بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۵: | خط ۵: | ||
== مقدمه == | == مقدمه == | ||
دختر [[امیر المؤمنین]]{{ع}} و | دختر [[امیر المؤمنین]]{{ع}} و خواهر [[زینب]] و حسین وی در سال‌های آخر عمر [[پیامبر خدا]]{{صل}} به [[دنیا]] آمد. زنی با [[فضیلت]]، [[فصیح]]، سخنور و دانا بود. نامش را زینب صغری هم گفته‌اند. وی در طول [[زندگی]]، [[شاهد]] [[شهادت]] مظلومانه [[عترت پیامبر]] بود. درسال ۶۱ هجری نیز در رکاب [[سید الشهدا]] به [[کربلا]] آمد و پس از [[عاشورا]]، در مدت [[اسارت]] نیز با سخنانش [[عترت]] [[رسول خدا]] را معرفی و ستم‌های [[حکام]] را افشا می‌کرد از جمله وقتی کاروان اسیران را به [[کوفه]] وارد کردند، در جمع انبوه حاضران، [[ام کلثوم]] به [[مردم]] دستور [[سکوت]] داد. چون نفس‌ها آرام گرفت و همه ساکت شدند به سخن پرداخت و [[کوفیان]] را به خاطر [[سستی]] در یاری امام و آلودن دست به [[خون]] سید الشهدا ملامت کرد. آغاز خطبه‌اش چنین است: {{متن حدیث|يَا أَهْلَ اَلْكُوفَةِ سَوْأَةً لَكُمْ مَا لَكُمْ خَذَلْتُمْ حُسَيْناً وَ قَتَلْتُمُوهُ وَ اِنْتَهَبْتُمْ أَمْوَالَهُ وَ وَرِثْتُمُوهُ وَ سَبَيْتُمْ نِسَاءَهُ وَ نَكَبْتُمُوهُ فَتَبّاً لَكُمْ وَ سُحْقاً وَيْلَكُمْ أَ تَدْرُونَ أَيَّ دَوَاهٍ دَهَتْكُمْ}}<ref>بحار الانوار، ج ۴۵،ص ۱۱۲،اعیان الشیعه، ج ۳،ص ۴۸۵</ref> و صدای [[گریه]] همه برخاست و [[زنان]] صورت خراشیدند و موی کندند و مویه کردند. هنگام ورود به [[شام]] نیز [[شمر]] را‌طلبید و از او خواست که آنان را از دروازه‌ای وارد کنند که [[اجتماع]] کمتری باشد و [[سرهای شهدا]] را دورتر نگهدارند تا مردم به تماشای آنها پرداخته، کمتر به چهره [[اهل بیت پیامبر]] نگاه کنند. [[شمر]] دقیقا بر خلاف خواسته او عمل کرد و [[اسیران]] را از دروازه ساعات وارد [[دمشق]] کردند<ref>اعیان الشیعه، ج ۳، ص۴۸۵</ref>. در ایام حضور در دمشق نیز هرگز از بیان [[حقایق]] و افشای جنایات [[امویان]] کوتاهی نکرد. پس از بازگشت اهل بیت به مدینه نیز، ام کلثوم از کسانی بود که گزارش این [[سفر]] خونین را به مردم می‌داد. [[شعر]] معروف {{عربی|مدینة جدنا لا تقبلینا، فبالحسرات و الاحزان جئنا}} که هنگام ورود به [[مدینه]] خوانده شده از [[ام کلثوم]] است <ref>تمام شعر که ۳۸ بیت است در عوالم جلد امام حسین، ص۴۲۳آمده است</ref>. البته بعضی معتقدند ام کلثوم که دختر حضرت [[فاطمه]] بوده، در [[زمان]] [[امام مجتبی]] از [[دنیا]] رفت. این بانو که نامش در [[حادثه کربلا]] مطرح است، از یکی دیگر از [[همسران]] [[امیر المؤمنین]] است<ref>ر.ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص۶۴.</ref>. | ||
== | == افشاگری و خطبه‌خوانی ام کلثوم در [[قیام حسینی]] == | ||
