←روش کم شمردن خوبی‌ها و زیاد شمردن بدی‌ها
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-]] ==پرسش مستقیم== +]] {{پایان مدخل‌های وابسته}} ==پرسش مستقیم==)) |
|||
| (۲۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = تربیت | |||
| عنوان مدخل = | |||
| مداخل مرتبط = [[روش‌های تربیتی در معارف و سیره نبوی]] - [[روش‌های تربیتی در معارف و سیره فاطمی]] - [[روش‌های تربیتی در صحیفه سجادیه]] - [[روش‌های تربیتی در خانواده]] - [[روش‌های تربیتی در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]] | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
'''روش‌های تربیتی'''، دستورهای جزئی است که مبتنی بر اصول‌اند و در واقع، شیوه‌های عملی انجام عمل [[تربیتی]] به شمار می‌آیند. برخی از روش‌های تربیتی عبارت‌اند از: روش [[الگوگیری]]؛ روش [[محبت]]؛ روش [[تشویق]] و [[تنبیه]]؛ روش [[توبه]]؛ روش تفضل (نه استحقاق [[بنده]])؛ روش [[تبشیر]]؛ روش [[نیکی]] در برابر بدی؛ روش تأخیر در [[کیفر]]؛ روش [[موعظه]]؛ روش یادآوری [[نعمت]]؛ روش شناساندن [[حمد]] و [[ستایش]]؛ روش ابراز توانایی‌ها؛ روش [[حسن ظن]]؛ روش عذرپذیری؛ روش عیبپوشی؛ روش [[رفق و مدارا]] و روش کم شمردن خوبی‌ها و زیاد شمردن بدی‌ها. | |||
[[ | |||
== معناشناسی == | |||
"روش" واژه‌ای فارسی است و معنای مختلفی دارد، مانند: اسلوب، شیوه، راه راست، منوال، راه، طریقه و...<ref> لغت‌نامه دهخدا، ماده روش.</ref>. "روش [[تربیت]]، به معنای راهیابی شیوه انجام عمل [[تربیت]] است"<ref>مان الله صفوی، کلیات، روش‌ها و فنون تدریس، ص۲۳۸.</ref>. "روش‌های تربیتی، دستورهای جزئی است که مبتنی بر اصول‌اند و در واقع، شیوه‌های عملی انجام عمل [[تربیتی]] به شمار می‌آیند"<ref>خسرو باقری، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، ص۶۴.</ref>.<ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۱۰۲.</ref> | |||
== روش‌های تربیتی == | |||
برخی از روش‌های تربیتی که از [[صحیفه سجادیه]] و سایر روایات [[استنباط]] شده عبارت‌اند از: | |||
=== روش الگوگیری === | |||
[[انسان]] فطرتاً الگوطلب و الگوپذیر است و به این دلیل یکی از مؤثرترین روش‌های [[تربیت]]، روش الگویی است. در این روش، فرد، نمونه‌ای [[عینی]] را مطلوب خویش می‌گیرد و به شبیه‌سازی دست می‌زند و تلاش می‌کند در همه امور خود را همانند [[الگوی مطلوب]] خویش سازد و گام در جای گام او نهد و بدو تشبّه نماید. | |||
با همه | تربیت ابتدایی انسان به‌طور طبیعی با روش الگویی شکل می‌گیرد. [[کودک]] در چند سال نخست [[زندگی]] خود، همه کارهایش را از الگوهای پیرامون خود که در [[درجه]] اول پدر و مادر اویند، الگوبرداری می‌کند و با [[تقلید]] از آنان [[رشد]] می‌کند و ساختار تربیتی‌اش سامان می‌یابد. از این‌رو روش الگویی در [[سازمان]] دادن [[شخصیت]] و [[رفتار]] کودک به شدت نقش دارد. تلقی [[کودکان]] از [[والدین]] در سال‌های نخست [[کودکی]] به نقش الگویی آنان در [[جهت]] مثبت یا منفی دامن می‌زند، زیرا