب [[خلافت]] به امامت در نماز، به طور [[یقین]] [[باطل]] است، زیرا چنین نیست که هر کس | [[قیاس]] امامت در باب [[خلافت]] به امامت در نماز، به طور [[یقین]] [[باطل]] است، زیرا چنین نیست که هر کس شایستگی امامت در نماز داشته باشد، شایسته امامت در باب خلافت باشد، چون کسی که قرائتش [[برتر]] باشد، شایستگی امامت در نماز را دارد خواه عربی باشد یا عجمی، در حالی که امامت در باب خلافت، به [[قریش]] اختصاص دارد<ref>الفصل، ج۳، ص۲۷.</ref>. | ||
در پایان، یادآور می‌شویم ما اینجا به نقد دلایلی روایات [[اهل‌سنت]] درباره [[استخلاف]] ابوبکر درباره نماز پرداختیم و وارد [[نقد سندی]] آنها نشدیم، زیرا این روایات در [[صحیح بخاری]] و [[صحیح مسلم]] [[نقل]] شده است و بیشتر آنان، | در پایان، یادآور می‌شویم ما اینجا به نقد دلایلی روایات [[اهل‌سنت]] درباره [[استخلاف]] ابوبکر درباره نماز پرداختیم و وارد [[نقد سندی]] آنها نشدیم، زیرا این روایات در [[صحیح بخاری]] و [[صحیح مسلم]] [[نقل]] شده است و بیشتر آنان، کلیه [[احادیث]] این دو کتاب را صحیح می‌دانند، از این رو [[نقد سندی]] در این باره فایده‌بخش نخواهد بود. با این حال، باب نقد [[علمی]] در هر مسئله یا موضوع، همواره گشوده است و می‌توان در این باره نیز با رعایت معیارهای نقد در [[علم رجال]] و [[حدیث]]، به [[نقد سندی روایات]] مزبور پرداخت، چنان‌که برخی محققان به این مسئله پرداخته‌اند<ref>ر.ک: رسالة فی صلاة أبی‌بکر، این رساله در کتاب الامامة فی أهم الکتب الکلامیه، ص۲۸۲-۳۵۶، الرسائل العشر، ص۱۸۹-۲۶۸ منتشر شده است.</ref>.<ref>[[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[براهین و نصوص امامت (کتاب)|براهین و نصوص امامت]]، ص ۳۸۰-۳۸۶.</ref> | ||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
| خط ۵۴: | خط ۵۶: | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده: | [[رده:خلفا]] | ||