آخر الزمان: تفاوت میان نسخه‌ها

{{مدخل مرتبط

| موضوع مرتبط = امام مهدی

| عنوان مدخل  =  

| مداخل مرتبط = [[آخر الزمان در قرآن]] - [[آخر الزمان در حدیث]] - [[آخر الزمان در کلام اسلامی]] - [[آخر الزمان در معارف و سیره رضوی]] - [[آخر الزمان در معارف مهدویت]]

| پرسش مرتبط  = امام مهدی (پرسش)

}}

'''آخر الزمان''' عبارت است از [[دوره پایانی دنیا]] و مرتبط با [[بعثت پیامبر خاتم]] {{صل}} و ظهور منجی موعود {{ع}}. در این دوران بعد از آزمون‌های سخت، ظهور منجی رخ داده و عصر طلایی [[جهان]] شروع خواهد شد. [[آخرالزمان]] همراه با برخی از نشانه‌هاست که برخی از آنها عبارت‌اند از: بحران معنویت‏؛ وقوع اختلاف‌ها و جنگ‌های بسیار؛ ظهور دجال‏؛ خروج سفیانی‏؛ ندای آسمانی‏؛ [[نزول عیسی]]{{ع}} و.... باید توجه داشت که موضوع آخرالزمان در [[ادیان]] مختلفی همچون [[مسیحیت]]، [[یهودیت]]، زرتشتی و... مطرح شده است.

آخر الزمان عبارت است از [[دوره پایانی دنیا]] و مرتبط با [[بعثت]] [[پیامبر خاتم]] {{صل}} و ظهور [[امام مهدی|منجی موعود]] {{ع}}. [[تاریخ]] دقیق آخرالزمان نامعلوم است و تنها می‌‌توان آن را به بخش واپسین روزگار که به [[قیامت]] متّصل می‌‌گردد تعریف نمود.

آخر الزمان ترکیبی اضافی و به معنای بخش پایانی [[زندگی]] دنیاست. توجه به "آخرالزمان" در [[فرهنگ]] بیشتر دین‏ها و آیین‌‏های بزرگ ـ به ویژه در [[ادیان]] ابراهیمی ـ به چشم می‌‏خورد. این توجه در [[فرهنگ]] [[اسلامی]] از اهمیت ویژه‏‌ای برخوردار است<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۱۵ ـ ۲۳.</ref>. این تعبیر در منابع روایی [[شیعه]]<ref>الکافی، ج۱، ص۹۱، ح۳، ص۵۵، ح۱؛ من لا یحضره الفقیه، ج۳، ص۳۹۰، ج۴، ص۳۶۵؛ الغیبة للطوسی، ص۱۳۶، ص۱۷۸؛ الغیبة للنعمانی، ص۳۱۱، کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص۲۸۸، ح۸، ج۱، ص۳۳۰۳، ح۱۴.</ref> و [[اهل سنت]]<ref>مسند احمد، ج۱، ص۸۱؛ صحیح بخاری، ج۴، ص۱۷۹، ج۶، ۱۱۵؛ صحیح مسلم، ج۱، ص۹، ص۱۴، ج۸، ص۱۸۵؛ سنن ابن ماجه، ج۱، ص۵۹، سنن أبی داوود، ج۲، ص۲۹۱، ص۴۲۹؛ سنن ترمذی، ج۳، ص۳۷۰؛ ج۴، ص۳۰.</ref> [[نقل]] شده است<ref[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج۳، ص ۱۰۲.</ref>.

واژه آخرالزمان در [[قرآن]] به کار نرفته است؛ اما مطالب گوناگونی درباره آن، از [[آیات]] قابل استفاده است. [[قرآن کریم]] به طور کلّی، جهانیان را به دو بخش پیشینیان و پسینیان تقسیم کرده‏ و برای هریک ویژگی‌‏هایی بیان نموده است. به نظر می‌‏رسد بتوان پسینیان را بخشی از انسان‏‌های آخر الزمان دانست.

در [[آیات]] و [[روایات]] زمانی که سخن از دوران آخرالزمان به میان می‌‏آید، همواره به دو پدیده بسیار مهم و بزرگ اشاره می‌‏شود:

# ولادت و برانگیخته شدن [[پیامبر اسلام]] {{صل}} در جایگاه واپسین فرستاده [[الهی]]<ref>{{متن حدیث|إِنَّهُ‏ يَأْتِي‏ فِي‏ آخِرِ الزَّمَانِ‏ نَبِي}}، محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۲۶، ص ۱۹۹، ح ۱۲؛ همچنین ر.ک: محمد بن احمد قرطبی، تفسیر قرطبی، ج ۴، ص ۳۰۶؛ محمد بن جریر طبری، تفسیر طبری، ج ۱، ص ۵۵۷.</ref>؛  

# ظهور و [[قیام]] [[موعود]] نجات‌‏بخش، [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}}<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۱۵ ـ ۲۳.</ref>. و رویدادهای خاصی در سه مقطع زمانی روی می‌‌دهد:

# دوران فاصله گرفتن [[مردم]] از [[دین]]، پر شدن [[زمین]] از [[ستم]] و [[بیداد]]؛ این مرحله که به طور ویژه در دوران غیبت آخرین حجت الهی شکل می‌گیرد در آستانه ظهور آن حضرت به اوج خود می‌رسد.

# دوران [[معنویت]] در پرتو [[حکومت]] شایستگان؛ این مرحله در پس تلاش‌های بی‌وقفه حضرت حجت {{ع}} و [[یاران]] ایشان بر روی [[زمین]] شکل می‌گیرد و پیش از آن [[خداوند]] در [[آیات]] فراوانی، این دوران را [[وعده]] داده است<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج۳، ص ۱۰۲.</ref>.

