بدون خلاصۀ ویرایش
برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۲۵ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = امام حسین | | موضوع مرتبط = امام حسین | ||
| خط ۶: | خط ۵: | ||
| پرسش مرتبط = | | پرسش مرتبط = | ||
}} | }} | ||
== عزاداری == | |||
{{اصلی|عزاداری}} | |||
عزاداری یکی از سنت‌های دینی برای [[وفات]] و شهادت پیشوایان دینی است مانند برگزاری مراسم عزاداری در [[ماه محرم]] و [[روز عاشورا]] و ایام شهادت ائمه. سوگواری برای افرادِ ازدست‌رفته امری غریزی و طبیعی است و در طول [[تاریخ]] رواج داشته است. [[فلسفه عزاداری]]، همان فلسفه [[قیام]] [[امام حسین]]{{ع}} است که عبارت از [[اصلاح‌گری]]، احیای آموزه‌ها و [[معارف دینی]]، [[تربیت]] [[انسان]] و غیره است<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]؛ [[صدیقه درویش‌زاده کاخکی|درویش‌زاده کاخکی، صدیقه]]، [[عزاداری (مقاله)| مقاله «عزاداری»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۷ (کتاب)| دانشنامه امام خمینی ج۷]]، ص۳۰۷–۳۱۵؛ [[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[وظایف امت نسبت به قرآن و عترت (کتاب)|وظایف امت نسبت به قرآن و عترت]]، ص ۸۵.</ref>. | |||
== هیئت == | == هیئت == | ||
| خط ۱۵: | خط ۱۸: | ||
محفل‌ها و مجلس‌هایی که در سوگ [[حسینی]] و برای احیای خاطرۀ [[عاشورا]]، در [[مساجد]] و حسینیّه‌ها و منازل، در ایّام [[عاشورا]] یا در روز‌های دیگر در طول سال برگزار می‌شود و از پربرکت ترین آثار [[شهادت]] [[ابا عبدالله]] {{ع}} و زمینۀ مناسبی برای [[تبلیغ]] و [[موعظه]] و تقویت [[آگاهی]] [[مردم]] به [[دین]] و علایق مذهبی است و در [[روایات]] نیز تأکید شده که چنین مجالسی همواره برپا شود<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۴۳۱.</ref>. | محفل‌ها و مجلس‌هایی که در سوگ [[حسینی]] و برای احیای خاطرۀ [[عاشورا]]، در [[مساجد]] و حسینیّه‌ها و منازل، در ایّام [[عاشورا]] یا در روز‌های دیگر در طول سال برگزار می‌شود و از پربرکت ترین آثار [[شهادت]] [[ابا عبدالله]] {{ع}} و زمینۀ مناسبی برای [[تبلیغ]] و [[موعظه]] و تقویت [[آگاهی]] [[مردم]] به [[دین]] و علایق مذهبی است و در [[روایات]] نیز تأکید شده که چنین مجالسی همواره برپا شود<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۴۳۱.</ref>. | ||
== [[تکیه]] | == تکیه == | ||
{{اصلی|تکیه}} | |||
محلّی که برای [[عزاداری]] [[سید الشهدا]] {{ع}}، به‌ویژه در ایّام [[عاشورا]] ساخته و برپا می‌شود. این گونه اماکن، علاوه بر آنکه [[حرمت]] و [[قداست]] خاصّ خود را دارد، [[احکام]] مخصوص [[مساجد]] را ندارد، بنابراین محدودیّت حضور در آن مثل [[مسجد]] نیست. تکیه، یا تکیه‌گاه، بعد از [[مسجد]] در [[حقیقت]] پایگاه [[معنوی]] [[مسلمانان]] خصوصا [[شیعیان]] به حساب می‌آید. جایی که [[مردم]] با تعزیه‌خوانی و [[سوگواری]] [[سالار شهیدان]] و [[یاران]] با وفایش به او متوسّل و متّکی می‌شوند... تکیه با [[تعزیه]] و [[عزاداری]] عجین گشته و این دو را هرگز نتوان از یک‌دیگر جدا کرد<ref>تاریخ تکایا و عزاداری قم، ص۶۹.</ref>. به نظر برخی، پدید آمدن «تکیه»، در مقابل مراکز [[دینی]] وابسته به خلافت‌های غیر [[شیعی]] بوده تا پایگاهی برای هواداران [[نهضت حسینی]] و دور از [[سلطه]] [[حکّام]] باشد<ref>یاد و یادآوران، دکتر علی شریعتی(چاپ حسینیه ارشاد)، ص۳۹ و ۴۰.</ref>.<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۱۲۷.</ref> | |||