ام کلثوم{{س}} در [[شهر کوفه]] در | ام کلثوم{{س}} در [[شهر کوفه]] در روز یازدهم محرم در خطاب سرزنش‌آمیز به [[اهل کوفه]] چنین فرمود: «ای اهل کوفه، وای به حالتان! با حسین{{ع}} چه کردید؟ او را تنها گذاشتید، به [[قتل]] رسانیدید و اموالش را به [[غارت]] بردید و خود را [[وارث]] او شمردید. زنانش را [[اسیر]] کرده، و [[آزار]] دادید. هلاکت بر شما باد، از [[رحمت خدا]] به دور باشید! که [[مصیبت]] بزرگی آفریدید! آیا می‌دانید بار چه [[گناه]] سنگینی را بر دوش خود نهاده‌اید و چه خون‌های [[پاک]] و [[مطهری]] را بر [[زمین]] ریختید؟ و چه [[اموال]] محترمی را به غارت بردید؟ شما برترین انسان پس از [[پیامبر]] را کشتید». «[[قساوت]] باد شما را که از [[رحمت]] و [[مهربانی]] به دورید. به [[درستی]] که [[یاران]] [[خدا]] رستگارانند و حزب شیطان زیان‌کاران». | ||
«ای اهل کوفه، وای به حالتان! با حسین{{ع}} چه کردید؟ او را تنها گذاشتید، به [[قتل]] رسانیدید و اموالش را به [[غارت]] بردید و خود را [[وارث]] او شمردید. زنانش را [[اسیر]] کرده، و [[آزار]] دادید. | |||
«[[قساوت]] باد شما را که از [[رحمت]] و [[مهربانی]] به دورید. به [[درستی]] که [[یاران]] [[خدا]] رستگارانند و | |||
سپس در خلال اشعاری که سرود فرمود: | سپس در خلال اشعاری که سرود فرمود: شما برادرم را به گونه زجر و [[سختی]] به [[شهادت]] رسانیدید، وای بر شما...! که به زودی [[آتش]] پاداشتان خواهد بود. خونی را بر زمین ریختید که خدای آن را [[محترم]] شمرده بود و [[قرآن]] و سپس [[رسول خدا]] ریختن آن را [[حرام]]. آتش [[روز قیامت]] پاداشتان باد که به [[یقین]] در آن جاودانه‌اید. من پیوسته تا زنده‌ام بر برادرم می‌گریم، بر آن [[برادری]] که پس از رسول خدا{{صل}} [[برترین]] بود و اشک‌هایم همچون سیل و [[باران]] پیوسته بر گونه‌هایم جاری می‌شوند و هرگز خشک نخواهند شد»<ref>وقایع الایام، خیابانی، ص۲۵۱.</ref>. | ||
شما برادرم را به گونه زجر و [[سختی]] به [[شهادت]] رسانیدید، وای بر شما...! که به زودی [[آتش]] پاداشتان خواهد بود. خونی را بر زمین ریختید که خدای آن را [[محترم]] شمرده بود و [[قرآن]] و سپس [[رسول خدا]] ریختن آن را [[حرام]]. آتش [[روز قیامت]] پاداشتان باد که به [[یقین]] در آن جاودانه‌اید. من پیوسته تا زنده‌ام بر برادرم می‌گریم، بر آن [[برادری]] که پس از رسول خدا{{صل}} [[برترین]] بود و اشک‌هایم همچون سیل و [[باران]] پیوسته بر گونه‌هایم جاری می‌شوند و هرگز خشک نخواهند شد»<ref>وقایع الایام، خیابانی، ص۲۵۱.</ref>. | |||
صاحبان [[مقاتل]] گویند: پس از آنکه ام کلثوم این عبارات را بیان کرد، [[مردم]] از [[گریه]] و شیون جنجالی به پا کردند و خاک بر سر خود می‌ریختند و صورت می‌خراشیدند و سیلی به صورت می‌زدند و واویلا می‌گفتند. [[سید بن طاووس]] در | صاحبان [[مقاتل]] گویند: پس از آنکه ام کلثوم این عبارات را بیان کرد، [[مردم]] از [[گریه]] و شیون جنجالی به پا کردند و خاک بر سر خود می‌ریختند و صورت می‌خراشیدند و سیلی به صورت می‌زدند و واویلا می‌گفتند. [[سید بن طاووس]] در لهوف<ref>لهوف، سید بن طاووس، ص۵۶.</ref> و [[محدث قمی]] در [[نفس المهموم]]<ref>محدث قمی، نفس المهموم، ص۷۹.</ref> می‌فرماید: پس از استماع این [[خطبه]]، مردان به [[سختی]] گریستند و هرگز دیده نشد، مردم به شدت آن [[روز]] گریه کنند<ref>[[زهرا فخر روحانی|فخر روحانی، زهرا]]، [[نقش زنان در نهضت حسینی (مقاله)|مقاله «نقش زنان در نهضت حسینی»]]، [[فرهنگ عاشورایی ج۹ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۹]]، ص۷۷.</ref>. | ||
