مادر امام باقر: تفاوت میان نسخه‌ها

 
(۶ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد)
خط ۲۹: خط ۲۹:


== تولّد فرزند ==
== تولّد فرزند ==
بدون [[شک]]، شیرین‌ترین و [[بهترین]] دوره [[عمر]] فاطمه وقتی بود که پنجمین اختر فروزان و [[چراغ هدایت]]، [[امام باقر]] {{ع}} را به دنیا آورد. جدّش، [[پیامبر اکرم]] {{صل}} از طریق [[جابر بن عبداللّه انصاری]]، نویدِ فرزندش را داده و به او [[سلام]] رسانده و نام او را نیز فرموده بود<ref>الفصول المهمة، ص۱۵؛ کشف الغمه، ص۱۲۳.</ref>.
بدون [[شک]]، شیرین‌ترین و [[بهترین]] دوره [[عمر]] فاطمه وقتی بود که پنجمین اختر فروزان و چراغ هدایت، [[امام باقر]] {{ع}} را به دنیا آورد. جدّش، [[پیامبر اکرم]] {{صل}} از طریق [[جابر بن عبداللّه انصاری]]، نویدِ فرزندش را داده و به او [[سلام]] رسانده و نام او را نیز فرموده بود<ref>الفصول المهمة، ص۱۵؛ کشف الغمه، ص۱۲۳.</ref>.


[[امام محمد باقر]] {{ع}} در [[سال ۵۷ ق]] در [[مدینه]] به دنیا آمد<ref>اصول کافی، ج۲، ص۴۹۵؛ تحفة الأبرار فی مناقب الأئمة الأبرار، ص۱۶۷.</ref>. با [[تولد]] آن حضرت، [[نسل]] [[پاک]] [[امام حسن]] و [[امام حسین]] {{عم}} به هم پیوند خورد.
[[امام محمد باقر]] {{ع}} در سال ۵۷ ق در [[مدینه]] به دنیا آمد<ref>اصول کافی، ج۲، ص۴۹۵؛ تحفة الأبرار فی مناقب الأئمة الأبرار، ص۱۶۷.</ref>. با تولد آن حضرت، نسل [[پاک]] [[امام حسن]] و [[امام حسین]] {{عم}} به هم پیوند خورد.


[[ابن‌شهرآشوب]] می‌گوید: [[امام باقر]] {{ع}} [[هاشمی]] است؛ از [[پدر]] و [[مادری]] هاشمی و [[علوی]]؛ از پدر و مادری علوی و فاطمی؛ زیرا وی اولین کسی است که در او نسل امام حسن و امام حسین {{عم}} جمع شد و مادرش دختر امام حسن {{ع}} بود<ref>روضة الواعظین، ص۱۷۷؛ مناقب، ج۴، ص۲۲۵.</ref>.
[[ابن‌شهرآشوب]] می‌گوید: [[امام باقر]] {{ع}} [[هاشمی]] است؛ از پدر و مادری هاشمی و [[علوی]]؛ از پدر و مادری علوی و فاطمی؛ زیرا وی اولین کسی است که در او نسل امام حسن و امام حسین {{عم}} جمع شد و مادرش دختر امام حسن {{ع}} بود<ref>روضة الواعظین، ص۱۷۷؛ مناقب، ج۴، ص۲۲۵.</ref>.