== [[ | == روضه‌خوانی == | ||
{{اصلی|روضه‌خوانی}} | |||
یاد کردن از مصیبت‌های امام حسین {{ع}} و [[اهل بیت]] و [[گریستن]] و گریاندن در عزای آنان را «روضه» و روضه‌خوانی گویند. [[امامان]] ما توصیه کرده‌اند که به یاد [[شهادت]] و مظلومیّت سیدالشهدا {{ع}} [[گریه]] کنیم و [[مجالس عزا]] برپا کنیم تا یاد آنان زنده بماند<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]].</ref>. | |||
== [[ | == نوحه == | ||
{{اصلی|نوحه}} | |||
نوحه عبارت است از ماتم سرایی در سوگ عزیزان که به توصیه [[پیشوایان دینی]] [[نوحه‌خوانی]] و [[گریستن]] در عزای [[امام حسین]] {{ع}} امری پسندیده است. نوحه‌سرایی به صورت خواندن اشعار سوزناک سبب تحریک [[احساسات]] و [[عواطف]] [[مسلمین]] و تبیین حوادث و خاطرات [[عاشورا]]ست و نوحه‌خوان به کسی گویند که اشعار نوحه را میخواند<ref>[[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر]]، [[عاشورا ریشه‌ها انگیزه‌ها رویدادها پیامدها (کتاب)|عاشورا ریشه‌ها انگیزه‌ها رویدادها پیامدها]]، ص ۸۱؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]].</ref>. | |||
== [[ | == گریه == | ||
{{اصلی|گریه}} | |||
«گریه» واکنش [[عاطفی]] در مواجهه با [[مصیبت]] و از شاخصه‌های فرهنگ شیعی است. [[اشک]] و گریه یا «بکا» یا «دمع»، نشانه رقت [[قلبی]] و [[رفتاری]] طبیعی است که [[انسان]]، به طور ارادی یا غیرارادی، در موقعیت‌های خاص هیجانی و عاطفی (تأثر، [[ترس]]، فقدان، [[محبت]] و...) بروز می‌دهد. مهم‌ترین رخداد مصیبت بار در [[تاریخ]] و فرهنگ شیعه، [[واقعه عاشورا]] بوده است. در منابع [[شیعی]]، [[روایات]] متعددی با مضمون [[تشویق]] و [[تحریض]] شیعیان به ذکر مصیبت عاشورا و گریه بر آن نقل شده است. در این روایات، گریه بر [[امام حسین]] {{ع}} عملی ارزشمند و مستوجب [[ثواب]] و فواید [[دنیوی]] و [[اخروی]] فراوانی دانسته شده است<ref>[[محسن حسام مظاهری|مظاهری، محسن حسام]]، [[فرهنگ سوگ شیعی (کتاب)|مقاله «گریه»، فرهنگ سوگ شیعی]]، ص ۵۱؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۴۱۲.</ref>. | |||
== [[ | == قمه زنی == | ||
{{اصلی|قمه زنی}} | |||
قمه‌زنی مراسمی است که در بعضی شهرستان‌ها و بلاد [[شیعی]] و توسّط برخی از [[عزاداران]] [[امام حسین]] {{ع}} اجرا می‌شود و در تأسّی به مجروح و [[شهید]] شدن [[سید الشهدا]] {{ع}} و [[شهیدان کربلا]] و بعنوان اظهار آمادگی برای [[خون]] دادن و سر باختن در راه [[امام حسین]] {{ع}} انجام می‌دهند. قمه‌زنی نیز، مثل زنجیر زنی و شبیه‌خوانی و... از دیرباز مورد [[اختلاف]] نظر [[علما]] و [[پیروان]] و مقلّدین آنان بوده و به استفتا و [[افتاء]] مبنی بر جواز یا عدم جواز آن می‌پرداخته‌اند. این مراسم، از نظر [[شرعی]] پایه و مبنای [[دینی]] ندارد و صرفا روی علاقۀ [[شیعیان]] به [[ابا عبدالله]] الحسین {{ع}} انجام می‌گیرد. برخی از [[فقها]] به خاطر تأثیر نامطلوب آن بر [[افکار]] دیگران و موجب وهن [[مذهب]] بودن، آن را ممنوع دانسته‌اند<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۳۸۷.</ref>. | |||
==[[ | == شورزدن == | ||
{{اصلی|شورزدن}} | |||
