عیادت در معارف و سیره نبوی: تفاوت میان نسخه‌ها

 
(۱۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{امامت}}
{{مدخل مرتبط
<div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث '''[[عیادت]]''' است. "'''[[عیادت]]'''" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
| موضوع مرتبط = عیادت
<div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[عیادت در قرآن]] - [[عیادت در حدیث]] - [[عیادت در اخلاق اسلامی]] - [[عیادت در معارف دعا و زیارات]] - [[عیادت در معارف و سیره سجادی]] - [[عیادت در معارف و سیره نبوی]]</div>
| عنوان مدخل = عیادت
<div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[عیادت (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>
| مداخل مرتبط = [[عیادت در معارف دعا و زیارات]] - [[عیادت در معارف و سیره نبوی]] - [[عیادت در معارف و سیره سجادی]] - [[عیادت در معارف و سیره امام جواد]]
| پرسش مرتبط  =  
}}


==مقدمه==
== مقدمه ==
[[عیادت بیماران]]، از سنت‌های حسنه‌ای که [[اسلام]] به آن سفارش زیادی نموده و برای آن [[ثواب]] بیشتری در نظر گرفته است. [[عیادت]] از [[بیماران]] در واقع نوعی [[عبادت]] است که تأثیر به‌سزایی در [[روابط اجتماعی]] دارد و موجب ازدیاد [[محبت]] و [[از بین رفتن کینه‌ها]] می‌شود. [[انسان]] نباید مصداق "[[دوستان]] وقت [[خوشی]] و مگسان دور شیرینی" باشد. [[دوست]] [[واقعی]] کسی است که دست دوست خود را در پریشان‌حالی و [[درماندگی]] بگیرد. وقتی کسی [[بیمار]] می‌شود [[انتظار]] دارد دیگران به عیادتش بروند، احوال او را جویا شوند و در حقش [[دعا]] کنند.
[[عیادت بیماران]]، از سنت‌های حسنه‌ای که [[اسلام]] به آن سفارش زیادی نموده و برای آن [[ثواب]] بیشتری در نظر گرفته است. [[عیادت]] از [[بیماران]] در واقع نوعی [[عبادت]] است که تأثیر به‌سزایی در [[روابط اجتماعی]] دارد و موجب ازدیاد [[محبت]] و از بین رفتن کینه‌ها می‌شود. [[دوست]] واقعی کسی است که دست دوست خود را در پریشان‌حالی و [[درماندگی]] بگیرد. وقتی کسی [[بیمار]] می‌شود [[انتظار]] دارد دیگران به عیادتش بروند، احوال او را جویا شوند و در حقش [[دعا]] کنند<ref>[[محمد جواد برهانی|برهانی، محمد جواد]]، [[سیره اجتماعی پیامبر اعظم (کتاب)|سیره اجتماعی پیامبر اعظم]]، ص ۲۱۳.</ref>.


در [[سیره پیامبر]]{{صل}} آمده است: هرگاه [[حضرت]] یکی از [[برادران دینی]] خود را به مدت سه [[روز]] نمی‌دید، از احوال او می‌پرسید. آن‌گاه اگر به [[مسافرت]] رفته بود، برایش دعا می‌کرد، چنان‌چه حاضر بود، به دیدنش می‌رفت و اگر مریض بود، از وی عیادت می‌کرد: {{متن حدیث|كَانَ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} إِذَا فَقَدَ الرَّجُلَ مِنْ إِخْوَانِهِ ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ سَأَلَ عَنْهُ فَإِنْ كَانَ غَائِباً دَعَا لَهُ وَ إِنْ كَانَ شَاهِداً زَارَهُ وَ إِنْ كَانَ مَرِيضاً عَادَهُ}}<ref>بحارالانوار، ج۱۶، ص۲۳۳.</ref>.
== عیادت در سیره پیامبر{{صل}} ==
در [[سیره پیامبر]] {{صل}} آمده است: هرگاه حضرت یکی از [[برادران دینی]] خود را به مدت سه [[روز]] نمی‌دید، از احوال او می‌پرسید. آن‌گاه اگر به [[مسافرت]] رفته بود، برایش دعا می‌کرد، چنان‌چه حاضر بود، به دیدنش می‌رفت و اگر مریض بود، از وی عیادت می‌کرد: {{متن حدیث|كَانَ رَسُولُ اللَّهِ {{صل}} إِذَا فَقَدَ الرَّجُلَ مِنْ إِخْوَانِهِ ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ سَأَلَ عَنْهُ فَإِنْ كَانَ غَائِباً دَعَا لَهُ وَ إِنْ كَانَ شَاهِداً زَارَهُ وَ إِنْ كَانَ مَرِيضاً عَادَهُ}}<ref>بحارالانوار، ج۱۶، ص۲۳۳.</ref>.<ref>[[محمد جواد برهانی|برهانی، محمد جواد]]، [[سیره اجتماعی پیامبر اعظم (کتاب)|سیره اجتماعی پیامبر اعظم]]، ص ۲۱۳.</ref>