سرانجام با استقرار [[امامت امام باقر]] {{ع}}، [[امامت]] از نسل امام حسن و امام حسین {{عم}} ادامه یافت. [[امامان]] بعد از امام باقر {{ع}}، از نسل امام حسن و امام حسین {{ع}} هستند و [[فاطمه]]، دختر امام حسن {{ع}}، مادر هشت [[امام]] [[معصوم]] گردید. درباره پیوند دو نسل امامت، در [[زیارت‌نامه]] حضرت [[فاطمه معصومه]] (دختر [[موسی بن جعفر]] {{ع}}) آمده است: {{متن حدیث|السَّلَامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ‌}}<ref>بحارالانوار، ج۱۰۲، ص۲۶۶.</ref>؛ [[سلام]] بر تو ای دختر [[حسن]] و [[حسین]] {{عم}}! این جمله گویای این است که بعد از امام باقر،{{ع}} نسل امامان به هر دو [[برادر]] امام حسن و امام حسین {{عم}}) بازمی‌گردد<ref>[[حیدر مظفری ورسی|مظفری ورسی، حیدر]]، [[مادران چهارده معصوم (کتاب)|مادران چهارده معصوم]]، ص۱۳۷.</ref>.
سرانجام با استقرار [[امامت امام باقر]] {{ع}}، [[امامت]] از نسل امام حسن و امام حسین {{عم}} ادامه یافت. [[امامان]] بعد از امام باقر {{ع}}، از نسل امام حسن و امام حسین {{ع}} هستند و [[فاطمه]]، دختر امام حسن {{ع}}، مادر هشت [[امام]] [[معصوم]] گردید. درباره پیوند دو نسل امامت، در [[زیارت‌نامه]] حضرت [[فاطمه معصومه]] (دختر [[موسی بن جعفر]] {{ع}}) آمده است: {{متن حدیث|السَّلَامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ‌}}<ref>بحارالانوار، ج۱۰۲، ص۲۶۶.</ref>؛ [[سلام]] بر تو ای دختر [[حسن]] و [[حسین]] {{عم}}! این جمله گویای این است که بعد از امام باقر،{{ع}} نسل امامان به هر دو [[برادر]] امام حسن و امام حسین {{عم}}) بازمی‌گردد<ref>[[حیدر مظفری ورسی|مظفری ورسی، حیدر]]، [[مادران چهارده معصوم (کتاب)|مادران چهارده معصوم]]، ص۱۳۷.</ref>.


== تعداد [[فرزندان]] ==
== تعداد [[فرزندان]] ==
بنابر قول مشهور، [[امام سجاد]] {{ع}} پانزده فرزند داشت. برخی امام باقر {{ع}} را تنها [[فرزند فاطمه بنت الحسن]] می‌دانند و می‌گویند: «[[مادران]] فرزندان دیگر امام سجاد {{ع}}، همگی امّ ولد بوده‌اند»<ref>الارشاد، ص۵۰۶؛ الفصول المهمه، ص۲۰۸؛ کشف الغمه، ج۲، ص۹۰.</ref>. ابن‌شهرآشوب و [[علامه مجلسی]] ثمره [[ازدواج]] امّ عبدالله و امام سجاد {{ع}} را دو پسر دانسته و گفته‌اند: همه [[فرزندان امام سجاد]] {{ع}} از [[کنیزان]] و [[ام ولد]] بودند؛ مگر دو پسر: [[امام محمد باقر]] {{ع}} و عبداللّه که مادر هر دو امّ عبداللّه (دختر امام حسن {{ع}}) بود<ref>مناقب، ج۴، ص۱۸۹؛ بحارالانوار، ج۴۶، ص۱۵۵.</ref>.
بنابر قول مشهور، [[امام سجاد]] {{ع}} پانزده فرزند داشت. برخی امام باقر {{ع}} را تنها فرزند فاطمه بنت الحسن می‌دانند و می‌گویند: «مادران فرزندان دیگر امام سجاد {{ع}}، همگی امّ ولد بوده‌اند»<ref>الارشاد، ص۵۰۶؛ الفصول المهمه، ص۲۰۸؛ کشف الغمه، ج۲، ص۹۰.</ref>. ابن‌شهرآشوب و [[علامه مجلسی]] ثمره [[ازدواج]] امّ عبدالله و امام سجاد {{ع}} را دو پسر دانسته و گفته‌اند: همه فرزندان [[امام سجاد]] {{ع}} از کنیزان و ام ولد بودند؛ مگر دو پسر: [[امام محمد باقر]] {{ع}} و عبداللّه که مادر هر دو امّ عبداللّه (دختر امام حسن {{ع}}) بود<ref>مناقب، ج۴، ص۱۸۹؛ بحارالانوار، ج۴۶، ص۱۵۵.</ref>.