پس از | |||
== نقش [[ام کلثوم دختر امام علی]] در [[حماسه عاشورا]] == | == نقش [[ام کلثوم دختر امام علی]] در [[حماسه عاشورا]] == | ||
ام کلثوم دختر امام علی{{ع}} و [[فاطمه زهرا]]{{س}} است<ref>الفصول المهمه، ج۱، ص۶۴۱؛ تاریخ طبری، ج۴، ص۱۱۸؛ انساب الاشراف، ج۲، ص۴۱۱؛ الارشاد، ج۱، ص۳۵۳.</ref>. [[تاریخ]] ولادت او به [[طور]] دقیق روشن نیست. نوشته‌اند پیش از [[رحلت پیامبر اکرم]]{{صل}} متولد شده است. | |||
مؤرخان و محدثان اهل سنت بر آن هستند که عُمر [[خلیفه دوم]] او را از علی{{ع}} خواستگاری کرد و با مِهر چهل هزار درهم به همسری خود درآورد. | |||
اکثر | اکثر علمای شیعه [[ازدواج]] [[امّ کلثوم]] را با عمر آن هم با مهر چهل هزار درهم که با مهرالسنه سازگاری ندارد درست نمی‌دانند. برخی بر این باورند که علی{{ع}} دو دختر به نام امّ کلثوم داشته است: یکی از [[فاطمه]] زهراست که در زمان امام حسن، یعنی پیش از سال ۵۰ هجری از [[دنیا]] رفته است<ref>اسدالغابه، ج۷، ص۳۸۷؛ الاصابه، ج۴، ص۴۶۸؛ الاستیعاب، ج۴، ص۴۶۹، حاشیه.</ref>. ولی ابن‌شهرآشوب گفته است که امّ کلثوم پس از عمر، با [[عون]]، [[محمد]] و عبدالله پسران [[جعفر طیار]] یکی پس از [[مرگ]] دیگری [[ازدواج]] کرده است که بدون تردید ازدواجش با عبدالله [[همسر]] [[زینب کبری]] پس از [[وفات]] آن بانو بوده است<ref>بحارالانوار، ج۲، ص۹۰.</ref>. این دو [[تاریخ]] وفات باید متعلق به این دو امّ کلثوم باشد، نه یکی از آنها، اما کدام یک زودتر درگذشته‌اند؟ [[سید محسن امین]] می‌گوید: علی{{ع}} دو دختر به نام [[امّ کلثوم]] داشته است: [[ام کلثوم]] کبری دختر [[فاطمه]] که پیش از [[واقعه کربلا]] از [[دنیا]] رفته است و امّ کلثوم دیگر که به زینب صغری موسوم بوده است<ref>اعیان الشیعه، ج۱، ص۳۲۷.</ref>. بنابراین ام کلثومی که همراه کاروان حسینی بوده از یکی دیگر از [[همسران]] علی{{ع}} بوده است <ref>الملهوف، ص۲۰۰.</ref>.<ref>[[محمد صادق مزینانی|مزینانی، محمد صادق]]، [[نقش زنان در حماسه عاشورا (کتاب)|نقش زنان در حماسه عاشورا]]، ص۲۰۸-۲۰۹.</ref> | ||
== امّ کلثوم با کاروان حسینی == | == امّ کلثوم با کاروان حسینی == | ||
یکی دیگر از [[زنان]] [[هاشمی]] که به هنگام خروج از [[مدینه]]، [[امام]] را [[همراهی]] کرد ام کلثوم بود. او در [[شب عاشورا]] پس از شنیدن اشعار امام درباره [[بی‌وفایی]] [[دنیا]] فریاد برآورد: {{عربی|"وا محمّداه، وا علياه، وا أمّاه، وا فاطماه، وا حسناه، وا حسيناه، واضيعتاه بعدك يا أباعبدالله"}} و در حالی که اینها را صدا میزد گفت: ای وای از آن [[درماندگی]] که پس از تو گریبان گیر ما خواهد شد ای | یکی دیگر از [[زنان]] [[هاشمی]] که به هنگام خروج از [[مدینه]]، [[امام]] را [[همراهی]] کرد ام کلثوم بود. او در [[شب عاشورا]] پس از شنیدن اشعار امام درباره [[بی‌وفایی]] [[دنیا]] فریاد برآورد: {{عربی|"وا محمّداه، وا علياه، وا أمّاه، وا فاطماه، وا حسناه، وا حسيناه، واضيعتاه بعدك يا أباعبدالله"}} و در