امام حسین علیه‌السلام: تفاوت میان نسخه‌ها

{{مدخل مرتبط

| موضوع مرتبط = اهل بیت پیامبر خاتم

| عنوان مدخل =  

| مداخل مرتبط = [[امام حسین در قرآن]] - [[امام حسین در حدیث]] - [[امام حسین در معارف دعا و زیارات]] - [[امام حسین در کلام اسلامی]] - [[امام حسین در تاریخ اسلامی]] - [[امام حسین در معارف و سیره نبوی]] - [[امام حسین در معارف و سیره فاطمی]] - [[امام حسین در معارف و سیره اهل بیت]]

| پرسش مرتبط =  

}}

| کنیه = اباعبدالله  

| زادروز = ۳ شعبان، سال ۴ ق

| محل زندگی = [[مدینه]] • [[کوفه]]

 

[[امام حسین]] {{ع}} سومین پیشوای [[مسلمانان]]، سوم [[شعبان]] [[سال سوم هجری]] در [[مدینه]] دیده به [[جهان]] گشود<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج۱، ص۴۶۳.</ref>. پس از تولد، [[رسول خدا]] {{صل}} خود در گوش او [[اذان]] و اقامه گفت و پیوسته به ایشان عنایتی ویژه داشت و برایش عقیقه کرد. در [[روایت]] آمده است هنگام تولد، [[جبرئیل]] به همراه هزار تن از ملائکه برای تبریک به حضور [[پیامبر اکرم]] {{صل}} رسیدند و [[جبرئیل]] [[پیامبر]] را از کیفیّت [[شهادت]] ایشان و ادامۀ [[امامت اهل‌بیت]] {{ع}} در نسل او [[آگاه]] ساخت<ref>ر.ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۸۹ و [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۱۵۷؛ [[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه ج۱]]، ص ۲۹۰- ۲۹۱؛ [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۱۰۲؛ [[مهران اسماعیلی|اسماعیلی، مهران]]، [[حسین بن علی (مقاله)|مقاله «حسین بن علی»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۱ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۱]].</ref>.

 

=== پدر و مادر ===

 

# '''نام:''' [[رسول خدا]]{{صل}} به دلیل علاقه به [[فرزندان فاطمه]]{{س}}، نام حسین را [[انتخاب]] کرد<ref>صدوق، امالی، ص۱۹۷؛ صدوق، علل الشرائع، ج۱، ص۱۳۷؛ طوسی، امالی، ص۳۶۷ و در منابع اهل سنت: خرگوشی، شرف النبی، ص۲۶۵.</ref>. بر پایه [[روایت]] مشهور دیگری که در منابع [[شیعه]]<ref>کلینی، کافی، ج۶، ص۲.</ref> و [[اهل سنت]]<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، الطبقة الخامسه، ج۱، ص۲۳۹؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۳۲.</ref> به آن اشاره شده، رسول خدا{{صل}} بر اساس [[دستور خداوند]]، نام پسران [[امام علی]]{{ع}} را هم‌نام پسران [[هارون]] (شبر، شبیر و مشبر) به ترتیب «حسن، حسین و مُحَسَّن» نام نهاد. این گزارش در برخی منابع اهل سنت افزوده‌ای دارد که صحیح نیست. در این منابع، به نقل از امام علی{{ع}} آمده است که: «من به نام [[حرب]] علاقه داشتم و می‌خواستم نام یکی از پسرانم را حرب بگذارم؛ اما هر بار رسول خدا{{صل}} با آن [[مخالفت]] کرد و نام پسرانم را هم‌نام پسران هارون قرار داد»<ref>طبرانی، المعجم الکبیر، ج۳، ص۹۷؛ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۳، ص۱۷۱.</ref>. چنین [[رفتاری]] از امام علی{{ع}} و [[سبقت]] ایشان بر پیامبر برای نام‌گذاری فرزندان و حتی مخالفت چندین باره، می‌تواند بیانگر رد پای [[تاریخ‌نگاری]] عثمانی در ارائه شخصیتی ستیزه‌جو از امام علی{{ع}} باشد. این در حالی است که امام علی{{ع}} بعدها با اینکه دارای فرزندان بسیاری شد، هیچ‌گاه از نام حرب برای نام‌گذاری آنان استفاده نکرد!

# '''کنیه و القاب:''' کنیه امام حسین «[[ابوعبدالله]]» است. برخی منابع از کنیه «ابوعلی» نیز یاد کرده‌اند<ref>خصیبی، الهدایة الکبری، ص۲۰۱؛ ابن شهر آشوب، مناقب، ج۳، ص۲۳۲.</ref> که به احتمال بر اساس نام فرزندان ایشان باشد. منابع، القاب متعددی (تا حدود هفتاد القب)<ref>ابن شهر آشوب، مناقب، ج۳، ص۲۳۲.</ref> برای [[امام حسین]]{{ع}} ذکر کرده‌اند که معروف‌ترین آنها عبارت است از: «[[سید]] [[شباب]] [[اهل]] الجنة»، «سِبط»، «[[مظلوم]]»<ref>طبری، تاریخ، ج۵، ص۵۷۲.</ref>، «[[شهید]]»، «[[سید الشهداء]]»، «المقتول بالطَّف»، «الامام الثالث»، «المقتول بکربلاء». [[القاب]] غیر مشهور ایشان مانند «الطیب الوفی» توصیف‌های مدح‌آمیزی است که بعدها به کار رفته است و با شنیدن آنها، نام [[امام حسین]]{{ع}} به یاد نمی‌آید<ref>پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، [[تاریخ اسلام بخش اول ج۲ (کتاب)|تاریخ اسلام بخش اول ج۲]]، ص ۱۳۰؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۸۹ و [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۱۵۷؛ [[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه ج۱]]، ص ۲۹۰- ۲۹۱؛ [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۱۰۲؛ [[مهران اسماعیلی|اسماعیلی، مهران]]، [[حسین بن علی (مقاله)|مقاله «حسین بن علی»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۱ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۱]].</ref>.

 

امام حسین{{ع}} در طول [[زندگی]] خویش، دست‌کم پنج [[همسر]] [[اختیار]] کرد که عبارت‌اند از:

# '''اول، [[لیلی]]''': دختر [[ابومرة بن عروه ثقفی]]: وی مادر [[علی اکبر]]، بزرگ‌ترین پسر امام حسین{{ع}} و به احتمال، اولین همسر ایشان است. پدر وی [[ابومره]] در شمار صحابه‌ای بود که در دوره [[رسول خدا]]{{صل}} به [[دنیا]] آمد<ref>ابن حجر، الاصابة، ج۷، ص۳۰۶؛ ابن اثیر، اسد الغابة، ج۵، ص۲۹۵.</ref>. اما جدش، [[عروة بن مسعود]] از بزرگان [[صحابه]]<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۴، ص۱۷۵۵.</ref> بود. او ابتدا به عنوان نماینده [[مشرکان]] در [[صلح حدیبیه]] با رسول خدا{{صل}} مذاکره کرد<ref>واقدی، مغازی، ج۱، ص۵۹۴؛ طبری، تاریخ، ج۲، ص۶۲۶.</ref> و سپس [[اسلام]] آورد و در راه [[تبلیغ دین]] در میان مشرکان [[شهر طائف]] به [[شهادت]] رسید<ref>ابن هشام، سیره، ج۴، ص۹۶۴.</ref>. نام مادر لیلی، [[میمونه]] دختر ابوسفیان [[اموی]] است و بر این اساس، لیلی، نواده دختری [[ابوسفیان]] و دخترعمه [[یزید بن معاویه]] است. لیلی به احتمال، پیش از [[واقعه کربلا]] از دنیا رفته باشد؛ زیرا منابع معتبر، از او در حوادث [[کربلا]] یاد نکرده‌اند.