[[ابن سعد]] و [[شیخ عباس قمی]] ثمره ازدواج امّ عبداللّه و [[امام زین العابدین]] {{ع}} را چهار فرزند، به نام‌های امام محمد باقر {{ع}}، حسن، حسین و عبداللّه باهر شمرده‌اند<ref>الطبقات الکبری، ج۵، ص۱۵۶؛ منتهی الآمال، ج۱، ص۴۵۷.</ref>.<ref>[[حیدر مظفری ورسی|مظفری ورسی، حیدر]]، [[مادران چهارده معصوم (کتاب)|مادران چهارده معصوم]]، ص۱۳۸.</ref>
[[ابن سعد]] و [[شیخ عباس قمی]] ثمره ازدواج امّ عبداللّه و [[امام زین العابدین]] {{ع}} را چهار فرزند، به نام‌های امام محمد باقر {{ع}}، حسن، حسین و عبداللّه باهر شمرده‌اند<ref>الطبقات الکبری، ج۵، ص۱۵۶؛ منتهی الآمال، ج۱، ص۴۵۷.</ref>.<ref>[[حیدر مظفری ورسی|مظفری ورسی، حیدر]]، [[مادران چهارده معصوم (کتاب)|مادران چهارده معصوم]]، ص۱۳۸.</ref>


== امام باقر {{ع}} راوی [[کرامت]] مادر ==
== امام باقر {{ع}} راوی [[کرامت]] مادر ==
مادر گرامی امام باقر {{ع}}، زنی نمونه و ممتاز و بسیار باتقوا و [[زاهد]] بود. [[فاطمه]]، [[مستجاب]] الدعوة بود و [[قدرت]] [[تصرف در امور]] [[تکوینی]] را داشت. [[امام محمد باقر]] {{ع}} فرمود: {{متن حدیث|كَانَتْ أُمِّي قَاعِدَةً عِنْدَ جِدَارٍ، فَتَصَدَّعَ الْجِدَارُ، و سَمِعْنَا هَدَّةً شَدِيدَةً، فَقَالَتْ بِيَدِهَا: لَا، و حَقِّ الْمُصْطَفى‌، مَا أَذِنَ اللَّهُ لَكَ فِي السُّقُوطِ، فَبَقِيَ مُعَلَّقاً فِي الْجَوِّ حَتّى جَازَتْهُ، فَتَصَدَّقَ أَبِي عَنْهَا بِمِائَةِ دِينَارٍ}}<ref>اصول کافی، ج۲، ص۴۹۵؛ الدرّ النظیم، ص۴۶۰.</ref>؛ مادرم کنار دیواری نشسته بود که آن دیوار [[شکست]] و ما صدای مهیبی را شنیدیم. مادرم با دستش اشاره کرد و گفت: نه، به [[حق]] [[مصطفی]]! [[خداوند]] به تو اجازه افتادن نداده. پس دیوار در هوا معلق ماند تا مادرم کنار رفت و دیوار فرو ریخت. پدرم، [[امام سجاد]] {{ع}} صد دینار از طرف او [[صدقه]] داد.
مادر گرامی امام باقر {{ع}}، زنی نمونه و ممتاز و بسیار باتقوا و [[زاهد]] بود. [[فاطمه]]، [[مستجاب]] الدعوة بود و [[قدرت]] تصرف در امور [[تکوینی]] را داشت. [[امام محمد باقر]] {{ع}} فرمود: {{متن حدیث|كَانَتْ أُمِّي قَاعِدَةً عِنْدَ جِدَارٍ، فَتَصَدَّعَ الْجِدَارُ، و سَمِعْنَا هَدَّةً شَدِيدَةً، فَقَالَتْ بِيَدِهَا: لَا، و حَقِّ الْمُصْطَفى‌، مَا أَذِنَ اللَّهُ لَكَ فِي السُّقُوطِ، فَبَقِيَ مُعَلَّقاً فِي الْجَوِّ حَتّى جَازَتْهُ، فَتَصَدَّقَ أَبِي عَنْهَا بِمِائَةِ دِينَارٍ}}<ref>اصول کافی، ج۲، ص۴۹۵؛ الدرّ النظیم، ص۴۶۰.</ref>؛ مادرم کنار دیواری نشسته بود که آن دیوار [[شکست]] و ما صدای مهیبی را شنیدیم. مادرم با دستش اشاره کرد و گفت: نه، به [[حق]] مصطفی! [[خداوند]] به تو اجازه افتادن نداده. پس دیوار در هوا معلق ماند تا مادرم کنار رفت و دیوار فرو ریخت. پدرم، [[امام سجاد]] {{ع}} صد دینار از طرف او [[صدقه]] داد.