 

این دوران، دارای دو ویژگی مهمّ و اساسی است:

# آخرین مرحله [[زندگی]] در دنیاست: با سپری شدن این دوران، [[زندگی]] در [[دنیا]] به پایان رسیده، مرحله‌‏ای دیگر در نظام آفرینش آغاز می‏‌شود.

## دورانی سراسر انحطاط [[اخلاقی]]، [[ستم]] و [[بیداد]]؛

## دورانی سرشار از [[معنویت]] در پرتو [[حکومت]] شایستگان<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۱۵ ـ ۲۳.</ref>.

اصطلاح آخر الزمان در [[روایات]] [[اسلامی]] در دو معنا به کار رفته است:

# آن قسمت از زمان که از آغاز [[نبوت پیامبر اسلام]] {{صل}} تا وقوع [[قیامت]] را شامل می‌شود. در بعضی [[روایات]]، [[پیامبر اسلام]] {{صل}} به پیامبر آخر الزمان توصیف شده است<ref>بحارالأنوار، ج۹، ص ۲۸۶.</ref>. چنین اتصافی با این مطلب ارتباط دارد که وی [[خاتم الانبیاء]] بوده و [[شریعت]] وی به [[دلیل]] کامل بودن تا پایان این عالَم اعتبار دارد و او [[پیامبر]] آخرین قسمت از زمان است.

# در بسیاری از [[روایات]] [[اسلامی]] <ref>المستدرک علی الصحیحین، ج۴، ص ۴۹۱؛ کشف الغمّه، ج۳، ص ۲۶۵ و عقد الدرر، ص ۹۱.</ref> اصطلاح آخر الزمان عبارت است از زمانی که در آن منجی بشریت [[مهدی موعود]] {{ع}} ظهور می‌کند <ref>صحیح ترمذی، ج۲، ص ۴۶.</ref> و رویدادهای خاصی در سه مرحله روی می‌دهد:

# آزمون‌های سخت و فتنه‌های آخر الزمان<ref>تفسیر قمی، ج۲، ص ۳۰۷.</ref>؛

# ظهور منجی و جدال بین [[حق و باطل]]<ref>کشف الغمّه، ج۳، ص ۲۶۶ و ۲۶۷.</ref>؛

# غلبه حق بر باطل و عصر طلایی جهان<ref>کشف الغمّه، ج۳، ص ۲۶۲ و ۲۶۳.</ref>.

در [[روایات]] و [[تفاسیر]]، بسیاری از [[نشانه‌های آخر الزمان]] از [[اشراط الساعة]] نیز شمرده شده است<ref>روح‌المعانی، مج۱۴، ج۲۶، ص‌۸۰ ـ۸۲‌؛ نمونه، ج۲۱، ص‌۴۴۹ ـ ۴۵۱.</ref>، از این رو برای جدایی این دو موضوع مباحث آخرالزمان به "حوادث و تحولات اجتماعی در واپسین دوره [[حیات]] بشری" اختصاص یافته که معمولا در کتاب‌هایی تحت عنوان "الْمَلاحِمُ والْفِتَن"<ref>الفتن والملاحم فی‌ آخر الزمان، ابن‌کثیر؛ الملاحم والفتن، ابن‌طاووس.</ref> و کتاب‌های مربوط به [[غیبت امام زمان]] {{ع}}<ref>الغیبه، طوسی.</ref> بررسی می‌شوند و [[اشراط الساعة]] به حوادث طبیعی و دگرگونی‌های کیهانی در [[آستانه قیامت]]، مانند: [[طلوع خورشید از مغرب]]، پوشیده شدن آسمان از دود، تاریک شدن خورشید و ماه و ستارگان، متلاشی شدن کوه‌ها و... محدود شده ‌است<ref>الکشاف الموضوعی، ج۱، ص‌۹۷ ـ ۱۰۲.</ref>.<ref>[[علی معموری|معموری، علی]]، [[آخر الزمان - معموری (مقاله)|مقاله «آخر الزمان»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱]]، ۱۱۴-۱۲۴.</ref>

[[پیشوایان]] [[معصوم]] {{عم}}، با [[الهام]] از [[وحی الهی]] و سرچشمه‏‌های آن، پیوند [[مهدویت]] و آخرالزمان را به روشنی بیان کرده‏‌اند:

# [[رسول اکرم]] {{صل}} فرمود: "[[دنیا]] به انجام نمی‌‏رسد؛ مگر اینکه [[امت]] مرا مردی [[رهبری]] کند که از [[اهل بیت]] من است و به او [[مهدی]] گفته می‌‏شود"<ref> {{متن حدیث|لَا تَذْهَبُ‏ الدُّنْيَا حَتَّى‏ يَلِيَ‏ أُمَّتِي‏ رَجُلٌ‏ مِنْ‏ أَهْلِ‏ بَيْتِي‏ يُقَالُ‏ لَهُ‏ الْمَهْدِيُ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏}}، شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۱۸۲، ح ۱۴۱؛ نیز ر.ک: سنن ترمذی، ج ۴، ص ۵۰۵؛ مسند احمد، ج ۱، ص ۳۷۷؛ ابن ابی شیبه، المصنف، ج ۱۵، ح ۱۹۴۸۴.</ref>.

