بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش برچسب: واگردانی دستی |
||
(۳۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = امامت | | موضوع مرتبط = امامت | ||
| عنوان مدخل = | | عنوان مدخل = امامت | ||
| مداخل مرتبط = [[امامت در لغت]] - [[امامت در قرآن]] - [[امامت در حدیث]] - [[امامت در نهج البلاغه]] - [[امامت در کلام اسلامی]] - [[امامت در | | مداخل مرتبط = [[امامت در لغت]] - [[امامت در قرآن]] - [[امامت در حدیث]] - [[امامت در نهج البلاغه]] - [[امامت در کلام اسلامی]] - [[امامت در تاریخ اسلامی]] - [[امامت در عرفان اسلامی]] - [[امامت در فلسفه اسلامی]] - [[امامت در فرق و مذاهب]] - [[امامت در فقه سیاسی]] - [[امامت در معارف دعا و زیارات]] - [[امامت در معارف و سیره فاطمی]] - [[امامت در معارف و سیره حسینی]] - [[امامت در معارف و سیره سجادی]] - [[امامت در معارف و سیره رضوی]] - [[امامت در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]] - [[امامت از دیدگاه اهل سنت]] | ||
| پرسش مرتبط = امامت (پرسش) | | پرسش مرتبط = امامت (پرسش) | ||
}} | }} | ||
== معناشناسی امام == | |||
{{ | اهل لغت برای امام معانی مختلفی [[ذکر]] کرده و گفتهاند: امام در معانی [[پیشوا]]، پیشرو، [[مقتدا]]، قیِّم، [[مصلح]]، [[الگو]]، طریق و راه اصلی، [[راهنما]]<ref>ابن فارس، احمد، معجم مقاییس اللغة، ج۱، ص۲۱؛ ابن منظور، محمد، لسان العرب، ج۱، ص۲۱۳-۲۱۵؛ راغب، حسین بن محمد، المفردات، ص۸۷.</ref> و کسی که همواره مقصود و [[هدف]] حرکت و تلاش دیگران قرار گیرد، آمده است<ref>مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۱، ص۱۳۶-۱۳۷.</ref>. همچنین به معنای مصلح و [[سرپرست]]<ref>ابن منظور، محمد، لسان العرب، ج ۱۲، ص۲۵.</ref> و شاقول و ریسمان بنّایی نیز به کار رفته است<ref>ابن فارس، محمد، معجم مقاییس اللغة، ج ۱ ص۲۹؛ ابن منظور، محمد، لسان العرب، ج ۱۲ ص۲۵ و ۲۶؛ صاحب ابن عباد، المحیط فی اللغة، ج ۱۰، ص۴۶۱.</ref>.<ref>ر.ک: [[سید محمد عالمی|عالمی، سید محمد]]، [[بررسی تعریف امامت در مدرسه بغداد (مقاله)|بررسی تعریف امامت در مدرسه بغداد]]، ص۱۲؛ [[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[امامت در بینش اسلامی (کتاب)|امامت در بینش اسلامی]]، ص۲۳.</ref>. صرف نظر از [[اختلافات]] معنایی واژۀ «امام»، اغلب لغت شناسان (لغویین) امام را از مصدر ائتمام به معنای تقدم و [[پیشوایی]] و به معنای چیزی که مورد [[اقتدا]] و [[پیروی]] قرار گیرد، دانستهاند<ref>نک: طریحی، فخرالدین بن محمدعلی، مجمع البحرین، ج۶، ص۱۴؛ راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، ص۸۷؛ ابنمنظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج۱۲، ص۲۴؛ ابن فارس، معجم مقاییس اللغة، ص۳۳.</ref>.<ref>[[محسن اراکی|اراکی، محسن]]، [https://www.aparat.com/v/FYjv۰?playlist=۳۷۶۱۹۷ درس اول «امامت در اندیشه اسلامی»].</ref> | ||