از این [[حدیث شریف]] استفاده می‌شود که مادر امام باقر {{ع}} دارای [[کرامت الهی]] بود؛ همان کرامتی که خداوند فقط به افراد ویژه‌ای از اولیای خود [[عنایت]] می‌نماید. چنین کرامتی برای هر کسی فراهم نمی‌گردد؛ مگر با [[طهارت]] نفس و [[ارتباط]] [[قوی]] با خداوند<ref>[[حیدر مظفری ورسی|مظفری ورسی، حیدر]]، [[مادران چهارده معصوم (کتاب)|مادران چهارده معصوم]]، ص۱۳۹.</ref>.
از این حدیث شریف استفاده می‌شود که مادر امام باقر {{ع}} دارای کرامت الهی بود؛ همان کرامتی که خداوند فقط به افراد ویژه‌ای از اولیای خود عنایت می‌نماید. چنین کرامتی برای هر کسی فراهم نمی‌گردد؛ مگر با [[طهارت]] نفس و ارتباط [[قوی]] با خداوند<ref>[[حیدر مظفری ورسی|مظفری ورسی، حیدر]]، [[مادران چهارده معصوم (کتاب)|مادران چهارده معصوم]]، ص۱۳۹.</ref>.


== از نگاه [[امام صادق]] {{ع}} ==
== از نگاه [[امام صادق]] {{ع}} ==
خط ۵۳: خط ۵۳:
ام عبداللّه همراه همسرش [[امام زین العابدین]] {{ع}} و فرزندش [[امام باقر]] {{ع}} در کربلا حضور داشت<ref>أعلام النساء المؤمنات، ص۴۹۸؛ ریاحین الشریعه، ج۳، ص۱۲؛ در مکتب فجر دانش‌ها حضرت امام باقر {{ع}}، ص۲۸.</ref> و [[شهادت]] عمویش [[امام حسین]] {{ع}} و برادرانش قاسم و عبداللّه و به [[غل و زنجیر]] کشیدن و [[اسارت]] [[همسر]] بیمارش و [[تشنگی]] فرزند خردسالش، امام باقر {{ع}} را به چشم دید. امام باقر از تلخ‌کامی‌های آن [[روز]] چنین یاد می‌کند: {{متن حدیث|قتل جدّي الحسين و لي أربعة سنين و إنّي لأذكر مقتله و ما نالنا في ذلك الوقت}}<ref>بحار الانوار، ج۴۶، ص۱۳۴.</ref>؛ [[زمان]] شهادت جدّ بزرگوارم، [[حسین]] {{ع}}، من چهار ساله بودم و جریان شهادت آن حضرت و مصیبت‌های طاقت‌فرسایی که آن [[روز]] بر ما گذشت همه را به یاد دارم.
ام عبداللّه همراه همسرش [[امام زین العابدین]] {{ع}} و فرزندش [[امام باقر]] {{ع}} در کربلا حضور داشت<ref>أعلام النساء المؤمنات، ص۴۹۸؛ ریاحین الشریعه، ج۳، ص۱۲؛ در مکتب فجر دانش‌ها حضرت امام باقر {{ع}}، ص۲۸.</ref> و [[شهادت]] عمویش [[امام حسین]] {{ع}} و برادرانش قاسم و عبداللّه و به [[غل و زنجیر]] کشیدن و [[اسارت]] [[همسر]] بیمارش و [[تشنگی]] فرزند خردسالش، امام باقر {{ع}} را به چشم دید. امام باقر از تلخ‌کامی‌های آن [[روز]] چنین یاد می‌کند: {{متن حدیث|قتل جدّي الحسين و لي أربعة سنين و إنّي لأذكر مقتله و ما نالنا في ذلك الوقت}}<ref>بحار الانوار، ج۴۶، ص۱۳۴.</ref>؛ [[زمان]] شهادت جدّ بزرگوارم، [[حسین]] {{ع}}، من چهار ساله بودم و جریان شهادت آن حضرت و مصیبت‌های طاقت‌فرسایی که آن [[روز]] بر ما گذشت همه را به یاد دارم.