حالی که اینها را صدا میزد گفت: ای وای از آن [[درماندگی]] که پس از تو گریبان گیر ما خواهد شد ای اباعبدالله! امام خواهرش را تسلی داد و فرمود: خواهرم وعده الهی را از یاد مبر و مطمئن باش که ساکنان [[آسمان‌ها]] و [[اهل]] [[زمین]] همه از بین خواهند رفت. سپس آن حضرت خطاب به گروهی از [[خاندان]] خود از جمله امّ کلثوم فرمود: پس از شهادتم [[بی‌تابی]] نکنید. گریبان چاک نکنید، صورت‌های خود را مجروح نکنید و سخنان بیهوده‌ای که سبب نارضایتی [[خداوند]] گردد بر زبان نرانید<ref>ابن اعثم کوفی، الفتوح، ترجمه احمد مستوفی هروی، ص۸۸۴ - ۸۸۵؛ الملهوف، ص۱۴۰ - ۱۴۱.</ref>. | ||
در [[روز عاشورا]] [[امام زین‌العابدین]]{{ع}} وقتی که | در [[روز عاشورا]] [[امام زین‌العابدین]]{{ع}} وقتی که تنهایی پدر را دید با عصا و [[شمشیر]] از جای برخاست تا [[امام حسین]] را [[یاری]] کند، اما امام به امّ کلثوم فرمود: خواهرم او را نگه دار و به [[خیمه]] بر گردان تا زمین از نسل [[آل محمد]] خالی نماند. وی نیز چنین کرد<ref>خوارزمی، مقتل الحسین، ج۲، ص۳۶.</ref>.<ref>[[محمد صادق مزینانی|مزینانی، محمد صادق]]، [[نقش زنان در حماسه عاشورا (کتاب)|نقش زنان در حماسه عاشورا]]، ص۲۰۹-۲۱۰.</ref> | ||
خواهرم او را نگه دار و به [[خیمه]] بر گردان تا زمین از | |||
== امّ کلثوم در [[کوفه]] و [[شام]] == | == امّ کلثوم در [[کوفه]] و [[شام]] == | ||
[[ام کلثوم]] در همه مصائبی که بر [[زینب]] و دیگر اعضای | [[ام کلثوم]] در همه مصائبی که بر [[زینب]] و دیگر اعضای کاروان حسینی پس از [[اسارت]] وارد شد [[شریک]] بوده است. او پس از رویداد عاشورا، مانند دیگر [[زنان]] [[هاشمی]] نقش مهمی در افشای چهره [[دشمن]] در [[کوفه]] و [[شام]] داشت. | ||
آن بانو پس از آنکه در کوفه [[خطبه]] خواند و آنان را به دلیل [[سستی]] و کوتاهی در | آن بانو پس از آنکه در کوفه [[خطبه]] خواند و آنان را به دلیل [[سستی]] و کوتاهی در یاری امام حسین نکوهش کرد، بر سر مردمی که برای تماشای آنان گرد آمده بودند این‌گونه فریاد کشید: «ای [[مردم کوفه]]! آیا از [[خدا]] و [[رسول]] [[شرم]] نمی‌کنید از این که به [[حرم]] و دودمان پیامبر نگاه می‌کنید؟»<ref>{{متن حدیث|یا أهلَ الکوفةِ؛ أما تَستَحیونَ من اللّهِ و رسولِه أن تَنظروا إلی حَرَمِ النبیّ؟}}؛ مقرم، مقتل الحسین، ص۴۰۰.</ref>؛ | ||
[[شیخ صدوق]] می‌نویسد: [[ابن زیاد]] خطاب به [[ام کلثوم]] گفت: خدای را [[سپاس]] که مردانتان را کشت؛ آنچه را بر سر شما رفت چگونه می‌‌بینی؟ | [[شیخ صدوق]] می‌نویسد: [[ابن زیاد]] خطاب به [[ام کلثوم]] گفت: خدای را [[سپاس]] که مردانتان را کشت؛ آنچه را بر سر شما رفت چگونه می‌‌بینی؟ | ||