# '''دوم، [[شهربانو]]''': در اینکه امام حسین با دختری از [[اسیران]] [[ایرانی]] [[ازدواج]] کرده و [[امام سجاد]]{{ع}} ثمره این ازدواج است، نمی‌توان تردیدی داشت؛ اما درباره نام آن [[زن]] و نیز جایگاه [[خانوادگی]] وی پیش از ازدواج، در منابع [[اختلاف]] بسیاری دیده می‌شود که امکان نظر دادن دقیق و [[قطعی]] را با [[دشواری]] رو به رو کرده است.

# '''سوم، [[رباب]]''': او مادر سُکَینه و عبدالله ([[علی اصغر]]) است. مشهور است که پدر وی، اِمرؤ القیس کَلبی، از [[مسیحیان]] [[شام]]، در دوره [[عمر بن خطاب]] [[مسلمان]] شد و به درخواست [[امام علی]]{{ع}} سه دخترش را به [[عقد]] خود و حسنین{{عم}} در آورد و بدین گونه رباب همسر امام حسین{{ع}} شد<ref>مصعب زبیری، نسب قریش، ص۵۹؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۴۱۶؛ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۳۵۵.</ref>؛ اما با توجه به اینکه فرزندان وی در اواخر [[عمر]] [[امام حسین]]{{ع}} به [[دنیا]] آمده‌اند، احتمال [[ازدواج]] آنان در دوره [[عمر بن خطاب]] بعید است. [[رباب]] در [[واقعه عاشورا]] حضور داشت و [[شاهد]] [[شهادت]] فرزند خردسال، یا شیرخوارش عبدالله ([[علی اصغر]]) بود. او پس از امام حسین{{ع}}، یکسال زنده ماند و بر اثر شدت [[اندوه]] [[شهادت امام حسین]]{{ع}} از دنیا رفت<ref>ابن جوزی، المنتظم، ج۶، ص۹؛ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۴، ص۸۸.</ref>.

# '''چهارم، اُم [[اسحاق]]''': وی دختر [[طلحة بن عبیدالله]] ([[صحابه]] مشهور و از سردمداران [[جنگ جمل]]) و مادر [[فاطمه بنت الحسین]] است. وی در ابتدا همسر امام حسن{{ع}} بود<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، الطبقة الخامسه، ج۱، ص۲۲۶.</ref> و پس از شهادت آن [[امام]]{{ع}} و بنا بر [[وصیت]] ایشان، با امام حسین{{ع}} ازدواج کرد و [[فاطمه]] تنها فرزند وی از امام حسین{{ع}} است. اُم اسحاق پس از شهادت امام حسین{{ع}} با عبدالله بن محمد بن عبدالرحمان بن ابی بکر ازدواج کرد<ref>ابن حبیب بغدادی، المحبر، ص۴۴۲.</ref> که حاصل آن دختری به نام امینه است. گزارشی از حضور وی در [[کربلا]] در دست نیست و احتمال دارد با امام حسین{{ع}} به کربلا نیامده باشد.

# '''پنجم، اُم جعفر، مادر [[جعفر بن حسین]]''': نامش را سلافه<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، الطبقة الخامسه، ج۱، ص۳۷۰.</ref> از تیره بنو بلی<ref>مصعب زبیری، نسب قریش، ص۵۹.</ref>، از [[قبیله]] قُضاعه گفته‌اند<ref>ابن شهر آشوب، مناقب، ج۳، ص۲۳۱.</ref>. از حضور وی نیز در کربلا گزارشی در دست نیست<ref>پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، [[تاریخ اسلام بخش اول ج۲ (کتاب)|تاریخ اسلام بخش اول ج۲]]، ص ۱۳۱.</ref>.

 

برای امام حسین {{ع}} شش فرزند نام برده شده است: [[حضرت علی اکبر]] {{ع}}؛ [[امام سجاد]] {{ع}}؛ [[علی اصغر]] {{ع}}؛ [[جعفر بن الحسین بن علی]]؛ [[محمد بن الحسین بن علی]]؛ [[فاطمه دختر امام حسین]] و [[سکینه بنت الحسین بن علی]]<ref>[[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امام حسین (کتاب)|گزیده دانشنامه امام حسین]]، ص ۹۰.</ref>.

 

== شمایل و صفات ظاهری ==

از [[امام علی]] {{ع}} نقل شده است: "هر کس می‌خواهد به صورت [[پیامبر]] {{صل}} از سر تا گردن بنگرد، به حسن بنگرد و هر کس می‌خواهد به گردن تا پای او بنگرد، به [[حسین]] بنگرد. آن دو، شباهت به پیامبر {{صل}} را تقسیم کرده‌اند<ref>{{متن حدیث|مَن أرادَ أن يَنظُرَ إلى وَجهِ رَسولِ اللّهِ {{صل}} مِن رَأسِهِ إلى عُنُقِهِ، فَليَنظُر إلَى الحَسَنِ {{ع}} وَ مَن أرادَ أن يَنظُرَ إلى ما لَدُن عُنُقِهِ إلى {{صل}}، فَليَنظُر إلَى الحُسَينِ {{ع}}، اقتَسَماهُ}} (المعجم الکبیر، ج۳، ص۹۵، ح۲۷۶۹؛ کنزالعمال، ج۱۳، ص۶۵۹، ح۳۷۶۷۴).</ref>. همچنین از [[امام حسن]] {{ع}} نقل شده است: [[حسین بن علی]] {{ع}}، شبیه‌ترینِ مردم به فاطمه {{س}} است و من، شبیه‌ترینِ مردم به [[خدیجه کبری]] هستم<ref>{{متن حدیث|كَانَ الْحُسَيْنُ بْنُ عَلِيٍّ {{ع}} أَشْبَهَ‏ النَّاسِ‏ بِفَاطِمَةَ {{س}} وَ كُنْتُ أَنَا أَشْبَهَ النَّاسِ بِخَدِيجَةَ الْكُبْرَى}} (المناقب، ابن‌شهرآشوب، ج۴، ص۲؛ بحار الأنوار، ج۲۴، ص۳۱۶، ح۲۱).</ref>.<ref>[[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امام حسین (کتاب)|گزیده دانشنامه امام حسین]]، ص ۷۲.</ref>

 

[[فضائل]] فراوانی برای [[امام حسین]] {{ع}} در [[آیات]] و [[روایات]] وارد شده است. برخی تا [[حدود]] ۱۲۰ [[آیه]] از [[قرآن کریم]] را با ملاحظه روایات تفسیری درباره [[امام حسین]] {{ع}} استخراج کرده‌اند. بخش عمده‌ای از این [[آیات]] در [[فضائل]] مشترک و بخش دیگر در [[فضائل مختص امام حسین]] {{ع}} است<ref>شواهد التنزیل حاکم حسکانی و فرائد السمطین و بحار، ج ۴۴، ص ۲۱۷ و الحسین فی القرآن سید محمد واحدی.</ref> مانند داستان [[سوره انسان]]<ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]]، ج ۲ ص ۲۹.</ref>.

