آسانی در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

{{ویرایش غیرنهایی}}

: <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث '''[[آسانی]]''' است. "'''[[آسانی]]'''" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>

<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">

: <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[آسانی در قرآن]] | [[آسانی در حدیث]] | [[آسانی در کلام اسلامی]] | [[آسانی در نهج البلاغه]] | [[آسانی در معارف دعا و زیارات]] | [[آسانی در سیره پیامبر خاتم]]</div>

: <div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[آسانی (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>

<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">

==واژه‌شناسی لغوی==

آسانی، معادل یُسر در [[زبان عربی]] است. بیش‌تر لغویان، یُسر را ضدّ عُسر و به معنای آسانی و [[بی‌نیازی]] دانسته‌اند <ref>مفردات، ص ۸۹۱، «یسر»؛ لسان‌العرب، ج ۱۵، ص ۴۴۶، «یسر».</ref>.<ref>[[محمد حسن زمانی|زمانی، محمد حسن]]، [[آسانی (مقاله)|مقاله «آسانی»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>

==[[آسانی]] در [[قرآن]]==

مشتقات گوناگون یُسر در [[قرآن]] ۴۴ بار آمده<ref>المعجم المفهرس، ص ۸۷۹، «یسر».</ref> که اغلب به همین معنا به کار رفته است. مفهوم آسانی را در [[قرآن کریم]] می‌توان در قالب واژه‌هایی مانند [[تخفیف]]، هیّن، وسع، [[عفو]]، [[رفق]]، [[رحمت]]، [[مغفرت]] و اِنظار جُست. از [[نفی]] [[اثم]]، حرج، جناح، تثریب، [[إصر]]، اطاقة، ضیق و [[مشقّت]] نیز مفهوم آسانی استفاده می‌شود؛ چنان که توجّه به مجموعه این واژه‌ها در [[آیات]] می‌تواند گستره مفهومی آن را در [[قرآن]] بنمایاند. مفهوم آسانی در مجموعه ساختار [[معرفت دینی]] تجلّی دارد؛ از قبیل آسانی تصرّفات [[خدا]] در [[نظام تکوین]] در [[دنیا]] و [[آخرت]]، آسان شدن [[کارها]] به دست [[خداوند]]، [[آسان‌گیری]] در [[تشریع احکام]] [[دینی]] و [[دستور]] به [[آسان‌گیری]] در [[روابط]] [[دینی]] و [[اجتماعی]]. گستره این مفهوم در [[تشریع احکام]] تا جایی است که می‌توان‌گفت بنای [[شریعت]] بر [[آسان‌گیری]] است.<ref>[[محمد حسن زمانی|زمانی، محمد حسن]]، [[آسانی (مقاله)|مقاله «آسانی»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>

از برخی مصادیق آسانی به [[تساهل]] و [[تسامح]] نیز تعبیر شده است که شاید این اصطلاح برگرفته از [[روایات]] متعدّدی از [[پیامبراکرم]]{{صل}} است که من به [[شریعت]] [[سهله]] سمحه برانگیخته شده‌ام<ref>وسائل، ج ۲۰، ص ۱۰۶؛ بحارالانوار، ج ۶۵، ص ۳۱۹و۳۴۶؛ الکافی، ج ۵، ص ۴۹۴.</ref>؛ بر همین اساس، برخی از [[فقیهان]] در استنباطات [[احکام فقهی]]، بارها به سهلة و سمحة بودن [[شریعت]] استناد کرده‌اند<ref>جواهرالکلام، ج ۷، ص ۳۴۲ و ج ۲۹، ص ۲۷؛ عوائدالایام، ص۱۷۳؛ القواعدالفقهیه، ج ۱، ص ۲۴۹.</ref>؛ البتّه [[قرآن]] برای آسانی، حدود و مرزهایی قائل شده است.<ref>[[محمد حسن زمانی|زمانی، محمد حسن]]، [[آسانی (مقاله)|مقاله «آسانی»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>

==آسانی [[کارها]] برای [[خدا]] در [[تکوین]]==

===[[آفرینش]] نخستین هستی و بازآفرینی آن در [[قیامت]]===

[[قرآن]]، [[آفرینش]] [[آسمان‌ها]] و [[زمین]] را در شش روز و بدون [[سختی]] و [[مشقّت]] ذکر کرده: {{متن قرآن|وَلَقَدْ خَلَقْنَا السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ وَمَا مَسَّنَا مِنْ لُغُوبٍ}}<ref>«و ما آسمان‌ها و زمین و آنچه را میان آنهاست در شش روز آفریدیم و هیچ ماندگی به ما نرسید» سوره ق، آیه ۳۸.</ref> و [[خداوند]] ایجاد و اعاده [[خلق]] را بر خود آسان دانسته است: {{متن قرآن|أَوَلَمْ يَرَوْا كَيْفَ يُبْدِئُ اللَّهُ الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ إِنَّ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ}}<ref>«آیا در نیافته‌اند که چگونه خداوند آفریدن (آفریدگان) را می‌آغازد و سپس آن را باز می‌گرداند؛ بی‌گمان این، بر خداوند آسان است» سوره عنکبوت، آیه ۱۹.</ref> حتّی اعاده [[آفرینش]] بر [[خدا]]، از ایجاد آن آسان‌تر است: {{متن قرآن|وَهُوَ الَّذِي يَبْدَأُ الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ وَهُوَ أَهْوَنُ عَلَيْهِ وَلَهُ الْمَثَلُ الْأَعْلَى فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ}}<ref>«و اوست که آفریدن (آفریدگان) را می‌آغازد سپس آن را باز می‌آورد و این بر او آسان‌تر است و در آسمان‌ها و زمین مثل برتر، او راست و او پیروزمند فرزانه است» سوره روم، آیه ۲۷.</ref> و [[حشر]] [[انسان‌ها]] بر [[خداوند]]، بسی آسان است: {{متن قرآن|يَوْمَ تَشَقَّقُ الْأَرْضُ عَنْهُمْ سِرَاعًا ذَلِكَ حَشْرٌ عَلَيْنَا يَسِيرٌ}}<ref>«روزی که زمین از آنان که شتابانند، بشکافد ؛ این گردآوردنی است که بر ما آسان است» سوره ق، آیه ۴۴.</ref> روشن است که [[قدرت خداوند]] درباره همه موجودات، یک‌سان است؛ بنابراین، تعبیر به آسان‌تر بودن اعاده، از آن جهت است که هر [[صفت کمالی]] در موجودات، به نحو کامل‌تر و بدون هیچ‌گونه [[نقص]]، در [[خداوند]] وجود دارد؛ بر این اساس، چون اعاده در مقایسه با ایجاد، نزد [[مردم]] آسان است، این آسانی در [[خداوند]] بیش‌تر و به گونه‌ای است که هیچ [[سختی]] و مشقّتی را به همراه ندارد <ref> المیزان، ج ۱۶، ص ۱۷۵.</ref>.<ref>[[محمد حسن زمانی|زمانی، محمد حسن]]، [[آسانی (مقاله)|مقاله «آسانی»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>