در اسلام برای عیادت [[آداب]] و هنجارهایی بیان شده است که در ذیل به برخی از آنها اشاره می‌شود:
[[پیامبر اکرم]] {{صل}} در زمینه عبادت بیمار فرمود: «به عیادت بیمار بروید و در تشییع جنازه شرکت کنید که شما را به یاد آخرت می‌اندازد»<ref>{{متن حدیث|عُودُوا الْمَرِيضَ وَ أَتْبِعُوا الْجَنَازةَ يُذَکِّرْکُم الْآخِرَةِ}}؛ میزان الحکمه، ج۱۱، ص۵۵۳.</ref> و حضرت عیادت‌کننده را در [[رحمت الهی]] غوطه‌ور می‌بیند و می‌فرماید: «عیادت‌کننده از بیمار در رحمت الهی غوطه‌ور می‌شود»<ref>{{متن حدیث|عَائِدُ الْمَرِيضِ يَخُوضُ فِي الرَّحْمَةِ}}؛ میزان الحکمه، ج۱۱، ص۵۵۳.</ref>. ایشان از بیمار در دورترین بخش [[شهر]] عیادت می‌کرد، حتی اگر بیماری‌اش چشم‌درد بود<ref>فیض القدیر، ج۵، ص۱۴۳.</ref>.
#'''بردن [[هدیه]]''': در اسلام توصیه شده که وقتی انسان به عیادت [[بیماری]] می‌رود، [[مستحب]] است همراه خود چیزی که مورد علاقه و نیاز بیمار است به عنوان هدیه ببرد. در روایتی از [[پیامبر اسلام]] آمده است که فرمود: کسی که به بیمار از آن‌چه دوست می‌دارد [[غذا]] دهد، [[خداوند]] از میوه‌های بهشتی به او [[اطعام]] خواهد کرد: {{متن حدیث| مَنْ أَطْعَمَ مَرِيضاً شَهْوَتَهُ أَطْعَمَهُ اللَّهُ مِنْ ثِمَارِ الْجَنَّةِ}}<ref>بحارالانوار، ج۸۱، باب ۴، ح۳۲.</ref>.
#'''طول ندادن عیادت''': از آنجا که بیمار معمولا در [[ناراحتی]] و درد به سر می‌برد، [[شایسته]] است حال بیمار را رعات کنیم و در کنار او زیاد ننشینیم. در [[حدیثی]] از پیامبر اسلام آمده است: از همه عیادت‌ها بهتر و پر اجرتر آن است که از پیش مریض زودتر برخیزی: {{متن حدیث|أفضل العيادة أجرا سرعة القيام من عند المريض}}<ref>نهج الفصاحه، حدیث ۴۱۲.</ref>. طول دادن [[عیادت]] در صورتی مطلوب است که مریض [[راضی]] باشد یا از طرف بخواهد در کنارش باشد<ref>میزان الحکمه، حدیث ۱۸۸۱۲.</ref>.
#'''پرسیدن حال [[بیمار]]''': وقتی [[انسان]] به عیادت بیمار می‌رود خوب است از حال او سؤال کند. در روایتی از پیامر آمده است که فرمود: همه عیادت بیمار به این است که یکی از شما دست خودش را بر پیشانی‌اش بگذارد و از احوال او بپرسد<ref>بحارالانوار، ج۸۱، باب ۴، ح۳۷.</ref>.
#'''[[دعا]] برای بهبودی بیمار''': [[پیامبر اسلام]] فرمود: از [[بیماران]] عیادت کنید... و برای بیمار دعا نمایید و بگویید: خدایا! او را به شفایت [[شفا]] بده و با دوای خود مداوایش کن و از گرفتاری‌هایت [[نجات]] [[عنایت]] فرما: {{متن حدیث|عُودُوا الْمَرْضَى... وَ تَدْعُو لِلْمَرِيضِ فَتَقُولُ: اللَّهُمَّ اشْفِهِ بِشِفَائِكَ وَ دَاوِهِ بِدَوَائِكَ وَ عَافِهِ مِنْ بَلَائِكَ}}<ref>بحارالانوار، ج۸۱، باب ۴، ح۳۲.</ref>.<ref>[[محمد جواد برهانی|برهانی، محمد جواد]]، [[سیره اجتماعی پیامبر اعظم (کتاب)|سیره اجتماعی پیامبر اعظم]]، ص ۲۱۳.</ref>