 

در [[روایات]] نیز اوصافی برای حضرت ذکر شده است مانند اینکه ایشان [[زیور]] [[آسمان‌ها]] و [[زمین]]، چراغ هدایت و کشتی نجات است: پیامبر خدا {{صل}} خطاب به امام حسین {{ع}} فرمود: «آفرین بر تو، ای ابو عبدالله، ای زیور آسمان‌ها و [[زمین‌ها]]!»<ref>{{متن حدیث|مَرْحَباً بِكَ يَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ‏ يَا زَيْنَ‏ السَّمَاوَاتِ‏ وَ الْأَرَضِينَ‏ ...}}؛ عیون أخبار الرضا {{ع}}، ج۱، ص۵۹، ح۲۹؛ کمال الدین، ص۲۶۵، ح۱۱.</ref> و یا اینکه آن حضرت محبوب‌ترینِ [[مردم]] نزد آسمانیان دانسته شده است<ref>{{متن حدیث|قَالَ رَسُولُ اللَّهِ {{صل}}:‏ مَنْ‏ أَحَبَّ‏ أَنْ‏ يَنْظُرَ إِلَى‏ أَحَبِّ‏ أَهْلِ‏ الْأَرْضِ‏ إِلَى أَهْلِ السَّمَاءِ فَلْيَنْظُرْ إِلَى الْحُسَيْنِ‏}} (المناقب، ابن‌شهرآشوب، ج۴، ص۷۳؛ بحارالأنوار، ج۴۳، ص۲۹۷، ح۵۹).</ref>.<ref>[[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امام حسین (کتاب)|گزیده دانشنامه امام حسین]]، ص۱۳۹ ـ ۱۴۲.</ref>

 

{{اصلی|سیره امام حسین}}

[[سیره]] به معنای جریان داشتن و در حرکت بودن است که در اصطلاح [[دینی]] به معانی طریقه، روش و [[رفتار]] و اخلاق عملی به کار رفته است. خصلت‌های برجسته و سیره [[امام حسین]] {{ع}}، در صحنه‌های مختلف مخصوصاً در نهضت عاشورا جلوه داشت. برخی از ابعاد سیره امام حسین {{ع}} را می‌توان از جنبه‌های [[اخلاقی]]، [[خانوادگی]]، [[تبلیغی]]، [[سیاسی]] و [[اجتماعی]] بررسی نمود<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۲۵۴؛ [[محمد علی کلهر|کلهر، محمد علی]]، [[شجاعت و شهامت امام حسین (مقاله)|مقاله «شجاعت و شهامت امام حسین»]] [[فرهنگ عاشورایی ج۱ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۱]] ص ۶۲ ـ ۷۹؛ [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امام حسین (کتاب)|گزیده دانشنامه امام حسین]] ص۱۵۳؛ [[محمد علی قاسمی|قاسمی، محمد علی]]، [[امام حسین و تربیت دینی (مقاله)|مقاله «امام حسین و تربیت دینی»]]، [[فرهنگ عاشورایی ج۷ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۷]]، ص ۱۵ ـ ۳۴.</ref>.

 

[[حسین بن علی]] {{ع}} نیز مانند پدر بزرگوار و برادر ارجمندش [[امام مجتبی]] {{ع}} در تمام مراحل زندگی و سیره عملی خود نمونه کامل [[انسان]] الهی و در [[صبر]] و [[بردباری]] بر [[آزار]] و اذیّت در [[راه خدا]] و گذشت و کرم و [[بخشش]] و [[مهربانی]] و [[شجاعت]] و ذلّت‌ناپذیری و [[عرفان]] و [[عبادت]] و [[بندگی]] و [[بیم]] از [[خدا]] و [[فروتنی]] در برابر [[حق]] و خروشیدن بر [[باطل]]، نمونه زنده [[اخلاق]] والای [[نبوی]] و سمبل برجسته [[دلاوری]] و [[جهاد در راه خدا]] و [[امر به معروف و نهی از منکر]] و بارزترین الگوی [[ایثار]] و [[از خودگذشتگی]] در جهت زنده کردن ارزش‌های پر ارج [[آیین]] [[مقدس]] جدش [[سرور]] [[پیامبران]] به شمار می‌آید، تا آنجا که جدّ بزرگوارش درباره او فرمود: {{متن حدیث|حُسَيْنٌ مِنِّي وَ أَنَا مِنْ حُسَيْنٍ}}؛ [[حسین]] از من است و من از حسین. [[رسول خدا]] {{صل}} با این سخن از رتبه و جایگاه این شخصیت بزرگ، با رساترین تعبیر یاد کرد<ref>[[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۵ (کتاب)|پیشوایان هدایت ج۵]]، ص۲۲-۲۹.</ref>.

 

[[امام حسین]] {{ع}} در شیوایی گفتار، [[جود]]، [[کرم]] و [[شجاعت]] سرآمد بود<ref>ر.ک: ابن صباغ مالکی، الفصول المهمة، ج۲، ص۷۶۳-۷۷۰.</ref>. وی در بین [[صحابه پیامبر]] {{صل}} [[عزت]] و احترامی بی‌بدیل داشت. راوی می‌گوید در [[تشییع]] جنازه‌ای دیدم که [[ابوهریره]] با لباسش خاک را از روی پای [[حسین بن علی]] {{ع}} می‌زدود<ref>ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۳، ص۲۸۷.</ref>. به گفته [[مصعب زبیری]]، امام حسین {{ع}} ۲۵ بار، پیاده به [[حج]] رفت<ref>ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۴، ص۱۸۰؛ ابن اثیر جزری، اسدالغابه، ج۲، ص۲۰: ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۳، ص۲۸۷.</ref>. او از جدش [[رسول خدا]] {{صل}} و پدرش علی {{ع}} و مادرش [[فاطمه]] {{س}} [[روایت]] نقل کرده است؛ دسته‌ای از [[صحابه]] و [[تابعین]] نیز از او روایت نقل کرده‌اند، از جمله [[علی بن حسین]] {{ع}}، فاطمه و [[سکینه]]، [[دختران]] امام حسین {{ع}}، [[طلحة بن عبیدالله]]، [[بشر بن غالب]]، [[عبیدالله بن حارث]]، [[ابوسعید تیمی]]، [[سنان بن ابی سنان]] و [[ابوحازم اشجعی]]<ref>ر.ک: طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، ج۳، ص۱۲۷-۱۳۶؛ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۳، ص۲۸۰.</ref>.<ref>[[سید علی رضا عالمی|عالمی، سید علی رضا]]، [[حسین بن علی (مقاله)| مقاله «حسین بن علی»]]، [[دانشنامه فاطمی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فاطمی ج۱]]، ص ۲۰۵.</ref>

 

[[امام حسین]] {{ع}} شش سال از دوران زندگیشان را با جد بزرگوارش سپری کرد و در این مدت همیشه کنار [[رسول خدا]] {{صل}} بوده و حتی در وقت [[نماز]] از آن حضرت جدا نمی‌شد. [[رسول خدا]] {{صل}} با جملاتی که دربارۀ [[امام حسین]] فرموده گوشه‌ای از [[فضائل]] او و برادرش را به [[مردم]] بازگو نمود، مانند [[حدیث]]: "[[امام حسن|حسن]] و [[حسین]] سرور جوانان اهل بهشت هستند"<ref>{{متن حدیث|الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ سَیِّدَا شَبَابِ أَهْلِ الْجَنَّةِ}}؛ سنن ترمذی، ج۵، ص۳۲۱؛ شرح مسلم، ج۶، ص۴۱.</ref>.