[[خداوند]]، [[آفرینش انسان]] را از [[خاک]]، سپس از نطفه و باردار شدن [[زنان]] و کوتاهی یا بلندی [[عمر]] [[بنی‌آدم]] را بر خود آسان دانسته است: {{متن قرآن|وَاللَّهُ خَلَقَكُمْ مِنْ تُرَابٍ ثُمَّ مِنْ نُطْفَةٍ ثُمَّ جَعَلَكُمْ أَزْوَاجًا وَمَا تَحْمِلُ مِنْ أُنْثَى وَلَا تَضَعُ إِلَّا بِعِلْمِهِ وَمَا يُعَمَّرُ مِنْ مُعَمَّرٍ وَلَا يُنْقَصُ مِنْ عُمُرِهِ إِلَّا فِي كِتَابٍ إِنَّ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ}}<ref>«و خداوند شما را از خاکی آفرید سپس از نطفه‌ای، آنگاه شما را جفت‌هایی (نر و ماده) قرار داد و هیچ مادینه‌ای باردار نمی‌گردد و نمی‌زاید مگر با آگاهی وی و هیچ سالمندی کهنسال نمی‌گردد و از عمر کسی کم نمی‌شود مگر که در کتابی آمده است؛ بی‌گمان این بر خداوند آسان است» سوره فاطر، آیه ۱۱.</ref>.<ref>[[محمد حسن زمانی|زمانی، محمد حسن]]، [[آسانی (مقاله)|مقاله «آسانی»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>

[[قرآن]]، اعطای [[فرزند]] را به پیرزنی نازا و شوهری فرتوت ([[حضرت]] [[زکریا]] و همسرش) بر [[خداوند]] آسان و هموار می‌شمرد: {{متن قرآن| قَالَ رَبِّ أَنَّى يَكُونُ لِي غُلامٌ وَكَانَتِ امْرَأَتِي عَاقِرًا وَقَدْ بَلَغْتُ مِنَ الْكِبَرِ عِتِيًّا قَالَ كَذَلِكَ قَالَ رَبُّكَ هُوَ عَلَيَّ هَيِّنٌ وَقَدْ خَلَقْتُكَ مِن قَبْلُ وَلَمْ تَكُ شَيْئًا }}<ref>«گفت: پروردگارا! چگونه مرا پسری تواند بود در حالی که زنم نازاست و خود نیز از پیری به فرتوتی  رسیده‌ام گفت: چنین است، پروردگارت می‌فرماید که آن (کار) بر من آسان است که پیش از آن تو را آفریدم و تو هیچ چیز نبودی» سوره مریم، آیه ۸-۹.</ref> و اعطای [[فرزند]] به زنی باکره و بی‌شوهر ([[حضرت مریم]]{{ع}}) را نیز آسان می‌داند: {{متن قرآن| قَالَتْ أَنَّى يَكُونُ لِي غُلامٌ وَلَمْ يَمْسَسْنِي بَشَرٌ وَلَمْ أَكُ بَغِيًّا قَالَ كَذَلِكِ قَالَ رَبُّكِ هُوَ عَلَيَّ هَيِّنٌ وَلِنَجْعَلَهُ آيَةً لِلنَّاسِ وَرَحْمَةً مِّنَّا وَكَانَ أَمْرًا مَّقْضِيًّا}}<ref>«گفت: چگونه مرا پسری تواند بود که بشری به من دست نزده است و بدکاره  هم نبوده‌ام گفت: چنین است؛ پروردگارت می‌فرماید که آن (کار) بر من آسان است و (بر آنیم) تا او را نشانه‌ای برای مردم و رحمتی از سوی خویش گردانیم و این کاری انجام شدنی است» سوره مریم، آیه ۲۰-۲۱.</ref>.<ref>[[محمد حسن زمانی|زمانی، محمد حسن]]، [[آسانی (مقاله)|مقاله «آسانی»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>

===[[علم]] [[خدا]]===

[[آگاهی]] به آن‌چه در [[آسمان‌ها]] و [[زمین]] وجود دارد و تدوین آن در کتاب، بر [[خداوند]] آسان است: {{متن قرآن|أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا فِي السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ إِنَّ ذَلِكَ فِي كِتَابٍ إِنَّ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ}}<ref>«آیا نمی‌دانی که خداوند آنچه را در آسمان و زمین است می‌داند؟ به راستی این در کتابی (نگاشته) است؛ بی‌گمان این (کار) بر خداوند آسان است» سوره حج، آیه ۷۰.</ref> همه [[مصیبت‌ها]] در [[زمین]] و در وجود شما، پیش از پیدایش، در کتابی وجود دارد و آن بر [[خدا]] آسان است: {{متن قرآن|مَا أَصَابَ مِنْ مُصِيبَةٍ فِي الْأَرْضِ وَلَا فِي أَنْفُسِكُمْ إِلَّا فِي كِتَابٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَبْرَأَهَا إِنَّ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ}}<ref>«هیچ گزندی در زمین  و به جان‌هایتان  نمی‌رسد مگر پیش از آنکه آن را پدید آوریم، در کتابی (آمده) است؛ این بر خداوند آسان است» سوره حدید، آیه ۲۲.</ref>.<ref>[[محمد حسن زمانی|زمانی، محمد حسن]]، [[آسانی (مقاله)|مقاله «آسانی»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>

در [[آتش]] افکندن [[گناه‌کاران]] و ستم‌گران بر [[خدا]] سهل است: {{متن قرآن|وَمَنْ يَفْعَلْ ذَلِكَ عُدْوَانًا وَظُلْمًا فَسَوْفَ نُصْلِيهِ نَارًا وَكَانَ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرًا}}<ref>«و هر کس به تجاوز و ستم آن را انجام دهد او را در آتشی (دردناک) درخواهیم آورد و این بر خداوند آسان است» سوره نساء، آیه ۳۰.</ref> دو چندان شدن [[عذاب]] [[زنان پیامبر]] در صورت [[اعمال ناشایست]] بر [[خدا]] آسان است:{{متن قرآن|يَا نِسَاءَ النَّبِيِّ مَنْ يَأْتِ مِنْكُنَّ بِفَاحِشَةٍ مُبَيِّنَةٍ يُضَاعَفْ لَهَا الْعَذَابُ ضِعْفَيْنِ وَكَانَ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرًا}}<ref>«ای زنان پیامبر! هر یک از شما دست به زشتکاری آشکاری زند عذاب او دو چندان می‌گردد و این (کار) بر خداوند آسان است» سوره احزاب، آیه ۳۰.</ref>.<ref>[[محمد حسن زمانی|زمانی، محمد حسن]]، [[آسانی (مقاله)|مقاله «آسانی»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>