کودکان در این ایام همه چیز خود را از والدین و وابسته به ایشان می‌دانند، چنان‌که در [[حدیثی]] از [[امام کاظم]] {{ع}} آمده است: {{متن حدیث|بَرُّوا أَوْلَادَكُمْ وَ أَحْسِنُوا إِلَيْهِمْ فَإِنَّهُمْ يَظُنُّونَ أَنَّكُمْ تَرْزُقُونَهُمْ}}<ref>«به فرزندانتان خوبی کنید و به آنان نیکی نمایید، زیرا آنان گمان می‌کنند که شما ایشان را روزی می‌دهید». فقه الرضا، ص۳۳۶، بحار الانوار، ج۷۴، ص۷۷؛ مستدرک الوسائل، ج۱۵، ص۱۷۰.</ref>. | ||
بسیاری از اوقات تأثیرپذیری [[فرزندان]] از الگوهای [[اجتماعی]] و وسایل [[ارتباط]] جمعی چندان است که نقش [[والدین]] را به شدت تحت الشعاع قرار می‌دهد. از [[پیامبر اکرم]] {{صل}} [[روایت]] شده است که فرمود: {{متن حدیث|صِنْفَانِ مِنْ أُمَّتِي إِذَا صَلَحَا صَلَحَتْ أُمَّتِي وَ إِذَا فَسَدَا فَسَدَتْ أُمَّتِي قِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَنْ هُمَا قَالَ الْفُقَهَاءُ وَ الْأُمَرَاءُ}}<ref>«دو گروه از امت من باشند که چون صالح شوند، امتم صالح شود، و چون فاسد شوند، امتم فاسد شود. [گفتند: ای رسول خدا، آنان چه کسانی‌اند؟ فرمود:] فقیهان و زمامداران». الخصال، ج۱، ص۳۷؛ تحف العقول، ص۳۶؛ روضة الواعظین، ص۱۰؛ بحار الانوار، ج۲، ص۴۹، ج۷۵، ص۳۳۶، ج۷۷، ص۱۵۴.</ref>.<ref>[[م‍ص‍طف‍ی دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی|دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی، م‍ص‍طف‍ی]]، [[سیره نبوی ج۴ (کتاب)| سیره نبوی ج۴]]، ص ۱۶۰.</ref> | |||
== روش [[تبشیر]] == | === روش [[توبه]] === | ||
== روش [[نیکی در برابر بدی]] == | "[[توبه]]" با توجه به مبنای [[تربیتی]] "بازگشت یا تغییر [[رفتار]]"، می‌تواند به عنوان دستورالعملی جزئی در فرآیند [[تربیت]] به کار گرفته شود. [[امام سجاد]] {{ع}} در دعای سی و یکم و در عبارت بیست و هشتم آن می‌فرمایند: "بارخدایا اگر [[پشیمانی]] به سوی تو [[توبه]] است پس من پشیمان‌ترین پشیمان‌هایم و اگر به جا نیاوردن [[گناه]] تو، [[توبه]] و بازگشت (به سوی تو) است پس من نخستین [[توبه]] کنندگانم و اگر درخواست [[آمرزش]] سبب ریختن [[گناهان]] است پس من به درگاه تو از درخواست کنندگان آمرزشم"<ref>{{متن حدیث|اللَّهُمَّ إِنْ يَكُنِ النَّدَمُ تَوْبَةً إِلَيْكَ فَأَنَا أَنْدَمُ النَّادِمِينَ، وَ إِنْ يَكُنِ التَّرْكُ لِمَعْصِيَتِكَ إِنَابَةً فَأَنَا أَوَّلُ الْمُنِيبِينَ، وَ إِنْ يَكُنِ الِاسْتِغْفَارُ حِطَّةً لِلذُّنُوبِ فَإِنِّي لَكَ مِنَ الْمُسْتَغْفِرِينَ}}</ref>.<ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۱۰۳ ـ ۱۰۴.</ref> | ||
== روش [[ | |||
== روش [[ | === روش تفضل (نه استحقاق [[بنده]]) === | ||