علاوه بر اهل لغت، متکلمان اسلامی نیز با اندک تفاوتهایی در قیود تعریف، امامت را به [[ریاست عامه]] در امر [[دین]] و [[دنیا]] از باب [[جانشینی پیامبر]] {{صل}} تعریف کردهاند<ref>نک: عضدالدین ایجی، المواقف فی علم کلام، ص۶۰۳؛ قوشچی، شرح تجرید، ص۴۷۲؛ میثم بن علی بن البحرانی، قواعد المرام فی علم الکلام، ص۱۷۴.</ref>.<ref>[[محمد حسین مختاری مازندرانی|مختاری مازندرانی، محمد حسین]]، [[امامت و رهبری - مختاری مازندرانی (کتاب)|امامت و رهبری]]، ص۳۰؛ [[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[امامت در بینش اسلامی (کتاب)|امامت در بینش اسلامی]]، ص۲۵-۳۳.</ref> | |||
== روابط مفهومی امامت با واژگان همسو == | |||
[[ | === رابطه [[امامت]] با [[نبوت]] === | ||
یکی از گزینههای مهم [[مباحث امامت]] در بیان [[صدیقه طاهره]] مسئله کلیدی و مهم [[اثبات]] [[پیوستگی]] میان [[مقام نبوت]] و [[امامت]] است که در [[حقیقت]] [[باور]] و [[اعتقاد]] به این مسئله سرچشمه بسیاری از محورهای دیگر [[امامت]] به حساب میآید؛ زیرا هرگاه کسی پیوند [[الهی]] میان این دو [[مقام]] را پذیرا باشد، آنگاه در [[تعیین امام]] نیز مانند [[تعیین]] [[نبی]] [[چشم]] به [[دستور خداوند]] دوخته و [[انتخاب امام]] را خارج از دسترسی [[مردم]] میداند؛ لذا در سخنان حضرت [[فاطمه]]{{س}} پیوند میان [[نبوت]] و [[امامت]] چنان عمیق شمرده شده است که از [[امامت]] به عنوان ستون و اساس [[نبوت]] و [[رسالت]] یاد شده است. بر این اساس [[صدیقه]] [[طاهره]]{{س}} در دیداری که با [[زنان]] [[مدینه]] داشت، لب به [[نکوهش]] از کوتاهی مردان آنان در [[دفاع]] از [[امامت امیرالمؤمنین]]{{ع}} گشود و فرمود: | |||
{{متن حدیث|وَيْحَهُمْ أَنَّى زَعْزَعُوهَا عَنْ رَوَاسِي الرِّسَالَةِ وَ قَوَاعِدِ النُّبُوَّةِ وَ الدَّلَالَةِ وَ مَهْبِطِ الرُّوحِ الْأَمِينِ وَ الطَّبِينِ بِأُمُورِ الدُّنْيَا وَ الدِّينِ أَلا ذلِكَ هُوَ الْخُسْرانُ الْمُبِينُ}}<ref>الإحتجاج، ج۱، ص۱۰۹؛ و نیز با اندک تفاوت، أمالی طوسی، ص٣٧۵؛ بحار الأنوار، ج۴٣، ص١۶٢.</ref>؛ | |||