فرمود: ای ابن زیاد! اگر چشم تو به [[کشتن حسین]] روشن شد، بدان که بارها چشم جدش به دیدار او روشن گشته بود. [[پیامبر]] او را میبوسید، لب هایش را میمکید و او را بر دوش خود سوار می‌کرد. ای ابن زیاد! برای جدّ او پاسخی آماده کن که در [[روز قیامت]] دشمن تو خواهد بود<ref>امالی صدوق، ص۱۳۹، مجلس ۳۰، ح۱.</ref><ref>[[محمد صادق مزینانی|مزینانی، محمد صادق]]، [[نقش زنان در حماسه عاشورا (کتاب)|نقش زنان در حماسه عاشورا]]، ص:۲۱۰-۲۱۱.</ref> | فرمود: ای ابن زیاد! اگر چشم تو به [[کشتن حسین]] روشن شد، بدان که بارها چشم جدش به دیدار او روشن گشته بود. [[پیامبر]] او را میبوسید، لب هایش را میمکید و او را بر دوش خود سوار می‌کرد. ای ابن زیاد! برای جدّ او پاسخی آماده کن که در [[روز قیامت]] دشمن تو خواهد بود<ref>امالی صدوق، ص۱۳۹، مجلس ۳۰، ح۱.</ref>.<ref>[[محمد صادق مزینانی|مزینانی، محمد صادق]]، [[نقش زنان در حماسه عاشورا (کتاب)|نقش زنان در حماسه عاشورا]]، ص:۲۱۰-۲۱۱.</ref> | ||
== با | == با کاروان اسیران از کوفه تا شام == | ||
به هنگام | به هنگام حرکت کاروان اسیران از کوفه تا شام واکنش زنان و مردان مسیر راه متفاوت بود. برخی با مأموران یزیدی درگیر شده از [[اهل بیت]] حمایت می‌کردند. برای نمونه نوشته‌اند: چون به حماة رسیدند. اهالی آنجا از اهل بیت حمایت کردند. [[امّ کلثوم]] چون از برخورد آنان با مأموران ابن زیاد [[آگاه]] شد، آن بانو پرسید که نام این [[شهر]] چیست؟ گفتند: حماة. فرمود: [[خداوند]] این شهر را از [[شرّ]] ستم‌گران نگه دارد. | ||
برخی [[شهرها]] نیز با خوش‌حالی از مأموران [[ابن زیاد]] استقبال کردند. به روایتی وقتی | برخی [[شهرها]] نیز با خوش‌حالی از مأموران [[ابن زیاد]] استقبال کردند. به روایتی وقتی کاروان اسیران به نزدیک بعلبک رسیدند، [[مردم]] با خوش‌حالی تا دو فرسخی [[شهر]] به استقبال آنها رفتند. [[امّ کلثوم]] وقتی خوش حالی آنان را بر [[شهادت امام حسین]] و یارانش دید، آنها را با سخنان زیر [[نفرین]] کرد: «[[خدا]] زیادی شما را نابود کند و کسی را را بر شما مسلط کند که شما را بکشد»<ref>{{متن حدیث|أَبَادَ اللَّهُ كَثْرَتَكُمْ وَ سَلَّطَ عَلَيْكُمْ مَنْ يَقْتُلُكُمْ}}</ref> | ||
پس از سخنان یاد شده [[امام سجاد]]{{ع}} گریست و آنگاه فرمود: | پس از سخنان یاد شده [[امام سجاد]]{{ع}} گریست و آنگاه فرمود: | ||
| خط ۵۳: | خط ۴۸: | ||
{{ب|''كَفَرْتُمُ بِرَسُولِ اللَّهِ وَيْحَكُمْ''|۲=''فَكُنْتُمْ مِثْلَ مَنْ ضَلَّتْ مَذَاهِبُه''<ref>بحارالانوار، ج۴۵، ص۱۲۶.</ref>}} | {{ب|''كَفَرْتُمُ بِرَسُولِ اللَّهِ وَيْحَكُمْ''|۲=''فَكُنْتُمْ مِثْلَ مَنْ ضَلَّتْ مَذَاهِبُه''<ref>بحارالانوار، ج۴۵، ص۱۲۶.</ref>}} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
:این همان [[زمان]] است که شگفتی‌هایش از نظر بزرگان پایان‌پذیر نیست و [[مصائب]] آن نامشخص است. ای کاش می‌دانستم که مشغله‌های زمان، ما را تا کجا به دنبال خود میکشاند و می‌‌بینی که ما او را به دنبال خود نمی‌کشانیم! ما را بر شتران عریان و بی‌جهاز در هر شهر و دیاری میگردانند و کسانی از دنبال، دارندگان مهار شتران را | :این همان [[زمان]] است که شگفتی‌هایش از نظر بزرگان پایان‌پذیر نیست و [[مصائب]] آن نامشخص است. ای کاش می‌دانستم که مشغله‌های زمان، ما را تا کجا به دنبال خود میکشاند و می‌‌بینی که ما او را به دنبال خود نمی‌کشانیم! ما را بر شتران عریان و بی‌جهاز در هر شهر و دیاری میگردانند و کسانی از دنبال، دارندگان مهار شتران را حمایت می‌کنند. گویا ما در میان آنان چون [[اسیران]] [[روم]] هستیم و گویا آنچه را [[پیامبر]] بیان فرموده است، نادرست بود. وای بر شما! در برابر [[رسول خدا]] کفران پیشه کردید و شما به گم کرده راهی میمانید که راه‌ها را نمی‌شناسد<ref>[[محمد صادق مزینانی|مزینانی، محمد صادق]]، [[نقش زنان در حماسه عاشورا (کتاب)|نقش زنان در حماسه عاشورا]]، ص۲۱۱-۲۱۳.</ref>. | ||