# [[امیر مؤمنان علی]] {{ع}} نیز بر [[منبر]] [[مسجد کوفه]] فرمود: "اگر از [[دنیا]] بیش از یک روز باقی نماند، [[خداوند]] سبحانه و تعالی آن روز را چنان طولانی خواهد کرد تا اینکه مردی از خاندانم برانگیخته شود"<ref>{{متن حدیث|لَوْ لَمْ‏ يَبْقَ‏ مِنَ‏ الدُّنْيَا إِلَّا يَوْمٌ‏ وَاحِدٌ لَطَوَّلَ‏ اللَّهُ‏ ذَلِكَ‏ الْيَوْمَ‏ حَتَّى‏ يَبْعَثَ‏ اللَّهُ‏ رَجُلًا مِنِّي}}، شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۴۶؛ نیز ر.ک: شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۳۱۷، ح ۴؛ ابن شهرآشوب، المناقب، ج ۲، ص ۲۲۷؛ سنن ابی داوود، ج ۴، کتاب المهدی، ح ۴۲۸۲.</ref>.<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۱۵ ـ ۲۳.</ref>

[[روایات]] [[معصومین]] {{عم}} نشان می‌دهد:

# با سپری شدن این دوران، بساط‍‌ [[زندگی دنیوی]] برچیده و مرحله‌ای [[جدید]] در نظام آفرینش آغاز می‌شود.

# [[آخرالزمان]] خود به دو مرحله کاملا متفاوت تقسیم می‌شود: دوران نخست که در آن [[انسان]] به مراحل پایانی انحطاط‍‌ [[اخلاقی]] می‌رسد. دوران بعد، عصر تحقق وعده‌های الهی به [[پیامبران]] و [[اولیای خدا]] است و با [[قیام]] مصلح جهانی آغاز می‌شود. کلیات [[عقاید]] مربوط‍‌ به [[آخرالزمان]] تقریبا از سوی همه فرقه‌های بزرگ [[اسلامی]] پذیرفته شده است، ولی در خصوص [[وابستگی]] این تحوّلات به ظهور [[امام مهدی|مهدی]] {{ع}} و نیز [[هویت]] او اختلاف‌نظر وجود دارد<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۳۴.</ref>.

== نشانه‌‏های آخرالزّمان‏ ==

در [[آیات]] [[قرآن]] و سخنان [[معصومان]] {{عم}} نشانه‌‏هایی برای آخر الزمان گفته شده است که در اصطلاح "علایم آخر الزمان" خوانده می‌‏شود. ختم [[نبوت]] و نزول واپسین [[شریعت]] که با ظهور [[پیامبر خاتم]] {{صل}} پدیدار شد، نخستین [[نشانه]] آخر الزمان به شمار می‏رود؛ لذا [[مفسران]]، مقصود از نشانه‏های [[قیامت]] را ذیل آیه ‏{{متن قرآن|فَهَلْ يَنظُرُونَ إِلاَّ السَّاعَةَ أَن تَأْتِيَهُم بَغْتَةً فَقَدْ جَاءَ أَشْرَاطُهَا فَأَنَّى لَهُمْ إِذَا جَاءَتْهُمْ ذِكْرَاهُمْ}}<ref> پس آیا جز چشم به راه رستخیزند که ناگهان بر آنان فرا می‌رسد؟ و به راستی نشانه‌های آن در رسیده است و چون به سراغشان بیاید یادکردشان، آنان را چگونه سود خواهد داشت؟؛ سوره محمد، آیه ۱۸.</ref>، [[بعثت]] [[پیامبر]] {{صل}} دانسته‌‏اند که در مقایسه با [[عمر]] [[جهان]]، فاصله بسیار کمی تا [[قیامت]] دارد.

در آخر الزمان، پدیده‏‌های فراوان دیگری نیز پیش‏‌بینی شده است که بیشتر به دوره پایانی آن "آستانه ظهور [[امام مهدی|مهدی]] {{ع}} مربوط می‌‏شود و برخی از آن‏ها بدین قرارند:

# '''بحران معنویت‏:''' پیش از [[ظهور]] [[امام مهدی|امام زمان]] {{ع}} جوّ [[حاکم]] بر [[جهان]]، جوّ [[ستم]]، [[گناه]] و [[فساد]] خواهد بود. [[پیامبر گرامی اسلام]] {{صل}} درباره ویژگی‏‌های انسان‏‌های این دوران فرمود: "زمانی بر [[مردم]] خواهد آمد ... که درهم‏‌های آنان دینشان خواهد بود و [[همّت]] ایشان شکمشان و [[قبله]] آن‏ها زنانشان. برای طلا و نقره، [[رکوع]] و [[سجود]] به جای می‌‏آورند. آنان همواره در [[سرگردانی]] و مستی خواهند بود. نه بر [[مذهب]] مسلمانی‏‌اند و نه بر مسلک [[نصرانی]]"<ref>{{متن حدیث|عَلَى النَّاسِ زَمَانٌ إِذَا سَمِعْتَ بِاسْمِ رَجُلٍ خَيْرٌ مِنْ أَنْ تَلْقَاهُ فَإِذَا رَأَيْتَهُ لَقِيتَهُ خَيْراً مِنْ أَنْ تُجَرِّبَهُ وَ لَوْ جَرَّبْتَهُ أَظْهَرَ لَكَ أَحْوَالًا دِينُهُمْ‏ دَرَاهِمُهُمْ‏ وَ هَمُّهُمْ‏ بُطُونُهُمْ‏ وَ قِبْلَتُهُمْ‏ نِسَاؤُهُمْ‏ يَرْكَعُونَ‏ لِلرَّغِيفِ‏ وَ يَسْجُدُونَ‏ لِلدِّرْهَمِ‏ حَيَارَى‏ سُكَارَى‏ لَا مُسْلِمِينَ‏ وَ لَا نَصَارَى}}، محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۷۱، ص ۱۶۶، ح ۳۱؛ ر.ک: صحیح مسلم، ج ۱، ص ۱۳۱.</ref>.  