 

[[پیامبر]] علاقه بسیاری به [[امام حسین]] {{ع}} داشت و پیوسته در گفتار و [[رفتار]]، از مهر زیاد خویش به [[فرزند]] دخترش پرده برمی‌داشت. او را به سینه می‌فشرد و گلویش را می‌بوسید و می‌فرمود: "[[حسین]] از من است و من از اویم. [[خدا]] [[دوست]] دارد کسی را که [[حسین]] را [[دوست]] دارد. [[حسین]] از [[اسباط]] است"<ref>{{متن حدیث|حُسَیْنٌ مِنِّی وَ أَنَا مِنْ حُسَیْنٍ أَحَبَّ اللَّهُ مَنْ أَحَبَّ حُسَیْناً حُسَیْنٌ سِبْطٌ مِنَ الْأَسْبَاط}}؛ کامل الزیارات، ص۵۳.</ref>. [[پیامبر]] {{صل}} در بیان [[احساس]] خود به [[حسین]] {{ع}} آن را به بوییدن گل خوشبو تشبیه کرده<ref>صحیح البخاری، ج۴، ص۲۱۷؛ سنن الترمذی، ج۵، ص۳۲۲؛ المعجم الکبیر، ج۴، ص۱۵۶.</ref> و از [[علی بن ابی‌طالب]] {{ع}} می‌خواست مراقب وی باشد<ref>الامالی، ص۱۹۸؛ معرفة الصحابه، ج۱، ص۲۶۶؛ میزان الاعتدال، ج۴، ص۷۶.</ref> و برای دفع [[حسادت]] دیگران به [[امام حسین]] و [[امام حسن]] {{عم}} از دعاهایی بهره می‌گرفت<ref>صحیح البخاری، ج۴، ص۱۱۹؛ سنن ابی داوود، ج۲، ص۴۲۱؛ الکافی، ج۲، ص۵۶۹.</ref>. [[روایت]] شده است [[پیامبر]] بر [[منبر]] سخنرانی می‌کردند، زمانی که [[امام حسن]] و [[حسین]] {{ع}} آمدند [[پیامبر خاتم|پیامبر]] از [[منبر]] پایین آمد و آنان را در آغوش گرفت.

 

[[امام حسین]] {{ع}} از نظر ظاهری شبیه به [[پیامبر]] {{صل}} بود<ref>سنن الترمذی، ج۵، ص۳۲۵؛ المعجم الکبیر، ج۳، ص۹۶؛ صحیح ابن حبان، ج۱۵، ص۴۳۱.</ref>. ایشان مردی سپیدچهره بود و عمامه‌ای سیاه بر سر می‌گذاشت و موی سر و محاسن خود را خضاب می‌کرد. [[امام حسین|حضرت]] مردی صاحب کرم و بردبار بود و به [[فقرا]] و [[مساکین]] رسیدگی می‌کرد و با آنان نشست و برخاست داشت.

 

[[پیامبر]] {{صل}} فرمود: "امّا [[حسین]]، پس او از [[امّت]] من است و او پسر و فرزند من و [[بهترین]] [[خلق]] بعد از برادرش است، او [[امام]] [[مسلمانان]] مولای [[مؤمنان]]، [[خلیفه]] [[پروردگار]] عالمیان، فریادرس فریاد خواهان و پناه پناه جویان و [[حجّت]] [[خداوند]] بر تمام [[خلق]] [[خدا]] و سرور جوانان اهل بهشت و باب [[نجات]] [[امّت]] است، [[فرمان]] او، فرمان من و [[اطاعت]] از او، اطاعت از من است، پس هر کس از او [[پیروی]] کند از من است و هر کس از او [[نافرمانی]] کند، از من نیست"<ref>موسوعة کلمات الامام الحسین، ص۲.</ref>. مهم‌ترین رخداد دوران کودکی [[امام حسن]] {{ع}} و [[امام حسین]] {{ع}} شرکت در [[مباهله]] بود<ref>[[رضا محمدی|محمدی، رضا]]، [[امام‌شناسی ۵ (کتاب)|امام‌شناسی]]، ص۱۰۲-۱۰۳؛ [[رحمت‌الله ضیایی|ضیائی ارزگانی، رحمت الله]]، [[امامت امام حسین (مقاله)|امامت امام حسین]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی ج۱]]، ص ۴۳۰؛ [[مهران اسماعیلی|اسماعیلی، مهران]]، [[حسین بن علی (مقاله)|مقاله «حسین بن علی»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۱ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۱]].</ref>.

=== [[امام]] {{ع}} پس از [[پیامبر]] {{صل}} ===

[[امام حسین]] {{ع}} هنگام [[وفات پیامبر]] {{صل}} نزدیک ۷ سال داشت. آن حضرت هنگام به [[قدرت]] رسیدن [[عمر]]، ۱۰ ساله، زمان انتخاب عثمان ۲۰ ساله بود و تا ۳۲ سالگی در [[مدینه]] زندگی می‌کرد و از ۳۲ ـ ۳۷ سالگی یعنی از [[خلافت]] پدرش [[امیرمؤمنان]] تا [[صلح]] برادرش [[حسن بن علی]] {{ع}}، در [[کوفه]] بودند. حدود ۴۷ سالگی [[برادر]] خود، [[امام حسن]] {{ع}} را از دست داد و خود به [[امامت]] رسید و در ۵۷ سالگی به [[شهادت]] رسید. بنابراین ۲۰ سال در دوره [[معاویه]] و چند ماه در روزگار [[یزید]]، در [[مدینه]] زندگی می‌کردند<ref>[[مهران اسماعیلی|اسماعیلی، مهران]]، [[حسین بن علی (مقاله)|مقاله «حسین بن علی»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۱ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۱]].</ref>.

[[زندگی]] [[سیاسی]] و [[اجتماعی]] [[امام حسین]] {{ع}} پیش از [[امامت]] ایشان را می‌‌توان در دو دوران مورد بررسی قرار داد. یکی روزگار [[امام علی]] {{ع}} و دیگری دوران [[امام حسن]] {{ع}}.

==== روزگار [[امام علی]] {{ع}} ====

# '''دوران ۲۵ ساله [[سکوت]] پدر:''' [[امام حسین]] {{ع}} در این دوران همراه پدر [[شاهد]] کژروی‌های برخی [[اصحاب پیامبر]] {{صل}} و پیشامدهای بسیار تلخ بود؛ همانند [[شهادت]] مادر، [[غصب فدک]]، [[محرومیت]] [[بنی هاشم]] از [[خمس]] و [[بدعت]] در [[احکام]] و [[مقررات اسلامی]]. [[امام حسین]] {{ع}} در این دوران، پیرو و پشتیبان پدر بود و گاه که [[مصلحت]] تمنا می‌کرد، نارضایتی و [[مخالفت]] خویش به وضعیت [[جامعه اسلامی]] را بازگو می‌کرد.