[[تباهی]] [[اعمال]] منافقانی که از [[جنگ]] سرباز زده به [[غنایم]] [[چشم]] دارند، بر [[خداوند]] سهل است:{{متن قرآن|أَشِحَّةً عَلَيْكُمْ فَإِذَا جَاءَ الْخَوْفُ رَأَيْتَهُمْ يَنْظُرُونَ إِلَيْكَ تَدُورُ أَعْيُنُهُمْ كَالَّذِي يُغْشَى عَلَيْهِ مِنَ الْمَوْتِ فَإِذَا ذَهَبَ الْخَوْفُ سَلَقُوكُمْ بِأَلْسِنَةٍ حِدَادٍ أَشِحَّةً عَلَى الْخَيْرِ أُولَئِكَ لَمْ يُؤْمِنُوا فَأَحْبَطَ اللَّهُ أَعْمَالَهُمْ وَكَانَ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرًا}}<ref>«در حالی که به شما تنگ‌چشمی می‌ورزند آنگاه، چون بیم (جنگ) در رسد آنان را می‌بینی که در تو می‌نگرند چون کسانی که در بیهوشی جان می‌کنند، چشم‌هاشان (در چشمخانه) می‌چرخد و چون آن بیم از میان برود با زبان‌هایی تیز و تند به شما زخم زبان می‌زنند در حالی که به دارایی آزمندند؛ آنان ایمان نیاورده‌اند و خداوند کارهای آنان را از میان برده است و این، بر خداوند آسان است» سوره احزاب، آیه ۱۹.</ref>.<ref>[[محمد حسن زمانی|زمانی، محمد حسن]]، [[آسانی (مقاله)|مقاله «آسانی»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>

==آسان شدن [[کارها]] به دست [[خداوند]]==

===آسان کردن [[فهم قرآن]] و [[راه هدایت]]===

استدلال‌های روشن، پندهای حکیمانه، سلیس بودن و آهنگ عبارت‌ها، زمینه آسانیِ [[حفظ]] و [[فهم قرآن]] را فراهم می‌سازد: {{متن قرآن|وَلَقَدْ يَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّكْرِ فَهَلْ مِنْ مُدَّكِرٍ}}<ref>«و ما به راستی قرآن را برای پندگیری آسان (یاب) کرده‌ایم، آیا پندپذیری هست؟» سوره قمر، آیه ۱۷.</ref>. [[ابن‌عباس]] گفته است: اگر [[خداوند]] [[معارف]] بلند [[قرآن]] را به صورت الفاظ متداول [[انسان‌ها]] فرود نمی‌آورد، هیچ [[انسانی]] نمی‌توانست آن ([[وحی]]) را به زبان آورد<ref>الدّرالمنثور، ج ۷، ص ۶۷۶.</ref>. [[خداوند]] فرموده است که [[قرآن]] را در زبان تو آسان کردیم تا وسیله [[بشارت]] برای [[مؤمنان]] و اِنذار لجوجان باشد:{{متن قرآن|فَإِنَّمَا يَسَّرْنَاهُ بِلِسَانِكَ لِتُبَشِّرَ بِهِ الْمُتَّقِينَ وَتُنْذِرَ بِهِ قَوْمًا لُدًّا}}<ref>«باری، جز این نیست که ما آن (قرآن) را به زبان تو آسان (بیان) کردیم تا بدان پرهیزگاران را نوید رسانی و گروهی ستیزه‌جو را بیم دهی» سوره مریم، آیه ۹۷.</ref>. نیز فرموده است که [[بشر]] را از نطفه‌ای آفرید و [[راه هدایت]] را برایش آسان کرد: {{متن قرآن|مِن نُّطْفَةٍ خَلَقَهُ فَقَدَّرَهُ ثُمَّ السَّبِيلَ يَسَّرَهُ }}<ref>«از نطفه‌ای آفریده و موزونش کرده، آنگاه راه را بر او هموار ساخته» سوره عبس، آیه ۱۹-۲۰.</ref>.<ref>المیزان، ج ۲۰، ص ۲۰۷.</ref>.<ref>[[محمد حسن زمانی|زمانی، محمد حسن]]، [[آسانی (مقاله)|مقاله «آسانی»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>

===کمک به [[پیامبران]] و [[مؤمنان]]===

==[[آسان‌گیری]] [[خدا]] در [[محاسبه]] و مواخذه==

*[[خداوند]] در عین دقّت در [[محاسبه]] بر [[مؤمنان]] آسان گرفته، به دیده اغماض می‌نگرد: {{متن قرآن|فَأَمَّا مَنْ أُوتِيَ كِتَابَهُ بِيَمِينِهِ فَسَوْفَ يُحَاسَبُ حِسَابًا يَسِيرًا}}<ref>«امّا آنکه کارنامه‌اش به دست راست وی داده شود می‌گوید: بگیرید کارنامه مرا بخوانید! به زودی با حسابی آسان به حساب او رسیدگی می‌شود» سوره انشقاق، آیه ۷-۸.</ref> امّا [[قیامت]] (و [[محاسبه]]) برای [[کافران]]، سخت است: {{متن قرآن|فَذَلِكَ يَوْمَئِذٍ يَوْمٌ عَسِيرٌ  عَلَى الْكَافِرِينَ غَيْرُ يَسِيرٍ}}<ref>«آن روز، روزی سخت است بر کافران (هیچ) آسان نیست» سوره مدثر، آیه ۹-۱۰.</ref> نمونه‌هایی‌از [[آسان‌گیری]] خداونددرمحاسبه [[اعمال]] [[مؤمنان]] بدین قرار است<ref>[[محمد حسن زمانی|زمانی، محمد حسن]]، [[آسانی (مقاله)|مقاله «آسانی»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>:

*یکی از نمونه‌های [[آسان‌گیری]] [[محاسبه]]، مسأله [[تکفیر]] و محو [[گناهان]] با [[کارهای نیک]] است: {{متن قرآن|وَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَنُكَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَيِّئَاتِهِمْ وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَحْسَنَ الَّذِي كَانُوا يَعْمَلُونَ}}<ref>«و بی‌گمان از گناهان آنان که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته کرده‌اند، درمی‌گذریم  و بهتر از آنچه انجام می‌دادند به آنها پاداش خواهیم داد» سوره عنکبوت، آیه ۷.</ref>.<ref>[[محمد حسن زمانی|زمانی، محمد حسن]]، [[آسانی (مقاله)|مقاله «آسانی»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>

*کافرانی که [[دین اسلام]] را می‌پذیرفتند، از سابقه خویش نگران بودند. [[قرآن]] [[چشم‌پوشی]] از گذشته آنان را نوید می‌دهد: {{متن قرآن|قُلْ لِلَّذِينَ كَفَرُوا إِنْ يَنْتَهُوا يُغْفَرْ لَهُمْ مَا قَدْ سَلَفَ وَإِنْ يَعُودُوا فَقَدْ مَضَتْ سُنَّتُ الْأَوَّلِينَ}}<ref>«به کافران بگو: اگر (از کفر) باز ایستند گذشته‌هایشان بخشوده می‌گردد و اگر (به آن) باز گردند، (بدانند که) سنّت پیشینیان گذشته است» سوره انفال، آیه ۳۸.</ref>.<ref>القواعد الفقهیه، ج ۱، ص ۴۷.</ref><ref>[[محمد حسن زمانی|زمانی، محمد حسن]]، [[آسانی (مقاله)|مقاله «آسانی»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>