== امّ کلثوم در [[شام]] == | == امّ کلثوم در [[شام]] == | ||
چون کاروان اسیران به نزدیک شام رسیدند، [[ام کلثوم]] به [[شمر]] گفت: ما را از دروازه‌ای وارد شهر کنید که تماشاگر کمتری داشته باشد و به سر بازان بگو این سرها را از میان ما بیرون ببرند و از ما دور کنند؛ زیرا از بس ما را به این | چون کاروان اسیران به نزدیک شام رسیدند، [[ام کلثوم]] به [[شمر]] گفت: ما را از دروازه‌ای وارد شهر کنید که تماشاگر کمتری داشته باشد و به سر بازان بگو این سرها را از میان ما بیرون ببرند و از ما دور کنند؛ زیرا از بس ما را به این حال دیدند [[خوار]] شدیم. | ||
[[شمر]] براساس [[خوی]] [[تجاوزگری]] و [[نفاق]] و کفرش بر عکس گفته وی، دستور داد سرها را بر نوک نیزه‌ها کرده در وسط کجاوه‌ها ببرند و در چنین وضعیتی آنها را بین تماشاگران بگردانند، تا آنکه به دروازه‌های [[دمشق]] رسیدند و بر پله‌های در | [[شمر]] براساس [[خوی]] [[تجاوزگری]] و [[نفاق]] و کفرش بر عکس گفته وی، دستور داد سرها را بر نوک نیزه‌ها کرده در وسط کجاوه‌ها ببرند و در چنین وضعیتی آنها را بین تماشاگران بگردانند، تا آنکه به دروازه‌های [[دمشق]] رسیدند و بر پله‌های در مسجد جامع ایستادند؛ همان جایی که [[اسیران]] را در آنجا نگه میداشتند<ref>الملهوف، ص۲۱۰؛ بحارالانوار، ج۴۵، ص۱۲۷.</ref>. | ||
عمر بن منذر همدانی می‌گوید: در دروازه [[شام]] [[ام کلثوم]] را دیدم، چنان که پنداری [[فاطمه]] [[زهرا]] است. چادری کهنه بر سر داشت و روبندی روی سینه. من نزدیک رفتم و به [[امام سجاد]] و [[اهل بیت]]{{عم}} [[سلام]] کردم. آنها به من گفتند: ای [[مؤمن]] اگر می‌‌توانی چیزی به این شخص بده تا سر بریده [[امام حسین]]{{ع}} را از میان ما بیرون ببرد؛ زیرا نگاه [[مردم]] ما را [[آزار]] می‌دهد. من صد درهم به نیزه‌دار دادم تا سر را از میان اهل بیت بیرون ببرد<ref>بهایی، الکامل، ص۶۴۰.</ref>. | عمر بن منذر همدانی می‌گوید: در دروازه [[شام]] [[ام کلثوم]] را دیدم، چنان که پنداری [[فاطمه]] [[زهرا]] است. چادری کهنه بر سر داشت و روبندی روی سینه. من نزدیک رفتم و به [[امام سجاد]] و [[اهل بیت]]{{عم}} [[سلام]] کردم. آنها به من گفتند: ای [[مؤمن]] اگر می‌‌توانی چیزی به این شخص بده تا سر بریده [[امام حسین]]{{ع}} را از میان ما بیرون ببرد؛ زیرا نگاه [[مردم]] ما را [[آزار]] می‌دهد. من صد درهم به نیزه‌دار دادم تا سر را از میان اهل بیت بیرون ببرد<ref>بهایی، الکامل، ص۶۴۰.</ref>. | ||
| خط ۶۴: | خط ۵۹: | ||
این گزارش نیز بیان‌گر اهتمام اهل بیت{{عم}} به [[عفاف]] و [[حجاب]] [[زن]] در [[اسلام]] است. | این گزارش نیز بیان‌گر اهتمام اهل بیت{{عم}} به [[عفاف]] و [[حجاب]] [[زن]] در [[اسلام]] است. | ||