# '''دوران [[زمامداری]] [[امام علی]] {{ع}}:''' [[امام]] در این دوران، پدر را در [[زمامداری]] [[جامعه اسلامی]] [[یاری]] می‌کرد. فعالیت‌های [[امام حسین]] {{ع}} در روزگار پنج ساله [[خلافت]] پدر عبارت بود از: شرکت در [[امور سیاسی]]، [[اجتماعی]]، [[فرهنگی]] و نظامی. [[بسیج]] نیرو برای رویارویی با [[دشمن]] و حضور پرشور در جنگ‌های [[جمل]]، [[صفین]] و [[نهروان]] بخشی از این گونه فعالیت‌هاست<ref>زندگانی امام حسین‌، ۴۹- ۳۱.</ref>. از [[امام حسین|آن حضرت]] خطبه‌ای در [[جنگ صفین]] [[نقل]] شده که ضمن آن [[مردم]] را به [[جنگ]] ترغیب می‌کرد<ref>مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، ج۳۲، ص۴۰۵.</ref>. در مراحل مقدماتی [[جنگ صفین]] در گرفتن آب از دست [[شامیان]] نقش داشت، [[امام علی]] {{ع}} بعد از آن [[پیروزی]] فرمود: {{متن حدیث|هَذَا أَوَّلُ فَتْحٍ بِبَرَکَةِ الْحُسَیْنِ}}<ref>مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، ج۴۴، ص۲۶۶.</ref>. به طور کلی در دورانی که [[علی]] {{ع}} به [[خلافت]] رسید، [[یاور]] پدر در [[حکومت]] و [[جهاد]] بود. [[امام علی]] {{ع}} در نامه ۲۴ [[نهج البلاغه]] [[امام حسین]] را پس از [[امام حسن]] [[مسئول]] [[موقوفات]] خود قرار می‌دهد<ref>نهج البلاغه، نامه ۲۴</ref>.

براساس منابع تاریخی [[امام حسین]] {{ع}} در طول زندگی با پنج زن ازدواج کرده است که عبارت‌اند از: [[شهربانو]] مادر [[امام سجاد]] {{ع}}؛ [[لیلی]] مادر مادر [[علی اکبر]] {{ع}}؛ [[رباب]] مادر حضرت [[علی اصغر]] {{ع}}؛ [[ام اسحاق]] و ام جعفر<ref>[[علی اکبر ذاکری|اکبر ذاکری، علی]]، [[درآمدی بر سیره معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه (کتاب)|درآمدی بر سیره معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه]]، ص ۲۵۴ ـ ۲۵۷؛ [[فضل‌الله خالقیان|خالقیان، فضل‌الله]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «امام سجاد»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۷۸؛ [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امام حسین (کتاب)|گزیده دانشنامه امام حسین]] ص ۸۴.</ref>.

==== روزگار [[امام حسن]] {{ع}} ====

دوران [[امامت امام حسن]] {{ع}} از سال ۴۰ تا ۵۰ ﻫ. طول کشید. [[امام سوم]] در دورۀ ده ساله حکومت امام [[حسن]] {{ع}} همواره در رکاب ایشان حاضر بود و همیشه [[احترام]] برادرش را پاس می‌داشت و در حضور ایشان [[سخن]] نمی‌گفت<ref>ر.ک: [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه ج۱]]، ص ۲۹۰- ۲۹۱؛ [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۱۰۳؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۸۹.</ref>.

=== دوران [[معاویه]] ===

[[امامت امام حسین]] {{ع}} تقریبا با ۱۰ سال پایانی حکومت معاویه معاصر بود. زمانی که شیعیان کوفه در اعتراض ضد [[معاویه]]، نزد [[امام حسن]] {{ع}} در [[مدینه]] رفته، تا ایشان را به [[قیام]] ترغیب کنند، [[امام]] {{ع}} اوضاع را نامناسب دانست و تأکید کردند تا [[معاویه]] بر سر [[قدرت]] است، [[شیعیان]] در خانه خود بمانند<ref>الاخبار الطوال، ص۲۲۰ ـ ۲۲۱؛ انساب الاشراف، ج۳، ص۲۹۰ ـ ۲۹۱.</ref>. نامه‌نگاری شیعیان کوفه با [[امام]] {{ع}} پس از شهادت امام حسن {{ع}} نیز ادامه یافت؛ ولی [[امام حسین]] {{ع}} می‌بایست تا زمان [[مرگ]] [[معاویه]] به مفاد [[پیمان]] [[صلح]] [[وفادار]] می‌ماند<ref>الاخبار الطوال، ص۲۲۱؛ انساب الاشراف، ج۳، ص۲۹۱.</ref>. در چنین اوضاعی، [[معاویه]] کوشید روابط خود با [[امام حسین]] {{ع}} را بهبود بخشد، از این‌رو از والی خود در [[مدینه]] خواست [[ام کلثوم]]، دختر [[زینب]] {{س}} خواهر [[امام حسین]] را برای [[یزید]] خواستگاری کند و این [[ازدواج]] را عامل زدودن ناراحتی‌های پیشین و گشودن فصلی نو دانست؛ ولی [[امام]] {{ع}} با این خواستگاری مخالفت کرده و [[ام کلثوم]] را به [[عقد]] قاسم بن محمد بن جعفر درآورد و یکی از زمین‌های زراعی خود را به آنان بخشید<ref>سیره ابن اسحاق، ج۵، ص۲۳۵ - ۲۳۶؛ مناقب، ج۳، ص۱۹۹ - ۲۰۰.</ref>.

[[معاویه]] قبل از شهادت امام حسن {{ع}} تصمیم گرفته بود [[یزید]] را [[جانشین]] خود سازد<ref>الاستیعاب، ج۱، ص۳۹۱.</ref>؛ ولی بر اثر برخی موانع چنین نکرد؛ [[تعهد]] [[معاویه]] در [[پیمان]] صلحش در سال ۴۱ به واگذاری [[جانشینی]] به [[امام حسن]] {{ع}}<ref>انساب الاشراف، ج۳، ص۲۹۵؛ تاریخ طبری، ج۵،ص ۱۶۷.</ref>، مخالفت [[زیاد بن ابیه]] با [[جانشینی]] [[یزید]]<ref>تاریخ طبری، ج۵، ص۳۰۳؛ المنتظم، ج۵، ص۲۸۵ - ۲۸۶.</ref> و نوجوانی و سن اندک [[یزید]]، برخی از این موانع بودند.

 

 

 

 

 

==== حرکت به سوی کوفه ====

در ذی‌حجه همان سال حوادثی در [[مکه]] روی داد که [[امام]] {{ع}} ادامه ماندن در آنجا را مناسب ندانست. [[یزید]] برای کنترل اوضاع [[حجاز]]، [[حکم]] [[ولایت]] [[مدینه]]، [[مکه]] و [[امارت]] [[حج]] را در [[رمضان]] همان سال برای [[عمرو بن سعید]] [[اموی]] صادر کرد<ref>تاریخ خلیفه، ص۱۴۲؛ انساب الاشراف، ج۵، ص۳۲۶ - ۳۲۷؛ تاریخ طبری، ج۵، ص۳۴۳.</ref>. پدر عمرو در دوره [[معاویه]] مدت‌ها والی مدینه<ref>البدایة والنهایه، ج۸، ص۴۵، ۶۱، ۶۷.</ref> و جدش عاص از دشمنان پیامبر {{صل}} بود که در [[نبرد]] [[بدر]] به دست [[امام علی]] {{ع}} کشته شد<ref>انساب الاشراف، ج۱، ص۳۵۵؛ السیرة النبویه، ج۱، ص۷۰۸.</ref>. به محض آمدن [[عمرو بن سعید]] به [[مکه]]، [[امام]] آنجا را ترک گفت، زیرا با حضور وی، [[حرم]] مکی برای او [[امن]] نبود؛ ولی [[عمرو بن سعید]] کوشید [[امام]] را به [[مکه]] بازگرداند. با وجود درگیری دو طرف و آسیب دیدن برخی، همراهان [[امام حسین]] {{ع}} کوتاه نیامده و [[ایستادگی]] [[سختی]] از خود نشان دادند و [[عمرو بن سعید]] نیز نتوانست بر اثر فشار جوّ عمومی [[حاجیان]]، سختگیری بیشتری از خود نشان دهد و پس از آن [[امام]] {{ع}} به حرکت خود ادامه داد<ref>تاریخ طبری، ج۵، ص۳۸۵؛ البدایة والنهایه، ج۸، ص۱۶۶.</ref>.

