سخن گفتن در معارف و سیره نبوی: تفاوت میان نسخه‌ها

{{مدخل مرتبط

| موضوع مرتبط = سخن گفتن

| عنوان مدخل  = سخن گفتن

| مداخل مرتبط = [[سخن گفتن در قرآن]] - [[سخن گفتن در نهج البلاغه]] - [[سخن گفتن در معارف دعا و زیارات]] - [[سخن گفتن در معارف و سیره نبوی]]

== مقدمه ==

کیفیت [[کلام]]، نشان‌دهنده [[میزان]] [[خرد]] و [[شخصیت]] گوینده است. [[رسول گرامی اسلام]]، [[امیر]] سخن ورزی بود و سخنانش کاملاً مفید و مرتبط با موضوع بود. «[[پیامبر اکرم]] {{صل}} زبان خویش را نگه می‌داشت و به کار نمی‌انداخت مگر در اموری که به آن [[حضرت]] مربوط یا سودمند باشد. وقتی هم سخنی می‌گفت، [[الفت]] بخش بود، نه عامل [[تفرقه]] و [[وحدت]] شکنی [[جامعه]]»<ref>بحارالانوار، ج۱۶، ص۱۵۱.</ref>.

ایشان به قدر [[عقول]] دیگران سخن می‌گفت، چنان که [[امام صادق]] {{ع}} می‌فرماید: «[[رسول خدا]] {{صل}} هرگز با [[مردم]]، با عمق [[عقل]] و [[درک]] خود سخن نگفت و می‌فرمود: ما [[پیامبران]] مأموریم که با مردم به اندازه عقل آنان حرف بزنیم، نه به قدر [[فهم]] خودمان».<ref>{{متن حدیث|مَا كَلَّمَ رَسُولُ اللَّهِ {{صل}} الْعِبَادَ بِكُنْهِ عَقْلِهِ قَطُّ وَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ {{صل}} إِنَّا مَعَاشِرَ الْأَنْبِيَاءِ أُمِرْنَا أَنْ نُكَلِّمَ النَّاسَ عَلَى قَدْرِ عُقُولِهِمْ}}؛ بحارالانوار، ج۱۶، ص۲۸۰.</ref>؛

[[صبر]] و [[تحمل]] اشخاص هنگام گوش دادن به گفتار دیگران مشخص می‌شود؛ چه اینکه برخی افراد کم ظرفیت در میانه سخنان دیگران، کلامشان را قطع می‌کنند. درباره [[سیره رسول خدا]] {{صل}} در این زمینه آمده است: {{متن حدیث|مَنْ تَكَلَّمَ أَنْصَتُوا لَهُ حَتَّى يَفْرُغَ وَ لَا يَقْطَعُ عَلَى أَحَدٍ كَلَامَهُ‌}} «هرکس در حال حرف زدن است، ساکت شوید تا از [[سخن گفتن]] [[فراغت]] یابد و خود آن [[حضرت]] هم هرگز [[کلام]] کسی را قطع نمی‌کرد».<ref>بحارالانوار، ج۱۶، ص۱۵۳.</ref>.

لهجه خوش و برخورد [[زیبا]] و سخن همراه با [[تبسم]] بسیار اثرگذار است و کلام را [[دل]] نشین می‌سازد. این جلوه از [[رفتار]] [[انسانی]] نیز در [[سیره]] [[رسول]] [[رحمت]] به خوبی نمایان بود: {{متن حدیث|كَانَ رَسُولُ اللَّهِ {{صل}} إِذَا حَدَّثَ بِحَدِيثٍ تَبَسَّمَ فِي حَدِيثِهِ‌}}؛ «سخن گفتن [[رسول الله]] {{صل}} با تبسمی دلنشین آمیخته بود»<ref>سنن النبی، ص۴۸.</ref>.

همه [[سخنان رسول اکرم]] {{صل}}، [[حکمت]] و [[هدایت]] و [[خطبه]] هایش کوتاه بود و کمترین سخن [[بیهوده]] در آن راه نداشت: {{متن حدیث|كَانَ أَقْصَرَ النَّاسِ خُطْبَةً وَ أَقَلَّهُمْ هَذَراً}}<ref>بحارالانوار، ج۱۶، ص۲۳۷.</ref>؛ در عین کوتاهی سخن اگر لازم می‌شد، برای تفهیم مطالب و [[درک]] شنونده، سخن را تکرار می‌کرد: {{متن حدیث|كَانَ رَسُولُ اللَّهِ {{صل}} إِذَا حَدَّثَ الْحَدِيثَ أَوْ سُئِلَ عَنِ الْأَمْرِ كَرَّرَهُ ثَلَاثاً لِيَفْهَمَ وَ يُفْهَمَ عَنْهُ}} «گاهی برای آنکه سخنش کاملاً برای طرف مقابل، مفهوم و بی‌ابهام باشد، آن را سه بار تکرار می‌فرمود».<ref>مکارم الاخلاق، ص۲۰.</ref>.

دیرتر از همه [[خشمگین]] و عصبانی می‌شد و زودتر از همه گذشت می‌کرد. در حال [[خشم]] و رضا، جز سخن [[حق]] نمی‌گفت: {{متن حدیث|وَ كَانَ فِي الرِّضَا وَ الْغَضَبِ لَا يَقُولُ إِلَّا حَقّاً}}؛ «[[پیامبر اکرم]] {{صل}} در حال رضا و [[غضب]]، چیزی جز حق نمی‌گفت»<ref>سنن النبی، ص۷۶.</ref>. زبان را [[نشانه]] [[زیبایی]] می‌دانست و می‌فرمود: {{متن حدیث|أَلْجَمَالُ فِي الرَّجُلِ الِّلسَانُ‌}}؛ «زیبایی مرد، زبان اوست»<ref>بهاءالدین خرمشاهی؛ مسعود انصاری، پیام پیامبر، ج۱، ص۵۲۲.</ref>.

[[شایسته]] است [[انسان]] هرگاه لب به سخن باز می‌کند، [[کلامی]] شایسته و همراه با [[اندیشه]] بگوید که [[گواه]] زیبایی درون و [[کمالات]] [[روحی]] او باشد. رسول الله {{صل}}، زیاده گویی را مایه [[سنگ دلی]] می‌دانست و می‌فرمود:

در جای دیگر فرمود: «[[خدا]] بیامرزد کسی را که زیاده گویی خود را مهار کند»<ref>سنن النبی، ص۴۵.</ref>. [[پیامبر اکرم]] {{صل}}، دیگران را از سخنان [[بیهوده]] [[نهی]] می‌فرمود و گزیده گویی را از نشانه‌های [[مسلمانی]] می‌شمرد: {{متن حدیث|مِنْ حُسْنِ إِسْلَامِ الْمَرْءِ تَرْكُهُ الْكَلَامَ فِيمَا لَا يَعْنِيهِ}}؛ «از نشانه‌های نیکویی [[اسلام]] شخص، دم فرو بستن از [[بیهوده‌گویی]] است»<ref>میزان الحکمه، ج۱۱، ص۵۲۴.</ref>.<ref>[[سید حسین اسحاقی|اسحاقی، سید حسین]]، [[رسول مهربانی (کتاب)|رسول مهربانی]] ص۲۶.</ref>.

==آداب سخن در سخنان پیامبر اعظم{{صل}}==

== منابع ==

== پانویس ==