==[[عیادت]] و [[پرستاری از بیمار]]==
در روایتی آمده است: «[[آفریدگار]] در [[روز رستاخیز]] می‌فرماید: آدمی‌زاد! بیمار شدم، مرا عیادت نکردی. [[آدمی]] گوید: خدایا، چگونه تو را که [[پروردگار]] جهانیانی، عیادت کنم؟ [[خداوند]] پاسخ می‌دهد: مگر نمی‌دانستی که فلان بنده‌ام بیمار بود و او را عیادت نکردی؟ مگر نمی‌دانستی که اگر او را عیادت می‌کردی، مرا نزد او می‌یافتی»<ref>بحارالانوار، ج۶۴، ص۱۵۶.</ref>.
عیادت از [[بیمار]] در [[سیره پیامبر]] اعظم{{صل}} جایگاه ویژه‌ای داشت؛ چون عیادت از بیمار عامل [[تذکر]] و [[بیداری]] است. [[پیامبر اکرم]]{{صل}}فرمود:
{{متن حدیث|عُودُوا الْمَرِيضَ وَ أَتْبِعُوا الْجَنَازةَ يُذَکِّرْکُم الْآخِرَةِ}}<ref>«به عیادت بیمار بروید و در تشییع جنازه شرکت کنید که شما را به یاد آخرت می‌اندازد». میزان الحکمه، ج۱۱، ص۵۵۳.</ref>.


[[پیامبر]]، عیادت‌کننده را در [[رحمت الهی]] غوطه‌ور می‌بیند و می‌فرماید:
[[رسول خدا]] {{صل}} با تأکید بر عیادت بیمار، [[پاداش]] آن را در پیشگاه [[خدای متعال]]، چنین یادآور می‌شود: «کسی که بیماری را عیادت کند و ساعتی نزد او بنشیند، خداوند، پاداش عمل هزار سال را که لحظه‌ای در آن معصیت نکرده باشد، به او ارزانی می‌دارد»<ref>{{متن حدیث|مَنْ عَادَ مَرِيضاً فَجَلَسَ عِنْدَهُ سَاعَةً أَجْرَى اللَّهُ لَهُ عَمَلَ أَلْفِ سَنَةٍ لَا يَعْصِي اللَّهَ فِيهَا طَرْفَةَ عَيْنٍ}}؛  مستدرک الوسائل، ج۲، ص۷۹.</ref>.
{{متن حدیث|عَائِدُ الْمَرِيضِ يَخُوضُ فِي الرَّحْمَةِ}}<ref>«عیادت‌کننده از بیمار در رحمت الهی غوطه‌ور می‌شود».میزان الحکمه، ج۱۱، ص۵۵۳.</ref>.