== روش [[ | روشی است که بر مبنای اصل بازگشت، قابل [[استنتاج]] است. [[تفضل]] بنا به تعریف [[صحیفه]] یک [[نعمت]] یا [[احسان]] ابتدایی است. [[امام سجاد]] {{ع}} در دعای دوازدهم و در عبارت سوم آن می‌فرمایند: "[[تفضل]] تو وا می‌دارد مرا به درخواست از تو؛ به کسی که روی به تو آورد و با [[گمان]] [[نیک]] به سویت آید، زیرا همه احسان‌های تو از روی [[تفضل]] است و همه نعمت‌هایت ابتدایی است"<ref>{{متن حدیث| وَ يَحْدُونِي عَلَى مَسْأَلَتِكَ تَفَضُّلُكَ عَلَى مَنْ أَقْبَلَ بِوَجْهِهِ إِلَيْكَ، وَ وَفَدَ بِحُسْنِ ظَنِّهِ إِلَيْكَ، إِذْ جَمِيعُ إِحْسَانِكَ تَفَضُّلٌ، وَ إِذْ كُلُّ نِعَمِكَ ابْتِدَاءٌ}}.</ref>.<ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۱۰۴ ـ ۱۰۵.</ref> | ||
=== روش [[تبشیر]] === | |||
این روش موجب می‌شود، متربی با قلبی آرام و مطمئن، دست به [[اعمال]] درست بزند و از عمل [[ناپسند]] بگریزد. [[امام سجاد]] {{ع}} در دعای دوازدهم و در عبارت هفتم آن می‌فرمایند: "آراسته و [[پاکی]]، از تو نومید نمی‌شوم در حالی که در [[توبه]] و بازگشت به سوی خود را به رویم گشوده‌ای، بلکه می‌گویم: گفتار [[بنده]] [[خواری]] که به خود [[ستم]] کرده و [[حرمت]] پروردگارش را رعایت ننموده"<ref>{{متن حدیث| سُبْحَانَكَ، لَا أَيْأَسُ مِنْكَ وَ قَدْ فَتحْتَ لِي بَابَ التَّوْبَةِ إِلَيْكَ، بَلْ أَقُولُ مَقَالَ الْعَبْدِ الذَّلِيلِ الظَّالِمِ لِنَفْسِهِ الْمُسْتَخِفِّ بِحُرْمَةِ رَبِّهِ}}</ref>.<ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۱۰۵-۱۰۶.</ref> | |||
=== روش [[نیکی]] در برابر بدی === | |||
این روش از اصل بازگشت یا تغییر [[رفتار]] استخراج می‌شود. این روش شیوه همیشگی همه [[پیشوایان دین]] نسبت به [[دوستان]] [[خطاکار]] و [[دشمنان]] [[نادان]] بوده است. [[امام سجاد]] {{ع}} در دعایی که برای [[همسایگان]] خود می‌کند در دعای بیست و ششم و در عبارت سوم آن می‌فرمایند: "خدایا مرا بر آن دار که بدکردارشان را به [[نیکی]] [[پاداش]] دهم و از ستمکارشان به [[عفو]] و [[بخشش]] درگذرم؛ درباره همه ایشان خوش‌گمان باشم و با نیکویی همه آنها را [[سرپرستی]] نمایم و با [[پاکدامنی]] چشمم را از ([[زشتی‌ها]] و لغزش‌های) آنان بپوشانم و با [[فروتنی]] با آنها نرم باشم (سختگیر نباشم) و با [[مهربانی]] بر گرفتارانشان رقت داشته و دلجویی کنم و در پنهانی و پشت سر، [[دوستی]] (خود) را برای آنان آشکار سازم و با [[پاکدامنی]] (نه با آلودگی به [[فساد]] و تباهکاری) [[نعمت]] همیشگی (روزی و [[خوشی]]) را نزد ایشان [[دوست]] بدارم و آنچه برای [[خویشان]] خود [[واجب]] و لازم می‌دانم درباره ایشان لازم دانم و آنچه برای [[خواص]] و [[نزدیکان]] رعایت داشته در نظر دارم؛ برای ایشان رعایت کنم"<ref>{{متن حدیث|وَ اجْعَلْنِي اللَّهُمَّ أَجْزِي بِالْإِحْسَانِ مُسِيئَهُمْ، وَ أُعْرِضُ بِالتَّجَاوُزِ عَنْ ظَالِمِهِمْ، وَ أَسْتَعْمِلُ حُسْنَ الظَّنِّ فِي كَافَّتِهِمْ، وَ أَتَوَلَّى بِالْبِرِّ عَامَّتَهُمْ، وَ أَغُضُّ بَصَرِي عَنْهُمْ عِفَّةً، وَ أُلِينُ جَانِبِي لَهُمْ تَوَاضُعاً، وَ أَرِقُّ عَلَى أَهْلِ الْبَلَاءِ مِنْهُمْ رَحْمَةً، وَ أُسِرُّ لَهُمْ بِالْغَيْبِ مَوَدَّةً، وَ أُحِبُّ بَقَاءَ النِّعْمَةِ عِنْدَهُمْ نُصْحاً، وَ أُوجِبُ لَهُمْ مَا أُوجِبُ لِحَامَّتِي، وَ أَرْعَى لَهُمْ مَا أَرْعَى لِخَاصَّتِي}}.</ref>.<ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۱۰۶-۱۰۷.</ref> | |||