# '''وقوع اختلاف‌ها و جنگ‌های بسیار:''' یکی دیگر از نشانه‏‌های آخر الزمان، اختلاف‏‌ها و جنگ‌های فراوان میان گروه‌‏های گوناگون است. در این دوران، انسان‌‏های فراوانی به کژی می‌‏گرایند، اما این گونه نیست که تمام انسان‏‌ها در مسیر [[باطل]] گام بردارند؛ بلکه برخی به سبب ویژگی‌‏ها و صفاتی که در خود پدید می‏‌آورند، از نجات‌‏یافتگان این مرحله خواهند بود. در این‏ باره وقتی [[پیامبر گرامی]] {{صل}} از چهره‏‌های [[پیروز]] این دوران یاد می‌‏کند، با شگفتی‏ تمام به [[حضرت علی]] {{ع}} چنین می‏‌فرماید: "ای [[علی]]! بدان شگفت ‏آورترین [[مردم]] در [[ایمان]] و بزرگ‏ترین آنان در [[یقین]]، مردمی هستند که در آخر الزمان ـ با آنکه [[پیامبر]] خود را ندیده و از [[امام]] خود در پرده‏‌اند ـ به نوشته که خطی سیاه بر صفحه‌‏ای سپید است، [[ایمان]] می‌‏آورند<ref>{{متن حدیث|يَا عَلِيُ‏ أَعْجَبُ‏ النَّاسِ‏ إِيمَاناً وَ أَعْظَمُهُمْ‏ يَقِيناً قَوْمٌ‏ يَكُونُونَ‏ فِي‏ آخِرِ الزَّمَانِ‏ لَمْ‏ يَلْحَقُوا النَّبِيَ‏ وَ حُجِبَ‏ عَنْهُمُ‏ الْحُجَّةُ فَآمَنُوا بِسَوَادٍ عَلَى‏ بَيَاضٍ‏}}، شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج ۴، ص ۳۶۶؛ همو، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۲۸۸، باب ۲۵، ح ۸.</ref>.  

# '''[[ظهور دجال]]‏:''' در هر سه [[دین]] آسمانی [[یهود]]، [[مسیحیت]] و [[اسلام]]، ظهور فاسدترین و مخرّب‌‏ترین جریان منحط در طول [[تاریخ]]، پیش‏بینی و از خطر آن پرهیز داده شده است. [[دجّال]] که تجسّم [[کفر]]، [[فریب]] و [[گمراهی]] است، در آخر الزمان ظاهر شده، [[مردم]] را به [[پرستش]] خویش می‌‏خواند. این پدیده سرانجام به دست [[حضرت عیسی|عیسی]] {{ع}} محو و نابود خواهد شد.

# '''وقوع مصیبت‏‌های بزرگ‏:''' برخی از [[آیات]]، [[عذاب]] بر [[کافران]] و گنه‏‌کاران آخر الزمان که نزول [[عذاب]] را [[انکار]] می‌‏کنند، تطبیق داده شده است: {{متن قرآن|قُلْ أَرَأَيْتُمْ إِنْ أَتَاكُمْ عَذَابُهُ بَيَاتًا أَوْ نَهَارًا مَّاذَا يَسْتَعْجِلُ مِنْهُ الْمُجْرِمُونَ }}<ref> بگو: مرا خبر دهید که اگر عذابش (ناگهان) شباهنگام یا روز به سراغتان آید (دیگر) گنهکاران از او چه چیزی را به شتاب می‌خواهند؟؛ سوره یونس، آیه ۵۰.</ref>.

# '''[[خروج سفیانی‏]]:'''بیشتر مفسّران، از ظهور لشکری طغیان‌گر که آخر الزمان در [[کشورهای اسلامی]] به [[ستم]] و تعدّی پرداخته، سرانجام در صحرایی بیرون از [[مکه]]، گرفتار [[عذاب الهی]] می‏‌شود، خبر داده و [[آیه]]: {{متن قرآن|وَلَوْ تَرَى إِذْ فَزِعُوا فَلا فَوْتَ وَأُخِذُوا مِن مَّكَانٍ قَرِيبٍ }}<ref>و کاش آنگاه را می‌دیدی که هراسان شده باشند، دیگر (راه) گریزی نیست و از جایی نزدیک فرو گرفته می‌شوند؛ سوره سبأ، آیه ۵۱.</ref> را درباره آن [[لشکر]] دانسته‌‏اند. در [[روایات]] [[شیعه]] و [[اهل سنت|سنّی]]، نام [[رهبر]] این [[لشکریان]]، [[سفیانی]] ذکر شده است.

# '''[[ندای آسمانی]]‏:''' بنا بر [[روایات]] [[شیعه]]، [[جبرئیل]] نخستین کسی است که با [[امام زمان]] {{ع}} بیعت‏ و با صدایی بلند به گونه‌‏ای که به گوش همه جهانیان برسد، این [[آیه]] را [[تلاوت]] می‌‏کند: {{متن قرآن|أَتَى أَمْرُ اللَّهِ فَلاَ تَسْتَعْجِلُوهُ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى عَمَّا يُشْرِكُونَ }}<ref> فرمان (عذاب) خداوند در رسید، به شتاب آن را مخواهید، پاکا و فرا برترا که اوست از آنچه (با وی) شریک می‌دارند؛ سوره نحل، آیه۱.</ref>.

# '''ظهور منجی بزرگ بشر:''' مهم‏ترین رخداد آخر الزمان، ظهور دوازدهمین [[امام]] [[شیعیان]] برای [[رهایی]] انسان‏‌ها است.

# '''[[نزول عیسی]] {{ع}}:‏''' یکی از رخدادهای آخر الزمان، فرود آمدن [[حضرت عیسی|عیسی]] {{ع}} است. در [[روایات]] تصریح شده است که حضرت عیسی {{ع}} در [[بیت المقدس]] به [[نماز]] [[امام مهدی|امام زمان]] {{ع}} [[اقتدا]] و در جنگ‏های ایشان نیز شرکت خواهد کرد. لذا فرود آمدن [[حضرت عیسی|عیسی]] {{ع}}، یکی از نشانه‏‌های نزدیکی [[قیامت]] شمرده شده و از [[ایمان]] آوردن همه [[اهل کتاب]] به [[حضرت عیسی]] {{ع}} در آخر الزمان که یکی از فرماندهان [[امام مهدی|امام زمان]] {{ع}} به شمار می‌‏رود، خبر داده شده است.