*از آنجا که [[امید]]، در [[تربیت]] [[انسان]] تأثیر فراوانی دارد، [[خداوند]]، [[گناه‌کاران]] را [[ناامید]] نکرده، راهی را به نام [[شفاعت]] برایشان قرار داده است تا برای برخورداری از آن بکوشند و راه [[سعادت]] را بپیمایند. {{متن قرآن|وَأَنْذِرْ بِهِ الَّذِينَ يَخَافُونَ أَنْ يُحْشَرُوا إِلَى رَبِّهِمْ لَيْسَ لَهُمْ مِنْ دُونِهِ وَلِيٌّ وَلَا شَفِيعٌ لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ}}<ref>«و با آن (قرآن) کسانی را که از گرد آورده شدن نزد پروردگارشان می‌هراسند در حالی که جز او، هیچ سرور و میانجی ندارند، بیم بده باشد که پرهیزگاری ورزند» سوره انعام، آیه ۵۱.</ref>؛ {{متن قرآن|وَلَا تَنْفَعُ الشَّفَاعَةُ عِنْدَهُ إِلَّا لِمَنْ أَذِنَ لَهُ حَتَّى إِذَا فُزِّعَ عَنْ قُلُوبِهِمْ قَالُوا مَاذَا قَالَ رَبُّكُمْ قَالُوا الْحَقَّ وَهُوَ الْعَلِيُّ الْكَبِيرُ}}<ref>«و میانجیگری نزد او سودی ندارد مگر برای آن کس که او به وی اجازه دهد؛ تا چون هراس از دل‌هاشان برخیزد گویند: پروردگارتان چه گفت؟ می‌گویند: حقیقت را و او فرازمند بزرگ است» سوره سبأ، آیه ۲۳.</ref>.<ref>[[محمد حسن زمانی|زمانی، محمد حسن]]، [[آسانی (مقاله)|مقاله «آسانی»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>

==سفارش [[خداوند]] به آسان گیری==

*افزون بر آسانی [[احکام اسلام]]، [[خداوند]]، دیگران را نیز به [[آسان‌گیری]] سفارش کرده است که در چهار بخش قابل طرح است.<ref>[[محمد حسن زمانی|زمانی، محمد حسن]]، [[آسانی (مقاله)|مقاله «آسانی»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>

=== [[آسان‌گیری]] [[رهبران]] [[دینی]] و [[سیاسی]]===

*[[آیه]] {{متن قرآن|إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَإِذَا كَانُوا مَعَهُ عَلَى أَمْرٍ جَامِعٍ لَمْ يَذْهَبُوا حَتَّى يَسْتَأْذِنُوهُ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَأْذِنُونَكَ أُولَئِكَ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ فَإِذَا اسْتَأْذَنُوكَ لِبَعْضِ شَأْنِهِمْ فَأْذَنْ لِمَنْ شِئْتَ مِنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمُ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ}}<ref>«جز این نیست که مؤمنان آنانند که به خداوند و پیامبرش ایمان دارند و چون در کاری همگانی همراه او باشند تا از او اجازه نگیرند (به راهی دیگر) نمی‌روند؛ کسانی که از تو اجازه می‌گیرند همانانند که به خداوند و پیامبرش ایمان دارند پس چون برای کاری از تو اجازه خواستند به هر یک از آنان که خواستی اجازه بده و برای آنها از خداوند آمرزش بخواه که خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره نور، آیه ۶۲.</ref> به [[پیامبر]]{{صل}} سفارش می‌کند که اگر بعضی [[مسلمانان]] به جهت [[مشکلات]] [[زندگی]]، خواهان عدم شرکت در [[جهاد]] بودند، به آنان اجازه دهد: {{متن قرآن|فَأْذَنْ لِمَنْ شِئْتَ مِنْهُمْ}}؛ هم چنین [[خداوند]] به [[پیامبر]]{{صل}} [[دستور]] داده است که اگر به [[خطا]] [[رفتاری]] از آنان درباره تو سر زند، نه تنها خود، آنان را [[عفو]] کن، بلکه‌از خدا نیز برایشان [[عفو]] و [[بخشش]] بخواه: {{متن قرآن| فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ }}<ref>« آنان را ببخشای و برای ایشان آمرزش بخواه» سوره آل عمران، آیه ۱۵۹.</ref><ref>المیزان، ج ۴، ص ۵۶.</ref> شاید بتوان گفت که [[حضرت موسی]]{{ع}} [[تحمّل]] و [[بردباری]] را به صورت [[شرح صدر]] از [[خداوند]] خواسته‌است: {{متن قرآن|قَالَ رَبِّ اشْرَحْ لِي صَدْرِي}}<ref>«(موسی) گفت: پروردگارا! سینه‌ام را گشایش بخش» سوره طه، آیه ۲۵.</ref> برخورد کریمانه [[پیامبر]]{{صل}} با [[مردم]] و نشنیده گرفتن سخنان نسنجیده آنان به حدّی بود که بر [[پیامبر]] خرده گرفتند که وی فقط گوش است. پاسخ داده شد که این برخورد به نفع آنان است: {{متن قرآن| وَيَقُولُونَ هُوَ أُذُنٌ قُلْ أُذُنُ خَيْرٍ لَكُمْ }}<ref>«می‌گویند او خوش‌باور است؛ بگو سخن نیوش خوبی برای شماست» سوره توبه، آیه ۶۱.</ref>. [[خداوند]] پس از [[دستور]] به پرداخت [[حقوق]] [[خویشاوندان]] و [[مسکینان]] و در راه ماندگان، به [[پیامبر]] سفارش می‌کند که اگر از ایشان روی گردان شدی، [[کلام]] ملایم با آنها داشته باش: {{متن قرآن|وَإِمَّا تُعْرِضَنَّ عَنْهُمُ ابْتِغَاءَ رَحْمَةٍ مِنْ رَبِّكَ تَرْجُوهَا فَقُلْ لَهُمْ قَوْلًا مَيْسُورًا}}<ref>«و اگر در جست و جوی بخشایشی که از پروردگارت امید داری (روزی چند) از آنان روی می‌گردانی با آنان سخن به نرمی گو» سوره اسراء، آیه ۲۸.</ref> و نیز جهت تسهیل [[ازدواج]] با [[همسران]] [[طلاق]] گرفته پسر خوانده که در [[فرهنگ جاهلی]]، [[ناپسند]] به شمار می‌آمد، به [[پیامبر]] [[دستور]] داده است که با [[زینب]]، [[همسر]] [[طلاق]] داده شده پسر خوانده خود ([[زید]]) [[ازدواج]] کند: {{متن قرآن| فَلَمَّا قَضَى زَيْدٌ مِنْهَا وَطَرًا زَوَّجْنَاكَهَا لِكَيْ لَا يَكُونَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ حَرَجٌ فِي أَزْوَاجِ أَدْعِيَائِهِمْ إِذَا قَضَوْا مِنْهُنَّ وَطَرًا }}<ref>« چون زید نیازی  از او برآورد او را به همسری تو درآوردیم تا مؤمنان را در ازدواج با همسران (طلاق داده) پسرخواندگانشان چون نیازی را از آنان برآورده باشند تنگنایی نباشد» سوره احزاب، آیه ۳۷.</ref><ref> المیزان، ج ۱۶، ص ۳۲۳.</ref> [[قرآن‌]] دستورهای‌ آسان ‌ذی القرنین را به [[مؤمنان]] نیز [[نقل]] فرموده است: {{متن قرآن|وَأَمَّا مَنْ آمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا فَلَهُ جَزَاءً الْحُسْنَى وَسَنَقُولُ لَهُ مِنْ أَمْرِنَا يُسْرًا}}<ref>«و امّا آن کس که ایمان آورد و کار شایسته‌ای کند، او را پاداش، نکویی خواهد بود و کار را بر او آسان خواهیم گرفت» سوره کهف، آیه ۸۸.</ref>.<ref>[[محمد حسن زمانی|زمانی، محمد حسن]]، [[آسانی (مقاله)|مقاله «آسانی»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>