وای بر این [[امت]]! چه چیز آنان را از ستونهای [[استوار]][[ رسالت]] و اساس [[نبوت]] و [[راهنمایی]] و محل فرود آمدن [[فرشته وحی]] و دانای به تمام [[امور دنیا]] و [[دین]]، [[گمراه]] ساخت؟ [[آگاه]] باشید که این [[انحراف]]، [[زیان]] آشکار است. چرا اینگونه از [[ابوالحسن]] روی برگرداندید؟! به [[خدا]] [[سوگند]] که این رویبرگرداندن فقط به خاطر [[ترس]] از [[شمشیر]] او و بیملاحظه بودن او در [[اجرای حق]] و [[سختی]] و شدت [[جنگ]] و [[شجاعت]] او در [[کارزار]] و بیمهابا بودن او در اجرای [[فرامین الهی]] بود. به [[خدا]] [[سوگند]] اگر تمام [[امت]] از راه [[سعادت]] [[منحرف]] میشدند و از پذیرش راه روشن [[امتناع]] میکردند ([[علی]]) همه آنان را به راه آورده و آرام آرام، صحیح و [[سالم]] به [[سعادت]] و [[خوشبختی]] میکشاند؛ به گونهای که نه خود خسته شود و نه آنان ملول و در نهایت آنان را به سرچشمه [[آب]] گوارا و مطلوب و دور از هر خس و خاشاک میبرد. | |||
همچنین [[صدیقه طاهره]] دربارۀ [[اثبات]] پیوند میان اهداف دو [[مقام نبوت]] و [[امامت]] میفرماید: | |||
{{متن حدیث| | {{متن حدیث|أَبَوَا هَذِهِ الْأُمَّةِ مُحَمَّدٌ وَ عَلِيٌّ، يُقِيمَانِ أَوَدَهُمْ وَ يُنْقِذَانِهِمْ مِنَ الْعَذَابِ الدَّائِمِ إِنْ أَطَاعُوهُمَا، وَ يُبِيحَانِهِمُ النَّعِيمَ الدَّائِمَ إِنْ وَافَقُوهُمَا}}<ref>تفسیر منسوب به امام عسکری{{ع}}، ص٣٣٠؛ البرهان، ج۴، ص٣٠٧؛ بحار الانوار، ج۲۳، ص۲۵۹.</ref>؛ | ||
[[ | [[محمد]] و [[علی]]{{عم}} دو [[پدر]] این [[امت]] میباشند که کجیها را راست و [[انحرافات]] را [[اصلاح]] میکنند و اگر [[مردم]] از ایشان [[فرمانبرداری]] داشته باشند، آنان را از [[عذاب]] همیشگی [[نجات]] میدهند و اگر [[مردم]] با ایشان موافق و همراه باشند این دو نعمتهای [[پایدار]] [[الهی]] را به آنها ارزانی خواهند داشت. | ||
در | در [[حدیث]] دیگری [[نقل]] شده است: | ||
{{متن حدیث|قَالَتْ فَاطِمَةُ: لَمَّا ذَكَرَ اَلنَّبِيُّ{{صل}} فَضْلَ بَعْضِ اَلصَّحَابَةِ لَمْ يَقُلْ فِي عَلِيٍّ شَيْئاً فَقِيلَ لَهُ فِي ذَلِكَ فَقَالَ عَلِيٌّ نَفْسِي فَمَنْ رَأَيْتَ يَقُولُ فِي نَفْسِهِ شَيْئاً}}<ref>صراط المستقیم، ج۱، ص٢۵٠.</ref>؛ | |||
[[فاطمه]]{{س}} گوید: [[رسول خدا]]{{صل}} [[فضائل]] بعضی از [[یاران]] خود را یاد نمود و دربارۀ [[علی]]{{ع}} چیزی نگفت. از آن حضرت در این زمینه [[سؤال]] شد که سبب یاد نکردن [[علی]] چیست؟ فرمود: [[علی]] [[نفس]] من است. چه کسی را دیدهاید که دربارۀ [[نفس]] خود چیزی بگوید؟! | |||
با [[تأمل]] در [[گفتار]] [[زهرای مرضیه]]{{س}} به دست میآید که طبق دیدگاه آن بانوی [[بزرگوار]]، پیوند گسستناپذیری میان [[مقام نبوت]] و [[امامت]] وجود دارد.<ref>[[محمد حیدر مظفری|مظفری، محمد حیدر]]، [[امامت در بیان حضرت فاطمه (کتاب)|امامت در بیان حضرت فاطمه]]، ص۷۷.</ref> | |||