 

 

پس از آن بود که نیروهای حر، آن حضرت را محاصره کردند، تا نزد [[ابن زیاد]]، والی کوفه ببرند؛ ولی [[امام]] [[تسلیم]] خواسته حر نشد و توافق شد حضرت {{ع}} جز مسیر [[کوفه]] یا [[مدینه]]، به هر سمت که می‌خواهد برود، تا حر پاسخ‌نامه خود به [[ابن زیاد]] را دریافت کند<ref>تاریخ طبری، ج۵، ص۴۰۲ - ۴۰۳.</ref>. مسیر [[کوفه]] در جهت شمال بود و [[امام]] {{ع}} مسیر خود را به سمت شمال با اندکی [[انحراف]] به سمت [[غرب]] ادامه داد و از [[غرب]] [[کوفه]] [[گذشت]] تا آنکه در هفتاد و اندی کیلومتر شمال [[کوفه]] و در پی آمدن پیک [[ابن زیاد]] از حرکت باز ایستاد<ref>تاریخ طبری، ج۵، ص۴۰۸.</ref>. به [[دستور]] [[ابن زیاد]]، حضرت در دوم [[محرم]]، ۲۴ روز پس از حرکت کاروان در منطقه‌ای خشک و دور از قلعه‌ها و برج‌هایی که روستاها از آن برخوردار بودند متوقف شد<ref>تاریخ طبری، ج۵، ص۴۰۸.</ref>. [[عمر بن سعد]] و ۴۰۰۰ نیروی او که عازم [[ری]] بودند، برپایه مأموریت جدیدشان، در سوم [[محرم]] به [[نینوا]] آمدند<ref>تاریخ طبری، ج۵، ص۴۱۰.</ref> و در روز هفتم و به [[دستور]] والی [[اموی]] [[کوفه]] و به [[انتقام]] خون عثمان که تشنه کشته شد، از دسترسی کاروان [[امام حسین]] {{ع}} به آب جلوگیری کردند<ref>تاریخ طبری، ج۵، ص۴۱۲.</ref>. ابن‌سعد، فرمانده سپاهیان [[اموی]]، در پی گفت و گوهای چند باره خود با [[امام]] {{ع}} بارها با ابن‌زیاد والی [[اموی]] [[کوفه]] مکاتبه کرد، تا شاید به درگیری پایان دهد<ref>تاریخ طبری، ج۵، ص۴۱۴.</ref>؛ ولی وی جز به تسلیم امام [[رضایت]] نداد و در برابر [[تسلیم]] ایشان هیچ تعهدی را نپذیرفت<ref>تاریخ طبری، ج۵، ص۴۱۵.</ref>. اگر [[امام]] خود را [[تسلیم]] می‌کرد، او را به [[جرم]] [[قیام]]، ناامنی و آشوب محاکمه کرده و می‌کشتند و بسا همین شد که [[امام]] به [[نبرد]] تن داد، زیرا در آن وضعیت [[تسلیم]]، [[زبونی]] شمرده می‌شد<ref>تاریخ طبری، ج۵، ص۴۲۵ - ۴۲۶.</ref>. در روز [[نبرد]] در ۱۰ [[محرم]]، چند تن از سپاهیان [[اموی]]، مانند [[حر بن یزید ریاحی]] و [[یزید بن زیاد مهاصر]]، به حضرت پیوستند<ref>تاریخ طبری، ج۵، ص۴۲۷، ۴۴۵.</ref>. [[امام]] و یارانش تا بعدازظهر روز ۱۰ [[محرّم]] به [[شهادت]] رسیدند<ref>تاریخ طبری، ج۵، ص۴۲۲.</ref>. [[رفتار]] سپاهیان [[اموی]] با جنازه [[شهدا]] و اسرای بازمانده بسیار خصمانه و کینه‌توزانه بود<ref>تاریخ طبری، ج۵، ص۴۵۳ - ۴۵۵.</ref>. [[ابن سعد]]، ۱۱ [[محرم]] نیز در اردوگاه خود ماند و سپس همراه اسرا و ۷۲ سر از [[شهدای کربلا]] به [[کوفه]] بازگشت<ref>تاریخ طبری، ج۵، ص۴۵۲ - ۴۵۳؛ تاریخ الطوال، ص۲۵۹.</ref>. این رخداد از بزرگ‌ترین حوادث جهان اسلام به شمار می‌آید و روایت‌های گوناگونی از آن بیان شده است<ref>[[مهران اسماعیلی|اسماعیلی، مهران]]، [[حسین بن علی (مقاله)|مقاله «حسین بن علی»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۱ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۱]]؛ [[رضا محمدی|محمدی، رضا]]، [[امام‌شناسی ۵ (کتاب)|امام‌شناسی ۵]]، ص۱۳۶-۱۳۷؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۸۹؛ [[رحمت‌الله ضیایی|ضیائی ارزگانی، رحمت الله]]، [[امامت امام حسین (مقاله)|امامت امام حسین]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی ج۱]]، ص ۴۳۱؛ [[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه ج۱]]، ص ۲۹۰- ۲۹۱؛ [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۱۰۳-۱۰۴.</ref>.

 

== امامت و ولایت ==

[[امامت حسین بن علی]] {{ع}} از سال ۵۰ آغاز و تا ۶۱ﻫ. ادامه یافت. [[امام حسین]] {{ع}} جزء دوازده نفری است که [[پیامبر]] {{صل}} در [[حدیث]] مشهور [[جابر]] [[انصاری]] از آنان یاد می‌کند و آنان را [[خلیفه]] و [[وصی]] خویش می‌خواند. افزون بر این، [[امام]] {{ع}} در ماجرای [[مباهله]] همراه [[پیامبر]] {{صل}} بود. [[پیامبر]] {{صل}} دربارۀ [[امامت]] او و برادرش [[امام حسن]] {{ع}} فرمود: "این دو فرزندم، امام‌اند؛ چه بنشینند و چه [[قیام]] کنند"<ref>{{متن حدیث| الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ إِمَامَا حَقٍّ قَامَا أَوْ قَعَدَا}}؛ بحارالانوار، ج۳۵، ص۲۶۶.</ref>. [[امام حسن]] {{ع}} نیز بر [[امامت]] ایشان تصریح کرده و هنگام [[شهادت]]، [[برادر]] را [[امام]] پس از خود خوانده و فرموده است: «چون [[وفات]] یابم و [[روح]] از تنم جدا گردد، [[حسین بن علی]] [[امام]] است. [[وراثت]] او از [[پیامبر]]، نزد [[خدا]] در کتاب [[ثبت]] است»<ref>{{متن حدیث|أَمَا عَلِمْتَ أَنَّ الْحُسَیْنَ بْنَ عَلِیٍّ {{ع}}بَعْدَ وَفَاةِ نَفْسِی وَ مُفَارَقَةِ رُوحِی جِسْمِی إِمَامٌ مِنْ بَعْدِی وَ عِنْدَ اللَّهِ جَلَّ اسْمُهُ فِی الْکِتَابِ وِرَاثَةً مِنَ النَّبِیِّ ص}}؛ ‏ کافی، ج۱، ص۳۰۱. </ref>.<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۱۰۳.</ref>