ایشان از بیمار در دورترین بخش [[شهر]] عیادت می‌کرد، حتی اگر بیماری‌اش چشم‌درد بود<ref>فیض القدیر، ج۵، ص۱۴۳.</ref>.
[[پیامبر گرامی اسلام]] در آخرین روزهای عمر خود، در آخرین خطابه‌ای که در [[مدینه]] ایراد کرد، پس از [[دعوت]] همه [[مردم]] به [[مسجد]]، بر فراز [[منبر]] قرار گرفت. ایشان در [[موعظه]] و پیامی رسا که اشک‌ها را جاری ساخت، فرمود: «کسی که یک روز و یک شب پرستاری بیماری را به عهده بگیرد، خداوند، او را با ابراهیم خلیل {{ع}} محشور می‌کند. پس همچون درخشش برقی از صراط می‌گذرد و کسی که در برطرف کردن نیازهای بیمار تلاش کند و نیاز او را برآورد، همانند روزی که از مادر متولد شده است، از گناهان پاک می‌شود»<ref>{{متن حدیث|مَنْ قَامَ عَلَى مَرِيضٍ يَوْماً وَ لَيْلَةً بَعَثَهُ اللَّهُ مَعَ إِبْرَاهِيمَ الْخَلِيلِ {{ع}} فَجَازَ عَلَى الصِّرَاطِ كَالْبَرْقِ اللَّامِعِ وَ مَنْ سَعَى لِمَرِيضٍ فِي حَاجَةٍ فَقَضَاهَا خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ كَيَوْمَ وَلَدَتْهُ أُمُّهُ}}؛ بحارالانوار، ج۷۶، ص۳۶۸.</ref>.
[[رسول]] [[رحمت]] درباره [[آداب]] عیادت از بیمار می‌فرماید:
{{متن حدیث|تَمَامُ عِيَادَةِ الْمَرِيضِ أَنْ يَضَعَ أَحَدُكُمْ يَدَهُ عَلَيْهِ وَ يَسْأَلَهُ كَيْفَ هُوَ كَيْفَ أَصْبَحْتَ وَ كَيْفَ أَمْسَيْتَ؟}}<ref>مکارم الاخلاق، ص۳۵۹.</ref>
کمال عیادت بیمار در آن است که عیادت‌کننده دست بر (سر) مریض بگذارد، حالش را بپرسد و از اینکه شب و [[روز]] خود را چگونه می‌گذراند، بپرسی.
خوب است عیادت از بیمار کوتاه باشد تا مایه [[ناراحتی]] بیمار نگردد. پیامبر اکرم{{صل}} می‌فرماید: {{متن حدیث|خَيْرُ الْعِيَادَةِ أَخَفُّهَا}}<ref>«بهترین عیادت آن است که سبک‌تر برگزار شود» میزان الحکمه، ج۱۱، ص۵۵۳۰.</ref>.
در روایتی آمده است «[[آفریدگار]] در [[روز رستاخیز]] می‌فرماید: آدمی‌زاد! بیمار شدم، مرا عیادت نکردی. [[آدمی]] گوید: خدایا، چگونه تو را که [[پروردگار]] جهانیانی، عیادت کنم؟ [[خداوند]] پاسخ می‌دهد: مگر نمی‌دانستی که فلان بنده‌ام بیمار بود و او را عیادت نکردی؟ مگر نمی‌دانستی که اگر او را عیادت می‌کردی، مرا نزد او می‌یافتی»<ref>بحارالانوار، ج۶۴، ص۱۵۶.</ref>.
[[رسول خدا]]{{صل}} با تأکید بر عیادت بیمار، [[پاداش]] آن را در پیشگاه [[خدای متعال]]، چنین یادآور می‌شود:
{{متن حدیث|مَنْ عَادَ مَرِيضاً فَجَلَسَ عِنْدَهُ سَاعَةً أَجْرَى اللَّهُ لَهُ عَمَلَ أَلْفِ سَنَةٍ لَا يَعْصِي اللَّهَ فِيهَا طَرْفَةَ عَيْنٍ}}<ref>«کسی که بیماری را عیادت کند و ساعتی نزد او بنشیند، خداوند، پاداش عمل هزار سال را که لحظه‌ای در آن معصیت نکرده باشد، به او ارزانی می‌دارد» مستدرک الوسائل، ج۲، ص۷۹.</ref>.
[[پیامبر گرامی اسلام]] در آخرین روزهای عمر خود، در آخرین خطابه‌ای که در [[مدینه]] ایراد کرد، پس از [[دعوت]] همه [[مردم]] به [[مسجد]]، بر فراز [[منبر]] قرار گرفت. ایشان در [[موعظه]] و پیامی رسا که اشک‌ها را جاری ساخت، فرمود:
{{متن حدیث|مَنْ قَامَ عَلَى مَرِيضٍ يَوْماً وَ لَيْلَةً بَعَثَهُ اللَّهُ مَعَ إِبْرَاهِيمَ الْخَلِيلِ{{ع}} فَجَازَ عَلَى الصِّرَاطِ كَالْبَرْقِ اللَّامِعِ وَ مَنْ سَعَى لِمَرِيضٍ فِي حَاجَةٍ فَقَضَاهَا خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ كَيَوْمَ وَلَدَتْهُ أُمُّهُ}}<ref>«کسی که یک روز و یک شب پرستاری بیماری را به عهده بگیرد، خداوند، او را با ابراهیم خلیل{{ع}} محشور می‌کند. پس همچون درخشش برقی از صراط می‌گذرد و کسی که در برطرف کردن نیازهای بیمار تلاش کند و نیاز او را برآورد، همانند روزی که از مادر متولد شده است، از گناهان پاک می‌شود». بحارالانوار، ج۷۶، ص۳۶۸.</ref>.