علی{{ع}} موضوع را با فاطمه{{س}} در میان گذاشت و گفت: | == [[حقیقت امامت]] == | ||
فاطمه{{س}} | === [[نصب الهی امام]] === | ||
[[سیره دخت پیامبر]]{{صل}} در [[اطاعت پذیری از مقام امامت]] و [[ولایت]] همچون [[مقام نبوت]] الگوی شایستهای برای [[پیروان]] آن حضرت است. او [[مقام امامت]] را مانند [[مقام نبوت]] امری [[الهی]] و [[انتصابی]] و [[علی]]{{ع}} را [[قطب]] و محور آن میدانست: او [[علی]] [[پیشوایی]] ربانی... مرکز توجه همه [[عارفان]] و [[خداپرستان]]... و جایگاه اصلی و محور [[امامت]] است<ref>{{متن حدیث|و هو الإمام الربانی... قُطْب الأَقْطَابِ... نقطة دائرة الإمامة}}، نهج الحیاة (فرهنگ سخنان حضرت فاطمه زهرا{{س}}) ص۲۷.</ref>. | |||
[علی [[جان]]] | |||
== فلسفه امامت == | |||
حـضـرت فـاطـمـه {{س}} در سخنان خویش اشاره عمیقى به نقش [[نظام امامت]] در ایجاد همبستگى در میان مـردم كـرده و در واقـع یـكـى از مـهـمـتـریـن اهـداف تشكیل حكومت در [[جوامع]] بشرى را كه همانا ایجاد و گسترش [[نظم و انضباط]] در [[جامعه]] و جلوگیرى از [[تشتت]] و نابسامانى در بین اجتماعات انسانى است را مورد توجه قرار داده است. | |||
آن حضرت در این خصوص میفرماید: «خـداى متعال، [[اطاعت]] ما [[اهل بیت]] را مایه [[نظام]] و [[انسجام]] [[ملت]] و [[امامت]] ما را ضامن [[وحدت]] و مانع افتراق و تشتت [[امت]] اسلامى و دوستى ما را مایه [[عزت اسلام]] قرار داد». <ref>{{متن حدیث|وَ جَعَلَ طاعَتَنا نِظاماً (لِلمِلَةِ) و امامتنا اءمناً مِنَ الفُرقَةِ وَ حُبَّنا عِزّاً لِلاِسْلامِ.}} خطبه فدکیه؛ ر.ک: جوهری بصری، احمد بن عبد العزیز، السقیفة و فدک، ص137 – 145؛ طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، ج 1، ص97 – 108؛ ابن حاتم شامى، جمال الدین یوسف، الدر النظیم فی مناقب الأئمة اللهامیم، ص465 – 478</ref>. | |||
از دیـدگـاه حضرت فـاطـمـه {{س}}، امـامـت تداوم و [[استمرار رسالت]] است و [[امام]] در [[اداره امور]] مـسـلمـانـان و نـظـام اجـتـمـاعـى آنـان از هـمـان شـأن و جـایـگـاهـى بـرخـوردار اسـت كـه رسـول بـرخـوردار بـود. از این رو تاكید آن حضرت بـر ایـن نـكـتـه اسـت كـه اگـر امـامـت و رهـبـرى [[اهل بیت]] [[رسول خدا]]{{صل}} به عنوان محور اصلى حكومت در [[جامعه]] مورد توجه قرار گیرد، دستیابى به [[ثبات]] و [[انسجام]] اجتماعى و جلوگیرى از نابسامانى و افتراق كه در واقع از ابتدایىترین و بـدیـهـىتـریـن وظـایـف حـكـومـت اسـت، بـه بـهـتـریـن شـكـل آن تـامـیـن خـواهـد گـردیـد و زمـیـنـه بـراى تـحـقـق اهـداف مـهـمـتـرى كـه از تشكیل حكومت مورد [[انتظار]] است فراهم خواهد شد. <ref>حسینی شاهرودی، سید محمد، [[فاطمه حامی ولایت (کتاب)| فاطمه حامی ولایت]]</ref>. | |||
