←اخلاق نظری و اخلاق عملی
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-]] | + - [[)) |
|||
(۲۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۷ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | |||
| موضوع مرتبط = اخلاق | |||
| عنوان مدخل = | |||
| مداخل مرتبط = [[دانش اخلاق در نهج البلاغه]] - [[دانش اخلاق در اخلاق اسلامی]] - [[دانش اخلاق در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]] | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
== معناشناسی == | |||
[[علم اخلاق]] [[دانش]] مدونی است که صفتهای [[نیک]] و بد و پسندیده و ناپسند را به ما میشناساند؛ مزایا و منافع دسته اول و مضرات و معایب دسته دوم را مشخص کرده و راههای آراسته شدن به خویهای [[نیک]] و دوریگزیدن از خویهای ناشایست را به ما نشان میدهد. دانشی که به بررسی حالتهای مختلف نفس، [[شناخت]] [[بیماریها]] و کیفیت درمان آنها میپردازد، [[علم اخلاق]] نامیده میشود و موضوع علم اخلاق، نفس [[انسانی]] است که اصل و [[حقیقت انسان]] است. | |||
موضوع علم اخلاق، [[نفس انسان]] است. نفس [[انسانی]] شریفترین و ارزشمندترین مخلوقات الهی و برترین موجود عالم آفرینش است؛ چرا که [[خداوند متعال]] او را به خود نسبت داده، میفرماید: {{متن قرآن|وَنَفَخْتُ فِيهِ مِنْ رُوحِي}}<ref>«پس هنگامی که او را باندام برآوردم و در او از روان خویش دمیدم، برای او به فروتنی در افتید!» سوره حجر، آیه ۲۹.</ref>.<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱ (کتاب)|اخلاق الاهی، ج۱]]، ۴۴-۴۵.</ref> | |||
== دانشهای ناظر به [[اخلاق]] == | |||
==دانشهای ناظر به [[اخلاق]]== | |||
دانشهای ناظر به [[اخلاق]] از یک نظر به صورت ذیل قابل تقسیماند: | دانشهای ناظر به [[اخلاق]] از یک نظر به صورت ذیل قابل تقسیماند: | ||
#'''[[اخلاق]] توصیفی:''' در این [[علم]]، اصول [[اخلاقی]] مورد قبول یک شخص یا یک گروه و [[مکتب]]، توصیف و [[تبیین]] میشود<ref>مری وارنوک، فلسفه اخلاق در قرن بیستم، ترجمه ابوالقاسم فنائی، ص۳۳.</ref> | # '''[[اخلاق]] توصیفی:''' در این [[علم]]، اصول [[اخلاقی]] مورد قبول یک شخص یا یک گروه و [[مکتب]]، توصیف و [[تبیین]] میشود<ref>مری وارنوک، فلسفه اخلاق در قرن بیستم، ترجمه ابوالقاسم فنائی، ص۳۳.</ref> | ||
# '''فرا [[اخلاق]]:''' آنچه در این [[علم]] بررسی میشود، مسائل منطقی، [[معرفت]] [[شناختی]] و معناشناختیای است که در مجموع، مبادی | # '''فرا [[اخلاق]]:''' آنچه در این [[علم]] بررسی میشود، مسائل منطقی، [[معرفت]] [[شناختی]] و معناشناختیای است که در مجموع، مبادی تصوری و تصدیقی [[علم اخلاق]] را فراهم میآورند و معیارهای لازم را برای نقد اخلاق دستوری در [[اختیار]] مینهند<ref>مری وارنوک، فلسفه اخلاق در قرن بیستم، ترجمه ابوالقاسم فنائی، ص۳۵.