ایشان علاوه بر یادآوری [[پاداش‌ها]] و آثار [[معنوی]] [[پرستاری]]، خود نیز به این عمل [[ارزشمند]] [[اقدام]] می‌کرد. [[علامه مجلسی]] از [[حضرت علی]]{{ع}} نقل کرده است: «شبی تب وجودم را فرا گرفت و [[خواب]] را از من ربود. بدین جهت [[رسول خدا]]{{صل}} نیز تا صبح بیدار بود و شب را بین من و [[نماز]] تقسیم می‌کرد. پس از نماز نزد من می‌آمد و جویای حال من می‌شد و با نگاه کردن به من از وضعیت بیماری‌ام اطلاع می‌یافت. پس از آنکه [[حضرت]] با [[اصحاب]] نماز گزارد، در [[حق]] من [[دعا]] کرد که: خدایا علی را [[شفا]] ده و [[سلامتی]] بخش که به خاطر بیماری‌اش تا صبح نخوابیدم»<ref>بحارالانوار، ج۴۳، ص۱۷۳.</ref>.<ref>[[سید حسین اسحاقی|اسحاقی، سید حسین]]، [[کانون محبت (کتاب)|کانون محبت]] ص ۵۹.</ref>
ایشان علاوه بر یادآوری [[پاداش‌ها]] و آثار [[معنوی]] پرستاری، خود نیز به این عمل ارزشمند [[اقدام]] می‌کرد. [[علامه مجلسی]] از [[حضرت علی]] {{ع}} نقل کرده است: «شبی تب وجودم را فرا گرفت و [[خواب]] را از من ربود. بدین جهت [[رسول خدا]] {{صل}} نیز تا صبح بیدار بود و شب را بین من و [[نماز]] تقسیم می‌کرد. پس از نماز نزد من می‌آمد و جویای حال من می‌شد و با نگاه کردن به من از وضعیت بیماری‌ام اطلاع می‌یافت. پس از آنکه حضرت با [[اصحاب]] نماز گزارد، در [[حق]] من [[دعا]] کرد که: خدایا علی را [[شفا]] ده و [[سلامتی]] بخش که به خاطر بیماری‌اش تا صبح نخوابیدم»<ref>بحارالانوار، ج۴۳، ص۱۷۳.</ref>.<ref>[[سید حسین اسحاقی|اسحاقی، سید حسین]]، [[کانون محبت (کتاب)|کانون محبت]] ص ۵۹؛ [[اقبال حسینی‌نیا|حسینی‌نیا، اقبال]]، [[زمزم هدایت (کتاب)|زمزم هدایت]]، ص ۴۹.</ref>