او که هیچ درخواستی از [[دشمن]] تا به | او که هیچ درخواستی از [[دشمن]] تا به حال نداشته، حاضر است برای [[حفظ]] حجاب خود و دیگر [[زنان]] [[هاشمی]] با شمر گفت و گو کند و از او چنین درخواستی داشته باشد<ref>[[محمد صادق مزینانی|مزینانی، محمد صادق]]، [[نقش زنان در حماسه عاشورا (کتاب)|نقش زنان در حماسه عاشورا]]، ص۲۱۳-۲۱۴.</ref>. | ||
== [[امّ کلثوم]] | == [[امّ کلثوم]] رویارویی یزید و مرد شامی == | ||
در | در مجلس یزید وقتی مردی از [[اهل شام]]، [[فاطمه دختر امام حسین]] را به کنیزی خواست، امّ کلثوم بسیار ناراحت شد و به آن مرد شامی گفت: «ساکت شو ای فرومایه‌ترین و پست‌ترین مردان! [[خدا]] زبان تو را قطع، [[چشم]] تو را کور و دستت را خشک کند و [[جهنم]] را جایگاه تو قرار دهد. [[فرزندان]] [[پیامبران]] خدمت گزار [[دشمنان]] نمی‌شوند»<ref>{{متن حدیث|قَالَتْ أُمُّ كُلْثُومٍ لِلشَّامِيِّ اسْكُتْ يَا لُكَعَ الرِّجَالِ قَطَعَ اللَّهُ لِسَانَكَ وَ أَعْمَى عَيْنَيْكَ وَ أَيْبَسَ يَدَيْكَ وَ جَعَلَ النَّارَ مَثْوَاكَ إِنَّ أَوْلَادَ الْأَنْبِيَاءِ لَا يَكُونُونَ خَدَمَةً لِأَوْلَادِ الْأَدْعِيَاءِ}}؛ بحارالانوار، ج۴۵، ص۱۳۷.</ref>؛ راوی می‌گوید: به [[خدا]] [[سوگند]]! هنوز سخن [[امّ کلثوم]] تمام نشده بود که خدا دعای او را [[اجابت]] کرد. [[ام کلثوم]] فرمود: خدای را [[سپاس]] که کیفرش را پیش از [[آخرت]] شامل حال تو کرد. این [[کیفر]] کسی است که متعرّض [[حرم]] [[رسول خدا]]{{صل}} شود<ref>[[محمد صادق مزینانی|مزینانی، محمد صادق]]، [[نقش زنان در حماسه عاشورا (کتاب)|نقش زنان در حماسه عاشورا]]، ص۲۱۴.</ref>. | ||
== امّ کلثوم در برابر سخنان یزید == | == امّ کلثوم در برابر سخنان یزید == | ||
پس از آنکه [[اهل بیت]]{{عم}}، [[مردم]] [[شام]] را با سخنان و خطبه‌های خود و همچنین با [[سوگواری]] و [[مرثیه سرایی]] بر [[امام حسین]] دگرگون کردند، یزید به ظاهر از آنان خواست که در شام بمانند، ولی اهل بیت خواستار بازگشت به [[مدینه]] شدند. یزید دستور داد محمل‌هایی را حاضر و برای آنان [[زینت]] کنند و اموالی را نیز بر آنان عرضه داشت و گفت: ای ام کلثوم! این [[اموال]] را عوض آنچه به شما رسیده دریافت کنید<ref>{{عربی|"يَا أُمَّ كُلْثُومٍ خُذُوا هَذَا الْمَالَ عِوَضَ مَا أَصَابَكُمْ"}}</ref>. | پس از آنکه [[اهل بیت]]{{عم}}، [[مردم]] [[شام]] را با سخنان و خطبه‌های خود و همچنین با [[سوگواری]] و [[مرثیه سرایی]] بر [[امام حسین]] دگرگون کردند، یزید به ظاهر از آنان خواست که در شام بمانند، ولی اهل بیت خواستار بازگشت به [[مدینه]] شدند. یزید دستور داد محمل‌هایی را حاضر و برای آنان [[زینت]] کنند و اموالی را نیز بر آنان عرضه داشت و گفت: ای ام کلثوم! این [[اموال]] را عوض آنچه به شما رسیده دریافت کنید<ref>{{عربی|"يَا أُمَّ كُلْثُومٍ خُذُوا هَذَا الْمَالَ عِوَضَ مَا أَصَابَكُمْ"}}</ref>. ام کلثوم در پاسخ فرمود: {{متن حدیث|يَا يَزِيدُ مَا أَقَلَّ حَيَاءَكَ وَ أَصْلَبَ وَجْهَكَ تَقْتُلُ أَخِي وَ أَهْلَ بَيْتِي وَ تُعْطِينِي عِوَضَهُمْ}}<ref>بحارالانوار، ج۴۵، ص۱۹۶.</ref>.<ref>[[محمد صادق مزینانی|مزینانی، محمد صادق]]، [[نقش زنان در حماسه عاشورا (کتاب)|نقش زنان در حماسه عاشورا]]، ص۲۱۴-۲۱۵.</ref> | ||