</ref>. | ||
#'''[[اخلاق]] هنجاری:''' نتیجه تحقیق در این [[علم]]، فراهم آوردن اصول [[اخلاقی]] است که گزارههای آن توصیه، | # '''[[اخلاق]] هنجاری:''' نتیجه تحقیق در این [[علم]]، فراهم آوردن اصول [[اخلاقی]] است که گزارههای آن توصیه، ترغیب یا [[نهی]] و منع اخلاقی را در بردارند و از مخاطب عمل به آنها را طلب میکنند... در اخلاق هنجاری ما از باورهای اخلاقی اشخاص یا مکتبها خبر نمیدهیم، بلکه از واقع اصول اخلاقی خبر میدهیم، خواه کسی به آنها [[معتقد]] باشد، خواه نباشد<ref>فلسفه اخلاق در قرن بیستم، ترجمه ابوالقاسم فنائی، ص۳۴.</ref>.<ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۳۰.</ref> | ||
== | == اخلاق نظری و اخلاق عملی == | ||
یکی از تقسیماتی که [[علما]] و | یکی از تقسیماتی که [[علما]] و دانشمندان [[اخلاق اسلامی]] در زمینه [[اخلاق]] نمودهاند، تقسیم [[اخلاق]] به نظری و عملی است. در اخلاق نظری صفات نیک و بد [[شناسایی]] و معرّفی میشود و در اخلاق عملی راه [[تهذیب نفس]] و رسیدن به [[کمالات انسانی]] مطرح میشود<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگنامه دینی (کتاب)|فرهنگنامه دینی]]، ص۲۱.</ref>. | ||
==تقسیم [[اخلاق]] براساس [[قرآن]] و [[روایات]]== | == تقسیم [[اخلاق]] براساس [[قرآن]] و [[روایات]] == | ||
مسائل [[اخلاقی]] بر اساس [[قرآن کریم]] و [[روایات]] به دو دسته تقسیم میشوند: | مسائل [[اخلاقی]] بر اساس [[قرآن کریم]] و [[روایات]] به دو دسته تقسیم میشوند: | ||
#مسائل فردی، که در آن اصول و ضوابطی برای پیراستن فرد از [[رذایل اخلاقی]] و آراستن خود به [[فضائل اخلاقی]] است. | # مسائل فردی، که در آن اصول و ضوابطی برای پیراستن فرد از [[رذایل اخلاقی]] و آراستن خود به [[فضائل اخلاقی]] است. | ||
#مسائل جمعی که در آن رعایت اصول دیگران مطرح است مانند: [[نیکی]] کردن به [[پدر]] و [[مادر]]، [[هدایت مردم]] و...<ref>علی قائمی، اخلاق و معاشرت در اسلام، ص۵۶.</ref>.<ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۳۱.</ref> | # مسائل جمعی که در آن رعایت اصول دیگران مطرح است مانند: [[نیکی]] کردن به [[پدر]] و [[مادر]]، [[هدایت مردم]] و...<ref>علی قائمی، اخلاق و معاشرت در اسلام، ص۵۶.</ref>.<ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۳۱.</ref> | ||
==[[هدف]] [[علم اخلاق]]== | == [[هدف]] [[علم اخلاق]] == | ||
وظیفه [[اخلاق]]، حرکت دادن [[انسان]] به سمت [[کمال نهایی]] و رساندن او به مقصد اعلی است و این هدف با آراستن [[انسان]] به [[فضیلتها]] و پیراستنش از رذیلتها میسر میشود. درباره [[هدف]] [[علم اخلاق]] دو نظریه مطرح شده است: | وظیفه [[اخلاق]]، حرکت دادن [[انسان]] به سمت [[کمال نهایی]] و رساندن او به مقصد اعلی است و این هدف با آراستن [[انسان]] به [[فضیلتها]] و پیراستنش از رذیلتها میسر میشود. درباره [[هدف]] [[علم اخلاق]] دو نظریه مطرح شده است: | ||