*[[قرآن]] به [[مسلمانان]] سفارش کرده که اگر کسی به شما بدهی داشت و در موعد مقرّر [[قادر]] به پرداخت نبود، بر او آسان گرفته، مهلتش دهید تا تمکّن [[مالی]] بیابد: {{متن قرآن|وَإِنْ كَانَ ذُو عُسْرَةٍ فَنَظِرَةٌ إِلَى مَيْسَرَةٍ وَأَنْ تَصَدَّقُوا خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ}}<ref>«و اگر تنگدست باشد، مهلتی باید تا گشایشی یابد و اگر بدانید  صدقه دادن برای شما بهتر است» سوره بقره، آیه ۲۸۰.</ref> [[امام‌ باقر]]{{ع}} در [[تفسیر]] این [[آیه]] فرمود: اگر وام‌دار، [[قادر]] به پرداخت دَیْن خود نیست و آن [[مال]] را در [[کار خیر]] صرف کرده، او را آن [[قدر]] مهلت دهید تا گزارش این [[ناتوانی]] به [[امام]] [[مسلمانان]] برسد و او وام مدیون را از سهم غارمین (ورشکستگان) در بیت‌المال ‌بپردازد <ref>مجمع البیان، ج ۲، ص ۶۷۶.</ref>. [[یوسف]] نیز در توزیع آذوقه بر [[برادران]] خویش آسان گرفت و [[سرمایه]] آنها را به ایشان باز گرداند: {{متن قرآن|وَلَمَّا فَتَحُوا مَتَاعَهُمْ وَجَدُوا بِضَاعَتَهُمْ رُدَّتْ إِلَيْهِمْ }}<ref>«و چون کالای خود را گشودند دریافتند که سرمایه‌شان را به آنان بازگردانده‌اند » سوره یوسف، آیه ۶۵.</ref>.<ref>[[محمد حسن زمانی|زمانی، محمد حسن]]، [[آسانی (مقاله)|مقاله «آسانی»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>

*در [[آیات]] متعدّدی، ویژگی [[گذشت]] و آسان گرفتن بر [[خطاکاران]]، سفارش شده و یکی از نشانه‌های [[بندگان]] خوب، [[رفتار]] مسالمت‌آمیز و ملایم در برابر گفتار [[زشت]] و [[ناهنجار]] [[نادانان]] دانسته شده است: {{متن قرآن|وَعِبَادُ الرَّحْمَنِ الَّذِينَ يَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْنًا وَإِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلَامًا}}<ref>«و بندگان (خداوند) بخشنده آنانند که بر زمین فروتنانه گام برمی‌دارند و هرگاه نادانان با آنان سخن سر کنند پاسخی نرم گویند» سوره فرقان، آیه ۶۳.</ref><ref> مجمع البیان، ج ۷، ص ۲۷۹.</ref>.

*[[قرآن]] [[دستور]] داده است که رفتارهای [[زشت]] دیگران را به زیباترین عکس‌العمل باید پاسخ داد: {{متن قرآن|ادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ السَّيِّئَةَ نَحْنُ أَعْلَمُ بِمَا يَصِفُونَ}}<ref>«بدی را با روشی که نیکوتر است دور کن؛ ما به آنچه وصف می‌کنند داناتریم» سوره مؤمنون، آیه ۹۶.</ref> زیرا این [[رفتار]] در مخاطب تحوّلی [[روحی]] پدید آورده، [[دشمن]] سرسخت را به [[دوستی]] [[مهربان]] تبدیل می‌کند: {{متن قرآن|وَلَا تَسْتَوِي الْحَسَنَةُ وَلَا السَّيِّئَةُ ادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِي بَيْنَكَ وَبَيْنَهُ عَدَاوَةٌ كَأَنَّهُ وَلِيٌّ حَمِيمٌ}}<ref>«نیکی با بدی برابر نیست؛ به بهترین شیوه (دیگران را از چالش با خود) باز دار ، ناگاه آن کس که میان تو و او دشمنی است چون دوستی مهربان می‌گردد» سوره فصلت، آیه ۳۴.</ref>. [[قرآن]] این [[رفتار]] [[نیک]] را یکی از نشانه‌های صاحبان [[خرد]] دانسته است: {{متن قرآن|وَالَّذِينَ صَبَرُوا ابْتِغَاءَ وَجْهِ رَبِّهِمْ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَأَنْفَقُوا مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ سِرًّا وَعَلَانِيَةً وَيَدْرَءُونَ بِالْحَسَنَةِ السَّيِّئَةَ أُولَئِكَ لَهُمْ عُقْبَى الدَّارِ}}<ref>«و آنان را که در پی خشنودی پروردگارشان شکیبایی پیشه می‌کنند و نماز را برپا می‌دارند و از آنچه ما روزی آنان کرده‌ایم پنهان و آشکار می‌بخشند و به نیکی، بدی را دور می‌دارند؛ فرجام (نیک) آن سرای است» سوره رعد، آیه ۲۲.</ref> برخورد مسالمت‌آمیز و [[نرم‌خویی]] در [[گفت‌وگو]] با [[رهبران]] [[کفر]] و [[گمراهی]] نیز سفارش شده است؛ بدان [[امید]] که راهی به [[قلب]] آنان گشوده شود: {{متن قرآن|اذْهَبَا إِلَى فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغَى فَقُولا لَهُ قَوْلا لَّيِّنًا لَّعَلَّهُ يَتَذَكَّرُ أَوْ يَخْشَى}}<ref>«به سوی فرعون بروید که او سرکشی کرده است و با او به نرمی سخن گویید باشد که او پند گیرد  یا بهراسد» سوره طه، آیه ۴۳-۴۴.</ref>.<ref>مجمع البیان، ج ۷، ص ۲۰.</ref><ref>[[محمد حسن زمانی|زمانی، محمد حسن]]، [[آسانی (مقاله)|مقاله «آسانی»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>

=== [[آسان‌گیری]] در [[روابط]] [[زناشویی]]===

*یکی از عادات نکوهیده [[دوران جاهلیّت]] که امروز هم به آن دامن زده می‌شود، این است که [[زنان]] را به‌ویژه آنان که مهریّه سنگین داشتند، به گونه‌های مختلف تحت فشار می‌گذاشتند تا مهر خود را ببخشند و [[طلاق]] گیرند. [[قرآن]]، مردان را از این عمل منع کرده و به [[رفتار شایسته]] و سخت‌گیری نکردن با آنان [[دستور]] داده است: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا يَحِلُّ لَكُمْ أَنْ تَرِثُوا النِّسَاءَ كَرْهًا وَلَا تَعْضُلُوهُنَّ لِتَذْهَبُوا بِبَعْضِ مَا آتَيْتُمُوهُنَّ إِلَّا أَنْ يَأْتِينَ بِفَاحِشَةٍ مُبَيِّنَةٍ وَعَاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ فَإِنْ كَرِهْتُمُوهُنَّ فَعَسَى أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئًا وَيَجْعَلَ اللَّهُ فِيهِ خَيْرًا كَثِيرًا}}<ref>«ای مؤمنان! بر شما حلال نیست که از زنان بر خلاف میل آنان (با نگه داشتن در نکاح خود) میراث برید و برای آنکه (با طلاق خلع) برخی از آنچه بدیشان داده‌اید باز برید، با آنان سختگیری نکنید مگر آنکه به زشتکاری آشکاری دست یازیده باشند و با آنان شایسته  رفتار کنید» سوره نساء، آیه ۱۹.</ref><ref>فقه‌القرآن، ج ۲، ص ۱۸۲ـ۱۸۵؛ مجمع‌البیان، ج ۳، ص ۴۰.</ref>.