از اصطلاحات خاصّ [[عزاداری]] و [[نوحه]] خوانی است. وقتی سینه زنی یا زنجیر زنی به نقطۀ اوج خود می‌رسد، ریتم حرکات و صداها سریعتر و پرشورتر شده، با کلماتی همچون "[[حسین]] حسین" و... بر سر و سینه می‌زنند. گاهی هم کسانی در این حال غش میکنند و از خود بی خود می‌شوند، آنان را از میان جمع بیرون برده، آب به چهره‌اش می‌ریزند تا به خود آید<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۲۷۹.</ref>. | |||
== [[ | == سینه‌زنی == | ||
{{اصلی|سینه‌زنی}} | |||
یکی از [[آیین‌های عزاداری]] در [[سوگ سید الشهدا]]{{ع}} و [[اهل بیت]]. در این [[آیین]]، [[عزاداران]] همراه نوحه‌ای که نوحه‌خوان میخواند، با دست بر سینه خود می‌زنند و از آهنگ و [[نظم]] خاصّی برخوردار است و به صورت گروهی انجام می‌گیرد. گروه [[سینه‌زن]]، اغلب اعضای یک هیئت و دسته‌اند و در مناسبت‌های خاص، در [[مسجد]]، [[حسینیه]] یا در خیابان‌ها و [[حرم‌ها]] به [[عزاداری]] می‌پردازند<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]].</ref>. | |||
== [[ | == زنجیرزنی == | ||
{{اصلی|زنجیرزنی}} | |||
مجموعه‌ای از حلقه‌های ریز متّصل به هم که به دسته‌ای چوبی یا فلزّی وصل می‌شود "زنجیر" نام دارد و آن را در ایام [[عاشورا]]، به‌صورت دسته جمعی و در هیأت‌های [[عزاداری]]، همراه با [[نوحه]] خوانی، بر پشت می‌زنند و گاهی جای آن کبود یا مجروح می‌شود. این شیوه [[عزاداری]] مورد اختلاف میان علماست<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۲۱۴.</ref>. | |||
== [[ | == خون گریستن == | ||
{{اصلی|خون گریستن}} | |||
به جای [[اشک]]، [[خون]] [[گریستن]]، تعبیری است که در”زیارت ناحیه مقدّسه” از زبان حضرت [[حجّت]] {{ع}} [[نقل]] شده که می‌‌فرماید: اگر روزگار مرا به تأخیر انداخت و نتوانستم یاریت کنم، صبح و شب بر تو [[خون]] می‌‌گریم و می‌‌نالم و به جای [[اشک]]، [[خون]] می‌‌گریم: {{متن حدیث|لَأَبْكِيَنَّ عَلَيْكَ بَدَلَ الدُّمُوعِ دَماً}}<ref>سوگنامه آل محمد، ص ۱۵۴.</ref>.<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۱۸۲.</ref> | |||
== [[ | == جامه سیاه == | ||
{{اصلی|جامه سیاه}} | |||
رسم است که در سوگ عزیزان، [[لباس]] سیاه می‌‌پوشند، در ایام [[محرّم]] نیز [[عزاداران]] در عزای [[سید الشهدا]]، هم خود [[لباس]] سیاه می‌‌پوشند، هم [[مساجد]] و تکایا و سر در ساختمان‌ها را سیاهپوش میکنند<ref>[[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر]]، [[عاشورا ریشه‌ها انگیزه‌ها رویدادها پیامدها (کتاب)|عاشورا ریشه‌ها انگیزه‌ها رویدادها پیامدها]] ص ۸۰؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۱۳۹.</ref>. | |||
== [[ | == تعزیه == | ||
{{اصلی|تعزیه}} | |||
اصل تعزیه و تعزیت، یعنی تسلیت‌گویی به کسی در [[مصیبت]] و عزایی که بر او واقع شده است. امّا در اصطلاح، به اجرای نمایشنامه مذهبی درباره موضوعات [[دینی]] مثل حادثه [[عاشورا]] گفته می‌شود که به صورت زنده و در حضور [[مردم]] انجام می‌گیرد. به آن "شبیه خوانی" هم می‌گویند و [[هدف]] از آن، نمایش یک حادثه و احیای یاد و خاطره آن است<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]].</ref>. | |||
== [[تباکی]] | == تباکی == | ||
{{اصلی|تباکی}} | |||