 

 

 

 

بر خلاف [[دشمن]] که با اعلام [[حکومت]] نظامی، [[مردم]] را با [[زور]] به [[جنگ]] می‌فرستاد<ref>ر.ک: انساب الاشراف، ج۳، ص۳۸۶ -۳۸۷، دارالفکر.</ref>، [[حسین]] {{ع}} یارانش را در رفتن یا ماندن [[آزاد]] گذاشت. او [[سپاه]] کوچک خویش را از عناصر زبون و دنیادوست پاکسازی کرد و تنها مردانی [[آزاده]] و از [[جان]] گذشته افتخار حضور در صف یارانش را یافتند. این بود که دشمن، نه از حسین ضعفی دید و نه از یارانش.

 

پس از آن‌که سپاهیان دشمن گرد او حلقه زده با هر آنچه در دست داشتند بر وی هجوم آوردند، باز هم جانانه [[دفاع]] می‌کرد و به مهاجمان اجازه نزدیک شدن به خود را نمی‌داد. آری، به [[گواهی]] زخم‌های فراوان تن حسین {{ع}}<ref>ر.ک: انساب الاشراف، ج۳، ص۴۰۹، دارالفکر؛ الارشاد، ج۲، ص۱۱۸، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید.</ref>، [[فرزند علی]] {{ع}} تا واپسین لحظه‌های [[زندگی]] چونان [[کوه]] [[استوار]] در برابر سیل سپاه دشمن [[ایستادگی]] کرد تا به [[فیض]] عظیم [[شهادت]] نایل آمد<ref>جمعی از نویسندگان، [[پژوهشی پیرامون شهدای کربلا (کتاب)|پژوهشی پیرامون شهدای کربلا]]، ص۴۱-۴۲.</ref>.

 

{{اصلی|آزادگی در معارف و سیره حسینی}}

از بارزترین ویژگی‌های شخصیتی [[حسین بن علی]] {{ع}} آزادگی و رادمردی است. حسین {{ع}} تن به [[ذلت]] نداد، زیر بار [[ستم]] نرفت و در برابر زورمداران مردانه تا پای جان ایستاد. پس از روی کار آمدن [[یزید]] [[احساس]] کرد که ارزش‌های [[اسلامی]] و [[انسانی]] رو به نابودی است و دریافت که هرگاه بوزینه‌باز و شرابخوار و هوسرانی چونان یزید بر [[منبر]] [[اسلام]] بالا رود چراغ [[دین]] و [[دینداری]] بی‌فروغ می‌شود، از این رو در نخستین واکنش نسبت به اعلام بیعت مردم با یزید، با اشاره به همین نکتۀ اساسی به [[مروان حکم]] فرمود: هرگاه زمام امور [[جامعه اسلامی]] به دست کسی چون یزید بیفتد، فاتحۀ اسلام را باید خواند. به برادرش [[محمّد]] حنفیّه نیز، که وی را [[دعوت]] به مسالمت می‌کرد، فرمود: چنانچه در همه [[جهان]] هیچ پناهگاهی نیابد، باز هم زیر بار [[بیعت]] با [[یزید]] نخواهد رفت<ref>اعیان الشیعه، ج۱، ص۵۸۸.</ref>.

 

[[حسین]] که در خاندان وحی [[تربیت یافته]] بود، هرگز نمی‌توانست برای [[حفظ]] [[مصالح]] و منافع شخصی خود، [[شاهد]] پامال شدن هدف‌های [[رسالت]] باشد؛ چنان که فرموده است: ما [[خاندان پیامبر]] و کان رسالت و محل آمد و شد فرشتگانیم. [[خداوند]] با ما آغاز کرد و با ما به پایان برد. کسی چون من با یزید، این مرد [[فاسق]] و می‌گساری که به ناحق [[خون]] می‌ریزد، [[بیعت]] نمی‌کند<ref>الملهوف، ص۹۸.</ref>.

 

در جریان [[قیام]] و [[نهضت]] نیز [[شأن]] [[آزادمردی]] خویش را پاس می‌داشت. هنگام حرکت از [[مدینه]] به [[مکه]] به وی پیشنهاد شد که او نیز مانند پسر [[زبیر]] [[بیراهه]] را در پیش گیرد، ولی آن حضرت فرمود: به [[خدا]] [[سوگند]] از این راه بیرون نمی‌روم تا آن‌که خداوند هر چه بخواهد مقدر سازد. روزی هم که حُرّ راه را بر او بست و گفت که به خاطر خدا جانش را حفظ کند که اگر بجنگند یکجا کشته می‌شوند، فرمود: آیا مرا از [[مرگ]] می‌ترسانی؟ می‌پنداری که با کشتن من آسوده‌خاطر می‌شوید؟ منطق من، منطق آن [[برادر]] [[اوسی]] است که قصد یاری پیامبر {{صل}} را داشت ولی پسرعمویش او را از مرگ [[بیم]] می‌داد و او در پاسخ گفت: من می‌روم؛ زیرا تا هنگامی که [[نیت]] جوانمرد [[حق]] باشد و در راه [[اسلام]] بجنگد، مرگ برایش ننگ نیست ... .

 

[[دشمن]] سپاهی بزرگ داشت و گروه کوچک [[یاران حسین]] در برابر آنان اندک می‌نمود، ولی [[فرزند علی]] آن گروه انبوه را هماورد خویش نمی‌دید،؛ چراکه مردمانی [[پست]] و [[فرومایه]] بودند و برای ارزش‌های والای [[انسانی]] هیچ‌گونه حرمتی قایل نبودند. این بود که با مشاهدۀ [[رفتار]] ناجوانمردانۀ آنان برآشفت و فرمود: «اگر [[دین]] ندارید و از [[رستخیز]] نمی‌هراسید در دنیایتان [[آزاده]] باشید»<ref>{{متن حدیث| إِنْ لَمْ يَكُنْ لَكُمْ دِينٌ وَ لاَ تَخَافُونَ اَلْمَعَادَ فَكُونُوا أَحْرَاراً}}؛ الملهوف علی قتلی الطفوف، ص۱۷۱.</ref>.<ref>جمعی از نویسندگان، [[پژوهشی پیرامون شهدای کربلا (کتاب)|پژوهشی پیرامون شهدای کربلا]]، ص۴۲-۴۳.</ref>

 

=== [[فصاحت]] و [[بلاغت]] ===

از [[حضرت سیدالشهدا]] {{ع}} سخنان حکمت‌آمیز بسیاری به یادگار مانده است. زیباترین بخش گفته‌های وی سخنانی است که در [[حماسه]] باشکوه [[عاشورا]] بیان فرموده است؛ و ما در اینجا تنها به نقل یکی از خطابه‌های آن حضرت بسنده می‌کنیم.