بعید است آن حضرت، بدون [[مادر]] همراه کاروان به [[کربلا]] آمده باشد؛ از این‌رو می‌شود گفت مادر امام باقر {{ع}} در کربلا حضور داشت و جزو [[اسیران]] بوده است<ref>[[حیدر مظفری ورسی|مظفری ورسی، حیدر]]، [[مادران چهارده معصوم (کتاب)|مادران چهارده معصوم]]، ص۱۴۰.</ref>.
بعید است آن حضرت، بدون مادر همراه کاروان به [[کربلا]] آمده باشد؛ از این‌رو می‌شود گفت مادر امام باقر {{ع}} در کربلا حضور داشت و جزو [[اسیران]] بوده است<ref>[[حیدر مظفری ورسی|مظفری ورسی، حیدر]]، [[مادران چهارده معصوم (کتاب)|مادران چهارده معصوم]]، ص۱۴۰.</ref>.


== نام مادر امام باقر {{ع}} در صحیفه‌ای از [[نور]] ==
== نام مادر امام باقر {{ع}} در صحیفه‌ای از [[نور]] ==
[[جابر بن عبداللّه انصاری]] می‌گوید: وقتی [[امام حسن مجتبی]] {{ع}} متولد شد، ارادتمندان [[نبوی]] و [[علوی]] برای عرض تبریک به [[خانه علی]] {{ع}} و زهرا {{س}} مشرّف می‌شدند. من نیز بدین [[هدف]] به [[منزل]] ایشان رفتم و دیدم صحیفه‌ای بسیار [[نورانی]] در دست [[حضرت زهرا]] {{س}} است و می‌گرید. پرسیدم: ای [[سیده زنان]]! این [[صحیفه]] چیست؟
[[جابر بن عبداللّه انصاری]] می‌گوید: وقتی [[امام حسن مجتبی]] {{ع}} متولد شد، ارادتمندان [[نبوی]] و [[علوی]] برای عرض تبریک به خانه علی {{ع}} و زهرا {{س}} مشرّف می‌شدند. من نیز بدین [[هدف]] به [[منزل]] ایشان رفتم و دیدم صحیفه‌ای بسیار [[نورانی]] در دست [[حضرت زهرا]] {{س}} است و می‌گرید. پرسیدم: ای سیده زنان! این [[صحیفه]] چیست؟


فرمود: جابر! این صحیفه‌ای است که اسامی پیشوایانی در آن نوشته شده که از [[نسل]] من می‌باشند. از زهرا {{س}} تقاضا کردم صحیفه را به من بدهد تا آن را بخوانم. [[حضرت فاطمه]] {{س}} فرمود: ای جابر! اگر ممنوع نبود آن را به دست تو می‌دادم؛ ولی دست زدن به آن جایز نیست؛ مگر برای [[نبی]] یا [[وصی]] یا [[اهل بیت]] نبی. فقط اجازه داری بدون این که به آن دست بزنی، آن را بخوانی. دیدم در آن صحیفه، نام‌های همه [[امامان]] و مادرانشان نوشته شده است.
فرمود: جابر! این صحیفه‌ای است که اسامی پیشوایانی در آن نوشته شده که از نسل من می‌باشند. از زهرا {{س}} تقاضا کردم صحیفه را به من بدهد تا آن را بخوانم. [[حضرت فاطمه]] {{س}} فرمود: ای جابر! اگر ممنوع نبود آن را به دست تو می‌دادم؛ ولی دست زدن به آن جایز نیست؛ مگر برای [[نبی]] یا [[وصی]] یا [[اهل بیت]] نبی. فقط اجازه داری بدون این که به آن دست بزنی، آن را بخوانی. دیدم در آن صحیفه، نام‌های همه [[امامان]] و مادرانشان نوشته شده است.