*[[حضرت شعیب]] در [[ازدواج]] [[موسی]]{{ع}} با یکی از دخترانش آسان گرفت و او را بین هشت یا ده سال کار مخیّر کرد: {{متن قرآن|قَالَ إِنِّي أُرِيدُ أَنْ أُنْكِحَكَ إِحْدَى ابْنَتَيَّ هَاتَيْنِ عَلَى أَنْ تَأْجُرَنِي ثَمَانِيَ حِجَجٍ فَإِنْ أَتْمَمْتَ عَشْرًا فَمِنْ عِنْدِكَ وَمَا أُرِيدُ أَنْ أَشُقَّ عَلَيْكَ سَتَجِدُنِي إِنْ شَاءَ اللَّهُ مِنَ الصَّالِحِينَ}}<ref>«(شعیب) گفت: می‌خواهم یکی از این دو دخترم را همسر تو کنم بنابر آنکه هشت سال برای من کار کنی پس اگر ده سال را به پایان بردی خود دانی و من نمی‌خواهم بر تو سخت بگیرم؛ اگر خدا بخواهد مرا از شایستگان خواهی یافت» سوره قصص، آیه ۲۷.</ref>.

*در [[آیات]] فراوانی نیز [[بی‌تفاوتی]] در [[امر به معروف و نهی از منکر]] را نکوهیده {{متن قرآن|وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاءُ بَعْضٍ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَيُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَيُطِيعُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ أُولَئِكَ سَيَرْحَمُهُمُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ}}<ref>«و مردان و زنان مؤمن، دوستان یکدیگرند که به کار شایسته فرمان می‌دهند و از کار ناشایست باز می‌دارند و نماز را برپا می‌دارند و زکات می‌پردازند و از خداوند و پیامبرش فرمان می‌برند، اینانند که خداوند به زودی بر آنان بخشایش می‌آورد، به راستی خداوند پیروزمندی» سوره توبه، آیه ۷۱.</ref> و [[مسلمانان]] را درباره [[سرسپردگی]] به [[کافران]] به شدّت [[تهدید]] کرده است. {{متن قرآن|لَا يَتَّخِذِ الْمُؤْمِنُونَ الْكَافِرِينَ أَوْلِيَاءَ مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنِينَ وَمَنْ يَفْعَلْ ذَلِكَ فَلَيْسَ مِنَ اللَّهِ فِي شَيْءٍ إِلَّا أَنْ تَتَّقُوا مِنْهُمْ تُقَاةً وَيُحَذِّرُكُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ وَإِلَى اللَّهِ الْمَصِيرُ}}<ref>«مؤمنان نباید کافران را به جای مؤمنان دوست گیرند و هر که چنین کند با خداوند هیچ رابطه‌ای ندارد مگر آنکه (بخواهید) به گونه‌ای از آنان تقیّه کنید و خداوند، شما را از خویش پروا می‌دهد و بازگشت (هر چیز) به سوی خداوند است» سوره آل عمران، آیه ۲۸.</ref>. [[قرآن]] اعلام کرده که باید در برابر انحراف‌های [[عقیدتی]]، [[اعتراض]] و بی‌زاری خودشان را به [[گوش]] [[کافران]] برسانند {{متن قرآن|وَأَذَانٌ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ إِلَى النَّاسِ يَوْمَ الْحَجِّ الْأَكْبَرِ أَنَّ اللَّهَ بَرِيءٌ مِنَ الْمُشْرِكِينَ وَرَسُولُهُ فَإِنْ تُبْتُمْ فَهُوَ خَيْرٌ لَكُمْ وَإِنْ تَوَلَّيْتُمْ فَاعْلَمُوا أَنَّكُمْ غَيْرُ مُعْجِزِي اللَّهِ وَبَشِّرِ الَّذِينَ كَفَرُوا بِعَذَابٍ أَلِيمٍ}}<ref>«و (این) اعلامی از سوی خداوند و پیامبر او در روز حجّ اکبر به مردم است که خداوند و پیامبرش از مشرکان بیزارند پس اگر توبه کنید برای شما بهتر است و اگر روی بگردانید بدانید که شما خداوند را به ستوه نمی‌توانید آورد و کافران را به عذابی دردناک نوید ده!» سوره توبه، آیه ۳.</ref> و با زمام‌داران [[کُفر]] بجنگند {{متن قرآن|وَإِنْ نَكَثُوا أَيْمَانَهُمْ مِنْ بَعْدِ عَهْدِهِمْ وَطَعَنُوا فِي دِينِكُمْ فَقَاتِلُوا أَئِمَّةَ الْكُفْرِ إِنَّهُمْ لَا أَيْمَانَ لَهُمْ لَعَلَّهُمْ يَنْتَهُونَ}}<ref>«و اگر پیمانشان را پس از بستن بشکنند و به دینتان طعنه زنند با پیشگامان کفر که به هیچ پیمانی پایبند نیستند کارزار کنید باشد که باز ایستند» سوره توبه، آیه ۱۲.</ref> و کسانی را که به بهانه [[آزادی]] خویش، راه توهین و بی‌احترامی به دیگران را پیش گرفته‌اند، نکوهیده {{متن قرآن|فَذَكِّرْ فَمَا أَنتَ بِنِعْمَتِ رَبِّكَ بِكَاهِنٍ وَلا مَجْنُونٍ أَمْ يَقُولُونَ شَاعِرٌ نَّتَرَبَّصُ بِهِ رَيْبَ الْمَنُونِ}}<ref>«بنابراین پند بده که تو، به (برکت) نعمت پروردگارت نه پیشگویی و نه دیوانه بلکه می‌گویند شاعری است که چشم به راه رویداد مرگ برای اوییم» سوره طور، آیه ۲۹-۳۰.</ref> و [[مؤمنان]] را از [[هم‌نشینی]] با مسخره‌کنندگانِ [[آیات الهی]]، بازداشته است. {{متن قرآن|وَقَدْ نَزَّلَ عَلَيْكُمْ فِي الْكِتَابِ أَنْ إِذَا سَمِعْتُمْ آيَاتِ اللَّهِ يُكْفَرُ بِهَا وَيُسْتَهْزَأُ بِهَا فَلَا تَقْعُدُوا مَعَهُمْ حَتَّى يَخُوضُوا فِي حَدِيثٍ غَيْرِهِ إِنَّكُمْ إِذًا مِثْلُهُمْ إِنَّ اللَّهَ جَامِعُ الْمُنَافِقِينَ وَالْكَافِرِينَ فِي جَهَنَّمَ جَمِيعًا}}<ref>«و (خداوند) در این کتاب بر شما (پیش‌تر آیه‌ای) فرو فرستاده است که چون شنیدید آیات خداوند (از سوی کسانی) انکار و ریشخند می‌شود با آنان منشینید تا در گفت و گویی جز آن درآیند که در آن صورت بی‌گمان شما (نیز) مانند آنان خواهید بود؛ به راستی خداوند همه منافقان و کافران را یک جا در دوزخ فراهم می‌آورد» سوره نساء، آیه ۱۴۰.</ref>. [[قرآن]] برای اشاعه رفتارهای [[ناهنجار]]، [[عذاب]] دردناک را [[وعده]] کرده {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ يُحِبُّونَ أَنْ تَشِيعَ الْفَاحِشَةُ فِي الَّذِينَ آمَنُوا لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَاللَّهُ يَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ}}<ref>«بی‌گمان کسانی که دوست دارند درباره مؤمنان، (تهمت) کار زشت شایع شود عذابی دردناک در این جهان و در جهان واپسین خواهند داشت و خداوند می‌داند و شما نمی‌دانید» سوره نور، آیه ۱۹.</ref> و از اِعمال [[رأفت]] و [[مهربانی]] در [[اجرای حدود الهی]] [[نهی]] فرموده است {{متن قرآن|الزَّانِيَةُ وَالزَّانِي فَاجْلِدُوا كُلَّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا مِائَةَ جَلْدَةٍ وَلَا تَأْخُذْكُمْ بِهِمَا رَأْفَةٌ فِي دِينِ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَلْيَشْهَدْ عَذَابَهُمَا طَائِفَةٌ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ}}<ref>«به هر یک از زن و مرد زناکار  صد تازیانه بزنید و اگر به خداوند و روز بازپسین ایمان دارید نباید در دین خداوند بخشایشی  بر آن دو به شما دست دهد و هنگام عذابشان  باید دسته‌ای از مؤمنان گواه باشند» سوره نور، آیه ۲.</ref>.<ref>[[محمد حسن زمانی|زمانی، محمد حسن]]، [[آسانی (مقاله)|مقاله «آسانی»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>