تباکی یعنی خود را به [[گریه]] زدن، خود را گریان نشان دادن، خود را شبیه [[گریه]] کننده ساختن، حالتِ [[گریه]] به خود گرفتن. تباکی در [[عزاداری]] بدان معناست که شخص، حالات فرد گریه کننده را به خود بگیرد تا در اثر آن، رقت قلب، تأثر [[باطنی]] و گریه برای او حاصل شود. از این جهت تباکی را می‌توان نوعی [[خضوع]] و [[فروتنی]] ظاهری دانست که منجر به [[خشوع]] و فروتنی باطنی می‌شود. در راه احیای [[عاشورا]] و [[سوگواری]] بر عزای حسین {{ع}}، هم [[گریستن]]، هم گریاندن و هم حالتِ [[گریه]] داشتن [[ثواب]] دارد. حتّی اگر کسی نگرید یا گریه‌اش نیاید، گرفتن این حالت، هم در خود شخص حالت [[اندوه]] و تحسّر ایجاد می‌‌کند، هم به مجلس عزا، چهره و رنگ [[غم]] می‌‌بخشد<ref>[[مهدی مسائلی|مسائلی، مهدی]]، [[فرهنگ سوگ شیعی (کتاب)|مقاله «تباکی»، فرهنگ سوگ شیعی]]، ص ۱۱۲؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۱۱۲؛ [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر]]، [[عاشورا ریشه‌ها انگیزه‌ها رویدادها پیامدها (کتاب)|عاشورا ریشه‌ها انگیزه‌ها رویدادها پیامدها]] ص ۷۹.</ref>. | |||
== [[ | == پرده‌خوانی == | ||
{{اصلی|پرده‌خوانی}} | |||
[[نوحه]] خوانی بر اساس پرده‌ای که به دیوار [[نصب]] میکنند و روی آن تصاویری از چهره‌های خوب و بد در تاریخ اسلام، به‌ویژه حوادث مربوط به عاشوراست و [[نوحه]] خوان، طبق صحنه‌های تصویر، اشعار و [[مراثی]] را میخواند و [[مردم]] که اغلب پای دیوارها در کوچه‌ها و میادین یا تکیه‌ها پای صحبت و نوحه‌اش می‌نشینند، دور او جمع می‌شوند و می‌گریند و به پرده خوان، طبق [[نذر]] و نیاز خویش، کمک [[مالی]] میکنند<ref>ر.ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۹۳.</ref>. | |||
== [[ | == پامنبری == | ||
{{اصلی|پامنبری}} | |||
«پامنبری» از اصطلاحات [[مجالس عزاداری]] است و به فرد یا افرادی گفته می‌شود که در مجالس عزاداری همراه واعظ یا مداح حاضر می‌شوند و هنگام سخنرانی یا [[مداحی]] پایین [[منبر]] می‌نشینند و [[وظیفه]] کمک‌رسانی به واعظ و روضه‌خوان در «گرم کردن» و اداره بهتر مجلس و برقراری ارتباط با مستمعان را برعهده دارند<ref>ر.ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۹۲.</ref>. | |||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده:1100843.jpg|22px]] [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر]]، [[عاشورا ریشه‌ها انگیزه‌ها رویدادها پیامدها (کتاب)|'''عاشورا ریشه‌ها انگیزه‌ها رویدادها پیامدها''']] | |||
# [[پرونده:13681024.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|'''فرهنگ عاشورا''']] | # [[پرونده:13681024.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|'''فرهنگ عاشورا''']] | ||
# [[پرونده:13681040.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه دینی''']] | |||
# [[پرونده:IM010259.jpg|22px]] [[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[وظایف امت نسبت به قرآن و عترت (کتاب)|'''وظایف امت نسبت به قرآن و عترت''']] | |||
# [[پرونده:1100827.jpg|22px]] [[مهدی مسائلی|مسائلی، مهدی]]، [[فرهنگ سوگ شیعی (کتاب)|'''مقاله «تباکی»، فرهنگ سوگ شیعی''']] | |||
# [[پرونده:1100827.jpg|22px]] [[محسن حسام مظاهری|مظاهری، محسن حسام]]، [[فرهنگ سوگ شیعی (کتاب)|'''مقاله «گریه»، فرهنگ سوگ شیعی''']] | |||
# [[پرونده:IM009875.jpg|22px]] [[صدیقه درویش‌زاده کاخکی|درویش‌زاده کاخکی، صدیقه]]، [[عزاداری (مقاله)| مقاله «عزاداری»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۷ (کتاب)|'''دانشنامه امام خمینی ج۷''']] | |||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||