=== روش تأخیر در [[کیفر]] === | |||
این روش باعث می‌شود متربی در کار خود [[تفکر]] کند و خویشتن را از بند [[گناهان]] و خطاهای [[خوار]] کننده برهاند. [[امام سجاد]] {{ع}} در دعای شانزدهم و در عبارت بیست و ششم آن می‌فرمایند: "و شگفت‌تر از آن [[بردباری]] تو درباره من و درنگ تو از زود به [[کیفر]] رسانیدن من است و این نه برای گرامی بودن نزد تو است، بلکه برای [[مدارا]] و [[خوش‌رفتاری]] و [[احسان]] توست بر من تا از [[معصیت]] خشم‌آور تو دست بردارم و از [[گناهان]] خوارکننده خود را بازدارم؛ و برای آنست که گذشتن از من نزد تو از به [[کیفر]] رساندن من خوشایندتر است"<ref>{{متن حدیث|وَ أَعْجَبُ مِنْ ذَلِكَ أَنَاتُكَ عَنِّي، وَ إِبْطَاؤُكَ عَنْ مُعَاجَلَتِي، وَ لَيْسَ ذَلِكَ مِنْ كَرَمِي عَلَيْكَ، بَلْ تَأَنِّياً مِنْكَ لِي، وَ تَفَضُّلًا مِنْكَ عَلَيَّ لِأَنْ أَرْتَدِعَ عَنْ مَعْصِيَتِكَ الْمُسْخِطَةِ وَ أُقْلِعَ عَنْ سَيِّئَاتِيَ الْمُخْلِقَةِ، وَ لِأَنَّ عَفْوَكَ عَنِّي أَحَبُّ إِلَيْكَ مِنْ عُقُوبَتِي}}.</ref>.<ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۱۰۸.</ref> | |||
=== روش [[موعظه]] === | |||
این روش در راستای اصل [[تذکر]] قابل استخراج است. [[امام سجاد]] {{ع}} در دعای بیستم و در عبارت شانزدهم آن می‌فرمایند: "بار خدایا مرا به [[هدایت]] و [[راهنمائی]] (به [[دین حق]]) گویا فرما؛ و [[پرهیزکاری]] را به من [[الهام]] نما (در [[دل]] من انداز) و به روشی که پاکیزه‌تر ([[بهترین]] روش‌ها) است توفیقم ده و به کاری که (نزد تو) پسندیده‌تر است بگمارم"<ref>{{متن حدیث|اللَّهُمَّ وَ أَنْطِقْنِي بِالْهُدَى، وَ أَلْهِمْنِي التَّقْوَى، وَ وَفِّقْنِي لِلَّتِي هِيَ أَزْكَى، وَ اسْتَعْمِلْنِي بِمَا هُوَ أَرْضَى}}</ref>.<ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۱۰۸-۱۰۹.</ref> | |||
=== روشن یادآوری [[نعمت]] === | |||
[[پند]] و [[موعظه]] با یادآوری [[نعمت]] نافذتر است. [[امام سجاد]] {{ع}} در دعای یکم و در عبارت هجده تا بیست و دوم آن از این روش استفاده می‌نمایند، چرا که در ابتدا به ذکر [[نعمت‌ها]] در پرتو [[حمد]] [[خداوند]] پرداخته و پس از اینکه [[ضعف]] [[انسان]] را در [[پیروی]] از [[دستورهای الهی]] و [[مخالفت]] با [[اوامر]] او برمی‌شمرند بر بازگشت و [[توبه]] به عنوان [[فضل الهی]] تأکید می‌ورزند<ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۱۰۹.</ref>. | |||
=== روش شناساندن [[حمد]] و [[ستایش]] === | |||