 

بامداد [[روز عاشورا]]، حضرت در برابر انبوه [[سپاه]] [[دشمن]] ایستاد و چنین فرمود: «[[سپاس]] خدای را که [[دنیا]] را آفرید و آن را سرای نیستی و نابودی قرار داد. [[دنیا]] هر دم ساکنانش را دیگرگون سازد. فریب‌خورده کسی است که دنیا بفریبدش و [[بدبخت]] کسی است که دنیا گمراهش سازد. مبادا [[فریب]] دنیا را بخورید! زیرا که [[دنیا]] از اعتمادکنندگانِ به خود می‌بُرد و هر کس را که در آن [[طمع]] بندد [[نومید]] می‌سازد.

 

می‌بینم بر کاری گرد آمده‌اید که خدای را بر خود به [[خشم]] آورده‌اید و آن کریمِ [[مهربان]]، روی از شما برتافته به [[عذاب]] خویش گرفتارتان ساخته است و از [[رحمت]] خود دور گردانیده است.

[[پروردگار]] ما چه خوب پروردگاری است و شما چه بد بندگانی هستید. شما پذیرفتید که خدای را [[فرمان]] ببرید و به [[پیامبر خدا]]، [[محمد]] {{صل}}، [[ایمان]] آوردید، ولی اینک به [[جنگ]] فرزندانش آمده‌اید و آهنگ کشتن آنان دارید. به [[راستی]] که [[شیطان]] بر شما چیره گشته و ذکر [[خدای بزرگ]] را از یادتان برده است. [[مرگ]] بر شما و آنچه می‌خواهید. ما از خداییم و به سوی او باز می‌گردیم. اینان مردمی هستند که پس از [[ایمان]] به [[کفر]] گرویدند. نابود باد [[ستمکاران]]!»<ref>{{متن حدیث| اَلْحَمْدُ لِلَّهِ اَلَّذِي خَلَقَ اَلدُّنْيَا فَجَعَلَهَا دَارَ فَنَاءٍ وَ زَوَالٍ مُتَصَرِّفَةً بِأَهْلِهَا حَالاً بَعْدَ حَالٍ فَالْمَغْرُورُ مَنْ غَرَّتْهُ وَ اَلشَّقِيُّ مَنْ فَتَنَتْهُ فَلاَ تَغُرَّنَّكُمْ هَذِهِ اَلدُّنْيَا فَإِنَّهَا تَقْطَعُ رَجَاءَ مَنْ رَكِنَ إِلَيْهَا وَ تُخَيِّبُ طَمَعَ مَنْ طَمِعَ فِيهَا وَ أَرَاكُمْ قَدِ اِجْتَمَعْتُمْ عَلَى أَمْرٍ قَدْ أَسْخَطْتُمُ اَللَّهَ فِيهِ عَلَيْكُمْ وَ أَعْرَضَ بِوَجْهِهِ اَلْكَرِيمِ عَنْكُمْ وَ أَحَلَّ بِكُمْ نَقِمَتَهُ وَ جَنَّبَكُمْ رَحْمَتَهُ فَنِعْمَ اَلرَّبُّ رَبُّنَا وَ بِئْسَ اَلْعَبِيدُ أَنْتُمْ أَقْرَرْتُمْ بِالطَّاعَةِ وَ آمَنْتُمْ بِالرَّسُولِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ ثُمَّ إِنَّكُمْ زَحَفْتُمْ إِلَى ذُرِّيَّتِهِ وَ عِتْرَتِهِ تُرِيدُونَ قَتْلَهُمْ لَقَدِ اِسْتَحْوَذَ عَلَيْكُمُ اَلشَّيْطَانُ فَأَنْسَاكُمْ ذِكْرَ اَللَّهِ اَلْعَظِيمِ فَتَبّاً لَكُمْ وَ لِمَا تُرِيدُونَ إِنّٰا لِلّٰهِ وَ إِنّٰا إِلَيْهِ رٰاجِعُونَ هَؤُلاَءِ قَوْمٌ كَفَرُوا بَعْدَ إِيمٰانِهِمْ فَبُعْداً لِلْقَوْمِ اَلظّٰالِمِينَ}}؛ اعیان الشیعه، ج۱، ص۶۰۲، فرهنگ جامع سخنان امام حسین {{ع}}، مؤیدی، علی، ص۴۶۶-۴۶۷.</ref>.<ref>جمعی از نویسندگان، [[پژوهشی پیرامون شهدای کربلا (کتاب)|پژوهشی پیرامون شهدای کربلا]]، ص۳۹-۴۰.</ref>

[[کرامات]] زیادی از [[امام حسین]] {{ع}} نقل شده است مانند اینکه از [[امام صادق]] {{ع}} [[روایت]] شده است: زنی در [[مکه]] طواف می‌کرد و دست خود را از آستین بیرون آورده بود، مردی دست خود را روی دست آن [[زن]] نامحرم گذاشت و بعد از آن مرد هر چه سعی کرد نتوانست دستش را جدا کند. خبر به والی [[مکه]] رسید، زمانی که والی حاضر شد فقها را طلبید. تمام فقها [[فتوا]] دادند دست آن مرد خائن باید قطع شود، برای اینکه خلاف [[اسلام]] [[رفتار]] کرده است. والی گفت: آیا کسی از [[فرزندان]] [[محمد]] {{صل}} در این جا هست؟ گفتند: بلی [[امام حسین]] {{ع}} امشب تشریف فرما شده‌اند. والی حضرت را طلبید و عرضه داشت: توجه فرمایید چه بلایی بر سر ایشان آمده است! حضرت این منظره را دیده رو به سوی [[کعبه]] گردانید و دست به [[دعا]] برداشت و مدتی دعا کرد. پس از دعا به سوی آنها آمد و دست آن مرد را گرفته از دست آن [[زن]] جدا کرد. پس از این جریان والی عرضه داشت؛ ای پسر [[رسول خدا]] آیا عقاب کنم او را به این کاری که کرده است؟ حضرت فرمودند: نه<ref>شاید مراد این بود که همان رسوا شدن میان مردم کیفر رفتارش بوده است. ر.ک: تهذیب الاحکام، ج ۴، ص ۴۷۰ و مناقب ابن‌شهرآشوب، ج ۴، ص ۵۱ و بحار، ج ۴۴، ص ۱۸۳.</ref>.<ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]]، ج ۲ ص ۳۱-۳۳.</ref>

== اصحاب ==

[[ستایش]] عظیمی را که [[امام حسین|سید الشهدا]] {{ع}} شب [[عاشورا]] از [[یاران]] خویش کرد، نام آنان را جاویدان و مقامشان را جلوه‌گر ساخت. آنجا که فرمود: من اصحابی شایسته‌تر و بهتر از [[یاران]] خود نمی‌شناسم {{متن حدیث|فَاِنِّی لا اَعْلَمُ اَصْحاباً اَوْلی وَلا خَیْراً مِنْ اَصْحابِی وَلا اهل‌بیت اَبَرَّ وَ لا اَوْصَلَ مِنْ اهل‌بیتی فَجَزاکُمُاللّهُ عَنِّی جَمیعاً خَیْراً}}<ref>مقتل خوارزمی، ج ۱، ص ۲۴۶، لهوف، ص۷۹</ref>.<ref>ر.ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص۵۴ تا ۵۸.</ref>

== جستارهای وابسته ==

{{مدخل وابسته}}

{{پایان مدخل وابسته}}

 

== پانویس ==

{{یاران امام حسین}}

 

[[رده:فرزندان امام علی]]