==آسانی و [[سختی]] از [[سنن الهی]]==

[[خداوند]] [[آسانی]] را پس از [[تحمّل]] [[سختی‌ها]] نوید داده است: {{متن قرآن|سَيَجْعَلُ اللَّهُ بَعْدَ عُسْرٍ يُسْرًا}}<ref>«که خداوند پس از سختی، آسانی برگمارد» سوره طلاق، آیه ۷.</ref>، {{متن قرآن|فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْرًا  إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْرًا}}<ref>«به راستی با دشواری، آسانی همراه است، به راستی با دشواری، آسانی همراه است» سوره انشراح، آیه ۵-۶.</ref> شاید تکرار یُسر در [[آیه]] اخیر، اشاره به این باشد که نتیجه [[اعمال صالح]] و دشوار، دو [[آسایش]] در [[دنیا]] و [[آخرت]] است<ref>مجمع‌البیان، ج۱۰، ص ۷۷۲.</ref>؛ در این صورت، [[سختی]] کار بر [[انسان]] گران نیامده، او را از پای درنمی‌آورد. برخی [[مفسّران]] آورده‌اند: این [[آیه]]، نوید بخش مجاهدانی بود که در [[صدر اسلام]] از شدّت [[فقر]] و [[سختی]] [[جهاد]] و تنگناهای [[زندگی]] به ستوه آمده بودند<ref>جامع البیان، مج ۱۵، ج ۳۰، ص ۲۹۷.</ref>.<ref>[[محمد حسن زمانی|زمانی، محمد حسن]]، [[آسانی (مقاله)|مقاله «آسانی»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>

==اهداف آسانی==

# [[آزمایش]]: [[انسان]] به طور طبیعی آسانی را بیش‌تر می‌پسندد و آن را [[نشانه]] [[لطف خدا]] می‌پندارد و از [[سختی]] تنفّر دارد و آن را نشانه [[قهر]] [[الهی]] می‌داند؛ امّا از دیدگاه [[قرآن]]، [[آسانی]] و [[سختی]] در مواردی آزمونی برای [[بندگان]] است: {{متن قرآن|فَأَمَّا الإِنسَانُ إِذَا مَا ابْتَلاهُ رَبُّهُ فَأَكْرَمَهُ وَنَعَّمَهُ فَيَقُولُ رَبِّي أَكْرَمَنِ وَأَمَّا إِذَا مَا ابْتَلاهُ فَقَدَرَ عَلَيْهِ رِزْقَهُ فَيَقُولُ رَبِّي أَهَانَنِ}}<ref>«اما انسان، چون پروردگارش او را بیازماید و گرامی دارد و نعمت دهد، می‌گوید: پروردگارم مرا گرامی داشت، و چون پروردگارش او را بیازماید و روزی‌اش را بر او تنگ گیرد می‌گوید پروردگارم مرا خوار داشت» سوره فجر، آیه ۱۵-۱۶.</ref>.<ref>المیزان، ج ۲۰، ص ۲۸۲.</ref>

# [[پاداش]]: [[قرآن]]، [[فراوانی نعمت]] را که [[آسایش]] و [[رفاه]] را در پی دارد، [[پاداش]] [[دنیایی]] [[امّت]]‌هایی قرار داده که به [[خدا]] [[ایمان]] داشته، به آن پای بندند: {{متن قرآن|وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَى آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَيْهِمْ بَرَكَاتٍ مِنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ وَلَكِنْ كَذَّبُوا فَأَخَذْنَاهُمْ بِمَا كَانُوا يَكْسِبُونَ}}<ref>«و اگر مردم آن شهرها ایمان می‌آوردند و پرهیزگاری می‌ورزیدند بر آنان از آسمان و زمین برکت‌هایی می‌گشودیم اما (پیام ما را) دروغ شمردند بنابراین برای آنچه می‌کردند آنان را فرو گرفتیم» سوره اعراف، آیه ۹۶.</ref>.<ref>المیزان، ج ۸، ص ۲۰۱.</ref>

# [[مجازات]]: [[قرآن]]، [[آسانی]]، [[آسایش]]، [[رفاه]] و [[ثروت]] فراوان [[کافران]] را موجب افزایش گناهانشان و مضرّ به حالشان می‌داند: {{متن قرآن|وَلَا يَحْسَبَنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا أَنَّمَا نُمْلِي لَهُمْ خَيْرٌ لِأَنْفُسِهِمْ إِنَّمَا نُمْلِي لَهُمْ لِيَزْدَادُوا إِثْمًا وَلَهُمْ عَذَابٌ مُهِينٌ}}<ref>«کافران هیچ مپندارند اینکه مهلتشان می‌دهیم برای آنها نیکوست؛ جز این نیست که مهلتشان می‌دهیم تا بر گناه بیفزایند و آنان را عذابی خوارساز خواهد بود» سوره آل عمران، آیه ۱۷۸.</ref><ref>مجمع‌البیان، ج ۲، ص ۸۹۳.</ref><ref>[[محمد حسن زمانی|زمانی، محمد حسن]]، [[آسانی (مقاله)|مقاله «آسانی»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>