#علمای [[اخلاق]] قائلند [[هدف]] [[علم اخلاق]]، رساندن [[انسان]] از اولین مرتبه حیوانیت تا افق [[فرشتگان]] است<ref>محمدمهدی نراقی، جامع السعادات، ج۱، ص۱۲۷.</ref>. | # علمای [[اخلاق]] قائلند [[هدف]] [[علم اخلاق]]، رساندن [[انسان]] از اولین مرتبه حیوانیت تا افق [[فرشتگان]] است<ref>محمدمهدی نراقی، جامع السعادات، ج۱، ص۱۲۷.</ref>. | ||
#[[حکما]] معتقدند افق [[فرشتگان]]، نهایت [[سیر]] [[آدمی]] نیست و با رسیدن به این [[مقام]]، [[مأموریت]] [[علم اخلاق]] پایان نمیپذیرد؛ چراکه مقصد نهایی [[انسان]]، اتصال به بینهایت است؛ بنابراین [[هدف]] [[علم اخلاق]] این است که [[روح انسان]] که از عالم [[فرشتگان]] است نیز بگذرد و به بینهایت برسد. این دیدگاه به [[حقیقت]] نزدیکتر است؛ چرا که [[قرآن کریم]] هرگز [[هدف]] حرکت [[انسانی]] را به افق [[فرشتگان]] محدود نکرده است، بلکه به صراحت [[انسان]] را مسافر کوی [[خدا]] میداند؛ از جمله: {{متن قرآن|وَإِلَى اللَّهِ الْمَصِيرُ}}<ref>«بازگشت (هر چیز) به سوی خداوند است» سوره آل عمران، آیه ۲۸.</ref>.<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱ (کتاب)|اخلاق | # [[حکما]] معتقدند افق [[فرشتگان]]، نهایت [[سیر]] [[آدمی]] نیست و با رسیدن به این [[مقام]]، [[مأموریت]] [[علم اخلاق]] پایان نمیپذیرد؛ چراکه مقصد نهایی [[انسان]]، اتصال به بینهایت است؛ بنابراین [[هدف]] [[علم اخلاق]] این است که [[روح انسان]] که از عالم [[فرشتگان]] است نیز بگذرد و به بینهایت برسد. این دیدگاه به [[حقیقت]] نزدیکتر است؛ چرا که [[قرآن کریم]] هرگز [[هدف]] حرکت [[انسانی]] را به افق [[فرشتگان]] محدود نکرده است، بلکه به صراحت [[انسان]] را مسافر کوی [[خدا]] میداند؛ از جمله: {{متن قرآن|وَإِلَى اللَّهِ الْمَصِيرُ}}<ref>«بازگشت (هر چیز) به سوی خداوند است» سوره آل عمران، آیه ۲۸.</ref>.<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱ (کتاب)|اخلاق الاهی، ج۱]]، ۳۴-۳۶.</ref>. | ||
==[[ارزش]] کاربردی [[علم اخلاق]]== | == [[ارزش]] کاربردی [[علم اخلاق]] == | ||
[[علم]] در یک تقسیم دارای دو قسم است: [[علم]] [[مکاشفه]] و [[علم]] معامله: [[علم]] [[مکاشفه]] دانشی است که مطلوب آن [[آگاهی]] است و [[علم]] معامله دانشی است که یادگیری آن به خودی خود چیزی بر [[انسان]] نمیافزاید. دانستن گزارههای [[علوم]] معاملی در صورتی [[ارزشمند]] است که مقدمه عمل قرار گیرد؛ مثل [[فقه]]. [[علم اخلاق]] از [[علوم]] معامله است به این معنی که صرف دانستن گزارههای [[اخلاقی]] به خودی خود ارزشی ندارد، بلکه میتوان گفت اگر مقدمه عمل نباشد، [[تعلیم و تعلم]] آن، [[تضییع عمر]] است و چهبسا مقدمات [[هلاکت]] [[انسان]] را فراهم کند؛ به این معنی که [[انسان]] با یادگیری [[اخلاق]]، مفاهیم زیادی را در [[خزانه]] [[ذهن]] خود انباشته میکند و چون به آنها عمل نمیکند و به [[تهذیب نفس]] خویش نمیپردازد، به دانستههای خود [[مغرور]] و به بدترین وادی [[هلاکت]] کشیده میشود<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱ (کتاب)|اخلاق | [[علم]] در یک تقسیم دارای دو قسم است: [[علم]] [[مکاشفه]] و [[علم]] معامله: [[علم]] [[مکاشفه]] دانشی است که مطلوب آن [[آگاهی]] است و [[علم]] معامله دانشی است که یادگیری آن به خودی خود چیزی بر [[انسان]] نمیافزاید. دانستن گزارههای [[علوم]] معاملی در صورتی [[ارزشمند]] است که مقدمه عمل قرار گیرد؛ مثل [[فقه]]. [[علم اخلاق]] از [[علوم]] معامله است به این معنی که صرف دانستن گزارههای [[اخلاقی]] به خودی خود ارزشی ندارد، بلکه میتوان گفت اگر مقدمه عمل نباشد، [[تعلیم و تعلم]] آن، [[تضییع عمر]] است و چهبسا مقدمات [[هلاکت]] [[انسان]] را فراهم کند؛ به این معنی که [[انسان]] با یادگیری [[اخلاق]]، مفاهیم زیادی را در [[خزانه]] [[ذهن]] خود انباشته میکند و چون به آنها عمل نمیکند و به [[تهذیب نفس]] خویش نمیپردازد، به دانستههای خود [[مغرور]] و به بدترین وادی [[هلاکت]] کشیده میشود<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱ (کتاب)|اخلاق الاهی، ج۱]]، ص۴۵-۴۷.</ref>. | ||
== [[دانش اخلاق اسلامی]]== | == [[دانش اخلاق اسلامی]] == | ||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
{{ | {{مدخل وابسته}} | ||
=== عمومی === | |||
===عمومی=== | |||
* [[مکارم اخلاق]] | * [[مکارم اخلاق]] | ||
===وابسته دانش اخلاق=== | |||
=== وابسته دانش اخلاق === | |||
* [[اخلاق نظری]] | * [[اخلاق نظری]] | ||
* [[اخلاق عملی]] | * [[اخلاق عملی]] | ||
خط ۵۴: | خط ۵۱: | ||
* [[مکتب اخلاقی]] | * [[مکتب اخلاقی]] | ||
===وابسته فلسفه اخلاق=== | === وابسته فلسفه اخلاق === | ||
* [[اخلاق توصیفی]] | * [[اخلاق توصیفی]] | ||
* [[فرااخلاق]] | * [[فرااخلاق]] | ||
خط ۷۱: | خط ۶۸: | ||
* [[فلسفه علم اخلاق]] | * [[فلسفه علم اخلاق]] | ||
* [[رویکردهای اخلاقی]] | * [[رویکردهای اخلاقی]] | ||
{{پایان | {{پایان مدخل وابسته}} | ||
==منابع== | == منابع == | ||
{{ | {{منابع}} | ||
# [[پرونده:1379218.jpg|22px]] [[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|'''مکارم اخلاق در صحیفه''']] | # [[پرونده:1379218.jpg|22px]] [[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|'''مکارم اخلاق در صحیفه''']] | ||
# [[پرونده:1100246.jpg|22px]] [[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱ (کتاب)|'''اخلاق الاهی ج۱''']] | # [[پرونده:1100246.jpg|22px]] [[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱ (کتاب)|'''اخلاق الاهی ج۱''']] | ||
# [[پرونده:13681040.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگنامه دینی (کتاب)|'''فرهنگنامه دینی''']] | # [[پرونده:13681040.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگنامه دینی (کتاب)|'''فرهنگنامه دینی''']] | ||
{{پایان | {{پایان منابع}} | ||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:اخلاق]] | [[رده:اخلاق]] | ||
{{علم اخلاق}} | {{علم اخلاق}} |