== [[حقوق امام]] ([[وظایف امت در برابر امام]]) == | |||
=== توجه به امام === | |||
[[فاطمه زهرا]]{{س}} با همه عظمتش چون پروانهای گرد شمع [[وجود امام زمان]] خویش میچرخید؛ پروانه شیدایی که با سوختن و فداسازی خویش به همگان آموخت که پیشوای بر [[حق]] چونان [[کعبه]] است که [[مردم]] باید به سوی او شتافته، به گردش [[طواف]] کنند. او از پدرش [[نقل]] میکرد که: [[مَثَل]] [[امام]] مثل [[کعبه]] است که [[مردم]] به سوی او میآیند نه او به سوی [[مردم]]<ref>{{متن حدیث|مَثَلُ الْإِمَامِ مَثَلُ الْكَعْبَةِ إِذْ تُؤْتَى وَ لَا تَأْتِي}}، بحارالانوار، ج۳۶، ص۳۵۳.</ref>. | |||
=== [[اطاعت امام]] === | |||
[[اطاعت پذیری]] [[تکلیف]] مدارانه [[فاطمه]]{{س}} از [[مقام ولایت]] در همه عرصههای [[زندگی]] آن حضرت اعم از [[خانوادگی]] و [[سیاسی]] متجلی است. [[حضرت فاطمه]]{{س}} در طول مدت [[زندگی]] مشترک با [[امیرمؤمنان]]{{ع}} با [[سختیها]] و [[مشکلات]] [[اقتصادی]] فراوانی مواجه بود؛ [[خانه]] محقر استیجاری، عدم دسترسی به حداقل امکانات [[زندگی]]، نداشتن منبع درآمد و [[اشتغال]] مستمر [[همسر]] در [[محیط]] بیرون [[خانه]] به ویژه عرصههای [[نظامی]] و مأموریتهای [[تبلیغی]]. [[ولی]] [[فاطمه]]{{س}} همه این [[مشکلات]] و کمبودها را [[تحمل]] کرد و [[خم]] به ابرو نیاورد و آبروی [[علی]]{{ع}} را [[حفظ]] کرد. | |||
[[فاطمه]]{{س}} در این عرصه با همه دشواریهایش نه تنها بر خلاف رضای [[علی]]{{ع}} گام بر نداشت و از [[دستور]] و خواست او [[سرپیچی]] نکرد که با [[رفتار]] رضایتمندانهاش همواره غمها و غصههای [[دل]] مولا را که در بیرون [[خانه]] متحمل شده بود، از چهرهاش میزدود. [[رضایت]] [[حضرت امیر]]{{ع}} از عملکرد زهرا{{س}} [[بهترین]] [[گواه]] بر این [[حقیقت]] است: [[سوگند]] به [[خدا]]، [[فاطمه]] هرگز مرا [[خشمگین]] نساخت و هیچگاه [[نافرمانی]] نکرد و هر [[زمان]] که با او [[دیدار]] میکردم غمها و غصهها از دلم زدوده میشد<ref>{{متن حدیث|فَوَ اللَّهِ... لَا أَغْضَبَتْنِي وَ لَا عَصَتْ لِي أَمْراً وَ لَقَدْ كُنْتُ أَنْظُرُ إِلَيْهَا فَتَنْكَشِفُ عَنِّي الْهُمُومُ وَ الْأَحْزَانُ}}، بحار الانوار، ج۴۳، ص۱۳۴.</ref>. | |||
در عرصه [[سیاسی]] و [[اجتماعی]] نیز با آنکه خود [[معیار حق]] و ملاک [[رضایت]] و [[خشم]] [[کبریایی]] و [[صاحب نظر]] در مسائل [[سیاسی]] بود، [[ولی]] هرگز در این عرصه خارج از [[خط مشی سیاسی]] [[امیر مؤمنان]]{{ع}} و [[مصالح]] کلی [[امامت]] گام بر نداشت و همواره پشت سر آن حضرت حرکت میکرد. | |||