==عوامل و اسباب آسانی==

===[[انفاق]] و [[تقوا]]===

[[خداوند]] کسانی را که [[انفاق]] می‌کنند و پرهیزگارند، به آسانی و یُسر [[وعده]] داده است: {{متن قرآن|فَأَمَّا مَن أَعْطَى وَاتَّقَى وَصَدَّقَ بِالْحُسْنَى فَسَنُيَسِّرُهُ لِلْيُسْرَى}}<ref>«امّا آنکه بخشش کند و پرهیزگاری ورزد، و آن وعده نیکوترین (بهشت) را راست بشمارد زودا که او را در راه (خیر و) آسانی قرار دهیم» سوره لیل، آیه ۵-۷.</ref>. [[امام باقر]]{{ع}} در [[تفسیر]] این [[آیه]] فرموده است: [[انسان]] با [[تقوا]] هیچ کار خوبی را [[اراده]] نمی‌کند، مگر آن‌که [[خداوند]] آن کار را برایش آسان می‌گرداند <ref>مجمع‌البیان، ج ۱۰، ص ۷۶۰.</ref>؛ هم‌چنین [[خداوند]] به [[اهل]] [[تقوا]] نوید [[رهایی]] از [[گرفتاری‌ها]] را داده و فرموده است که درکارهایشان [[گشایش]] پدید می‌آورد: {{متن قرآن|فَإِذَا بَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَأَمْسِكُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ أَوْ فَارِقُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ وَأَشْهِدُوا ذَوَيْ عَدْلٍ مِّنكُمْ وَأَقِيمُوا الشَّهَادَةَ لِلَّهِ ذَلِكُمْ يُوعَظُ بِهِ مَن كَانَ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ وَمَن يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَل لَّهُ مَخْرَجًا وَيَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لا يَحْتَسِبُ وَمَن يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بَالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِكُلِّ شَيْءٍ قَدْرًا وَالَّلائِي يَئِسْنَ مِنَ الْمَحِيضِ مِن نِّسَائِكُمْ إِنِ ارْتَبْتُمْ فَعِدَّتُهُنَّ ثَلاثَةُ أَشْهُرٍ وَالَّلائِي لَمْ يَحِضْنَ وَأُوْلاتُ الأَحْمَالِ أَجَلُهُنَّ أَن يَضَعْنَ حَمْلَهُنَّ وَمَن يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَل لَّهُ مِنْ أَمْرِهِ يُسْرًا}} <ref>پس، چون به سر آمد عدّه خویش رسیدند یا به شایستگی نگاهشان دارید یا به شایستگی از آنان جدا شوید و دو تن دادگر از (میان) خود گواه بگیرید و گواهی را برای خداوند برپا دارید؛ این است که با آن، به کسی که به خداوند و روز بازپسین ایمان دارد اندرز داده می‌شود و هر کس از خداوند پروا کند (خداوند) برای او دری می‌گشاید؛ و به او از جایی که گمان نمی‌برد روزی می‌دهد و هر که بر خدا توکل کند همو وی را بسنده است؛ به راستی خداوند به خواست خویش، رسنده است  و بی‌گمان خداوند برای هر چیز، اندازه‌ای نهاده است. و آن زنانتان که از حیض ناامیدند اگر در کارشان تردید دارید، عده آنان سه ماه است (نیز) عدّه زنانی که حیض ندیده‌اند؛ و عدّه زنان باردار این است که بزایند و هر که از خداوند پروا کند برای او در کار وی آسانی پدید می‌آورد؛ سوره [[طلاق]]، آیه:۲ـ۴.</ref>.<ref>[[محمد حسن زمانی|زمانی، محمد حسن]]، [[آسانی (مقاله)|مقاله «آسانی»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>

=== [[نماز]] و [[روزه]]===

در [[آیه]] {{متن قرآن|وَاسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ وَإِنَّهَا لَكَبِيرَةٌ إِلَّا عَلَى الْخَاشِعِينَ}}<ref>«از شکیبایی و نماز یاری بجویید و بی‌گمان این کار جز بر فروتنان دشوار است» سوره بقره، آیه ۴۵.</ref>. [[خداوند]] [[دستور]] داده است که از [[صبر]] و [[نماز]] کمک بگیرید: {{متن قرآن|وَاسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ}}. [[امام صادق]]{{ع}} [[ترغیب]] فرموده که هنگام [[غم]] و [[اندوه]]، [[وضو]] گرفته، [[نماز]] بخوانید<ref>مجمع‌البیان، ج ۱، ص ۲۱۷.</ref>. روایاتی نیز از [[اهل‌بیت]]{{عم}} وارد شده که مقصود از [[صبر]] در [[آیه]]، [[روزه]] است<ref>مجمع‌البیان، ج ۱، ص ۲۱۷.</ref> و [[انسان]] با بهره‌گیری از [[روزه]] می‌تواند موانع را بر خویش هموار سازد.<ref>[[محمد حسن زمانی|زمانی، محمد حسن]]، [[آسانی (مقاله)|مقاله «آسانی»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>

=== [[هجرت]]===

[[آیه]] {{متن قرآن|وَإِذِ اعْتَزَلْتُمُوهُمْ وَمَا يَعْبُدُونَ إِلَّا اللَّهَ فَأْوُوا إِلَى الْكَهْفِ يَنْشُرْ لَكُمْ رَبُّكُمْ مِنْ رَحْمَتِهِ وَيُهَيِّئْ لَكُمْ مِنْ أَمْرِكُمْ مِرْفَقًا}}<ref>«و اکنون که از آنان و از آنچه جز خداوند می‌پرستند کناره جستید، در غار پناه گیرید تا پروردگارتان بخشایش خویش را بر شما بگسترد و از کارتان برای شما نوایی فراهم سازد» سوره کهف، آیه ۱۶.</ref> درباره [[اصحاب کهف]] آورده است که به یک‌دیگر گفتند: به جهت کناره گرفتن از [[کافران]] به [[غار]] [[پناه]] ببرید؛ در این صورت، [[خداوند]] با شما با [[ملاطفت]] برخورد خواهد کرد و موجب [[گشایش]] خواهد شد <ref>مجمع‌البیان، ج ۶، ص ۷۰۱.</ref>.<ref>[[محمد حسن زمانی|زمانی، محمد حسن]]، [[آسانی (مقاله)|مقاله «آسانی»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>

==جستارهای وابسته==

==منابع==

* [[پرونده:000052.jpg|22px]] [[محمد حسن زمانی|زمانی، محمد حسن]]، [[آسانی (مقاله)|مقاله «آسانی»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|'''دائرة المعارف قرآن کریم ج۱''']]

==پانویس==

{{پانویس2}}

[[رده:مدخل]]

[[رده:آسانی]]