یادآوری [[نعمت]] باید در پرتو [[حمد]] و [[ستایش]] صورت گیرد تا متربی به [[نعمت]] و بخشش‌های پی در پی [[منعم]] توجه کند. [[امام سجاد]] {{ع}} در دعای یکم و در عبارت هشت و نهم آن می‌فرمایند:و [[سپاس]] خدای را که اگر بندگانش را از شناختن سپاس‌گزاری خود بر نعمت‌های پی در پی که به ایشان داده و بخشش‌های پیوسته که برای آنها تمام گردانیده باز می‌داشت (امر نفرموده بود که [[شکر]] نعمت‌هایش بجا آورند)، هرآینه نعمت‌هایش را صرف نموده او را [[ناسپاسی]] می‌کردند؛ و در روزی که عطا فرموده فراخی می‌یافتند و شکرش بجا نمی‌آوردند و اگر چنین می‌بودند ([[شکر]] نمی‌کردند)، از حدود [[انسانیت]] به مرز بهیمیت (چارپایان، که مرتبه [[بی‌خردی]] است) روی می‌آوردند و چنان بودند که در کتاب محکم و [[استوار]] خود وصف فرموده: {{متن قرآن|إِنْ هُمْ إِلَّا كَالْأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ سَبِيلًا}}<ref>«آنها جز همگون چارپایان نیستند بلکه گمراه‌ترند» سوره فرقان، آیه ۴۴.</ref>.<ref>{{متن حدیث|وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي لَوْ حَبَسَ عَنْ عِبَادِهِ مَعْرِفَةَ حَمْدِهِ عَلَى مَا أَبْلَاهُمْ مِنْ مِنَنِهِ الْمُتَتَابِعَةِ، وَ أَسْبَغَ عَلَيْهِمْ مِنْ نِعَمِهِ الْمُتَظَاهِرَةِ، لَتَصَرَّفُوا فِي مِنَنِهِ فَلَمْ يَحْمَدُوهُ، وَ تَوَسَّعُوا فِي رِزْقِهِ فَلَمْ يَشْكُرُوهُ وَ لَوْ كَانُوا كَذَلِكَ لَخَرَجُوا مِنْ حُدُودِ الْإِنْسَانِيَّةِ إِلَى حَدِّ الْبَهِيمِيَّةِ فَكَانُوا كَمَا وَصَفَ فِي مُحْكَمِ كِتَابِهِ إِنْ هُمْ إِلَّا كَالْأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ سَبِيلًا}}</ref>.<ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۱۰۹ ـ ۱۱۰.</ref> | |||
=== روش ابراز توانایی‌ها === | |||
این روش مبتنی بر اصل "[[عزت]]" و با توجه به نقاط قوت و توانایی‌های [[انسان]] به دست می‌آید. [[امام سجاد]] {{ع}}، در دعای سی و هفتم و در عبارت یکم آن می‌فرمایند: "بارخدایا کسی به پایان [[شکر]] و [[سپاس]] تو نمی‌رسد مگر اینکه از [[احسان]] و [[نیکی]] تو چیزی (نعمتی که آن [[توانایی]] بر [[شکرگزاری]] است) بر او فراهم می‌آید که او را به شکری دیگر وادار می‌گرداند"<ref>{{متن حدیث|اللَّهُمَّ إِنَّ أَحَداً لَا يَبْلُغُ مِنْ شُكْرِكَ غَايَةً إِلَّا حَصَلَ عَلَيْهِ مِنْ إِحْسَانِكَ مَا يُلْزِمُهُ شُكْراً}}</ref>.<ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۱۱۰.</ref> | |||
=== روش [[حسن ظن]] === | |||
این روش موجب می‌شود که مربی در مقابل خطاهای غیر یقینی متربی [[بهترین]] واکنش را از خود نشان دهد و با آبروی او بازی نکند. [[امام سجاد]] {{ع}} در دعای بیست و ششم و در عبارت سوم آن می‌فرمایند: "خدایا مرا بر آن دار که بد کردارشان را به [[نیکی]] [[پاداش]] دهم، و از ستمکارشان به [[عفو]] و [[بخشش]] درگذرم؛ و درباره همه ایشان خوش‌گمان باشم و با نیکویی همه آنها را [[سرپرستی]] نمایم و با [[پاکدامنی]] چشمم را از ([[زشتی‌ها]] و لغزش‌های) آنان بپوشانم؛ و با [[فروتنی]] با آنها نرم باشم (سختگیر نباشم) و با [[مهربانی]] بر گرفتارانشان رقت داشته دلجویی کنم؛ و در پنهانی و پشت سر [[دوستی]] (خود) را برای آنان آشکار سازم و با [[پاکدامنی]] (نه با آلودگی به [[فساد]] و تباهکاری) [[نعمت]] همیشگی (روزی و [[خوشی]]) را نزد ایشان [[دوست]] بدارم و آنچه برای [[خویشان]] خود [[واجب]] و لازم می‌دانم درباره ایشان لازم دانم و