# '''[[خروج جنبنده‌‏ای از زمین‏]]:''' [[قرآن]] با رمز و ابهام از خروج جنبده‏‌ای حکایت می‌‏کند که هنگام روی‏گردانی [[مردم]] از [[معنویت]]، از [[زمین]] خارج شده، با [[مردم]] [[سخن]] می‏‌گوید: {{متن قرآن|وَإِذَا وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَيْهِمْ أَخْرَجْنَا لَهُمْ دَابَّةً مِّنَ الأَرْضِ تُكَلِّمُهُمْ أَنَّ النَّاسَ كَانُوا بِآيَاتِنَا لا يُوقِنُونَ}}<ref>و چون فرمان (عذاب) بر آنان مقرّر شود جنبنده‌ای را از زمین برای آنان بیرون می‌آوریم که با ایشان سخن سر می‌کند که مردم به نشانه‌های ما یقین نمی‌آوردند؛ سوره نمل، آیه ۸۲.</ref>.

# '''[[هجوم یأجوج و مأجوج]]‏:''' قومی وحشی و [[فاسد]]، با تخریب سدّ [[ذو القرنین]]، در اندک ‏زمانی سرتاسر [[جهان]] را پر از [[ظلم]] و [[فساد]] خواهد کرد، تا آن‏که بنابر [[روایات]]، در عصر ظهور [[امام مهدی|مهدی]] {{ع}}، به طور کلّی از بین خواهد رفت: {{متن قرآن|حَتَّى إِذَا فُتِحَتْ يَأْجُوجُ وَمَأْجُوجُ وَهُم مِّن كُلِّ حَدَبٍ يَنسِلُونَ}}<ref> تا آنگاه که (راه بر) یأجوج و مأجوج گشوده گردد و آنان از هر پشته‌واره‌ای بشتابند؛ سوره انبیاء، آیه ۹۶.</ref>.

# '''[[رجعت‏]]:''' در آخر الزمان، برخی از [[نیکوکاران]] و بدکاران زمان‏‌های گذشته، دوباره زنده می‏‌شوند: {{متن قرآن|وَيَوْمَ نَحْشُرُ مِن كُلِّ أُمَّةٍ فَوْجًا مِّمَّن يُكَذِّبُ بِآيَاتِنَا فَهُمْ يُوزَعُونَ}}<ref> و (یاد کن) روزی (را) که از هر امتی دسته‌ای از آنان را که نشانه‌های ما را دروغ می‌شمردند گرد می‌آوریم و آنگاه آنان را به هم می‌پیوندند؛ سوره نمل، آیه ۸۳.</ref>. این [[آیه]]، فقط به برانگیخته شدن عدّه‌‏ای از مکذّبان و نه همه آن‏ها اشاره کرده است؛ بدین [[دلیل]]، [[روایات]] و مفسّران [[شیعه]]، میان مصداق این [[آیه]] و [[قیامت]]، تفاوت قائل شده و [[آیه]] را به آخرالزمان مربوط دانسته‏‌اند که عدّه‌‏ای از [[نیکوکاران]] و بدکاران اعصار گذشته، زنده شده، هریک نتیجه [[دنیایی]] [[اعمال]] خویش را خواهد دید.

# '''صلح و آرامش پایدار در سرتاسر جهان:‏''' پس از [[پیروزی]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} و یارانش، [[آرامش]] و [[معنویت]] بر [[جهان]] [[حاکم]] خواهد شد. [[سرنوشت]] این [[جهان]]، پس از جهادی [[الهی]] به [[امامت]] [[امام مهدی|امام زمان]] {{ع}} سرانجام به دست [[مؤمنان]] افتاده و جهانیان همگی در سایه [[حکومت]] حضرت در [[صلح]] و [[معنویت]] به سر خواهند برد<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۱۵ ـ ۲۳.</ref>.

برخی دیگر از نشانه‌های آخرالزمان عبارت است از: [[قتل سید حسنی]]؛  اختلاف بنی عباس در ملک و ریاست<ref>کشف الغمّة، ص ۲۴۷ و ۲۵۱.</ref>؛ [[کسوف خورشید در نیمه ماه رمضان و خسوف ماه در پایان آن]]<ref>بحارالانوار، ج۶، ص ۳۰۳.</ref>؛ [[طلوع خورشید از مغرب]]<ref>حق الیقین فی معرفة اصول الدین، ص ۱۲۶.</ref>؛ [[قتل نفس زکیه]]<ref>[[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج۲، ص ۶۴۹.</ref>؛ خرابی [[مسجد کوفه]]؛ حلال شمرده شدن خون و مال مردم<ref>الإمام المهدی من المهد إلی الظهور، ص ۳۱۱؛ کشف الغمّه ص ۲۴۷.</ref> و ... .