در قسمتی از صحیفه چنین نوشته بود: {{متن حدیث|ابو جعفر محمد بن علي باقر {{ع}} أمّه امّ عبدالله بنت الحسن بن علي بن ابي طالب {{ع}}}}<ref>الاحتجاج، ج۲، ص۲۹۷؛ ملحقات احقاق الحق، ج۱۲، ص۱۷؛ بحارالانوار، ج۳۶، ص۱۹۶.</ref>. از این [[حدیث]] به دست می‌آید که امامان و [[مادران]] آنان توسط [[خداوند]] تعیین شده‌اند<ref>[[حیدر مظفری ورسی|مظفری ورسی، حیدر]]، [[مادران چهارده معصوم (کتاب)|مادران چهارده معصوم]]، ص۱۴۱.</ref>.
در قسمتی از صحیفه چنین نوشته بود: {{متن حدیث|ابو جعفر محمد بن علي باقر {{ع}} أمّه امّ عبدالله بنت الحسن بن علي بن ابي طالب {{ع}}}}<ref>الاحتجاج، ج۲، ص۲۹۷؛ ملحقات احقاق الحق، ج۱۲، ص۱۷؛ بحارالانوار، ج۳۶، ص۱۹۶.</ref>. از این [[حدیث]] به دست می‌آید که امامان و مادران آنان توسط [[خداوند]] تعیین شده‌اند<ref>[[حیدر مظفری ورسی|مظفری ورسی، حیدر]]، [[مادران چهارده معصوم (کتاب)|مادران چهارده معصوم]]، ص۱۴۱.</ref>.


== [[وفات]] ==
== [[وفات]] ==
[[زندگی]] [[فاطمه بنت الحسن]] در سه دوره مهم [[تاریخی]]، یعنی دوران [[امامت امام حسن]]، [[امام حسین]] و [[امام زین العابدین]] {{عم}} شکل گرفت. [[اختناق]] [[حاکمان ظالم]] بر سراسر [[مملکت اسلامی]] [[سایه]] افکنده بود. [[خاندان پیامبر اسلام]] مورد [[بی‌مهری]] [[مسلمانان]] قرار گرفته بودند. [[امام سجاد]] {{ع}} گوشه‌ای از اوضاع آن دوران را چنین ترسیم کرده است: «در همه [[مکه]] و [[مدینه]]، بیست نفر هم ما را [[دوست]] ندارند»<ref>بحار الانوار، ج۴۶، ص۱۴۳.</ref>.
[[زندگی]] فاطمه بنت الحسن در سه دوره مهم [[تاریخی]]، یعنی دوران [[امامت امام حسن]]، [[امام حسین]] و [[امام زین العابدین]] {{عم}} شکل گرفت. اختناق [[حاکمان ظالم]] بر سراسر [[مملکت اسلامی]] [[سایه]] افکنده بود. [[خاندان پیامبر اسلام]] مورد بی‌مهری [[مسلمانان]] قرار گرفته بودند. [[امام سجاد]] {{ع}} گوشه‌ای از اوضاع آن دوران را چنین ترسیم کرده است: «در همه [[مکه]] و [[مدینه]]، بیست نفر هم ما را [[دوست]] ندارند»<ref>بحار الانوار، ج۴۶، ص۱۴۳.</ref>.


اختناق این دوران سبب شد [[قبر]] مادر امام باقر {{ع}} و [[تاریخ]] [[وفات]] مادرش مخفی بماند. تنها در بعضی منابع آمده است که [[فاطمه بنت الحسن]]، [[مادر]] گرامی [[امام باقر]] {{ع}}، در ۵۷ سالگی در [[مدینه]] در گذشت<ref>ریاحین الشریعه، ج۳، ص۱۶.</ref>.<ref>[[حیدر مظفری ورسی|مظفری ورسی، حیدر]]، [[مادران چهارده معصوم (کتاب)|مادران چهارده معصوم]]، ص۱۴۱.</ref>
اختناق این دوران سبب شد [[قبر]] مادر امام باقر {{ع}} و [[تاریخ]] [[وفات]] مادرش مخفی بماند. تنها در بعضی منابع آمده است که فاطمه بنت الحسن، مادر گرامی [[امام باقر]] {{ع}}، در ۵۷ سالگی در [[مدینه]] در گذشت<ref>ریاحین الشریعه، ج۳، ص۱۶.</ref>.<ref>[[حیدر مظفری ورسی|مظفری ورسی، حیدر]]، [[مادران چهارده معصوم (کتاب)|مادران چهارده معصوم]]، ص۱۴۱.</ref>


== منابع ==
== منابع ==
۱۱۶٬۶۸۶

ویرایش