آنچه برای [[خواص]] و [[نزدیکان]] رعایت داشته در نظر دارم برای ایشان رعایت کنم"<ref>{{متن حدیث|وَ اجْعَلْنِي اللَّهُمَّ أَجْزِي بِالْإِحْسَانِ مُسِيئَهُمْ، وَ أُعْرِضُ بِالتَّجَاوُزِ عَنْ ظَالِمِهِمْ، وَ أَسْتَعْمِلُ حُسْنَ الظَّنِّ فِي كَافَّتِهِمْ، وَ أَتَوَلَّى بِالْبِرِّ عَامَّتَهُمْ، وَ أَغُضُّ بَصَرِي عَنْهُمْ عِفَّةً، وَ أُلِينُ جَانِبِي لَهُمْ تَوَاضُعاً، وَ أَرِقُّ عَلَى أَهْلِ الْبَلَاءِ مِنْهُمْ رَحْمَةً، وَ أُسِرُّ لَهُمْ بِالْغَيْبِ مَوَدَّةً، وَ أُحِبُّ بَقَاءَ النِّعْمَةِ عِنْدَهُمْ نُصْحاً، وَ أُوجِبُ لَهُمْ مَا أُوجِبُ لِحَامَّتِي، وَ أَرْعَى لَهُمْ مَا أَرْعَى لِخَاصَّتِي}}.</ref>.<ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۱۱۱.</ref> | |||
=== روش عذرپذیری === | |||
پذیرفتن عذر متربی در مقابل خطایی که از او سر زده است باعث می‌شود که احساس [[عزت]] او از بین نرود. [[امام سجاد]] {{ع}} در دعای سی و هشتم و در عبارت یکم آن می‌فرمایند: "بارخدایا من به درگاه تو عذر می‌خواهم از [[ستم]] کشیده‌ای که در برابر من به او [[ستم]] رسیده و من او را [[یاری]] نکرده‌ام و از [[احسان]] و [[نیکی]] که به من شده و [[سپاس]] آن را بجا نیاورده‌ام و از بدکرداری که از من عذر خواسته و من عذرش را نپذیرفته‌ام و از [[نیازمندی]] که از من درخواست نموده و من او را نبخشیده و بر خود [[برتری]] نداده‌ام و از [[حق]] [[صاحب]] [[حق]] مؤمنی که بر من لازم است و آن را نداده‌ام و از [[عیب]] و [[نقص]] مؤمنی که برای من آشکار گشته و آن را نپوشانده‌ام"<ref>{{متن حدیث|اللَّهُمَّ إِنِّي أَعْتَذِرُ إِلَيْكَ مِنْ مَظْلُومٍ ظُلِمَ بِحَضْرَتِي فَلَمْ أَنْصُرْهُ، وَ مِنْ مَعْرُوفٍ أُسْدِيَ إِلَيَّ فَلَمْ أَشْكُرْهُ، وَ مِنْ مُسِيءٍ اعْتَذَرَ إِلَيَّ فَلَمْ أَعْذِرْهُ، وَ مِنْ ذِي فَاقَةٍ سَأَلَنِي فَلَمْ أُوثِرْهُ، وَ مِنْ حَقِّ ذِي حَقٍّ لَزِمَنِي لِمُؤْمِنٍ فَلَمْ أُوَفِّرْهُ، وَ مِنْ عَيْبِ مُؤْمِنٍ ظَهَرَ لِي فَلَمْ أَسْتُرْهُ، وَ مِنْ كُلِّ إِثْمٍ عَرَضَ لِي فَلَمْ أَهْجُرْهُ}}</ref>.<ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۱۱۱-۱۱۲.</ref> | |||
=== روش عیبپوشی === | |||
عیبپوشی و عذرپذیری در زمانی به کار گرفته می‌شوند که خطای متربی یقینی است و باید [[عیب]] و [[گناه]] او پوشانده شود. [[امام سجاد]] {{ع}} در دعای شانزدهم و در عبارت بیست و یکم آن می‌فرمایند: "ای خدای من [[سپاس]] مخصوص تو است که چه بسیار [[عیب]] مرا پوشاندی و (نزد [[مردم]]) رسوایم نکردی و چه بسیار [[گناه]] مرا پنهان نمودی و (به آن نزد دیگران) معروفم ننمودی و چه بسا [[زشتی]] ([[گناه]]) که به‌جا آوردم و پرده مرا ندریدی، و طوق ناپسندی و [[زشتی]] آن را به گردنم نینداختی و بدی‌های آن را بر همسایگانم که در جستجوی عیب‌هایم هستند و بر رشک‌بران نعمتی که به من داده‌ای آشکار نساختی"<ref>{{متن حدیث|يَا إِلَهِي فَلَكَ الْحَمْدُ فَكَمْ مِنْ عَائِبَةٍ سَتَرْتَهَا عَلَيَّ فَلَمْ تَفْضَحْنِي، وَ كَمْ مِنْ ذَنْبٍ غَطَّيْتَهُ عَلَيَّ فَلَمْ تَشْهَرْنِي، وَ كَمْ مِنْ شَائِبَةٍ أَلْمَمْتُ بِهَا فَلَمْ تَهْتِكْ عَنِّي سِتْرَهَا، وَ لَمْ تُقَلِّدْنِي مَكْرُوهَ شَنَارِهَا، وَ لَمْ تُبْدِ سَوْءَاتِهَا لِمَنْ يَلْتَمِسُ مَعَايِبِي مِنْ جِيرَتِي، وَ حَسَدَةِ نِعْمَتِكَ عِنْدِي}}</ref>.<ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۱۱۲-۱۱۳.</ref> | |||