ام کلثوم در پاسخ فرمود: {{متن حدیث|يَا يَزِيدُ مَا أَقَلَّ حَيَاءَكَ وَ أَصْلَبَ وَجْهَكَ تَقْتُلُ أَخِي وَ أَهْلَ بَيْتِي وَ تُعْطِينِي عِوَضَهُمْ}}<ref>بحارالانوار، ج۴۵، ص۱۹۶.</ref><ref>محمد صادق مزینانی|مزینانی، محمد | |||
== هنگام ورود به مدینه == | == هنگام ورود به مدینه == | ||
کاروانیان به سوی مدینه | کاروانیان به سوی مدینه حرکت می‌کردند و هرچه به مدینه نزدیک‌تر می‌شدند، به جای آنکه خوش حال شوند ناراحت می‌شدند،؛ چراکه هنگام خروج همراه امام حسین{{ع}} و [[یاران]] باوفایش همراه آنان بودند، ولی اکنون جز [[امام سجاد]]{{ع}} کسی از آنها باقی نمانده است. هنگامی که امّ کلثوم دیوارهای مدینه را دید، گریست. | ||
برخی از منابع اشعار زیادی را به امّ کلثوم نسبت داده‌اند که هنگام ورود به مدینه گفته است و این [[شعر]] از جمله آنهاست: | برخی از منابع اشعار زیادی را به امّ کلثوم نسبت داده‌اند که هنگام ورود به مدینه گفته است و این [[شعر]] از جمله آنهاست: | ||
| خط ۸۹: | خط ۸۰: | ||
{{ب|''فَلَوْ نَظَرَتْ عُيُونُكَ لِلْأُسَارَى''|۲=''عَلَى أَقْتَابِ الْجِمَالِ مُحَمَّلِينَا''<ref>بحارالانوار، ج۴۵، ص۱۹۶.</ref>}} | {{ب|''فَلَوْ نَظَرَتْ عُيُونُكَ لِلْأُسَارَى''|۲=''عَلَى أَقْتَابِ الْجِمَالِ مُحَمَّلِينَا''<ref>بحارالانوار، ج۴۵، ص۱۹۶.</ref>}} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
:ای [[مدینه]] جدّ ما! ما را نپذیر،؛ چراکه با حسرت‌ها و اندوه‌ها به سوی تو آمدیم. ای مدینه! از جانب ما به [[رسول خدا]] خبر بده، که ما در [[مصیبت]] فقدان پدرمان، دردمند و [[اندوه]] بار شدیم. مردان ما در | :ای [[مدینه]] جدّ ما! ما را نپذیر،؛ چراکه با حسرت‌ها و اندوه‌ها به سوی تو آمدیم. ای مدینه! از جانب ما به [[رسول خدا]] خبر بده، که ما در [[مصیبت]] فقدان پدرمان، دردمند و [[اندوه]] بار شدیم. مردان ما در سرزمین [[کربلا]] بدون سر بر [[زمین]] افتاده‌اند و کودکان ما را نیز سر بریده‌اند. ای مدینه! به جد ما خبر بده که ما را به [[اسارت]] بردند. | ||
ای مدینه! هنگامی که از میان تو بیرون رفتیم، بستگانمان همراه ما بودند، ولی اکنون که به سوی تو باز گشته ایم، مردان و پسران ما همراهمان نیستند. | ای مدینه! هنگامی که از میان تو بیرون رفتیم، بستگانمان همراه ما بودند، ولی اکنون که به سوی تو باز گشته ایم، مردان و پسران ما همراهمان نیستند. | ||
ای جد | ای جد بزرگوار ما! حسین را کشتند و به حضور و قرب خدا در مورد ما توجه نکردند. ای جدّ بزرگوار! [[دشمنان]] ما به آرزوهای خود رسیدند و [[دل]] شان با دیدن [[مصائب]] ما شاد گردید. آنها حریم [[بانوان]] ما را رعایت نکردند و همه آنها را به [[اجبار]] بر جهاز بی‌رو پوش شترها سوار نمودند<ref>[[محمد صادق مزینانی|مزینانی، محمد صادق]]، [[نقش زنان در حماسه عاشورا (کتاب)|نقش زنان در حماسه عاشورا]]، ص۲۱۵-۲۱۶.</ref>. | ||
== منابع == | == منابع == | ||