پس از [[ظهور]] این [[نشانه‌ها]] نوبت به ظهور منجی می‌رسد که از مهم‌ترین رویدادهای آخر الزمان است<ref>المیزان، ج۷، ص ۳۹۱، کتاب الفتن، ص ۶۰.</ref>. اولین حرکت [[منجی]]، [[مبارزه]] با ظلم و فساد و ریشه‌کن کردن آن است<ref>ینابیع المودة، ج۲، ص ۵۲۸.</ref>. [[نجات]] [[بشریت]] از تنگنای [[گناه]] و [[ظلم و جور]] و [[فساد]] یکی از آرمان‌های اوست که در این زمان تحقق می‌یابد، چنان که [[حضرت علی]] {{ع}} می‌فرماید: در عصر حکومت مهدی {{ع}} بساط [[زنا]]، شراب [[خواری]] و رباخواری برچیده خواهد شد<ref>منتخب الأثر، ص ۴۷۴.</ref>، بر قرار شدن و برپایی اسلام حقیقی و پرستش خداوند و [[یکتاپرستی]] در سراسر [[جهان]]<ref>البرهان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص ۱۲۱.</ref> عمومیت و گستردگی [[دین]] <ref>مجمع البیان، ج۳، ص ۲۵.</ref>، عمل به [[فضایل]] و ارزش‌های دینی و اهتمام به [[احکام]] و دستورهای [[دین]] به صورت دقیق<ref>[[منتخب الاثر (کتاب)|منتخب الاثر]]، ص ۴۷۵.</ref>.<ref>[[محمد جواد اصغری|اصغری، محمد جواد]]، [[آخر الزمان - اصغری (مقاله)|مقاله «آخر الزمان»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی ج۱]]، ص۲۸-۳۲.</ref>

== آخر الزمان و برپایی [[قیامت]] ==

در بسیاری از منابع [[اهل سنت]] و برخی [[جوامع حدیثی شیعه]]، نشانه‌های ظهور [[مهدی]] {{ع}} با علامت‌های نزدیک شدن برپایی قیامت آمیخته شده است و حتی گاهی اصل [[ظهور مهدی]] {{ع}} به عنوان "علامت [[قیامت]]" یاد می‌شود. به طور کلی، صاحبان جوامع حدیثی اهل سنت بابی با عنوان [[اشراط الساعة]] گشوده‌اند<ref>بحار الأنوار، ج۵۲، ص ۱۸۱؛ صحیح مسلم، ج۴، ص ۲۲۴۸.</ref>. البته اگر چه مضمون این [[روایات]]، مطالب مشترک بسیاری با روایات آخر الزمان دارد و بسیاری از علائم در هر دو دسته از [[روایات]] ذکر شده است، ولی همواره مسئله آخر الزمان به صورت آشکاری، از [[قیامت]] تفکیک شده است؛ زیرا آخر الزمان ناظر به قسمت پایانی همین عالم است ولی [[اشراط الساعة]] [[نشانه‌های برپایی قیامت]] است<ref>[[محمد جواد اصغری|اصغری، محمد جواد]]، [[آخر الزمان - اصغری (مقاله)|مقاله «آخر الزمان»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی ج۱]]، ص۲۸-۳۲.</ref>.

== [[زندگی]] در [[آخرالزمان]] ==

با توجه به ویژگی‏‌ها و نشانه‏‌های آخرالزمان و سخنان بزرگان [[دین]]، سیمای [[زندگی]] در آخر الزمان را می‏‌توان این‏گونه ترسیم کرد:

# '''[[دین در آخرالزمان]]‏:''' روز به ‏روز عوامل فراوانی، گوهر تابناک [[دین]] را در هاله‌‏ای از غبار فرو می‌‏برند از این‌‏رو در [[جوامع]] [[انسانی]] همواره [[دین]] رو به کم‏رنگ شدن می‏‌رود و خرافه‌‏ها و انحراف‏‌های فراوانی، گریبان‌گیر آن می‌‏شود، تا اینکه وقتی [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} [[قیام]] کرده، غبار از چهره [[دین]] برگرفت، همگی [[گمان]] می‌‏کنند این [[دین]] جدیدی است که آن حضرت آورده است. [[امیر مؤمنان علی]] {{ع}} این [[حقیقت]] را این‌‏گونه بیان فرمود: "ای [[مردم]]! به زودی زمانی بر شما خواهد رسید که [[اسلام]] چونان ظرف واژگون شده، آنچه در آن است ریخته می‌‏شود"<ref>{{متن حدیث|أَيُّهَا النَّاسُ‏ سَيَأْتِي‏ عَلَيْكُمْ‏ زَمَانٌ‏ يُكْفَأُ فِيهِ‏ الْإِسْلَامُ‏ كَمَا يُكْفَأُ الْإِنَاءُ بِمَا فِيه‏‏‏‏}}، سیّد رضی، نهج البلاغه، خطبه ۱۰۳.</ref>.

# '''[[مردان آخرالزمان]]‏:''' آزمایش‌‏های [[خداوند]] سبحانه و تعالی برای [[زنان]] و مردان یکسان است؛ ولی پاره‌‏ای از [[روایات]]، به ویژه درباره مردان [[نقل]] شده است، آن‏گونه که در برخی روایت‌‏ها سخن از [[زنان]] به میان آمده است. [[امام صادق]] {{ع}} فرمود: "مردی را می‏‌بینی هنگامی که یک روز بر او گذشته و [[گناه]] بزرگی انجام نداده است ـ از قبیل [[فحشا]]، کم‏‌فروشی، کلاه‏برداری و یا شرب خمر ـ بسیار [[غمگین]] و [[اندوهگین]] می‏‌شود"<ref>{{متن حدیث|وَ رَأَيْتَ‏ الرَّجُلَ‏ إِذَا مَرَّ بِهِ‏ يَوْمٌ‏ وَ لَمْ‏ يَكْسِبْ‏ فِيهِ‏ الذَّنْبَ‏ الْعَظِيمَ‏ مِنْ‏ فُجُورٍ أَوْ بَخْسِ‏ مِكْيَالٍ‏ أَوْ مِيزَانٍ‏ أَوْ غِشْيَانِ‏ حَرَامٍ‏ أَوْ شُرْبِ‏ مُسْكِرٍ كَئِيباً حَزِيناً‏‏}}، محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۸، ص ۴۰.</ref>.