== جستارهای وابسته ==
== آداب عیادت ==
در اسلام برای عیادت [[آداب]] و هنجارهایی بیان شده است که در ذیل به برخی از آنها اشاره می‌شود:
# '''بردن [[هدیه]]''': در اسلام توصیه شده که وقتی انسان به عیادت [[بیماری]] می‌رود، [[مستحب]] است همراه خود چیزی که مورد علاقه و نیاز بیمار است به عنوان هدیه ببرد. در روایتی از [[پیامبر اسلام]] آمده است که فرمود: کسی که به بیمار از آن‌چه دوست می‌دارد غذا دهد، [[خداوند]] از میوه‌های بهشتی به او [[اطعام]] خواهد کرد: {{متن حدیث| مَنْ أَطْعَمَ مَرِيضاً شَهْوَتَهُ أَطْعَمَهُ اللَّهُ مِنْ ثِمَارِ الْجَنَّةِ}}<ref>بحارالانوار، ج۸۱، باب ۴، ح۳۲.</ref>.
# '''طول ندادن عیادت''': از آنجا که بیمار معمولا در [[ناراحتی]] و درد به سر می‌برد، شایسته است حال بیمار را رعات کنیم و در کنار او زیاد ننشینیم. در [[حدیثی]] از پیامبر اسلام آمده است: از همه عیادت‌ها بهتر و پر اجرتر آن است که از پیش مریض زودتر برخیزی: {{متن حدیث|أفضل العيادة أجرا سرعة القيام من عند المريض}}<ref>نهج الفصاحه، حدیث ۴۱۲.</ref>. طول دادن [[عیادت]] در صورتی مطلوب است که مریض [[راضی]] باشد یا از طرف بخواهد در کنارش باشد<ref>میزان الحکمه، حدیث ۱۸۸۱۲.</ref>.
# '''پرسیدن حال [[بیمار]]''': وقتی [[انسان]] به عیادت بیمار می‌رود خوب است از حال او سؤال کند. در روایتی از پیامبر آمده است که فرمود: همه عیادت بیمار به این است که یکی از شما دست خودش را بر پیشانی‌اش بگذارد و از احوال او بپرسد<ref>{{متن حدیث|تَمَامُ عِيَادَةِ الْمَرِيضِ أَنْ يَضَعَ أَحَدُكُمْ يَدَهُ عَلَيْهِ وَ يَسْأَلَهُ كَيْفَ هُوَ كَيْفَ أَصْبَحْتَ وَ كَيْفَ أَمْسَيْتَ؟}}؛ بحارالانوار، ج۸۱، باب ۴، ح۳۷.</ref>.
# '''[[دعا]] برای بهبودی بیمار''': [[پیامبر اسلام]] فرمود: از [[بیماران]] عیادت کنید... و برای بیمار دعا نمایید و بگویید: خدایا! او را به شفایت [[شفا]] بده و با دوای خود مداوایش کن و از گرفتاری‌هایت [[نجات]] عنایت فرما: {{متن حدیث|عُودُوا الْمَرْضَى... وَ تَدْعُو لِلْمَرِيضِ فَتَقُولُ: اللَّهُمَّ اشْفِهِ بِشِفَائِكَ وَ دَاوِهِ بِدَوَائِكَ وَ عَافِهِ مِنْ بَلَائِكَ}}<ref>بحارالانوار، ج۸۱، باب ۴، ح۳۲.</ref>.<ref>[[محمد جواد برهانی|برهانی، محمد جواد]]، [[سیره اجتماعی پیامبر اعظم (کتاب)|سیره اجتماعی پیامبر اعظم]]، ص ۲۱۳؛ [[سید حسین اسحاقی|اسحاقی، سید حسین]]، [[کانون محبت (کتاب)|کانون محبت]] ص ۵۹.</ref>


==پرسش مستقیم==
== پرسش مستقیم ==
*[[سیره اجتماعی پیامبر خاتم در عیادت بیماران چه بوده است؟ (پرسش)]]
{{پرسش‌های وابسته}}
* [[سیره اجتماعی پیامبر خاتم در عیادت بیماران چه بوده است؟ (پرسش)]]
{{پایان پرسش‌های وابسته}}


==منابع==
== منابع ==
{{منابع}}
{{منابع}}
# [[پرونده:1100808.jpg|22px]] [[محمد جواد برهانی|برهانی، محمد جواد]]، [[سیره اجتماعی پیامبر اعظم (کتاب)|'''سیره اجتماعی پیامبر اعظم''']]
# [[پرونده:1100808.jpg|22px]] [[محمد جواد برهانی|برهانی، محمد جواد]]، [[سیره اجتماعی پیامبر اعظم (کتاب)|'''سیره اجتماعی پیامبر اعظم''']]
# [[پرونده:1379753.jpg|22px]] [[سید حسین اسحاقی|اسحاقی، سید حسین]]، [[کانون محبت (کتاب)|'''کانون محبت''']]
# [[پرونده:1379753.jpg|22px]] [[سید حسین اسحاقی|اسحاقی، سید حسین]]، [[کانون محبت (کتاب)|'''کانون محبت''']]
#[[پرونده:1379757.jpg|22px]] [[اقبال حسینی‌نیا|حسینی‌نیا، اقبال]]، [[زمزم هدایت (کتاب)|'''زمزم هدایت''']]
# [[پرونده:1379757.jpg|22px]] [[اقبال حسینی‌نیا|حسینی‌نیا، اقبال]]، [[زمزم هدایت (کتاب)|'''زمزم هدایت''']]
{{پایان منابع}}
{{پایان منابع}}


==پانویس==
== پانویس ==
{{پانویس}}
{{پانویس}}


[[رده:عیادت]]
[[رده:عیادت]]
[[رده:مدخل]]
۱۱۱٬۹۱۱

ویرایش