به عنوان نمونه، پس از ماجرای تلخ [[سقیفه]] و انزوای [[اهل بیت]]{{عم}}، گردانندگان [[سقیفه]] برای جلب [[افکار عمومی]] و کاستن از پیامدهای [[سوء]] آن، در صدد [[دلجویی]] از [[حضرت زهرا]]{{س}} بر آمده، درخواست [[ملاقات]] با آن حضرت را کردند. طبیعی بود که [[فاطمه]]{{س}} در تداوم [[مبارزه منفی]] خود با هر گونه پیشنهادی در این زمینه [[مخالفت]] ورزد و به درخواست کنندگان [[ملاقات]] [[پاسخ]] رد دهد. آنان دست به دامن [[علی]]{{ع}} شده، با فشار و [[اصرار]] از او خواستند از [[فاطمه]]{{س}} برای آنان [[اجازه]] بگیرد تا از او عذر بخواهند و [[اشتباهات]] گذشته خود را جبران کنند و در پی این درخواست رهسپار [[خانه]] آن حضرت شدند. | |||
[[علی]]{{ع}} موضوع را با [[فاطمه]]{{س}} در میان گذاشت و گفت: «[[فاطمه]] [[جان]]! آنان هم اکنون پشت در [[خانه]] [[منتظر]] [[اجازه]] ورود هستند؛ تا نظر شما چه باشد». | |||
[[فاطمه]]{{س}} ـ که [[احساس]] کرد [[علی]]{{ع}} [[ملاقات]] را [[مصلحت]] میداند ـ در [[پاسخ]] فرمود:[[ علی ]][[جان]][[ خانه]]،[[ خانه]] توست و من [[همسر]] تو هستم. آنچه [[مصلحت]] میدانی انجام ده<ref>{{متن حدیث|الْبَيْتُ بَيْتُكَ وَ الْحُرَّةُ زَوْجَتُكَ افْعَلْ مَا تَشَاءُ}}، بحار الانوار، ج۴۳، ص۱۹۸.</ref>.<ref>[[علی رفیعی|رفیعی، علی]]، [[درآمدی بر سیره فاطمی (کتاب)|درآمدی بر سیره فاطمی]]، ص۵۴.</ref> | |||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده:10068654.jpg|22px]] [[علی رفیعی|رفیعی، علی]]، [[درآمدی بر سیره فاطمی (کتاب)|'''درآمدی بر سیره فاطمی''']] | # [[پرونده:10068654.jpg|22px]] [[علی رفیعی|رفیعی، علی]]، [[درآمدی بر سیره فاطمی (کتاب)|'''درآمدی بر سیره فاطمی''']] | ||
# [[پرونده:IM010559.jpg|22px]] [[محمد حیدر مظفری|مظفری، محمد حیدر]]، [[امامت در بیان حضرت فاطمه (کتاب)|'''امامت در بیان حضرت فاطمه''']] | |||
# [[پرونده:11114.jpg|22px]] [[محمد حسین مختاری مازندرانی|مختاری مازندرانی، محمد حسین]]، [[امامت و رهبری - مختاری مازندرانی (کتاب)|'''امامت و رهبری''']] | |||
# [[پرونده:118564654.jpg|22px]] [[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[امامت در بینش اسلامی (کتاب)|'''امامت در بینش اسلامی''']] | |||
# [[پرونده:Emamatp.jpg|22px]] [[سید محمد عالمی|عالمی، سید علی]]؛ [[بررسی تعریف امامت در مدرسه بغداد (مقاله)|'''بررسی تعریف امامت در مدرسه بغداد''']] | |||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
خط ۴۰: | خط ۶۶: | ||
[[رده:امامت]] | [[رده:امامت]] | ||