# '''[[زنان آخرالزمان‏]]:''' [[امام علی]] {{ع}} فرمود: "در آخر الزّمان و نزدیک شدن [[رستاخیز]] که بدترین زمان‏‌ها است، زنانی آشکار می‌‏شوند که برهنه و لخت هستند؛ زینت‏‌های خود را هویدا می‏‌سازند، به فتنه‏‌ها داخل می‏‌شوند و به سوی شهوت‌‏ها می‌‏گرایند. به لذت‏‌ها می‏‌شتابند، حرام‌‏های [[الهی]] را [[حلال]] می‌‏شمارند و در [[جهنم]] جاودانه خواهند بود<ref>{{متن حدیث|يَظْهَرُ فِي‏ آخِرِ الزَّمَانِ‏ وَ اقْتِرَابِ‏ السَّاعَةِ وَ هُوَ شَرُّ الْأَزْمِنَةِ نِسْوَةٌ كَاشِفَاتٌ عَارِيَاتٌ مُتَبَرِّجَاتٌ مِنَ الدِّينِ دَاخِلَاتٌ فِي الْفِتَنِ مَائِلَاتٌ إِلَى الشَّهَوَاتِ مُسْرِعَاتٌ إِلَى اللَّذَّاتِ مُسْتَحِلَّاتٌ لِلْمُحَرَّمَاتِ فِي جَهَنَّمَ خَالِدَاتٌ‏‏}}، شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج ۳، ص ۳۹۰.</ref>.<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۱۵ ـ ۲۳.</ref>

در [[ادیان ابراهیمی]]، بیش از [[آیین‌ها]] و مکاتب دیگر بر دوره طلایی بشر در پایان تاریخ، تأکید شده است. در [[عهد عتیق]]، برقراری [[سعادت]] و [[عدالت]] در سرتاسر [[جهان]] پیش‌بینی شده که به وسیله "مشیح" محقّق می‌شود<ref>کتاب مقدس، اشعیاء ۱۱ و ۱۲، یوئیل ۳ و ۴، زکریا ۹، دانیال ۲: ۴۴، و‌۷: ۱۳ و ۲۷.</ref> در عهد جدید نیز به این مطلب پرداخته شده<ref>کتاب مقدس، متی ۲۴: ۱۵ ـ ۴۴، و‌رسل ۲: ۱۷ ـ ۲۱.</ref> و [[مکاشفه]] [[یوحنا]] به طور کامل به حوادث ناگوار آخر الزمان، اختصاص یافته و در پایان آن، به [[برقراری صلح]] و [[آرامش]] [[جهان]] تحت [[حاکمیت]] [[مؤمنان]] اشاره شده است<ref>کتاب مقدس، مکاشفه یوحنا ۴ ـ ۲۲؛ نجات بخشی در ادیان، ص‌۱۱۳ و ۱۳۳.</ref>.<ref>[[علی معموری|معموری، علی]]، [[آخر الزمان - معموری (مقاله)|مقاله «آخر الزمان»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱]]، ۱۱۴-۱۲۴.</ref>

# '''در میان [[مسیحیان]]''' از دورانی سخن گفته می‌‌شود که در آن بازگشت [[حضرت عیسی]] {{ع}} روی خواهد داد. [[رجعت]] [[مسیح]] در [[کتاب مقدس]] بیش از سیصد بار ذکر شده است و چندین باب کامل به این موضوع اختصاص دارد<ref>انجیل متی۲۴ و ۲۵، انجیل مرقس ۱۳، انجیل لوقا ۲۱.</ref>. طبق [[عقیده]] ایشان، مسیح دوباره در آخرالزمان می‌‌آید و برنامه [[نجات]] را کامل خواهد کرد<ref>یوحنا ۴:۴۲ عبرانیان۹:۲۸.</ref>. همچنین در [[کتاب مقدس]] برای ظهور منجی که همان آمدن مسیح است نشانه‌هایی ذکر شده است که عبارت‌اند از اینکه: مسیح زمانی ظهور می‌‌کند که [[مردم]] مجرم‌اند و [[ظلم]] [[دنیا]] را فرا گرفته است<ref>اشعیا ۴۸:۱۱.</ref>. قوم‌ها و ممالک [[جهان]] با یکدیگر به [[ستیز]] برخواهند خاست و در جاهای مختلف، قحطی و [[زمین]] لرزه روی خواهد داد<ref>متی۲۴:۷ به بعد.</ref> ... . همچنین از وقایعی در کتاب مقدس نام برده شده که قبل از ظهور [[عیسی]] به وقوع می‌‌انجامد که یکی از آنها [[ظهور دجال]] است<ref>یوحنا۲:۱۸؛ تسالونیکیان۱:۷ـ ۸.</ref>.

# '''در [[دین یهود]]''' هم بارها به روزهای آخر یا روز [[خداوند]] ([[یوم]] یهوه) اشاره شده و آن دورانی است که در آن عظمت ملی [[یهود]] به آخرین حدّ اعتلای خود خواهد رسید و گناه کاران نابود خواهند شد<ref>عاموس ۵:۱۸ـ ۲۰، ۲:۱۲ـ ۱۷.</ref>، روز خداوند روزی است که [[سیر]] [[تاریخ]] جهان به نقطه غایت و کمال خود می‌‌رسد<ref>اشعیاء۵۲:۱۳ و ۵۳:۱۲.</ref>. [[اعتقاد]] عموم بر این است که ماشیح از نسل [[پادشاه]] [[داوود]] خواهد بود و در ادبیات دانشمندان یهود ملقب به فرزند [[داوود]] است<ref>خدا، جهان ، انسان و ماشیح در آموزه‌های یهود، ص ۲۵۹.</ref>. [[زمان ظهور]] ماشیح به واسطه بروز ناراحتی‌های [[سیاسی]] که به جنگ‌های سخت منجر خواهد گردید، مشخص خواهد شد. چنان که گفته شده است: هر وقت ببینی که [[دولت‌ها]] با هم به [[جنگ]] می‌‌پردازند [[منتظر]] قدوم ماشیح باش<ref>پیدایش۱۴.</ref>. اما وضعی که جهان زیر دستِ ماشیح خواهد داشت به [[بهترین]] وجه توصیف شده است که شفای بیماران<ref>حزقیال۴۷:۹</ref>، پر ثمر شدن میوه‌های درختان<ref>حزقیال۴۷:۱۲.</ref>، آباد شدن ویرانی‌ها<ref>حزقیال۱۶:۵۵.</ref> ... از جمله وقایع این دوران است.