=== روش [[رفق و مدارا]] === | |||
[[رفق و مدارا]] به معنای [[نرمی]] و [[سازش]] است<ref>لغت‌نامه دهخدا، ماده رفق.</ref>. "[[مدارا]]"، روشی است که [[انسان]] باید در [[مقام عمل]] آن را به کار بندد. این روش مبتنی بر [[عزت نفس]] است. [[امام سجاد]] {{ع}} در دعای بیست و هفتم و در عبارت پنجم آن می‌فرمایند: "بار خدایا! با آنچه خواسته شد [[دشمنان]] [[آل محمد]] را در هم شکن و ناخن‌های [[دشمنان]] را از ایشان جدا ساز و میان [[دشمنان]] و سلاحشان جدایی افکن؛ بندهای دل‌هایشان را بکن؛ و میان آنان و آذوقه‌هایشان دوری انداز؛ در راه‌ها سرگردانشان گردان؛ و از چیزی که به آن رو آورده‌اند گمراهشان ساز و [[کمک]] را از آنها ببر؛ از شمارشان بکاه؛ و دل‌هایشان را از [[ترس]] پر نما و دست‌هایشان را از گشودن بازدار و زبان‌هایشان را از گفتار ببند (تا مانند لال نتوانند سخنی گویند) و با [[سختی]] و گرفتاری ایشان پیروانشان را پراکنده گردان و ایشان را برای آنها که در پس ایشان‌اند [[عبرت]] قرار ده و به [[خوار]] ساختن آنها طمع‌ها و آرزوهای کسانی (لشگرهایی) را که پس از ایشان‌اند قطع فرما"<ref>{{متن حدیث|اللَّهُمَّ افْلُلْ بِذَلِكَ عَدُوَّهُمْ، وَ اقْلِمْ عَنْهُمْ أَظْفَارَهُمْ، وَ فَرِّقْ بَيْنَهُمْ وَ بَيْنَ أَسْلِحَتِهِمْ، وَ اخْلَعْ وَثَائِقَ أَفْئِدَتِهِمْ، وَ بَاعِدْ بَيْنَهُمْ وَ بَيْنَ أَزْوِدَتِهِمْ، وَ حَيِّرْهُمْ فِي سُبُلِهِمْ، وَ ضَلِّلْهُمْ عَنْ وَجْهِهِمْ، وَ اقْطَعْ عَنْهُمُ الْمَدَدَ، وَ انْقُصْ مِنْهُمُ الْعَدَدَ، وَ امْلَأْ أَفْئِدَتَهُمُ الرُّعْبَ، وَ اقْبِضْ أَيْدِيَهُمْ عَنِ الْبَسْطِ، وَ اخْزِمْ أَلْسِنَتَهُمْ عَنِ النُّطْقِ، وَ شَرِّدْ بِهِمْ مَنْ خَلْفَهُمْ وَ نَكِّلْ بِهِمْ مَنْ وَرَاءَهُمْ، وَ اقْطَعْ بِخِزْيِهِمْ أَطْمَاعَ مَنْ بَعْدَهُمْ}}</ref>.<ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۱۱۴ ـ ۱۱۵.</ref> | |||
=== روش کم شمردن خوبی‌ها و زیاد شمردن بدی‌ها === | |||
این روش مبتنی بر اصل کمال‌خواهی است. [[امام]] در دعای بیستم و در عبارت دهم آن می‌فرمایند: "بارخدایا بر [[محمد]] و آل او [[درود]] فرست و مرا به زینت [[صالحین]] و شایستگان (انجام [[حقوق خدا]] و [[مردم]]) آراسته فرما؛ و [[زیور]] [[پرهیزکاران]] ([[عمل به واجبات]] و ترک [[محرمات]]) را به من بپوشان، با ([[توفیق]] برای) گستردن [[عدل و داد]] (تا از [[افراط]] و [[تفریط]] در [[حق]] دوری گزینم) و فرونشاندن [[خشم]] و خاموش کردن [[آتش]] [[دشمنی]] ([[اختلاف]] بین [[مردم]]) و گردآوردن پراکندگان (دل‌های از هم رنجیده) و [[اصلاح]] [[فساد]] بین [[مردم]] و فاش کردن خیر و [[نیکی]] و پنهان نمودن [[عیب]] و [[زشتی]] و [[نرم‌خویی]] و [[فروتنی]] و نیکوروشی و سنگینی و خوش [[خویی]] (با [[مردم]]) و پیشی گرفتن [[نیکی]] و [[برگزیدن]] [[احسان]] بی‌آنکه جزای احسانی باشد؛ و [[سرزنش]] نکردن و همراهمی نکردن به غیر مستحق و گفتن [[حق]] اگرچه سخت (یا اندک) باشد؛ و کم شمردن [[نیکی]] در گفتار و کردارم اگرچه بسیار باشد؛ و بسیار شمردن بدی در گفتار و کردارم اگرچه کم باشد و آنچه را [[بیان]] شد من به وسیله [[طاعت]] و [[فرمانبری]] همیشگی؛ و همیشه بودن با [[جماعت]] و واگذاشتن بدعت‌گزاران و آنکه [[رأی]] و [[اندیشه]] اختراع شده به کار برد، کامل گردان"<ref>{{متن حدیث|اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ حَلِّنِي بِحِلْيَةِ الصَّالِحِينَ، وَ أَلْبِسْنِي زِينَةَ الْمُتَّقِينَ، فِي بَسْطِ الْعَدْلِ، وَ كَظْمِ الغَيْظِ، وَ إِطْفَاءِ النَّائِرَةِ، وَ ضَمِّ أَهْلِ الْفُرْقَةِ، وَ إِصْلَاحِ ذَاتِ الْبَيْنِ، وَ إِفْشَاءِ الْعَارِفَةِ، وَ سَتْرِ الْعَائِبَةِ، وَ لِينِ الْعَرِيكَةِ، وَ خَفْضِ الْجَنَاحِ، وَ حُسْنِ السِّيرَةِ، وَ سُكُونِ الرِّيحِ، وَ طِيبِ الْمُخَالَقَةِ، وَ السَّبْقِ إِلَى الْفَضِيلَةِ، وَ إِيثَارِ التَّفَضُّلِ، وَ تَرْكِ التَّعْيِيرِ، وَ الْإِفْضَالِ عَلَى غَيْرِ الْمُسْتَحِقِّ، وَ الْقَوْلِ بِالْحَقِّ وَ إِنْ عَزَّ، وَ اسْتِقْلَالِ الْخَيْرِ وَ إِنْ كَثُرَ مِنْ قَوْلِي وَ فِعْلِي، وَ اسْتِكْثَارِ الشَّرِّ وَ إِنْ قَلَّ مِنْ قَوْلِي وَ فِعْلِي، وَ أَكْمِلْ ذَلِكَ لِي بِدَوَامِ الطَّاعَةِ، وَ لُزُومِ الْجَمَاعَةِ، وَ رَفْضِ أَهْلِ الْبِدَعِ، وَ مُسْتَعْمِلِ الرَّأْيِ الْمُخْتَرَعِ}}.</ref>.<ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۱۱۵ ـ ۱۱۷.</ref> | |||
== پرسش مستقیم == | |||
{{پرسش وابسته}} | |||
# [[سیره نبوی در روش‌های تربیتی چیست؟ (پرسش)]] | |||
{{پایان پرسش وابسته}} | |||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
{{ | {{مدخل وابسته}} | ||
* [[محبت]] | * [[محبت]] | ||
* [[تشویق]] | * [[تشویق]] | ||
* [[تنبیه]] | * [[تنبیه]] | ||
{{پایان | {{پایان مدخل وابسته}} | ||
==منابع== | == منابع == | ||
{{منابع}} | |||
# [[پرونده: 1100685.jpg|22px]] [[م‍ص‍طف‍ی دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی|دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی، م‍ص‍طف‍ی]]، [[سیره نبوی ج۴ (کتاب)|'''سیره نبوی ج۴''']] | # [[پرونده: 1100685.jpg|22px]] [[م‍ص‍طف‍ی دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی|دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی، م‍ص‍طف‍ی]]، [[سیره نبوی ج۴ (کتاب)|'''سیره نبوی ج۴''']] | ||
# [[پرونده:1379218.jpg|22px]] [[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|'''مکارم اخلاق در صحیفه''']] | |||
{{پایان منابع}} | |||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{ | {{پانویس}} | ||
[[رده: | [[رده:تربیت]] | ||