# '''در [[آیین زردشت]]''' نیز به ظهور [[مصلح]] و [[منجی آخرالزمان]] تأکید شده است. در [[کیش]] [[زردشتی]] این مسئله با توجه به [[اعتقادات]] ایشان، به نحو خاصی مطرح می‌‌شود. در این [[آیین]]، یک [[قدرت]] کیهانی یا [[روح]] خیر به نام اهورامزدا و یک قدرت کیهانی متضاد یا روح بزرگ [[شر]] به نام اهریمن [[خودنمایی]] می‌‌کند. در طول [[تاریخ]]، این دو نیرو با هم تا [[آخرالزمان]] در [[ستیز]] هستند و در آن [[زمان]] خوبی بر [[شرّ]] [[غلبه]] می‌‌کند و دوره [[صلح]] و [[پاکی]] و اعتلای اهورامزدا فرا می‌‌رسد و با ظهور [[سوشیانس]]، آخرالزمان آغاز می‌‌شود<ref>تاریخ جامع [[ادیان]]، ص ۳۱۸.</ref>. واژه فرشوکرتی (کامل‌سازی جهان) یکی از اصطلاحاتی است که در گاهان<ref>سین۳۰ بند۹.</ref> آمده است و اشاره به موضوع آخرالزمان دارد<ref>اوستا، ج۱، ص ۴۰۵ـ ۴۳۰.</ref>.<ref>[[محمد جواد اصغری|اصغری، محمد جواد]]، [[آخر الزمان - اصغری (مقاله)|مقاله «آخر الزمان»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی ج۱]]، ص۲۸-۳۲.</ref>

# '''در [[آیین]] هندوان''' نیز هر دوره [[انسانی]] به چهار قسمت تقسیم شده که قسمت چهارم آن، مظهر غروب و افول تدریجی [[معنویت]] اولیه است و از آن، به عصر [[ظلمت]] (Kali Yuga) تعبیر می‌شود؛ سپس منجی بشر ظاهر و با فروپاشی [[جوامع]] [[انسانی]] و ازبین رفتن [[شرارت‌ها]]، دوره‌ای نو آغاز می‌گردد<ref>بحران دنیای متجدّد، ص‌۱ و اوپانیشاد، ص‌۷۷۲ ـ ۷۷۴ و ۷۳۷.</ref>. در متون بودایی نیز از این دوره، [[سخن]] به میان آمده است<ref>بودا، ص‌۵۱۸ و ۵۱۹‌؛ علی و پایان تاریخ، ص‌۲۳.</ref>.

# '''در میان مکاتب بشری،''' پیش‌بینی "مارکس" از [[مدینه]] [[کمونیستی]] همراه با کمون نهایی ایجاد شده، تصویری از جامعه بی‌طبقه و بی‌نیاز از [[دولت]] را ارائه می‌دهد<ref>مارکس و مارکسیسم، ص‌۹۱ ـ ۹۴.</ref>. پیش‌بینی‌های "رنه‌گنون" "عبدالواحد یحیی" از افول و فروپاشی [[تمدن]] مادی [[غرب]] و ظهور مجدد [[حق]] و [[حقیقت]] که با نظر به داده‌های آیین‌های باستان و [[ادیان]] ابراهیمی ارائه شده خبر می‌دهد<ref>بحران دنیای متجدّد، ص‌۲، ۲۰، ۵۵‌، ۱۰۵، ۱۵۴ و ۱۸۶؛ علائم آخر الزمان، ص‌۱۸۸ ـ ۱۹۹، ۲۰۰ و ۳۱۸.</ref> نظریه پایان تاریخ "فوکویاما" [[پیروزی]] نهایی [[نظام]] غربی و [[حاکمیت]] [[ابدی]] آن بر سرتاسر [[جهان]] را پیش‌بینی کرده است<ref>«پایان تاریخ و آخرین انسان‌ها» مجله اطلاعات سیاسی و اقتصادی، ص‌۲۲.</ref> و نظریه"برخورد تمدن‌ها" از "هانتنگتون" [[جنگ]] جهانی تمدن‌ها و [[نظم]] جهانی‌نوی براساس مرزهای تمدنی را در پایان این دوره از [[جهان]]، پیش‌بینی می‌کند<ref>برخورد تمدن‌ها و بازسازی نظم جهانی، ص‌۴۸۵ و ۵۱۶‌.</ref>.<ref>[[علی معموری|معموری، علی]]، [[آخر الزمان - معموری (مقاله)|مقاله «آخر الزمان»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱]]، ۱۱۴-۱۲۴.</ref>

== پرسش مستقیم ==

{{پرسش‌های وابسته}}

# [[پرونده:000056.jpg|22px]] [[علی معموری|معموری، علی]]، [[آخر الزمان - معموری (مقاله)|آخر الزمان]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|'''دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱''']]

# [[پرونده:440259451.jpg|22px]] [[محمد جواد اصغری|اصغری، محمد جواد]]، [[آخر الزمان - اصغری (مقاله)|آخرالزمان]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|'''دانشنامه کلام اسلامی ج۱''']]

[[رده:مدخل‌های تلخیص شده]]

[[رده:مدخل‌های بازبینی شده]]